پېركلېس

پېركلېسبىر كۈنى كەچتە، پېركلېس پىيادە مېڭىپ ئۆيىگە قايتىپ كېتىۋاتسا، بىر ئاقسۆڭەك كەينىدىن ئەگىشىپ كېلىپ: «ھۇ نان قېپى، سەن دېگەن ئاقسۆڭەك ئائىلىسىدىن كېلىپ چىققان، داداڭ پېرسىيىلىكلەر بىلەن جەڭ قىلىپ ئۇلارنى باش كۆتۈرەلمەس قىلىۋەتكەن، لېكىن سەن دوستلىرىڭنى ئۇنتۇپ، ئاشۇ پەسەندى نامراتلارغا ياخشىچاق بولۇۋاتىسەن» دەپ، تاكى ئىشىكىنىڭ ئالدىغا بارغۇچە تىللاپ ماڭغان، پېركلېس ئۆيىدىكى چاكارنى مەشئەل ياندۇرۇپ ھېلىقى كىشىنى ئۆيىگە ئاپىرىپ قويۇشقا بۇيرۇغان. بۇ ھېكايە پېركلېسنىڭ كەڭ قورساقلىقى ۋە تەربىيە كۆرگەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. 

پېركلېس(تەخمىنەن مىلادىيىدىن بۇرۇنقى (495-429-يىللار) قەدىمكى ئافېنانىڭ دېموكراتىك سىياسىئونى. ئۇ ئافېنادىكى دۆلەتمەن ئائىلىدىن كېلىپ چىققان بولۇپ، مول بىلىملىك، ئالىيجاناب چوڭ بولغان، ياش ۋاقتىدا ئافېنادىكى ئاددىي پۇقرالارنىڭ سىياسىي ۋەكىلى بولۇپ، پۇقرالار قاتلىمىنىڭ مەنپەئىتىنى قولغا كەلتۈرۈش ئۈچۈن، باي-ئاقسۆڭەكلەر بىلەن بوشاشماي كۈرەش قىلغان. كېيىن، ئۇدا دۆلەت رەھبىرى بولۇپ سايلىنىپ، قۇلدارلار دېموكراتىيىسىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرگەن، ئافېنا قۇلدارلىرىنىڭ ئاساسىي قانۇنىنى پۈتكۈزۈپ، ئافېنادىكى ئاددىي پۇقرالارنى ھەقىقىي تۈردە دۆلەتنىڭ باشقۇرۇش ئىشلىرىغا قاتناشتۇرغان. 

پېركلېسئۇ ئافېنانىڭ پۇقرالار قۇرۇلتىيى، 500 كىشىلىك كېڭەش يىغىنى ۋە پۇقرالار سوتى قاتارلىق دۆلەت ئاپپاراتلىرىنى ئىسمى جىسمىغا لايىق ئالىي ھوقۇقلۇق ئاپپاراتقا ئايلاندۇرغان، بۇنىڭ بىلەن، بارلىق پۇقرالار باي-نامرات دەپ ئايرىلماي، دۆلەتنىڭ ئالىي رەھبەرلىكىگە سايلىنىش، دۆلەتنىڭ چوڭ-چوڭ ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ھوقۇقىغا ئېرىشكەن. ئۇ يەنە ئافىنانىڭ مەدەنىيەت قۇرۇلۇشىغا قىزغىن كىرىشىپ، ھەرقايسى دۆلەت زىيالىيلىرىنىڭ ئافېناغا كېلىپ لېكسىيە سۆزلىشىگە ئىلھام بەرگەن، ھەر خىل سەنئەت كۆرەكلىرى، مۇسابىقە، ھېيت-بايراملىق تەبرىكلەش پائالىيەتلىرىنى كۆپلەپ ئۇيۇشتۇرغان ھەمدە ئافېنا شەھىرىدە نۇرغۇن كاتتا ئاممىۋى ئىمارەتلەرنى بىنا قىلغان.

پېركلېس ئىلگىرى سۈرگەن دېموكراتىك سىياسىي تۈزۈم ئافېنادىكى قۇللۇق تۈزۈم ئاساسىدا بارلىققا كەلتۈرۈلگەن. ئۇ پەقەت ئاز ساندىكى قۇلدارلارنىڭلا دېموكراتىك تۈزۈمى بولۇپ، قۇللار ۋە باشقا يۇرتلۇقلارغا پۇقرا قاتارىدا مۇئامىلە قىلىنمىغان، ئاياللارمۇ سىياسىي ھوقۇققا ئېرىشەلمىگەن. ھەر كۈنى ئازغىنا كىرىمىگە تايىنىپ جان باقىدىغان نامراتلار پۇقرالار قۇرۇلتىيىغا قاتنىشىمەن دەپ ھەرگىزمۇ تىرىكچىلىكىنى تاشلاپ قويالمايتتى. 

مىلادىيىدىن بۇرۇنقى 431-يىلى، ئافېنا بىلەن سپارتا يۇناندىكى ھەرقايسى بەگلىكلەرگە ھۆكۈمرانلىق قىلىش ھوقۇقىنى تالىشىپ، 20 يىلغا سوزۇلغان پىلوپوننېس ئۇرۇشىنى قوزغىغان. ئۇرۇش مەزگىلىدە يۇناندا چۇما كېسىلى تارقىلىپ كەتكەن، مىلادىيىدىن بۇرۇنقى 429-يىلى پېركلېسمۇ چۇما كېسىلى نى يۇقتۇرۇۋېلىپ ئۆلۈپ كەتكەن. 

پېركلېس ھاكىمىيەت يۈرگۈزگەن مەزگىلدە، ئافېنا پۈتۈن يۇنان بويىچە ئەڭ قۇدرەتلىك، مەدەنىيىتى ئەڭ ئىلغار شەھەر دۆلىتىگە ئايلانغان بولۇپ، تارىخشۇناسلار بۇ مەزگىلنى «پېركلېس دەۋرى» دەپ ئاتىغان.