كۈدە

كۈدە، كۆپ يىللىق، تۈگىنەك يىلتىزلىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. ئېگىزلىكى 20-45 سانتىمېتىر.

ﻳﯩﻠﺘﯩﺰﻯ: خوردا يىلتىز. چاچما يىلتىز سىستېمىسىنىڭ ئاساسى يىلتىزى يوق. ئاساسلىقى 30 سانتىمېتىر تېرىلغۇ قەۋىتى، تال سانى كۆپ بۇلۇپ، 40 تال ئەتراپىدا، قوبۇل قىلىش يىلتىزى، يېرىم زاپاس ساقلايدىغان زاپاس ساقلىغۇچى يىلتىزلار ۋە زاپاس ساقلايدىغان زاپاس ساقلىغۇچى يىلتىزلار دەپ ئۈچ خىلغا بۆلۈنىدۇ. يېپىشىپ ئۆسىدۇ، قىسقىراش غولىنىڭ تۈۋى غولى تەخسىسىمان ھالەتتە.

يۇپۇرمىقى 

يوپۇرماق توپلىشىپ، قىسقا غولىدا ئۆسىدۇ، يوپۇرمىقى ياپىلاق تاسمىسىمان، كەڭ يوپۇرماقلىق ۋە تار يوپۇرماقلىق دەپ ئايرىشقا بولىدۇ. يوپۇرماق يۈزىدە موم ماددىسى بار.

گۈلى

كۈدەكۈنلۈكسىمان گۈل رېتىنى كونۇسسىمان ئومۇمىي ئورىغۇچى يوپۇرماق ئوراپ تۇرىدۇ، ئىچىدە 20-30 تال كىچىك گۈلى بار. كىچىك گۈللۈك گۈلى ئىككى جىنسلىق گۈل، گۈل تاجىسى ئاق، گۈل يېپىنچا ياپراقچىسى 6 تال، ئاتىلىقى 6 دانە. گۈل تۈگۈنچىكى ئۈستىدە چەتتىن چاڭلىشىدۇ.

كۈدە پىيازگۈل ئائىلىسى، گۈلسامساق ئائىلىسى كۆپ يىللىق كۆكتات، ماسلىشىشچانلىقى كۈچلۈك، سوغۇققا، ئىسسىققا چىداملىق، جۇڭگونىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ھەممە جاي يەرلەرنىڭ ھەممىسىدە كۆپلەپ ئۆستۈرۈلىدۇ. جەنۇبتىكى نۇرغۇن جايلاردا يىل بويى ئىشلەپچىقىرىلىدۇ. شىمالدا قىش پەسلىدە يەر ئۈستىدىكى قىسمى قۇرۇپ كەتكەن بولسىمۇ، يەر ئاستى قىسمى ئۈچەككە كىرىدۇ، ئەتىيازدا تۇپراقنىڭ توڭى ئېرىگەندىن كېيىن بىخلىنىپ ئۆسۈپ چىقىدۇ.

تېمپېراتۇرا

كۈدە سالقىننى ياخشى كۆرىدۇ، سوغۇققا ھەم ئىسسىققا چىداملىق، ئۇرۇقنىڭ بىخلىنىشىغا ماس كېلىدىغان تېمپېراتۇرا ℃12 تىن يۇقىرى، ئۆسۈشىدىكى تېمپېراتۇرا ℃15-℃25، يەر ئاستى قىسمىدىكى ئىقتىدار بىر قەدەر تۆۋەن تېمپېراتۇرىنى ساقلاپ تۇرىدۇ.

نۇر چۈشۈشى 

يورۇقلۇق كۈچى ئوتتۇرا ھال كۈچلۈك، قاراڭغۇلۇققا چىداملىق. ئەمما يورۇقلۇق بەك ئاجىز بولغاندا، فوتوسىنتىز ھاسىلاتى ئاز بۇلۇپ، تۈپلىنىشى ئاز ھەم ئىنچىكە، مەھسۇلات مىقدارى تۆۋەن، ئاسان قېرىيدۇ. يورۇقلۇق بەك كۈچلۈك، تېمپېراتۇرا زىيادە ئۆرلەپ كەتكەندە تالاسى كۆپ، سۈپىتى ناچار.

نەملىكى 

مۇۋاپىق كېلىدىغان ھاۋانىڭ نىسپىي نەملىكى %60-70، سوغۇق ۋە قىراۋ  چۈشۈۋاتقاندا تۇپراقنىڭ نەملىكى يەنى ئېتىزنىڭ ئەڭ چوڭ نەملىك مىقدارى 80-90%.

تۇپراق ئوزۇقلۇقى

تۇپراق سۈپىتى، ماسلىشىشچانلىقى كۈچلۈك، مۇۋاپىق pH قىممىتى 5.5-6.5. ئېھتىياجلىق ئوغۇت مىقدارى چوڭ، ئوغۇت ساقلاشچانلىقى يۇقىرى بولىدۇ.

كۈدىنىڭ ئەسلى ماكانى ئاسىيا نىڭ شەرقىي جەنۇبىغا جايلاشقان. دۇنيادا ھەممە يېرىدە ئۆستۈرۈلىدۇ، جۇڭگو دا كەڭ كۆلەمدە يېتىشتۈرۈلگەن. 

كۈدىنىڭ بۆرەكنى قۇۋۋەتلەندۈرۈش؛ قايغان قاننى ئېرىتىش؛ زەھەر ياندۇرۇرۇش؛ بۆرەك زەئىپلىشىش، باھ زەئىپلىشىش؛ سوغۇقتىن قورساق ئىچى ئاغرىش؛ تەڭپۇڭسىزلىقتىن  كېلىپ چىققان كۆكرەك بوشلۇقى ئاغرىش؛ بۇرۇن قاناش، قان قۇسماق، قان سىيىش، تولغاق، گېمورروي، غەلۋىرەك يارىسى ئىششىق، سىر يارىسى، يىقىلىپ زەخىملىنىش قاتارلىقلارغا مەنپەئەت قىلىدۇ. 

كۈدىنىڭ تەبىئىتى مۆتىدىل، تەمى چۈچۈك، مۇسبەتلىكنى كۈچەيتكىلى بولىدۇ.

كۈدە ئۇرۇقى 

كۈدە ئۇرۇقى باھنى، پەي–مۇسكۇللارنى، جىگەرنى قۇۋۋەتلەش، بەلغەم بوشىتىش، بەدەننى تازىلاش، پارقىرىتىش خۇسۇسىيىتىگە ئىگە.

يەل تارقىتىش، توسالغۇلارنى ئېچىش، ئىششىق تارقىتىش، باھنى، پەي – مۇسكۇللارنى، جىگەرنى قۇۋۋەتلەش، بەلغەم بوشىتىش، بەدەننى تازىلاش، پارقىرىتىش خۇسۇسىيىتىگە ئىگە.^[0]