جۇڭگو خەلق بانكىسى

جۇڭگو خەلق بانكىسى 1948-يىلى 12-ئاينىڭ 1-كۈنى قۇرۇلغان. ئەينى چاغدا باش ئورگىنى خېبېي ئۆلكىسىنىڭ شجياجۇاڭ شەھىرىدە تەسىس قىلىنغان بولۇپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلغاندىن كېيىن، بېيجىڭغا كۆچۈرۈپ كېلىنگەن. جۇڭگو خەلق بانكىسى پۈتۈن مەملىكەتكە بىرلىككە كەلگەن پۇل تارقىتىدۇ، كۈندىلىك تۇرمۇشىمىزدا ئىشلىتىلىۋاتقان پۇلنى جۇڭگو خەلق بانكىسى تارقاتقان بولۇپ، باشقا بانكىلار پۇل تارقىتالمايدۇ. جۇڭگو خەلق بانكىسى ھەم پۇل مۇئامىلىنى باشقۇرىدىغان دۆلەت ئورگىنى، ھەم پۇل مۇئامىلە پائالىيىتى ئېلىپ بارىدىغان ئىقتىسادىي تەشكىلات. 1979-يىلىدىن كېيىن، ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ تۈرلۈك كەسپىي بانكىلار ئەسلىگە كەلتۈرۈلدى، جۇڭگو خەلق بانكىسى بۇلارنىڭ ئىچىدىكى مەخسۇس مەركىزىي بانكىلىق فۇنكسىيە يۈرگۈزىدىغان بانكىدۇر.

 پۇل مۇئامىلە خىزمىتىنىڭ فاڭجېن-سىياسىتى، قانۇن-نىزامى، ئاساسىي تۈزۈمى قاتارلىقلارنى تەتقىق قىلىش ۋە تۈزۈش، تەستىقلانغاندىن كېيىن ئىجرا قىلىش؛ پۇل تارقىتىشنى باشقۇرۇپ، بازارنىڭ پۇل ئوبوروتىنى تەڭشەش؛ خەلق پۇلىنىڭ ئامانەت-قەرز ئۆسۈم نىسبىتى ۋە پېرېۋوت باھاسىنى بىر تۇتاش باشقۇرۇش؛ دۆلەتنىڭ ئامانەت-قەرز پىلانىنى تۈزۈش، ئامانەت-قەرز مەبلىغىنى مەركەزلەشتۈرۈپ باشقۇرۇش؛ دۆلەتنىڭ تاشقى پېرېۋوت، ئالتۇن-كۈمۈش ۋە تاشقى پېرېۋوت زاپىسى، ئالتۇن زاپىسىنى باشقۇرۇش؛ دۆلەتنىڭ مالىيە ئىسكىلاتىنى ۋاكالىتەن باشقۇرۇش؛ پۇل مۇئامىلە تەشكىلاتىنىڭ تەسىس قىلىنىشى ياكى تارقىتىۋېتىلىشى، قوشۇۋېتىلىشىنى تەستىقلاش؛ ھەرقايسى پۇل مۇئامىلە ئورگانلىرىنىڭ كەسپىي خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش ۋە تەكشۈرۈش؛ پۇل مۇئامىلە بازارلىرىنى باشقۇرۇش؛ ھۆكۈمەتكە ۋاكالىتەن مۇناسىۋەتلىك خەلقئارا پۇل مۇئامىلە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىش.

