بېزەكلىك مىڭئۆيى

تۇرپاندىكى بېزەكلىك مىڭئۆيى قوچۇ ئۇيغۇر بەگلىكى دەۋرىدە بىنا قىلىنغان مىڭئۆي توپى بولۇپ دۇنياغا داڭلىق. بۇ مىڭئۆي ئۇيغۇر بۇددىزم سەنئىتىدىكى ئەڭ مۇھىم، مىڭئۆي سانى ئەڭ كۆپ، ساقلىنىشى ئەڭ مۇكەممەل، قۇرۇلۇش شەكلى ھەر خىل، جايلىشىشى ئەڭ رەتلىك ۋە ھەيۋەتلىك بولغان ئەڭ ۋەكىللىك خاراكتېرىگە ئىگە سەنئەت خەزىنىسى.

بۇ مىڭئۆي 5-ئەسىردىكى قوچۇ بەگلىكىدىن 8-ئەسىردىكى ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرلىرىگە تەۋە بۇددا ساڭرامى خارابىسى بولۇپ، تۇرپان شەھىرىنىڭ شەرقىي قىسمىغا 57 كىلومېتىر كېلىدىغانمۇرتۇق جىلغىسىدىكى يارداڭلىققا جايلاشقان. ئۇ نۇرغۇن تالان-تاراج ۋە بوران-چاپقۇنغا ئۇچراپ، يەنىلا ئەسلى ھالىتىنى يوقاتمىغان بولسىمۇ، بىراق بەزى نەپىس بۇيۇملار بىر ئەسىر ئىلگىرى تالان-تاراج قىلىنغان.

ھازىرغىچە ساقلىنىپ قالغانلىرى بادەت غارى، دىيان غارى، راھىبلار ھۇجرىسى ۋە خاتىرە غارىدىن ئىبارەت 83 ى بولۇپ، بۇنىڭ 77 سىگە نومۇر قويۇلغان. 1200 كۋادرات مېتىر كۆلەمدىكى 40 تىن كۆپرەك مىڭئۆينىڭ تام سىزمىلىرىنىڭ مەزمۇنى ئىنتايىن مول. بۇ مىڭئۆيدىكى بۇددا دىنىغا ئائىت تام سىزمىلىرىدا قەدىمكى زاماندىكى ئۇيغۇر خانى، خانىش ۋە ھەرقايسى قاتلامدىكىكىشىلەرنىڭ ئوخشىمىغان ھالىتى ۋە قەدىمكى زامان ئۇيغۇرلىرىنىڭ قىسمەن تۇرمۇش كارتىنىلىرى، قەدىمكى ئۇيغۇر، خەنزۇ ۋە بىراھمى يېزىقىدىكى بېغىشلىمىلارنى كۆرگىلى بولىدۇ. 

بۇ مىڭئۆيدىن نۇرغۇن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى تېپىلغان بولۇپ، ئۇلار شىنجاڭدىكى ھەرقايسى مىللەتلەر، بولۇپمۇ ئۇيغۇرلارنىڭ يېزىقى ۋە تارىخىنى تەتقىق قىلىشنى قىممەتلىك ماتېرىياللار بىلەن تەمىنلەيدۇ.

بۇ مىڭئۆي 1982-يىلى مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى قىلىنغان. ^[0]