تورداشلار ياسىغان يېڭى سۆزلەر.

ئىشلىتىش قىممىتى بولسا دەررۇ قۇبۇل قىلىڭ، بولمىسا قېنى سىز ھەم پىكرىڭىزنى ئوتتۇرىغا قويۇپ بېقىڭ. ئەكسىچە بولسا باشقىلارنىڭ تىلىدىن ئىشلىتىدىغان گەپ.
مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىغا ئىگە ئۇيغۇر زىيالىيسى بولۇش سۈپىتىڭىزدە مىللىتىڭىزگە قىلىپ بەرگەن، قىلىپ بېرەلەيدىغان تۇنجى ئۈنۈملۈك ئىشىڭىزنى بۇ يەردىن باشلاڭ..
1.زاللاردا ئاۋاز ئارقىلىق يانىدىغان چىراغلارنى --تاۋۇش چىراغ=.تاۋۇش 2چىراق=ئۈنچىراق
3.ئېلىكتىرونلۇق ۋېلسىپىتلەرنى --- توكسىكىلىت
4.زاۋۇت كومپىيۇتېرنى ---- پېچەت كومپىيۇتېر
5. زاپچاسلار ئارقىلىق قۇراشتۇرۇلغانلىرىنى ---قۇراق كومپىيۇتېر
6. مىكروفۇن دېگەن ئېنگىلىزچە ئاتالغۇنى--سۆزلەك
7.سۇليا خالتا------يالتىراق(بۇ ئاتالغۇنى جەنۇبى شىنجاڭدا كۆپ ئىشلىتىدىكەن ، شىمالدىكى دوستلارمۇ ئىشلەتسەك)
8.قاتتىق+دېتال= قاتتال.
9.يۇمشاق+ دېتال= يۇمتال.
11.ھاۋا + تەڭشىگۈچ = ھاۋالىغۇچ(كوڭتىياۋ)
12.UPSنى توكدان
13.سىكانىرنى سايىلىغۇچ، سىكانىرلاشنى سايىلاش
14.گەنشىدىيەننى- كىرخانا
15.پاراڭلىشىش قورالىنى -كاس-كاسچى
16.铃声-يانفۇنئۈن
17.注册,申请 -ئىلتىماس
18.登陆,登记 -تىزىملاش
19.注销-تىزىم چىق
20.提交 -تاپشۇر
21.取消 -قالدۇر
22.返回 -قايتۇر
23.关闭-ئۆچۈر
24.复制 -كۆچۈر
25.Script - قوليازما
26.Script语言 - قوليازما تىلى
27.表单 - فورما
28.مائۇس - چاشقىنەك
29.كونۇپكا تاختىسى - باسماق
30.كەڭ بەلباغلىق تور - بەلباغ تور
31.浏览器,جاھاننامە-توركۆرگۈ
32.ئېلىكترونلۇق پوچتا - ئېلخەت
33.短信,قىسقا ئۇچۇر-بارماق ئۇچۇر
34.يۆتكىلىشچان قاتتىق دېسكا-يان دېسكا
35.C++ - س قوش قوش
36..NET (چېكىت نېت) - چىكىنىېت
37.十进制 - ئونلۇق سىستېما
38.进度条 (ئىلگىرلەش دەرىجىسى تاياقچىسى ، يەنى توردىن ھۆججەت چۈشۈرگەندە كۆپىيىپ ماڭىدىغان ھېلىقى تاياقچە) - كۆر تاياق
39.共享 -ئورتاقلىنىش
40.پىسخولوگىيەنى خۇيتەربىيە،
41.بىئولوگىيەنى جانتەربىيە،
42.خىمىيەنى تادۇتەربىيە،
43.فىزىكىنى ھەركەتتەربىيە،
44.ماتېماتىكىنى ساقىشتەربىيە،