ئىچكى تارمىقى 

جۇڭگو خەلق بانكىسى تەسىس قىلىنغان 13 فۇنكسىيەلىك مەھكىمە باشلىقى ( نازىر ) : ئىشخانىسى ( پارتىيە كومىتېتى ئىشخانىسى )، شەرتنامە قانۇنىي مەھكىمىسى، پۇل سىياسىتى، پۇل مۇئامىلە بازىرى مەھكىمىسى، پۇل مۇئامىلە مۇقىملىقى ئىدارىسى، ستاتىستىكىلىق تەكشۈرۈش مەھكىمىسى، بوغالتىرلىق مەھكىمىسى، مالىيە مەھكىمىسى، چىقىم پەن - تېخنىكا مەھكىمىسى، پەن - تېخنىكا مەھكىمىسى، پۇل، ئالتۇن ـ كۆمۈش ئىدارىسى، دۆلەت خەزىنە ئىدارىسى، خەلقئارا مەھكىمە، ئىچكى ئىقتىسادىي تەپتىش مەھكىمىسى، كادىرلار مەھكىمىسى ( پارتكوم تەشكىلات بۆلۈمى )، تەتقىقات ئىدارىسى، ئىناۋەت باشقۇرۇش ئىدارىسى، پۇل يۇيۇشقا قارشى تۇرۇش ئىدارىسى ( قوغداش ئىدارىسى )، پارتكوم تەشۋىقات بۆلۈمى. 

شاڭخەي باش ئىشتابى

جۇڭگو خەلق بانكىسى شاڭخەي باش ئىشتابى 2005 - يىلى قۇرۇلغان، باش بانكا ئورگانىك تەركىبىي قىسمى، باش بانكا رەھبەرلىك ۋە ھوقۇق بېرىشى بىلەن قانات يايدۇرۇش، ئاساسلىقى بىر قىسىم مەركىزىي بانكا كەسپىنى كونكرېت مەشغۇلات مەسئۇلىيىتىنى ئۈستىگە ئالىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، بەلگىلىك باشقۇرۇش فۇنكسىيەسىنى ئادا قىلىش. شاڭخەي باش ئىشتابى قۇرۇلۇشىنىڭ ئومۇمىي نىشانىنى مۇنداق « ئىككى سۇپا، بىر كۆزنىكى ۋە بىر مەركەز » دىن، يەنى باش بانكىسى شاڭخەي باش ئىشتابى قۇرۇپ، ئاشكارا بازار مەشغۇلاتى، سۇپا، پۇل مۇئامىلە بازىرىنىڭ ئايلىنىشنى كۆزىتىش سۇپىسى، تاشقى ئالاقىدىكى مۇھىم كۆزنىكى ۋە بىر قىسىم پۇل مۇئامىلە مۇلازىمىتى ۋە تەتقىق قىلىش ۋە ئېچىش كەسپى مەركىزى. 

نازارەتچىلىكىنى تەپتىش قىلىش

بانكا قانۇنى بولسا بانكا نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشنىڭ قانۇنىي ئاساسى. بانكا نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش مەقسىتى بانكا سىستېمىسىنىڭ ھاياتىي كۈچى كاپالەتلىك قىلىش، ھەر قايسى بانكا ئاپپاراتى ئىناۋەت ۋە كۆچمە كۆزىتىش ئارقىلىق، پۇل ئامانەت قويغۇچىنىڭ مەنپەئەتىنى قوغداش. يەنە بىر تەرەپتىن، جۇڭگو خەلق بانكىسى جۇڭگونىڭ پۇل مۇئامىلە ئىسلاھاتى جەريانىدا ئالاھىدە مۇھىم رول ئوينىدى. 

چىقىمنى بىر تەرەپ قىلىش 

جۇڭگو خەلق بانكىسى ھەرقايسى بانكا چىقىم بىر تەرەپ قىلىش مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ، راسچوت چوڭ سوممىلىق ۋە پارچە سېتىش پەقەت سودىلىشىش. خەلق بانكىسى يۈرگۈزۈش 2 مىڭدىن ئارتۇق بىر شەھەردىكى راسچوت ئورنى بارلىق بىر شەھەردىكى بانكا ئاتلاپ چىقىم قىلىش ۋە كۆپ قىسىم بانكا ئىچى چىقىم كەسپىنى ئېنىقلاش ۋە راسچوت بىر تەرەپ قىلىش. قەغەز ئىسپاتتىن باشقا جايدا بانكا ئاتلاپ چىقىمى بىر شەھەردىكى راسچوت ئورنى ئارقىلىق بانكا ئاتلاپ ھېسابات ئېنىقلاش ۋە راسچوت قىلىش. جۇڭگو ئېلېكترونلۇق بانكىلار ئارا مۇئامىلە سىستېمىسى بىر تەرەپ باشقا جايدا بانكا ئاتلاپ چىقىم ۋە بانكا ئىچىدىكى چوڭ سوممىلىق باشقا جايدا چىقىم قىلىش. 

