گېرمانىيە دېھقانلار ئۇرۇشى

قوزغىلاڭنىڭ بىۋاسىتە سەۋەبى گېرمانىيىنىڭ دىنىي ئىسلاھاتىدۇر. مارتىن لۇتېر ۋەكىللىكىدىكى گېرمانىيە دىنىي ئىسلاھات ھەرىكىتى رىم دىنىي جەمئىيىتىنىڭ نوپۇزىنى يەرگە ئۇرۇپ، كەڭ خەلق ئاممىسىنى مەنىۋى جەھەتتىن ئازاد قىلغان، بىراق لۇتېر رادىكال سىياسىي ھەرىكەتلەرنى قوللىمايتتى. ھەرىكەتنىڭ چوڭقۇرلىشىشىغا ئەگىشىپ دىنىي ئىسلاھاتچىلار لاگېرى پارچىلىنىشقا باشلىغان. يەنە بىر دىنىي ئىسلاھات داھىيسى ميونتزېر رادىكاللارنىڭ رەھبىرىگە ئايلانغان. ميونتزېرمۇ لۇتېرغا ئوخشاش بىر تۆۋەن دەرىجىلىك دىنىي خادىم ئىدى، ئۇ ناھايىتى ياخشى تەربىيىلەنگەن بولۇپ، لاتىن تىلى ۋە گرېك تىلىنى پۇختا بىلەتتى، كلاسسىك ئەسەرلەر ۋە گۇمانىزم تەلىماتىغا پىششىق ئىدى. بىراق ئۇنىڭ ئوخشىمايدىغان يېرى شۇكى، ئۇ ھەرىكەتنى دىنىي ساھەدىلا چەكلەپ قويۇشنى قوللىماي، دىنىي ئىسلاھات ھەرىكىتى بىلەن ئىجتىمائىي ئىسلاھاتنى بىرلەشتۈرۈشنى تەلەپ قىلاتتى. ميونتزېر دىنىي جەمئىيەتكە قارشى تۇرۇپلا قالماستىن، بەلكى فېئوداللىق تۈزۈمنى ئاغدۇرۇپ تاشلاشنى تەشەببۇس قىلىپ، قوراللىق ئىنقىلاب بىلەن مەۋجۇت جەمئىيەتنى يوقىتىشقا چاقىرغان. ئۇنىڭ تەرغىباتىنىڭ ئىلھامىدا دىنىي ئىسلاھات ھەرىكىتى ئاخىر بىر مەيدان ئۇلۇغ دېھقانلار ئۇرۇشىغا ئايلانغان.

 1524-يىلى يازدا قوزغىلاڭ ئەڭ ئاۋۋال گېرمانىيىنىڭ جەنۇبىدىكى شۋابېن رايونىدا پارتلاپ، ناھايىتى تېزلا پۈتۈن مەملىكەتكە كېڭەيگەن. پۈتۈن مەملىكەتتىكى ئۈچتىن ئىككى قىسىم دېھقانلار قوزغىلاڭغا ئاۋاز قوشقان. قوزغىلاڭ ئاساسلىق شۋابېن، فرانكونىيە ۋە ساكسون، تۇرىنگېردىن ئىبارەت ئۈچ رايونغا مەركەزلەشكەن. قوزغىلاڭغا دېھقانلاردىن باشقا يەنە كان ئىشچىلىرى، توقۇمىچىلىق ئىشچىلىرىمۇ قاتناشقان.