45.پېداگوگىكىنى ساباقتەربىيە،
46.توپا ئىتتىرىش ماشىنىسىنى ----توپەك دېسەك
47.تىيەنچىياۋ نى - كۆككۆۋرۈك دېسەك
48.تېزئاچ
49.رىگۇاڭدىڭ- كۈنچىراغ
50.تەيياڭنىڭ ئوچىغى -كۈنئوچاق....تەيياڭنىڭ مۇنچىسى-كۈنمۇنچا
51: ئۈز-چات ؛
52插座: چاتتەگ ؛
53.插头: چاتباش؛
54接口: چېتېق ؛
55闸门: تاقاق ؛
56.日光灯:نوغۇچ چىراغ؛
57.遥控器: تىزگىنەك ؛
58.筷子: چوكا (ئاساسەن ئوموملاشقان)؛
59.菜刀: قىڭراق (ئاساسەن ئوموملاشقان)؛
60.自来水: تۇربا سۈيى (ئوموملاشقان)؛
61.مۇنچىلار: توك مۇنچىسى ،كۈن مۇنچىسى، گاز مۇنچىسى (ئاساسەن ئوموملاشقان)؛
62.高压锅: بېسىملىق قازان ؛
63.电饭锅: توك قازىنى (ئاساسەن ئوموملاشقان)؛
64.电子琴 : توكساز . توكچالغۇ
65.效果器 : ئۇنۇملىگۇچ
66.电子吉他 : توكگىتتار
67.ئۇنئالغۇ لىنتىسى : ئۇنلىنتا
68.调音台 : ئۇنتەڭشەك
69.塑料袋: يالتىراق خالتا ؛
70.写字台，办公桌: ئىش ئۈستىلى؛
71.课桌: پارتا ؛
72.下水道: ئەۋرەز ؛
73.地下室: قازناق ؛
74.地下通道: لەخمە يول؛
75.天桥: كۆك كۆۋرۈكى ؛
76.扫描仪: تەسۋىر ئالغۇ ؛
77.光盘: نۇردىسكا ؛
78.硬盘: قاتتىق دىسكا ؛
79.磁盘: ماگنىت دىسكا ؛ (مىنىڭچە كومپۇتېردىكى تەخسە(盘) لەرنى يەنىلا دىسكا دەپ ئالغىنىمىز تۈزۈكمىكىن؟) ؛
80.光驱: نۇردىسكا قوزغاتقۇچ (CD/DVD قوزغاتقۇچ)
81.دايىنجىنى خەت باسقۇچ،
82.پۇيىنجىنى-كۆپەيتكۈچ
كوندىستاتۇر-زەرەتدان
83.كىتاب جازىسى--كىتابدان
84.书架: كىتاپدان ؛
85.衣柜: كىيىمدان (كىيىم ئىشكابى) ؛
86.电瓶: توكدان ؛
87.充电器: توكلىغۇچ (زەرەتلىگۈچ) ؛
88.电动车: توك ھارۋىسى؛
89.效果器||پەدازچى
90.加效果器| پەدازلاش
91.سكاننىر: تەسۋىرەك، تەسۋار، تەسۋەر، تەسۋور، رەسىمەت، رەسىمار،
92.سىكاننىرلاش: تەسۋىرەكلەش، تەسۋارلاش، تەسۋەرلەش، تەسۋۇرلاش. رەسىمارلاش
93.پىرىنتىر: باسمو، باسماچ، باسمەچ،
94.مىما( مەخپى نۇمۇر) : مەخپۇر، مەخپىن، مەخپەت
95.مائوس: يورغا ، يورغى،
96.تىرناق ئالغۇچ: تىرناقئال، تىرناقال، تىرنال، تىرناقكەس، تىرناكەس، تىرناس
97.شياۋگوچى: ئۈنۈمدان، ئۈنۈمەك، ئۈنۈمۈت،
98.ۋېيبولۇ: مىكئوچاق
99.مىكرومىتىر: مىكمېتېر
100.مىكروفون: مىكفۇن
101.加油站: مايخانا؛
