خۇكاپى

خۇكاپى ئافرىقىنىڭ كونگو ۋە ئوگاندادىكى بىر قىسىم تاغلارنىڭ ئىچكىرىسىدە بىر خىل كەم ئۇچرايدىغان ھايۋان، تۇرقى ئۆزگىچە بولغانلىقتىن تاكى 1901-يىلىغىچە كىشىلەر ئۇنى ئويدۇرۇپ چىقىرىلغان دەپ قاراپ كەلگەن، ھەتتا ئۇنى ئافرىقىدىكى تاق مۈڭگۈزلۈك مەخلۇق دەپ ئاتالغان.

خۇكاپىنىڭ بوينى زىراپىنىڭكىگە ئوخشاش ئۇزۇن، ئۇنىڭ كەينى تەرىپىدە تاغىل ئاتنىڭكىگە ئوخشاش يوللۇق سىزىقلار بار، خۇكاپى بىلەن زىراپە يەنە بىر جەھەتتىن ئوخشىشىپ كېتىدۇ، ئۇ بولسىمۇ ھەر ئىككىسىنىڭ تىلى ئۇزۇن، تىلى ئارقىلىق ئۆزىنىڭ كۆزى ۋە قۇلىقىنى تازلىيالايدۇ.

خۇكاپى تۇغما قورقۇنچاق ھەم ئىنتايىن تارتىنچاق، ئۇ ئىنسانلار ئاياغ باسمايدىغان ئورمانلارنىڭ ئىچكىرىسىدە يوشۇرۇنۇپ ياشايدۇ، ھەر كۈنى ئۆزگەرمەيدىغان مۇقىم لىنىيەنى بويلاپ بېرىپ-كېلىپ تۇرىدۇ، ھەرگىزمۇ يېڭى مۇھىت ئىزدەپ بېقىش ئويىدا بولمايدۇ، شۇڭا كىشىلەر ئۇنى ناھايىتى ئاز ئۇچرىتىدۇ.

خۇكاپىمۈرىسىنىڭ ئېگىزلىكى 1.5~1.7 مېتىر، تېنىنىڭ ئۇزۇنلۇقى<2.1~2.5 مېتىر، قۇيرۇقىنىڭ ئۇزۇنلۇقى 30~42 سانتىمېتىر، بەدەن ئېغىرلىقى 180~317 كىلوگرام، تەن رەڭگى كۆپ خىل، ئوخشاش بولمىغان ئورۇنلارغا ئايرىم سۈتسىمان رەڭدە، كۆك، قارا قوڭۇر، قارا، نىل رەڭ، قارامتۇل قىزىل رەڭلەردە بولىدۇ، تۆت پۇتى ئۇزۇن، تاغىل ئاتقا ئوخشاش ئاق يوللۇق، بېشىدا قىسقا مۈڭگۈزى بار، ھازىرغىچە ئىنسانلار ئەڭ كېيىن بايقىغان بىر خىل چوڭ تىپتىكى قۇرۇقلۇقتا ياشايدىغان ھايۋان.^[2]

ئۇنى 1901-يىلى ئەنگلىيەلىك ئېكىسپىدىتسىيەچى ھېنرى جونىستون بايقىغان، لېكىن مىجەزى غەلىتە بولغانلىقتىن، بايقالغاندىن كېيىنكى 50 يىلدا خۇكاپىغا ئائىت تەتقىقات تولىمۇ ئاز بولغان، ھەتتا بىر مەھەل كىشىلەر تەرىپىدىن نەسلى قۇرۇپ كەتكەن دەپ قارالغان، 1959-يىلى ئاۋغۇستقا كەلگەندىلا تېخى مەۋجۇت جانلىق ئىكەنلىكى دەلىللەنگەن.

بۇ خىل قىممەتلىك ھايۋاندىن كونگو دۆلەتلىك قوغداش رايونىدا تەخمىنەن 4000 تۇياقتىن 6000 تۇياققىچە بار، دۇنيا بويىچە سانى تەخمىنەن 30 مىڭ ئەتراپىدا، خۇكاپى كىشىلەر ھازىرغىچە ئەڭ كېچىكىپ بايقىغان بىر خىل چوڭ تىپتىكى قۇرۇقلۇق ھايۋىنى.

خۇكاپى ئىنتايىن كەم ئۇچرايدىغان بولغاچقا باھاسىمۇ ئىنتايىن قىممەت، ئادەتتىكى ھايۋاناتلار باغچىسى ھەرگىزمۇ سېتىۋالالمايدۇ، ھەتتا ئىقتىسادىي كۈچى كۈچلۈك، كۆلىمى زور ھايۋاناتلار باغچىلىرىمۇ سېتىۋېلىشنى ئويلىسىمۇ سېتىۋالمىقى تەس، پۈتكۈل ئاسىيادە پەقەت ياپونىيەنىڭ توكيو ھايۋاناتلار باغچىسى بۇ شەرەپكە مۇيەسسەر بولغان. شۇڭا كۆپ قىسىم دۆلەتلەر پەقەت خۇكاپى تېما قىلىنغان پوچتا ماركىسى، پۇل، خاتىرە پۇلى تارقىتىش ئارقىلىق بۇ خىل سىرلىق ھايۋانغا بولغان ھۆرمەت ھېسسىياتىنى ئىپادىلەيدۇ.^[0]