ئېشەك

ئېشەكئېشەك سىرتقى شەكلى خۇددى ئاتقا ئوخشايدۇ، قارىماققا ئاتتىن كىچىك، قۇلىقى ۋە يۈزى چوڭ. ئېشەكنىڭ بۇرنى چوڭ بولۇپ، بەزىلىرىنىڭ ناھايىتى كىچىك بولىدۇ. 

ئاسىيا ياۋا ئېشىكى ئىككى خىل بولىدۇ : بىرى تىبەت ئېشىكى، ئاساسلىقى چىڭخەي-شىزاڭ ئېگىزلىكىدە ياشايدۇ؛ ئوتتۇرا ئاسىيا ياۋا ئېشىكى جۇڭگونىڭ شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى، موڭغۇلىيە خەلق جۇمھۇرىيىتى، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ بايقال كۆلى ئەتراپىدا، ئىران، ئافغانىستان، سۈرىيە، ئەرەب يېرىم ئارىلىنىڭ شىمالىي قىسمىدا ياشايدۇ، ئېيتىشلارغا قارىغاندا نەسلى ئاللىقاچان قۇرۇپ كەتكەن. ئاسىيا ياۋا ئېشىكى تىپىك ئېشەك ئەمەس، قۇلىقى ئافرىقا ياۋا ئېشىكىگە قارىغاندا قىسقا، تۇۋىقى بىر قەدەر چوڭ، ئاۋازى خۇددى ئاتنىڭكىگە ئوخشايدۇ. ئادەتتە تىنىنىڭ ئۇزۇنلۇقى 200-220 سانتىمېتىر كېلىدۇ، مۈرىسىنىڭ ئېگىزلىكى تەخمىنەن 130 سانتىمېتىر؛ يازلىق تۈكى ئوچۇق قوڭۇر كاشتان، قىزغۇچ قوڭۇر، يۇڭلۇق سۇس كۈل رەڭلەردە بولىدۇ. 

ئافرىقا ياۋا ئېشىكى قۇرغاق رايونلاردا ياشايدۇ. ئاسىيا ياۋا ئېشىكى، ھەم قۇرغاقچىلىققا ھەم قاتتىق سوغۇققا  چىداملىق بولىدۇ، ئادەتتە قۇملۇقتا ياشايدۇ، ئوتلاق، چۆللۈكتە ياشايدۇ. تىبەت قۇلىنى ئادەتتە، دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى 3000 مېتىردىن 5100 مېتىرغىچە بولغان رايونلارغا كەڭ تارقالغان، ئېگىزلىك ياكى تاغ ئېدىرلىق-ئويمانلىقلاردا ياشايدۇ. ھۇشيار، ئىنتايىن چاققان، توپلىشىپ ياشايدۇ، ياز پەسلى 200 تۇياقتىن ئارتۇق چوڭ توپ بولۇپ ياشايدۇ. كۈز پەسلىدە جۈپلىشىپ، ئىككىنچى يىلى ياز پەسلىدە تۇغىدۇ، ھەر قېتىمدا بىرنى تۇغىدۇ. ئافرىقا ياۋا ئېشىكى بىر خىل نەسلى قۇرۇشقا يۈزلەنگەن ھايۋانلار. ئاسىيانىڭ يەنە مەلۇم مىقداردا تىبەت قۇلىنى، «جۇڭگودا» نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان ھايۋانلار قاتارىغا كىرگۈزۈلگەن. 

جىنسىي جەھەتتىن يېتىلىشى

تەخەيلەرنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشى بەلگىلىك ۋاقىتقا كەلگەندە، ئۇنىڭ كۆپىيىش ئەزالىرى ئاساسىي جەھەتتىن تولۇق يېتىلىپ، ئانا ئېشەك نورمال كۈيلەيدۇ ھەمدە تۇخۇم چىقىرىدۇ، ھاڭگىنىڭ جىنسىي ھەۋىسى بار، كۆپىيىش ئىقتىدارىغا ئىگە، بۇ جىنسىي جەھەتتىن يېتىلىدۇ. جىنسىي پىشىپ يېتىلىش ۋاقتىنىڭ سورتى، تاشقى تەبىئىي شارائىتى، بېقىش، باشقۇرۇش قاتارلىق كۆپ تەرەپلىك ئامىللارغا تەسىر كۆرسىتىدۇ. ئادەتتە تەخەينىڭ جىنسىي يېتىلىش ئۈچۈن 1-5 ياشقىچە ۋاقىت كىتىدۇ.