102.耳机:تېڭشىغۇچ ؛
103.煤气站: گازخانا ؛
104.防晒霜: ئاپتاپلېغ
105.耳机 نى ئاڭلەك
106.تېزيول(ماشىنا سۈرئىتىنىڭ تېزلىكىگە قارىتىلغان) 高速公路
107.زىقئاش(زىقكۆك،زىقدۇفۇ دىگەندەك) 串串香
108.مەركىزىي بېجىرگۈچ 中央处理器（CPU））
109.ھۈججەتلىك(تىزىملىككە تەقلىد) 文件夹
120.ساندان(چايدان،سۇدانغا تەقلىد) 数据库
121.تورخوشنام(تامخوشنامغا تەقلىد) 网上邻居
122.زىلفون (سىگنالىنىڭ ئورۇنغا نىسبەتەن ناھايىتى زىللىقىغا قارىتىلغان،ھەم خەنزۇچىسىغىمۇ ماس كېلىدۇ) 小灵通
123.回收站 نى خەسدان دىسەكچۇ.خەس دىگىنىمىز ئەخلەت چاۋانى كۆرسىتىدۇ ئەمەسمۇ.
124.كۇنۇپكا تاختىسىنى باستاختا ياكى باسنەك دىسەكچۇ.
125.棒棒糖نى زىقكەمپۈت،冰棍نى زىقمۇز،بۇنىڭ ئائىلىسىدىكىلەرنى كەينىگە -مۇز نى قوشۇپ ئاتىساق،
126.مەسىلەن 绿色心情نى ماشمۇز دەپ ئالساق،قالغانلىرىنىمۇ ماس ھالدا سۈتمۇز،ساپمۇز دىگەندەك ئالساق
127.记事本نى پۈتۈك دىسەك بولغىدەك.
128.输入法نى خەتپۈتكۈچ دىسەك.
129.文件夹 نى ھۆججەتدان
130.组装电脑 نى سەپلىمە كومپىيۇتېر
131.品牌电脑نى نەقلىمە كومپىيۇتېر
132.چۈكۇەنجى نى پۇلئالغۇچ
133.魔方نى ماستەك
134.ئۆزھەل بانكا自助银行
135.ئەخلەت چىلىكى-ئەخلەتدان
136.دۇفۇ دىگەننى ماشئۇيما دەيلى
137.لەڭپۇڭ دىگەننى ئاقئۇيما
138.ئوغۇرلۇقچە ئاڭلاش ئەسۋابى -- سىرئالغۇ
139.充电器-زەرەتلىگۈچ
140.مالاچەر =زىقئاش،
141. مىفەن=گۈرچاش (سۇيقاش،قۇيغاش سۆزلىرىگە تەقلىد)،
142.موما-ھور نان،
143.تۇپا تۈرتۈش ماشىنىسى =تۇپا تۈرتەر
144.ھاۋا تەڭشىگۈچ=ھاۋادان
145. چىش كولىغۇچ (ياچىيەن ) = چىش+تاياق=چىشاق (بۇنى مۇئەللىمىم دېگەن)
146. داشۆ =بۈيۈك ئوقۇل =چوڭ ئوقۇل
147. فامىلە =تەگ+ئات=تەگات (باشقىلار دېگەن)
148.ئىلمىي ماقالە = تەھلىلكە ، (بۇنىڭ سەۋەبى ئىلمى ماقالىدامەلۇم نەرسە ئۈچۈن تەھلىل ئىلىپ بارىدىغانلىق ھەم بىزدە مەنتىق ئىلىمىنى مەنتىقە دەيدىغانلىقى ئۈچۈن <تەھلىل>سۆزىگە < ە > نى قوشۇپ ياسىساق )
149.قارا دوسكا گېزىتى =بىلدۈرگە
150. ئوقۇغۇچىلىق كېنىشكىسى =ساۋاقيان (بۇنىڭ ئاساسى ئۇنىڭ وقۇغۇچىلارنىڭ يېنىدا تۇرۇش تەلەپ قىلىنىدىغىنى ئۈچۈندۇر.)