 1525-يىلى3-ئايدا قوزغىلاڭچى قوشۇن مۇيراۋسېن شەھىرىنى ئىشغال قىلىپ، شەھەردىكى ئاقسۆڭەكلەرنىڭ ھۆكۈمرانلىقىنى ئاغدۇرۇپ، «مەڭگۈلۈك كېڭەش» دەپ ئاتىلىدىغان ئىنقىلابىي ھاكىمىيەتنى قۇرغان. ميونتزېر رەئىسلىككە سايلانغان. ميونتزېر: دىنىي جەمئىيەتنىڭ مال-مۈلكى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، فېئودال ئاقسۆڭەكلەرنىڭ ئىمتىيازى بىكار قىلىنىدۇ، دېھقانلار ئۈستىگە ئالغان فېئوداللىق مەجبۇرىيەتلەر بىكار قىلىنىدۇ، مال-مۈلۈككە ئومۇم ئىگىدارچىلىق قىلىدۇ ۋە ھەممە ئادەم بابباراۋەر بولىدۇ دەپ جاكارلىغان. دېھقانلار قوزغىلىڭى فېئودال ئاقسۆڭەكلەرنى قورقۇتۇۋەتتى، ئۇلار بىرلىشىپ قوزغىلاڭچى قوشۇننى بىرلىكتە باستۇرۇشقا باشلىدى. 

1525 -يىلى4-ئايدا فېئودال كىنەزلەر خبسسېن كېنەزلىكىنىڭ گرافى فلىپ باشچىلىقىدىكى ئاقسۆڭەكلەر بىرلەشمە قوشۇنىنى تەشكىل قىلغان. 5-ئاينىڭ 16-كۈنى دېھقانلار قوشۇنى بىلەن ئاقسۆڭەكلەر بىرلەشمە قوشۇنى شىددەتلىك جەڭ قىلغان، نەتىجىدە دېھقانلار قوشۇنى تارمار قىلىنغان. ميونتزېر قەھرىمانلارچە قۇربان بولغان. 

بۇ قوزغىلاڭچى دېھقانلارنىڭ تەلىپى ئوزلىرىنىڭ ئەھۋالىنى ياخشىلاش بولۇپ ئۇرۇش قىلغان، شۇڭا ئۇلار شىۋابېن ئىتتىپاقى بىلەن سۆھبەت ئۆتكۈزدى. ئۇلار 50 نەپەر ۋەكىل ئەۋەتىپ، ئەركىن ئېمپېرىيە شەھەردىكى مېممىنگېن دېھقانلارغا ھېسداشلىق قىلدى. بۇ يەردە قوزغىلاڭچى دېھقانلار ۋەكىلى چۈشەندۈرۈشكە ئۇرۇنىدۇ، دېھقانلارنىڭ تەلىپى، « ئىنجىل » بولۇش بىلەن ئۇلارنىڭ تەلىپى ۋە ئاساسىنى يېزىش ئىدى. كۆپ قېتىملىق سۆھبەتتىن كېيىن 1525-يىلى 3-ئاينىڭ 20-كۈنى ئۇلار « 12 ماددا » ۋە « ئىمپېرىيە ئىسلاھات پىروگراممىسى » نى كۆرسىتىدۇ. بۇ ماددىلارىن ئۇلار يەنى ئاغرىندى، شۇنداقلا ئىسلاھات پروگراممىسى ۋە سىياسىي خىتابنامىسى. قوزغىلاڭچى دېھقانلار بىلەن شۋېتسارىيە ئىتتىپاقىنى ئۈلگە قىلىپ، « 12 ماددا » نى ئاساس قىلىپ ، ئوبېرشۋابېن ئىتتىپاقى قۇرۇلغانلىقىنى جاكارلىدى. 

بۇ 12 ماددىنىڭ ئۆز ئىچىگە ئالغانلىرى

ئۆشرىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ، يانچىلىق تۈزۈمىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ، كىچىك ئوۋ ئوۋلاش، بېلىق تۇتۇشنى ۋە ماتېرىيال ئېلىش ئەركىن، جامائەت مال - مۈلكى ۋە يېزا ئورمان يېرىنى دېھقانلارغا قايتۇرۇپ بېرىپ دىنىي ئەركىنلىك سايلام باستېر بۇلغىما يېنىك ئالۋان قىلىپ ھاشار مۇددىتىنى خالىغانچە جازالاش تولۇقلىما بېرىش مەنئى قىلىنىدۇ.

