ۋاران كەسلەنچۈكى

ۋاران كەسلەنچۈكى تېنىنىڭ ئۇزۇنلۇقى ئادەتتە 60～90 سانتىمېتىرغا يېتىدۇ، ئەڭ چوڭ بولغاندا 2~3 مېتىر كېلىدۇ، بەدەن ئېغىرلىقى ئادەتتە 20-30 كىلوگىرام، قۇيرۇق ئۇزۇنلۇقى 70~100 سانتىمېتىر كېلىدۇ، ئەڭ ئۇزۇن بولغاندا 150 سانتىمېتىر، ئادەتتە تەخمىنەن بەدەن ئۇزۇنلۇقىنىڭ بەشتىن ئۈچ قىسىمىنى تەشكىللەيدۇ. ئۇ جۇڭگونىڭ كەسلەنچۈك تۈرىدىكىلەر ئىچىدە تېنى ئەڭ چوڭ بولغىنىنىڭ بىر تۈرى، شۇنداقلا دۇنيادىكى بىرقەدەر چوڭراق كەسلەنچۈك تۈرىدىكىلەرنىڭ بىرى. باش قىسىمى تار ھەم ئۇزۇن، تۇمشۇقى بىر قەدەر ئۇزۇن، بۇرۇن تۆشۈكى ئېغىز ئۇچىغا يېقىن، قاپىقى تەرەققىي قىلغان، كۆز قارچۇقى يۇمۇلاق؛ قورساق پەردىسى كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ، تىلى ئىنچىكە ئۇزۇن، ئۇچى ئاچىماق شەكىلدە تىل بىر قەدەر ئۇزۇن، ئۇچى ئاچىماق بولۇپ، قىسىلىدىغان تىلى غىلاپ پەردە ئىچىگە كىرگەن. تۆت ئەزاسى قوپال، بارماق (پۇت) جەھەتتە ئۆتكۈر تىرنىقى بار. 

ۋاران كەسلەنچۈكى جۇڭگونىڭ گۇاڭشى، گۇاڭدۇڭ، يۈننەن ئۆلكىسىنىڭ جەنۇبىغا جايلاشقان، خەينەن قاتارلىق جايلاردا كۆپ قىسمى ياۋايى. گۇاڭشىنىڭ ناپو ناھىيەسى، نىڭمىڭ، جىڭشى، لۇڭجۇ ۋە پىڭشىياڭ قاتارلىق جايلارغا تارقالغان. چەت ئەلدە مالايسىيا، بېرما، تايلاند، ھىندونېزىيە ۋە ئاۋسترالىيەنىڭ شىمالىي قاتارلىق جايلارغا تارقالغان. 

قۇرۇقلۇقتا ياشاشقا قاس كىلىدۇ، تاغلىق رايوندىكى ئېقىن ئەتراپىدا ياشاشنى ياخشى كۆرىدۇ ياكى دېڭىز بويىدىكى دەريا ئېغىزى، تاغ كۆللىرى، سۇ ئامبىرى قاتارلىق جايلاردا ياشايدۇ. 

كېچە-كۈندۈز ھەممىسى سىرتقا چىقىپ پائالىيەت قىلىدۇ، لېكىن سەھەردە ۋە كەچتە ئەڭ كۆپ ھەركەت قىلىدۇ. گەۋدىسى بىر قەدەر چوڭ بولسىمۇ، لېكىن ھەرىكىتى ناھايىتى چاققان، سۇ ئۈزۈشكە ماھىر بولۇپلا قالماستىن، يەنە پاكار دەرەخلەر يامىشىپ چىقالايدۇ. يېمەكلىك ئاساسەن، ئوخشاش بولمىغان مۇھىتتا ئوخشاش بولمايدۇ، سۇدا بېلىق تۇتۇپ يەيدۇ، يەنە دەرەخكە يامىشىپ چىقىپ قۇشلارنى، ھاشارەت ۋە قۇش تۇخۇمى، ئۇنىڭدىن باشقا يەنە پاقا، يىلان، قۇش، قۇشلار، ھەر خىل ھايۋانلارنىڭ تۇخۇمى، چاشقان ۋە ھاشارات قاتارلىقلارنى، بەزىدە يەنە ھايۋانات تاپى، يەنە دائىم دېگۈدەك كەنت ئىچىدىكى ئۆي قۇشلىرىنى ئوغرىلاپ يەيدۇ. 

چىشى 6-ئايدىن 7-ئايغىچە بولغان يامغۇر پەسلىدە تۇخۇملىرىنى قىرغاققا، ئۆڭكۈر ياكى دەرەخ كامارلىرىغا تۇغىدۇ، ھەر قېتىمدا 30～15 تال تۇخۇم تۇغىدۇ، تۇخۇمى چوڭ-كىچىكلىكى 70 × 40 مىللىمىتىر. تۇخۇم بېسىش مەزگىلى 40～60 كۈن. ۋارونكا كەسلەنچۈكى ئادەتتە 150 يىل ئەتراپىدا ئۆمۈر كۆرىدۇ. 

ۋاران كەسلەنچۈكى ئەسلىدە سانى كۆپ ئەمەس، ئىقتىسادىي قىممىتى ناھايىتى يۇقىرى، ئەسلىدە مىقدارى بىر قەدەر ئاز بولغان ۋاران كەسلەنچۈكىنىڭ نەسلى قۇرۇش گىردابىغا بېرىپ قالدى. 1989-يىلى «جۇڭگونىڭ دۆلەت تەرىپىدىن نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان ياۋايى ھايۋانلار نامى مۇندەرىجىسى، 1-دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان ھايۋان قىلىپ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان ياۋايى ھايۋانلار، ئۆسۈملۈكلەر تۈرلىرى خەلقئارا سودا ئەھدىنامىسى» قاتارىغا كىرگۈزۈلدى. ^[0]