151.جوڭبا =ئارابۇس(باشقىلار دېگەن )
152.ئېرجىنى -------------تىڭشىغۇچ
153.لابانى ----- ياڭراتقۇ
154.سىكاننېرنى 0---------- تەكشۈرئال(رەسىملىگۈچ، تارتئالغۇ،كۈچۈرگۈچ)
155.سېفىرلىق رەسىم ئاپپاراتى ---- رەسىم تارتقۇچ،ئالغۇچ
156.كۆپەيتىپ بېسىش ماشىنىسىنى --- كۆچۈرگۈچ، كۆپەيتكۈچ، نۇسخىلىغۇچ
157.دابازار= غول بازار
يەنە بىر مەسىلە:
نۇرغۇن ئۇيغۇر تائاملىرى خەنزۇلار ئارىسغا تارقىلىپ خەنزۇچە ئىسىم قويۇلغاندىن كېيىن بۇ ئىسىم ئەسلى خەنزۇچىدىن كەلگەندەك بوپ قېلىۋاتىدۇ ،مەسلەن
لەڭمەن ،خەنزۇلار بۇنى 凉面 ۋە باشقا ئۇسۇللار بىلەن مەسلەن 拉面 دەۋاتىدۇ ، بەزى ئۇيغۇرلار بۇنىڭغا قاراپلا ھە بۇ لەڭمەن دىگەن خەنزۇچە گەپكەن ، 拉 دىگەن تارتىش ،سۇزۇش ،面 دىگەن چۆپ ،بۇ دەل تارتقان چۆپ ،شۇڭا خەنزۇچە گەپ دەپلا ھۆكۈم چىقىرىپ قويىدۇ.
لەڭمەن تامىقىنىڭ ئىسمىنىڭ كېلىپ چىقىشى مۇنداق. لەڭ + مەن= لەڭمەن.
لەڭ دىگەن سۆز لەڭ ئۇرۇش دىگەن مەنىدىن كىلىپ چىققان يەنى بۇ تاماقنىڭ لەڭ ئۇرۇلۇپ ياسىلىدىغانلىقىن بىلدۈرىدۇ.
مەن سۆزى قانۇنىيەت، مەنتىقە دىگەندەك مەنىنى بىلدۈرىدىغان بولۇپ، بۇ تاماقنىڭ مەلۇم بىر خىل قانۇنىيەت ئارقىلىق ياسىلىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
ئەمدى بۇ ئىككى سۆزنى بىرلەشتۈرسەك، لەڭمەن ئۆزى لەڭ ئۇرۇش قانۇنىيىتى ياكى لەڭ ئۇرۇش ئۇسۇلى ئارقىلىق ياسىلىدىغان بىر خىل تاماقنى كۆرسىتىدۇ، بۇ ھەرگىزمۇ 凉面 ياكى بولسا 拉面 نىڭ تەرجىمىسىدىن كەلگەن تاماق ئەمەس، ھەم بۇ تاماق خەنزۇلار تەرىپىدىن ئىجاد قىلىنغان ئەمەس.
يەنە بىرسى مانتۇ. بۇنى بەزىلەر خەنزۇچىدىكى 馒头 نىڭ تەرجىمىسى دەپ قارايدۇ، لىكىن بۇمۇ بىز ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆزى ئىسىم قويغان تاماق، ھەرگىزمۇ خەنزۇچە 馒头 نىڭ تەرجىمىسى ئەمەس.
بىزدە ھازىر مۇشۇنداق كۆپ قىسىم نەرسىلەرنى خەنزۇچىغا باغلاپ چۈشۈنىدىغان ئىش بار، لىكىن بۇ بىرخىل تاساددىپىيلىق، كۆپ قىسىم ئوخشىشىپ كېتىدىغان تاماق ئىسىملىرى ھەرگىزمۇ خەنزۇچىدىن ئېلىنغان ئىسىملار ئەمەس.
 
