مونروۋىيە

لبېرىيە جۇمھۇرىيىتىنىڭ پايتەختى، دۆلەتنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادىي، قاتناش مەكرىزى، ئەڭ چوڭ پورتى. بۇ شەھەر سان پاۋلو دەريا ئاغزىدىكى مېسورا تۇمشۇقى بىلەن بوشورود ئارىلىغا جايلاشقان. ئاھالىسى 362 مىڭدىن ئاشىدۇ(1981) ، مونروۋىيە لبېرىيىنىڭ مۇھىم سانائەت مەركىزى، بۇ جفيدىكى سانائەت ئورۇنلىرى پۈتۈن دۆلەتتىكى سانائەت ئورۇنلىرىنىڭ %70نى ئىگىلەيدۇ. ئاساسىي سانائەتلىرىدىن نېفىت ئايرىش، كاۋچۇك، سېمونت، ياغاچ ماتېرىياللىرىنى پىششىقلاپ ئىشلەش، يېمەك-ئىچمەك، كىيىم-كېچەك قاتارلىق سانائەت ئورۇنلىرى بار. مونروۋىيە غەربىي ئافرىقىدىكى ئەركىن پورت، ئۇنىڭ پورت مەيدانى 300 گېكتار كېلىدۇ. بىرلا ۋاقىتتا 90 مىڭ توننىلىق ئوكيان پاراخوتلىرىدىن توققۇزى توختىيالايدۇ. بۇ پورت ئارقىلىق لبېرىيىنىڭ تۆمۈر رۇدىسى، كاۋچۇك قاتارلىق مەھسۇلاتلىرى ئېكسپورت قىلىنىدۇ. شەھەردە خەلقئارا ئايرودرومى، لبېرىيە داشۆسى، دۆلەتلىك كۇتۇپخانا، مۇزېيلار بار. 

لىبېرىيە كونا نامى «دانلىق زىرائەت دېڭىز قىرغىقى » 15- ئەسىرنىڭ كېيىنكى يېرىمىدا، پورتۇگالىيىلىكلەر بۇ يەرگە كېلىپ قۇل ئېلىپ سېتىش بىلەن شۇغۇللانغان، شۇنىڭدىن كېيىن گوللاندىيە، چېچەك مان، فرانسىيە قاتارلىق مۇستەملىكىچىلەر ئارقا - ئارقىدىن تاجاۋۇز قىلىپ كىرگەن. 1821- يىلى، « ئامېرىكا مۇستەملىكىلەر جەمئىيىتى » مۇشۇ نېگىر كۆچمەنلەر رايونىنى بەرپا قىلىپ، مەركىزى، مونروۋىيە قىلىپ بېكىتكەن. 1847-يىلى 7-ئاينىڭ 26-كۈنى، لىبېرىيە كۈنى مۇستەقىللىققىنى جاكارلاپ، لىبېرىيە جۇمھۇرىيىتىنى قۇرغان، مونروۋىيە دەپ بېكىتكەن. غەربىي ئافرىقىدىكى ئەڭ قەدىمىي ئالىي بىلىم يۇرتلىرىنىڭ بىرى - لىبېرىيە ئۇنىۋېرسىتېتى ( 1862 - يىلى ) مۇ مۇشۇ جايغا تەسىس قىلىنغان. بۇنىڭدىن سىرت، يەنە، مۇزېي بىلەن دۆلەتلىك كۈتۈپخانا قاتارلىقلار بار. پارلامېنت بىناسى ئالدىدىكى مەيداندا بىر ئېگىز ئابىدە بار، ئۇنىڭ چوققىسىدا قەد كۆتۈرۈپ تۇرغان دۆلەت بايرىقى بار، قول قولغا كەلتۈرۈشنىڭ ئاتاكا سىگنالى بولغان ئافرىقا ئاياللىرى ئۈچۈن بىر برونزا ھەيكىلى، لىبېرىيە ئەركىن ۋە مۇستەقىللىققا سىمۋول قىلىنغان. پايتەخت، غول لىنىيەلىك تاشيول ئارقىلىق ئۆزئارا تۇتاشتۇرۇلغان، مەملىكەت بويىچە ھەر قايسى چوڭ مەمۇرى رايون. شەھەرنىڭ روبېرتس خەلقئارا ئايروپورتى ئافرىقىدىكى ئەڭ چوڭ ئايرودرومنىڭ بىرى. لىبېرىيە دېڭىز تىرانسپورتى كەسپى بىلەن دۇنياغا داڭلىق پايتەخت 20 دىن ئارتۇق خەلقئارا دېڭىز ترانسپورتى قەرەللىك سۇ بىلەن تۇتۇشىدىغان، مونروۋىيە غەربىي ئافرىقا رايونىدىكى ئەڭ چوڭ پورت - پورت فاكۇلتېتى بىرى. مونروۋىيە پورتى 2 - دۇنيا ئۇرۇشىدا قۇرۇلغان. 

