ۋۇسەيۋەن مەنزىرە رايونى

ۋۇسەيۋەننىڭ جىمسار ناھىيە بازىرى بىلەن بولغان ئارلىقى 150 كىلومېتىر بۇلۇپ، غەرب تەرىپى قۇملۇق، شىمال تەرپى قارماي تەبىيلىكى قوغدىلدىغان رايون بىلەن تۇتشىدۇ. شەرق تەرىپى دىنوزاۋۇر جىلغىسى بىلەن، شەرقىي تەرىپى گۇچۇڭدىكى شەيدانكەرىش بىلەن تۇتشىدۇ. ۋۇسەيۋەن خۇددى رەڭدار بوياقلار بىلەن سىزىلغان بىر پارچە رەسىمگە ئوخشايدۇ قۇملۇق يېپىنچا ئۆسۈملۈك بەلبېغىدا يەنە ياۋا ئېشەك، چىل قاتارلىق قىممەتلىك ياۋايى ھايۋانلارنى ئۇچراتقىلى بولدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا يەنە بۇ يەردە دىنازاۋۇر جىلغىسى، تاش قاتما ئورمانىلقى قاتارلىق ئۆزگىچە مەنزىرىلىك جايلار بار. 

بۇنىڭدىن نەچچە يۈز مىڭ يىل ئىلگىرىكى «يۇرا دەۋرى» بۇ يەردە ناھايىتى قېلىن كۆمۈر قاتلىمى تىنىپ، كۆمۈر قاتلىمى يۈزىدىكى قۇم-تاشلار بوران - چاپقۇن، يامغۇر  تەرىپىدىن يالىنىپ  يەنە ئاپتاپقا قاقلىنىپ قۇرۇشىدىن يەنە چاقماق چېقىپ ئوت كېتىش،  كۆمۈر قاتلىمى كۆيدۈرۈپ كاللەكلەشتۈرۈش يىغىلىپ قالغان تاش دۆۋسى پەيدا بۇلۇپ ئۈستىگە ھەرقايسى گېئولوگىيىلىك دەۋرلەردە مىنېرال ماددىلار تەركىبى ئوخشاش بولمىغان تۇتاش كەتكەن تاغ شەكىللەنگەن. بۇ تۇتاش كەتكەن تاغلاردىن سارغۇچ قىزىللىقنى ئاساس قىلغان بۇلۇپ، قارامتۇل  يېشىل قاتارلىق كۆپ خىل رەڭ ئارىلاشمىسىنى كۆرگىلى بولدۇ. يەنە شامال، يامغۇرنىڭ يالىشىنىڭ تەسىرىدە يەنە  يارداڭلىق يەر تۈزۈلۈشى شەكىللەنگەن. 

جۇڭغار ئويمانلىقى ئەسلىدە بىپايان دېڭىز، قىرغاقتا قويۇق ئىپتىدائىي ئورمانلىق بار بۇلۇپ كېيىن يەر پوستى بىرقانچە قېتىم ئۆزگىرىشى بىلەن كەڭ دائىرىدىكى ئورمان ۋە باشقا ھايۋانات ۋە ئۆسۈملۈكلەر چوڭقۇر  يەر ئاستىغا كۆمۈلۈپ كەتكەن. ھايۋانات، ئۆسۈملۈك، يەر ئۈستى تاشقا ئايلانغان كېيىن يەر يۈزى بۇ تاشقا ئايلانغان جىلغا ئىچىدە، ھەيۋەتلىك سىلىتسىيلاشقان تاشقا ئايلانغان دەل-دەرەخ، ھايۋاناتلارنىڭ تاشقاتمىسى بايقالغان. 

ۋۇسەيۋەن مەنزىرە رايونىۋۇسەيۋەننىڭ مەنزىرىسى ئوزگىچە بۇلۇپلا قالماستىن، بەلكى ئۇ يەنە بىر تەبئىي خەزىنە بۇلۇپ، نېفىت، ئالتۇن، ھېقىق، كىۋارتس، تۆمۈر، ئاليۇمىن، سىنىك قاتارلىق 20 نەچچە خىل كان بايلىقى ساقلانغان. ۋۇسەيۋەن نېفىت گېئولوگىيە زاپىسى 50 مىليون توننا ئەتراپىدا.^[0]