   مەنبە:رەشىد مەھەللىسى بىلوگىhttp://reshid.blogbus.com/logs/62224882.html

ھەممە ئبارىلەرنى بۇنداق ئۆزگەرتىۋەتسەكمۇ  سەل چۈشۈنىكسىز بوپقالامدۇ؟  قانداق
بەزىلىرى قولايلىكەن بولسا باشقا خەقلەنىڭ تىلىدىن كىرگەننى ئۆزگەرتىش كىرگۈزسەك ياخشى بولامىكىن دەيمەن.

تېما ئىگىسى كۆپ ئەجىرسىڭدۇرۇپسىز،رەخمەت سىزگە.

بەزى سۆزلەر ناھايىتى توغرا ئىشلىنىپتۇ ، بەزىلىرى قازاقچىغا ماسلىشىپ قاپتۇ ، دىمۇسىمۇ ھازىر نۇرغۇن سۆزلىرىمىز باشقا تىللاردا ئېلىنىۋاتىدۇ ، دوسلار بولسا 57 - مىللەتتەك (民考汉ھازىر نۇرغۇنلار شۇنداق ئاتايدىغان بولۇپتۇ) چالا ساۋاتتەك سۆزلىمەي ئۆز ئانا تىلىمىزدا تولۇق سۆزلىشەيلى
قەشقەردە ھازىرغىچە گۇرجەكنى «تىشاڭ»«铁箱»، پىچاندا دەرىزىنى«چاڭخو»«窗户»دەپ ئىشلىتىۋاتىدىغۇ دەيمەن .

ئەجىرىىڭىزگە كۆپ تەشەككۈر !!!  ھارمىغايسىز ! تىلىمىزنى ساپلاشتۇرۇش ئۈچۈن قوشقان ئەمگىگىڭىزنىڭ ئەجىرىنى ئاللا بەرگەي ! مۇشۇنداق تېمىلىرىڭىزنى  تۇرلاردا ئېلان قىلىش بىلەن بىرگە  يەنە  تىل - يېزىق ئىشخانىلىرىغا ئەۋەتىپ باقسىڭىز بولغۇدەك ،،، ئۇلارمۇ چوقۇم قوللاپ قۇۋەتلەيدۇ ، 7 - 8 يىلنىڭ ئالدىدىمۇ ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق تىل - يېزىق كومىتىتى 3000 غا يېقىن سۆزنى ئېلان قىلغان ئىدى ، لېكىن ئىنتايىن ئاز قىسمى ئىشلىتىلىۋاتىدۇ ، بۇنداق سۆزلەرنى تور ، كىنو - تىلۋۇزۇرلاردا كۆپىرك قوللانسا ئوموملىشىشى تېزراق بولىدىكەن ، تىل - يېزىق كومىتىتىلىرى ئاۋال  فېلىم تەرجىمە قىلىدىغانلار ۋە خەۋەر تەرجىمە قىلىدىغان ئورۇنلارنى يېڭىدىن ئېلان قىلىنغان ساپلاشتۇرۇلغان سۆزلەر بىلەن تەمىنلىسە ، ئۇلار مۇشۇنداق سۆزلەرنى  كۆپىرەك قوللانسا ئومۇملاشتۇرۇش سۈرئىتى تېز بولىدۇ دەپ قارايمەن ،

مەن ئىككىنى قوشاي: تەييار چۆپ-بۈدۈر چۆپ.كىيۇ كىيۇ-مۇڭداشقۇ.مۇشۇنداق دىسەك بولارمۇ تورداشلار.

ئىشلىتىش

بۇ مەزمۇن 3قەۋەتتىكى kawimmolدە2011-10-10 17:00يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
بەزى سۆزلەر ناھايىتى توغرا ئىشلىنىپتۇ ، بەزىلىرى قازاقچىغا ماسلىشىپ قاپتۇ ، دىمۇسىمۇ ھازىر نۇرغۇن سۆزلىرىمىز باشقا تىللاردا ئېلىنىۋاتىدۇ ، دوسلار بولسا 57 - مىللەتتەك (民考汉ھازىر نۇرغۇنلار شۇنداق ئاتايدىغان بولۇپتۇ) چالا ساۋاتتەك سۆزلىمەي ئۆز ئانا تىلىمىزدا تولۇق سۆزلىشەيلى
قەشقەردە ھازىرغىچە گۇرجەكنى «تىشاڭ»«铁箱»، پىچاندا دەرىزىنى«چاڭخو»«窗户»دەپ ئىشلىتىۋاتىدىغۇ دەيمەن .

