سىگنالچى ئايروپىلان

سىگنالچى ئايروپىلاننىڭ دۈمبىسىدە گۈمبە شەكىللىك يۇمىلاق تەخسە بولۇپ، ئۇنىڭغا ئىلغار ئېلېكترونلۇق رازۋېدكا ئۈسكۈنىسى − دۈشمەن بىلەن ئۆزنى پەرقلەندۈرۈش ئۈسكۈنىسى ۋە نازۇكلۇق دەرىجىسى يۇقىرى، سانلىق مەلۇماتلارنى يۇقىرى سۈرئەتتە بىر تەرەپ قىلالايدىغان بىر يۈرۈش كومپيۇتېر سىستېمىسى ئورۇنلاشتۇرۇلغان. ئۇ جەڭ داۋامىدا، خۇددى ئۇچۇۋاتقان زور ئىمارەتتەك، ھاۋا بوشلۇقىدا ئۇزاق مۇددەت توختىيالايدۇ. ئىلغار ئېلېكترونلۇق رازۋېدكا ئۈسكۈنىلىرىدىن پايدىلىنىپ، ھەرقانداق كىلىمات شارائىتىدا، 900 كىلومېتىردىن ئارتۇق يىراقلىقتىكى نىشاننى تەكشۈرەلەيدۇ، بىرلا ۋاقىتتا 100 گە يېقىن، ھەتتا نەچچە 100 نىشاننى ئىز قوغلىيالايدۇ ھەم يەر يۈزىدىكى تانكا، زەمبىرەكلەرنىڭ يۆتكىلىشى، دېڭىزدىكى پاراخوتلارنىڭ ھەرىكىتى ۋە ھاۋا بوشلۇقىدىكى ئايروپىلانلارنىڭ ئۇچۇش ئەھۋالى قاتارلىقلارغا دائىر ئىشلارنى ھەر ۋاقىت تەكشۈرۈپ كومپيۇتېر سىستېمىسىغا كىرگۈزۈپ، تېز سۈرئەتتە بىر تەرەپ قىلىدۇ، يەر يۈزىدىكى قىسىملار سىگنالچى ئايروپىلاندىن دۈشمەن بىلەن ئۆزىمىزگە دائىر ئەھۋاللارنى ھەر ۋاقىت توپلاپ، تاكتىكىنى ۋاقتىدا تەڭشەپ، دۈشمەنگە دەل ۋە قاتتىق زەربە بېرەلەيدۇ. 

سىگنالچى ئايروپىلان رازۋېدكا، مۇداپىئە، قوماندانلىق قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى تېز سۈرئەتتە توغرا ئورۇندايدۇ، بەزىلىرىنىڭ جەڭ قىلىش ئىقتىدارىمۇ بار. دۈشمەننىڭ دەخلى-تەرۇزىغا ئۇچرىغاندا، خۇددى ئادەتتىكى كۈرەشچى ئايروپىلانلارغا ئوخشاش، ھۇجۇم قوزغاپ دۈشمەننى يوقىتىدۇ. 

ئامېرىكا دېڭىز ئارمىيىسى سىگنالچى ئايروپىلاننى ئەڭ بۇرۇن تەتقىق قىلىپ ئىشلىگەن ۋە جابدۇندۇرغان. 1945-يىلنىڭ ئاخىرىدا ئۇلار A1-C كىچىك تىپتىكى ترانسپورت ئايروپىلانىغا ئۆزگەرتىش كىرگۈزۈپ، ئۇنىڭغا يېڭى تىپتىكى ئېلېكترونلۇق ئۈسكۈنىلەرنى قۇراشتۇرغان، 1948-يىلى3-ئايدا سىناق ئۇچۇشتا مۇۋەپپەقىيەت قازىنىپ، نامىنى B1-E «ئىز قوغلىغۇچى» دەپ بېكىتكەن، بۇ دۇنيا بويىچە پاراخوتقا سېلىنغان تۇنجى سىگنالچى ئايروپىلان. 1949-يىل 6-ئاينىڭ 9-كۈنى، ئامېرىكىنىڭ قۇرۇقلۇقتىن ئۇچىدىغان چوڭ تىپتىكى سىگنالچى ئايروپىلانى بارلىققا كەلدى.

 ھازىر دۇنيا بويىچە بىرقەدەر ئىلغار سىگنالچى ئايروپىلانلاردىن ئەنگلىيىنىڭ «ئوۋ مەستانىسى» سىگنالچى ئايروپىلانى، روسىيىنىڭ «مۇخ» سىگنالچى ئايروپىلانى ھەمدە ئامېرىكىنىڭ C2-E «قارچىغا كۆزى» سىگنالچى ئايروپىلانى بار.^[0]