 دەسلەپكى ئۇرۇقلاندۇرۇش يېشى 

دەسلەپكى ئۇرۇقلاندۇرۇش يېشى جىنسىي جەھەتتە پىشىپ يېتىلگەندىن كېيىن ، تەخەي داۋاملىق يېتىلىشىنى كۆرسىتىدۇ. شۇڭلاشقا، بەلگىلىك يېشى ۋە بەدەن ئېغىرلىقىغا كەلگەندە ئاندىن ئۇرۇقلاندۇرۇش كېرەك. بەك بالدۇر ئۇرۇقلاندۇرغاندا ئېشەك تېنىنىڭ يېتىلىشىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ  ئانا ئېشەك جىسمانىي جەھەتتە 3.5～5 ياشقىچە يېتىلىدۇ، شۇڭا دەسلەپكى ئۇرۇقلاندۇرۇش يېشى 3 ياش ئەتراپىدا، يىلدا بەدەن ئېغىرلىقى %90 پىشقاندا بولسا مۇۋاپىق بولىدۇ. ھالبۇكى، ھاڭگا ئادەتتە تۆت ياشتا ئاندىن رەسمىي ئۇرۇقلاندۇرۇلىدۇ. 

كۈيلەش مەزگىلى 

ئېشەك كۆپ پەسىللىك كۈيلەيدىغان ھايۋان بولۇپ، ئادەتتە ھەر يىلى 3 ~6-ئايلاردا كۈيلەشكە كىرىدۇ، 7-، 8-ئايدا ئىسسىق بولغاندا كۈيلەش ئاجىزلايدۇ. ئاندىن كۈيلەش مەزگىلى ئۇزارتىلىدۇ، كەچ كۈز ئاز كۈيلەش مەزگىلى. مادا ئېشەكنىڭ كۈيلىشى بىر قەدەر مەركەزلەشكەن پەسىل، كۈيلەش مەزگىلى دەپ ئاتىلىدۇ، شۇنداقلا كۈيلەش، ئۇرۇقلاندۇرۇش ئەڭ مەركەزلىك بولغان مەزگىل بولدۇ. كىلىمات مۇۋاپىق بېقىش ۋە باشقۇرۇش ياخشى شارائىت ئاستىدا، مادا ئېشەك يىل بويى كۈيلەيدۇ. لېكىن كۈز پەسلىدە تەخەينىڭ تۇغۇلۇش ئېغىرلىقى كىچىك، ئەي بولۇش نىسبىتى تۆۋەن، سۈتتىن ئايرىلغان چاغدىكى بەدەن ئېغىرلىقى ۋە ئۆسۈپ يېتىلىشى ناچار بولىدۇ. 

جۇڭگو ئېشىكىنىڭ نەسىللىرى تەخمىنەن 30 دىن ئاشقان، بۇنىڭ ئىچىدە سۈپەتلىك سورت ماكانى شەندۇڭ ئۆلكىسى، گۇەنجۇڭ ئېشىكى. شەنشىنىڭ گۇەنجۇڭدىن چىقىدۇ، ھارۋا سۆرەشكە، يۈك ئارتىشقا ئىشلىتىلىدۇ. شەنشىنىڭ گۇاڭلىڭ، لىڭچيۇ رايونىدىن چىقىدۇ،خېشى ئېشىكىنىڭ داڭقى مەشھۇر، بەدەن ئېغىرلىقى 250-290 كىلوگرام، بوي ئېگىزلىكى 1.1-1.3 مېتىر، يۈك كۆتۈرۈش مىقدارى 250-350 كىلوگرام، كۈنىگە 30-50 كىلومېتىر يول يۈرەلەيدۇ، يېزىلاردا، بولۇپمۇ تاغلىق، تۆپىلىك ئېدىرلىق رايونلاردا قىسقا مۇساپىلىق توشۇش، ھارۋا سۆرەش، يۈك ئارتىش، يەر ھەيدەش، تۈگمەن چۆرۈشنىڭ ياخشى ياردەمچىسى.  ^[0]