شىخشۇ يېزىسى

شىخشۇ يېزىسى يېزىلىق ھۆكۈمەت تۇرۇشلۇق جاينىڭ ناھىيەلىك ھۆكۈمەت بىلەن بولغان ئارىلىقى 176 كىلومېتىر، يېزا تەۋەلىكىدىكى جەنۇبتىن شىمالغىچە بولغان ئۇزۇنلۇقى 160 كىلومېتىر، شەرقتىن غەربكە كەڭلىكى 120 كىلومېتىر، ئومۇمىي كۆلىمى 13 مىڭ 900 كۋادرات كىلومېتىر، يېزىنىڭ جەنۇبى تاغلىق رايونلىرى، دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى 3500 مېتر، تېرامكەڭرى چوققىسى ئېگىزلىكى 7464 مېتىر، يەكەن دەرياسى ۋە جەنۇبى قاراقۇرۇم تاغلىرى، شەرقتىن غەربكە سوزۇلغان ھەيۋەتلىك تاغ تىزمىسى، چوققا، كۆپ ساندىكى تاغ چوققىسى يىل بويى قار ياكى قار-مۇز بىلەن قاپلانغان، كۆپ قىسىم جايلىرىدا تاغ جىنىسلىرى ئېچىلىپ قالغان، يېپىنچا ئۆسۈملۈكلەر شالاڭ، ئىمما دەرياسى قىرغاقلىرىدا ئاز مىقداردا يۇلغۇن قاتارلىقلار ئۆسكەن بولۇپ، يەكەن دەرياسىنىڭ شىمالىي تەرىپىدە كوئېنلۇن تاغ تىزمىسى، تەبىئىي ئورمان ۋە يايلاق بار.

شىخشۇ يېزىسى ھاۋا كىلىماتى سوغۇق، ھۆل-يېغىن بىر قەدەر كۆپ، تۆت پەسىل ئېنىق ئايرىلمىغان، بىر يىلدا قىروسىز مەزگىلى پەقەت 90 كۈن ئەتراپىدا بولىدۇ، كىلىماتنىڭ ۋېرتىكال پەرقى بىر قەدەر چوڭ، يېزىلىق ھۆكۈمەت تۇرۇشلۇق جاينىڭ ئەتراپىدىكى يىللىق ئوتتۇرىچە ھاۋا تېمپېراتۇرىسى ℃1.7. ئايلىق ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى ℃11.9، 7-ئايدىكى ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى ℃15، يىللىق ھۆل-يېغىن مىقدارى 300 مىللىلىتىر. 4000 مېتىردىن يۇقىرى رايوندا يىللىق ئوتتۇرىچە ھاۋا تېمپېراتۇرىسى ℃1.5، مۆلدۈر دائىم يۈز بېرىدىغان رايونلارنىڭ بىرى. مۆلدۈر مەركىزى ھەر يىلى باش ئەتىياز ئەتراپىدا 15 ~ 20 قېتىم مۆلدۈر ياغىدۇ، كۆپىنچە 3-ئايدىن 9-ئايغىچە، بەزى يىللىرى ئۇدا تېمپېراتۇرا تۆۋەنلەپ، 7-ئايدا تەسكەي مۆلدۈرى 80 سانتىمېتىردىن يۇقىرى، چارۋىلار توڭلاپ، ئۆلۈپ قالىدۇ.

شىخشۇ يېزىسى شەھەرگە قاراشلىق 9 مەمۇرىي كەنت ئاھالە كومتېتى، 35 كەنت ئاھالە گۇرۇپپىسى، كەنت ئاھالىسى 270 ئائىلە، 4828 ئادەم، بۇنىڭ ئىچىدە ئۇيغۇرلار 3729 ئادەم، قىرغىز مىللىتى 927 ئادەم، تاجىك مىللىتى 172 ئادەم.

كۇرۇشىڭكى كەنتى، قۇلناغۇ كەنتى قىرغىز توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان كەنت، ئۇلار چىڭ سۇلالىسى گۇاڭشۈي سەلتەنىتىنىڭ 21-يىلى كۆچۈپ كەلگەن. «بيەنمىن تۈزۈملىرى ئەۋلادى» مازار دارا، ئاككاد قاتارلىق جايلارغا چارۋىچىلىقنى گۈللەندۈرۈش، بوز يەر ئۆزلەشتۈرۈش، ھەمدە قوشۇمچە چېگرا رايون قوغداش رايونى.

شىخشۇ يېزىسى چارۋا ئىشلەپچىقىرىشى ئاساسىي گەۋدە قىلىنغان. 160 مىڭ مو تەبىئىي يايلاق بار، يىل ئاخىرىدا قولدا قالغان چارۋا 57200 تۇياق، كىشى بېشىغا توغرا كېلىدىغان چارۋا 12 تۇياق. 2006-يىلى پۈتۈن يېزىدىكى ئومۇمىي تېرىلغۇ يەر 4200 مو. ئاق ئارپا، كۆممىقوناقنى ئاساس قىلىدۇ، دېھقانچىلىق زىرائەتلىرىنىڭ يېرىمى پىشمايدۇ، ئۆزىنى ئۆزى تەمىنلىيەلميدۇ، دۆلەتنىڭ تەمىنلىشىگە تايىنىدۇ.

شىخشۇ يېزىسىيېزا بويىچە جەمئىي 3 مەكتەپ، بۇنىڭ ئىچىدە بىر ئوتتۇرا مەكتەپ، 2 باشلانغۇچ مەكتەپ، 18 ئوقۇتۇش نۇقتىسى، 41 سىنىپ (تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ 10، باشلانغۇچ مەكتەپ 31 سىنىپ بار)، 1105 نەپەر ئوقۇغۇچىسى، خىزمەتتىكى ئوقۇتقۇچى 53 نەپەر، ئىشچىلار 4 نەپەر، ئوقۇتقۇچىلىرى كەمچىل بولغاچقا يەنىلا تەكلىپ بىلەن ۋاكالىتەن دەرس ئۆتىدىغان ئوقۇتقۇچى 10 نەپەر.

بۇ يېزىنىڭ پەقەت بىر شىپاخانىسى، ئىشلەۋاتقان تېببىي خادىملار ئىككى نەپەر. شىپاخانا سايمانلىرى ئاددىي مەسىلەن: قان بېسىم ئۆلچىگۈچ، ئاڭلاپ تەكشۇرگۈچ، باشقا داۋالاش سايمانلىرى يوق، ئامباردا ساقلانغان دورا يېتىشمەسلىك ئەھۋالى بار. دېھقان-چارۋىچىلارنىڭ داۋالىنىشى ئىنتايىن قىيىن، ئاممىنىڭ داۋالىنىش كاپالەتكە ئىگە بولمايدۇ. يۇقۇم مۇداپىئە خادىمى ۋە تۇغۇت دوختۇرى كەمچىل بولغاچقا ئەگەر يۇقۇملۇق تولغاق، ئۆپكە يەللىكى، تۇغۇت قىيىن بولۇش قاتارلىق كېسەللىكلەرنى داۋالاشقا ئامال قىلالماسلىق تۈپەيلىدىن  ھەر يىلى 40 ~ 60 بىمار ئۆلۈپ كېتىدۇ، شىخشۇ يېزىسى دېھقان-چارۋىچىلارنىڭ ساغلاملىق سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشىنى ئېغىر دەرىجىدە چەكلەپ قويغان.^[0]