شەھەر مەركىزىدىكى مېسۇرادو كۆپ بۇلۇڭلۇق ئاۋات سودا رايۇنى، كوچىنىڭ ئىككى تەرىپىدە ماگىزىن قەد كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ، كىشىلەر ئالدىراش، بىر تەرەپتىن كۆزىنى قاماشتۇرىدىغان تاۋارلارنى تاماشا قىلسا، بىر تەرەپتىن تاللاپ چىقىدىغان كامالەتكە يەتكەن يېڭى ھۈنەر - سەنئىتى ھېسابلىنىدۇ. مېسۇرادو ئۆتۈپ كۆۋرۈك، يەنى شەھەر رايونىنىڭ شىمالىي قىسمىدىكى بۇشرود، بۇ يېڭىدىن گۈللەنگەن سانائەت رايونى ۋە يىراق - يېقىندىكى مەشھۇر غەربىي ئافرىقىدىكى بىردىنبىر ئەركىن پورت − مونروۋىيە ئەركىنلىك پورتى. شەھەر رايونىنىڭ شەرقىي قىسمىدىكى تاغلىق پايتەخت، ھۆكۈمەت ئورگانلىرى تۇرۇشلۇق جاي بولۇپ، بۇ يەردە مەمۇرىي بىناسى، پارلامېنت ۋە شەھەر مەمۇرىيىتى زالى قاتارلىقلار بار. غەربىي ئافرىقىدىكى ئەڭ قەدىمىي ئالىي بىلىم يۇرتلىرىنىڭ بىرى - لىبېرىيە ئۇنىۋېرسىتېتى ( 1862 - يىلى ) مۇ مۇشۇ جايغا تەسىس قىلىنغان. بۇنىڭدىن سىرت، يەنە، مۇزېي بىلەن دۆلەتلىك كۈتۈپخانا قاتارلىقلار بار.

پايتەخت غول لىنىيەلىك تاشيول ئارقىلىق ئۆزئارا تۇتاشتۇرۇلغان، مەملىكەت بويىچە ھەر قايسى چوڭ مەمۇرى رايون. شەھەرنىڭ روبېرتس خەلقئارا ئايروپورتى ئافرىقىدىكى ئەڭ چوڭ ئايرودرومنىڭ بىرى. لىبېرىيە دېڭىز تىرانسپورتى كەسپى بىلەن دۇنياغا داڭلىق پايتەخت 20 دىن ئارتۇق خەلقئارا دېڭىز ترانسپورتى قەرەللىك سۇ بىلەن تۇتۇشىدىغان، مونروۋىيە غەربىي ئافرىقا رايونىدىكى ئەڭ چوڭ پورتلارنىڭ بىرى. مونروۋىيە پورتى 2 - دۇنيا ئۇرۇشىدا قۇرۇلغان. ئەينى ۋاقىتتا، گېرمانىيە فاشىستلىرىنىڭ ياۋروپادا قىلغۇچى كونترول قىلىش ۋە دېڭىز قاتناش يولى، ئەسلىدە ماڭدىغان ئامېرىكا قىتئەسىلا ئەمەس — غەربى ياۋرۇپا سىزىقىدىكى كېمىلەرنىڭ ھەممىسى ئامېرىكا قىتئەسى، غەربىي ئافرىقا.

 ئازراق قىسقىچە مونروۋىيە شەھەر رايونى مېسۇرادو كۆپ بۇلۇڭلۇق  ( يېرىم ئارىلى ) ۋە بۇشرود ئارىلىدىن تەركىب تاپىدۇ. ئارالنىڭ سىرتىدىكى ئاتلانتىك ئوكيانغا يېقىن قىرغاقتا، ئۇچار مەرۋايىتقار دۆۋىلىرى شەكىللىنىدۇ. سۇ كۈن بويى چەكسىز، پايانسىز كۆپكۆك دېڭىز. ئارالدا ھەر خىل ئىسسىق بەلۋاغ دەل - دەرەخ گۈل - گىياھلار  يىل بويى باراقسان ۋە ياپيېشىل ئۆسىدۇ، تۆت پەسىلدە گۈللەر خۇشپۇراق چېچىپ، پۈتكۈل شەھەرنى، جاھان ياپيېشىللىققا پۈركەيدۇ. گۈل - چىچەكلەر دېڭىزى ئىچىدىمۇ ئىنتايىن چىرايلىق كۆرىنىدۇ، تىروپىك بەلباغ مەنزىرىسىنىڭ  يېقىملىقلىقى كىشىنى مەپتۇن قىلىدۇ. 

مونروۋىيەدىكى مۇقىم تېلېفون تورى ئىچكى ئۇرۇش تۈپەيلىدىن بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان، ھازىر تېخى پۈتۈنلەي ئەسلىگە كەلمىدى. يان تېلېفون بولسا ئاساسلىق ئالاقە قورالى. ھازىرقى 4 چەتئەل مەبلىغىدىكى خەۋەرلىشىش شىركىتى لىۋىيەدىكى تىجارىتى شىركەتلەر ئارا سۆزلىشىش تورىنىڭ كۆپىنچىسى ئۇلىغىلى بولىدۇ، قاپلاش دائىرىسى ئادەتتە پايتەخت ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى بىر نەچچە ئوبلاست.  

 بەزگەك، خولېرا ۋە جىگەر ياللۇغى كۆپ.

ئاساسلىقى مونروۋىيە ( ھۆكۈمەت ) بىلەن ( خۇسۇسىي ) دىن ئىبارەت ئىككى ئائىلە ئۇنىۋېرسال دوختۇرخانىلار سىرتقا قارىتا تىجارەت قىلىدۇ، لېكىن ئىككى خىلغا بۆلۈنىدۇ. شەھەر رايونىدا كۆپ دورا دۇكىنى، ئۆزى بىر قىسىم دائىم ئىشلىتىلىدىغان دورا ۋە ئالدىنى ئېلىش دورىسى.  بەزگەك كېسىلىدە ئۆلۈش نىسبىتى بىر قەدەر يۇقىرى. ئىندۇكتىپ ساقسىز بولۇپ قېلىپ، ۋاقتىدا بەزگەككە قارشى دورا بېرىش، ھەمدە تېزدىن شۇ جايدىكى دوختۇرخانىغا بېرىپ داۋالىتىش لازىم.^[0]