تۇزكۆل يېزىسى

تۇزكۆل يېزىسىتۇزكۆل يېزىسى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى قۇمۇل ۋىلايىتىلىك ئارا تۈرۈك ناھىيەسى بازىرىنىڭ غەربىيگە جايلاشقان، قۇمۇل شەھىرى بىلەن بولغان ئارىلىقى 142 كىلومېتىر، ناھىيە بازىرى بىلەن بولغان ئارىلىقى 35 كىلومېتىر، تۇزكۆل يېزىسىنىڭ غەربىي چېگرىسى ئالدى تاغ، شەرقتە توخۇلۇ يېزىسى ۋە ئاداق يېزىسى بىلەن چېگرالانغان.

كۆلىمى 1980 كۋادرات كىلومېتىر. ئۇيغۇر، خەنزۇ، قازاق، خۇيزۇ، دۇڭشياڭ قاتارلىق بەش مىللەت توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان. تۇز كۆل ئۇيغۇرچىدە «جىمجىت كۆل» دېگەن مەنىدە، كۆلىمى 43400 مو، ئوتتۇرىچە چوڭقۇرلۇقى 70 سانتىمېتىر، بۇ كۆلنىڭ كىرىش ئېغىزى يوق، يەر ئاستى سۈيىنىڭ توپلىنىشىدىن شەكىللەنگەن، ناھىيە تەۋەسىدىكى ئەڭ چوڭ تۇزلۇق سۇ كۆلى.

1984-يىلى 6-ئاينىڭ 9-كۈنى، تۇزكۆل يېزىسى خەلق ھۆكۈمىتى قۇرۇلغان. نوپۇسى 4111 ئادەم، بۇنىڭ ئىچىدە خەنزۇ 1191 ئادەم بولۇپ، ئومۇمىي نوپۇسنىڭ %29 نى، ئۇيغۇر 1851 ئادەم بولۇپ، ئومۇمىي نوپۇسنىڭ %45 نى، قازاق 1006 ئادەم بولۇپ، ئومۇمىي نوپۇسنىڭ %25 نى، باشقا ئاز سانلىق مىللەتلەر 63 ئادەم بولۇپ، ئومۇمىي نوپۇسنىڭ %1 نى ئىگەللىگەن.

تۇزكۆل يېزىسىدىكى قېزىلما بايلىقلاردىن ئاساسلىقى تۇز، تازىلانغان شور، گىپىس قاتارلىق كان تۈرى بار. ياۋايى ھايۋان ۋە ئۆسۈملۈكلەردىن ئاساسلىقى ئارقار، موڭغۇل جەرىنى، تاغ ئۆچكىسى، سۈلەيسۈن، يىلپىز، ياۋا سۆگەت قاتارلىقلار بار. تۇزكۆل يېزىسىدىكى تۇزكۆل ئورگانىك قوي گۆشى ئالاھىدە مەھسۇلاتىدىن قېزا بار، ئۆي توخۇسى، ئورگانىك نان قاتارلىقلار بار.

تۇزكۆل يېزىسىتۇز كۆلدىكى قەيس غوجام كۆلى تۇزكۆل يېزىلىق ھۆكۈمەتنىڭ غەربىي شىمالىغا تەخمىنەن 8 كىلومېتىر كېلىدىغان جايغا جايلاشقان، تاغقا يانداش، ئەتراپىدىكى تەبىئىي ئوتلاق ھەر يىلى باھار، ياز، كۈز پەسىللىرىدە ئوت چۆپلەر بۇلۇق ئۆسكەن، چۆپ ئېگىزلىكى 60 ~ 70سانتىمېتىر. سۇ كۆلىمى 29 كىۋادرات كىلومېتىر، كەچكى شەپەق كۆل يۈزىگە چۈشۈپ، يېشىللىق ئىچىدىن قىزىل كۆرۈنۈپ گۈزەل مەنزىرە ھاسىل قىلغان.

3 مىليون 780 مىڭ توننا تۇز ۋە شور، سۈيى ئاچچىق تۇزلۇق، ئىنتايىن تۇزلۇق، ئىشقارلىق، ئىچىشكە، سۇغىرىشقا بولمايدۇ. شۇڭا، تېرىنى پاكىزلاش، دېزىنفېكسىيىلەش، تاسما قۇرۇت قاتارلىق كۆپ خىل تېرە كېسەللىكلىرىنى (بولۇپمۇ باكتېرىيە، پارازىت قۇرت كەلتۈرۈپ چىقارغان) بەلگىلىك قوشۇمچە داۋالاش رولى بار.

تۇزكۆل يېزىسى ئارا تۈرۈك ناھىيىسىنىڭ ئاساسلىق چارۋىچىلىق رايونلىرىنىڭ بىرى، ئەزەلدىن چارۋىچىلىقنى ئاساس، يېزا ئىگىلىكىنى قوشۇمچە، چارۋا باقمىچىلىقى ۋە سۈنئىي يەم ـ خەشەك بازىسى قۇرۇلۇشىنى يېتەكچى كەسىپ قىلغان.

تېرىلغۇ يەر كۆلىمى 3667 گېكتار، يايلاق كۆلىمى 16.93 مىڭ گېكتار.

يېزا ئىگىلىكتە ئاساسلىقى ئوت-بوغۇز، يەم-خەشەك تېرىغان. بولۇپمۇ بۇ يېزىنىڭ كۆپ بولغان «يولى كەڭ» ماركىلىق ئەلا سۈپەتلىك تۇز كۆل قوي گۆشى، تەملىك ھەم ھەقىقەتەن ئېسىل.

ئاساسلىق يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىدىن ئارپا، ئاق ئارپا، ياڭيۇ ، قىچا قاتارلىقلار بار.^[0]