قوزغىلاڭ كۆتۈرگۈچى 

قوزغىلاڭچىلارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، ئۇنىڭ ئېچىنىشلىق ئاقىۋىتى كېلىپ چىقىدۇ. بەلكىم باستۇرۇش جەريانىدا تەخمىنەن 100 مىڭ دېھقان قازا قىلغان. ئامان قالغان، دېھقانلار تەبىئەت ئومۇمىي ھوقۇقتىن مەھرۇم قىلىنغان، ئۇلارنى ھەرقانداق ئادەمنىڭ قىلىشقا ھوقۇقلۇق. نۇرغۇن رەھبەرلىرى ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىنغان، نۇرغۇن قاتناشقۇچىلار ۋە قوللىغۇچىلىرى جازاغا تارتىلغان، بەزى جازا ئىنتايىن قەبىھ. نۇرغۇن كىشىلەر قوزغىلاڭ تىنجىتىلغاندىن كېيىن، فېئودال يەر ئىگىسى تەرىپىدىن كاللىسىنى ئېلىشقا ھۆكۈم قىلىنغان، كۆزنى ئۇيۇپ ئېلىش، بارمىقىنى كېسىپ قاتارلىق جازانى كۆرسىتىدۇ. يەنە نۇرغۇن كىشىلەر مەجبۇرىي خىلاپلىق پۇلى تۆلىگەن، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇلار چوقۇم نۇرغۇن باج تاپشۇرمىسا زادىلا بولمايتتى، بۇ جەرىمانە قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ. نۇرغۇن بازىرى ئۆزىنىڭ ھوقۇقىنى يوقىتىپ، چۈنكى ئۇلار دېھقانلارنى قوللىدى، بەزى شەھەرلەر سوت ھوقۇقىنى يوقىتىدۇ، بايرام مەنئى قىلىنغان، شەھەر سېپىلى چۇۋۇپ تاشلانغان، بارلىق قورال تاپشۇرۇلغان، كەچتە مېھمانخانىلار ئېچىلىشى مەنئىي قىلىنغان. 

ھەربىي سەردارلار 

دېھقانلار قوزغىلىڭىنى باستۇرۇش ئۈچۈن ھەربىي سەردارلار، نىسبەتەن بۇ بىر قېتىملىق ھەرىكەتتە بەك چوڭ ھوسۇل ئالغان. مەسىلەن، شىۋابېن بىرلەشمە ئارمىيىسى سەردارلىرى ئوبېرشۋابېن نۇرغۇن يەرلەرگە ئېرىشتى. ئۇلار پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ بۇلاڭچىلىق ۋە دېھقانلارنى قاقتى - سوقتى قىلىش ئۇلارنىڭ ياللانما ھەربىي خىراجىتى بولغان. 

ئىمپىرىيە

بەزى دېھقانلار قوشۇنى ( مەسىلەن ، تىروللار ) شۇنىڭدىن كېيىن يەنە نەچچە يىل چىڭ تۇردى. بەزى ئومۇمىي ھوقۇقتىن مەھرۇم قىلىنغان دېھقانلارنىڭ نەچچە ئون يىلدىن كېيىن يەنە تاغ، قويۇق ئورمانلار ئىچىدىكى قاراقچىلارغا ئايلاندى. لېكىن شۇنىڭدىن كېيىنكى 300 يىل ئىچىدە يەنە چوڭ تىپتىكى دېھقانلار قوزغىلىڭى پارتلىدى. تاكى 1848 - يىلى مارت ئوتتۇرا دېھقانلار ئىنقىلابىنى تۇتاشتۇرىۋەتتى، 1525 - يىلىدىكى « 12 ماددا » دا ئوتتۇرىغا قويۇلغان تەلەپ تامامەن ئەمەلگە ئاشتى. ^[0]