كرېدىت مۇلازىمىتى 

كرېدىت سىياسىتى ماكرو ئىگىلىك سىياسىتىنىڭ مۇھىم تەركىبى قىسمى، خەلق بانكىسى دۆلەتنىڭ ماكرولۇق تەڭشەش ۋە كەسپ سىياسىتىدىكى تەلىپى بويىچە، پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنىڭ كرېدىت ئومۇمىي مىقدارى ۋە يۆنىلىشىنى توغرا يولغا يېتەكلەپ، تەڭشەش - تىزگىنلەش ۋە نازارەت قىلىش، ئىلگىرى چىقىرىشى ئۈزلۈكسىز ياخشىلاپ، كرېدىت مەبلىغىنى ياخشى ئورۇنلاشتۇرۇش ئەمەلگە ئاشۇرۇش  ئىقتىسادىي قۇرۇلمىنى تەڭشەشنى ئىلگىرى سۈرۈش مۇھىم ۋاسىتىسى. تۈزەش ۋە يولغا قويۇش، كىرېدىت سىياسىتى جۇڭگو خەلق بانكىسىنىڭ مۇھىم بۇرچى. 

ھەق ئېلىش سىياسىتى

2013 - يىلىغا قەدەر، قۇرۇلۇش چىقىم قىلىش، راسچوت سىستېمىسىدا ۋاقىتتا كومپيۇتېر ۋە خەۋەرلىشىش ئۈسكۈنىلىرى سېتىۋېلىش، ئەمەلىي يۇمشاق ماتېرىيال ئېچىش ئىشلىتىلىدىغان مەبلەغ مەنبەسى، مالىيە خام چوتى ۋە ئىچكى مەبلەغ غەملەش . چىقىم سىستېما ئىجرا تەننەرخى خەلق بانكىسىنىڭ كۈندىلىك چىقىم سۈپىتىدە، تېخى مۇلازىمەت ھەققى ئېلىش ئارقىلىق قايتۇرۇۋالىدۇ.

پۇل مۇئامىلىسى سىياسىتى 

جۇڭگو ئىقتىسادى مەركەز پىلانلىق ئىگىلىكتىن بازار ئىگىلىكى ئۆتكۈنچى دەۋرىدە تۇرۇۋاتىدۇ. جۇڭگو ھۆكۈمىتى يەنىلا يېتەرلىك نوپۇزى بىۋاسىتە ئىقتىسادىي تەرەققىيات، ئىسلاھات مۇقىم، تەرتىپلىك بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك. 

بازار مەشغۇلاتى 

ئاشكارا بازار مەشغۇلاتىنى تېخى بىر خىل ئۈنۈملۈك ۋاسىتىلەر ئارقىلىق مەركىزىي بانكىنىڭ پۇل سىياسىتىنى يولغا قويۇش، لېكىن، جۇڭگونىڭ پۇل مۇئامىلە بازىرى تېز سۈرئەتتە تەرەققىي قىلىشى، جۇڭگو خەلق بانكىسى ھازىر ئاشكارا بازار مەشغۇلاتى ئارقىلىق ئۇنىڭ پۇل سىياسىتىنى يولغا قويۇش.  

جۇڭگو خەلق بانكىسى قانۇن ئورنى ئادەتتە مەركىزىي بانكا بىلەن دۆلەتنىڭ ھاكىمىيەت ئورگىنى ئارقىلىق مۇناسىۋىتى، مەركىزىي بانكا بىلەن ھۆكۈمەت ۋە ئۇنىڭ تارماقلىرى بولغان مۇناسىۋىتى، مەركىزىي بانكا ئادەتتىكى بانكا مۇناسىۋىتى ئۈچ جەھەتتىن ئىپادىلىنىدۇ. ^[0]