تىشاڭ دىگەن ئەسلىدە «铁箱» دىگەن گەپما ؟   «铁箱»  = تۆمۈر ساندۇق = گۈرجەك ؟

مەن خەنزۇلارنىڭ ئۇزۇن نەچچە خەتلىك سۆزلەنى قىسقارتىپ ئىككى خەت بىلەن ئىپادىلىشىنى ياقتۇرمايمەن . تېما ئىگسى تېمىدا بەزى سۆزلەر خەنزۇتىلى بىلەن ئوخشىشىپ كېتىشى بىر تاسادىپىلىق دەپتۇ .  ئەمما يېڭى سۆزلەرنى ياسىغاندا كۆپسۆزلۈك ئاتالغۇلارنى نەچچە سۆزنىڭ مەلۇم بوغۇمىنى ئېلىپ ئۆزئارا بىرىكتۈرۈپ يېڭى سۆزدىن بىرنى ياساپ قويۇپتۇ .  مېنىڭچە بۇنداق بولغاندا مەنا جەھەتتىن كەمتۈكلۈك كېلىپ چىقىدۇ -دە  شۇسۆزنى چۈشۈنۈش مەلۇم دەرىجىدە توسالغۇغا ئۇچىرايدۇ .  چۈنكى ئۇيغۇرتىلىمىزدا سۆزلەرنى بوغۇملارغا پارچىلىساق ھەربىر بوغۇم خەنزۇتىلىدىكى ھەربىر سۆزدەك بىرخىل مەنا بىلدۇرمەيدۇ. قاراپ باقسام نۇرغۇن سۆزلەر ئەسلىدە تىلىمىزغا ئۆزلۈشۈپ بولغان ئەمما ياخشى قوللىنىلمايۋاتقان سۆزلەر ئىكەن ، بىز بۇسۆزلەرنى ئەمەلىي تۇرمۇشىمىزدا كۆپ قوللىنىشقا تىرىشماي ھەدەپ يېڭى سۆز تۈزەيمىز دەپ يۈرسەك ھەقنىڭ يېڭى يېڭى بىلىملىرىنى ، ئىلغار تېخنىكىلىرىنى ئۆگۈنەمدۇق ، ياكى توختىماي يېڭى تۈزۈلگەن سۆزلۈكلەرنى ئۆگۈنەمدۇق ؟  ھېلىمۇ كونا يېزىقتىن يېڭى يېزىققا ، يېڭى يېزىقتىن يەنە كونا   يېزىققا  كۆچۈمىزدەپ يېڭى بىلىملەرنى ئىلغار پەن تېخنىكىلارنى ئۆگۈنۈش ئۇنى قوللىنىش سۈرئىتىمىز خىلى ئاقساپ قالدى دەپ قارايمەن .

ئەجرىڭىزگە رەھمەت ،  لېكىن بىر قسىم سۆزلەرنى  مەجبورى ياسىغاندەك تۇيغۇ بېرىپ قويىدىكەن . مەسىلەن :

1. كونۇپكا تاختىسى _  باسماق .    بۇ سۆز  مېنىڭچە مۇۋاپىق ئەمەس ، چۈنكى « باسماق » دىگەن سۆزنىڭ  مەنىسى بىر نەچچەخىل ئىشىلىتىلدۇ . يەنى جۈملىدە ئىگە ھەم خەۋەر مەنىسىدە كېلىپ ئوخشىمىغان مەنىلەرنى ئىپادىلەيدۇ . مەسىلەن :

1>.خەت باسماق   2>.  باسماق قويۇش

2.« توكسىكىلت   ، پېچەت كومپىيوتۇر ، قۇراق كومپىيوتۇر ، قاتتال ، يۇمتال » دىگەن ئاتالغۇلارغا نىسبەتەنمۇ ئاددى،  كىشىلەرنىڭ تۇرمۇش ئىستىمالىغا سىڭگەن ، ئەسلىدىنلا  چۈشىنىشلىك تىلىمىزنى نىمىشقا بۇنداق قىسقارتىشنى ، ئۆزگەرتىشنى ئويلاپ قالدىڭىز ؟   بەلكىم بۇ جەھەتتە چوڭقۇر تەتقىقاتىڭىز بولسا ، چۈشەندۈرسىڭىزمىكىن - دەيمەن ، ئورتاقلاشساق .

3.调音台 —— ئۈنتەڭشەك ، ( نىمىشقا < ئاۋاز تەڭشىگۇچ> نى ئۆزگەرتىمىز ؟، شۇنداق دىسەكمۇ بەك چۈشىنىشلىك بولىۋاتمامدۇ ؟ )

4. 地下通道  نى  « لەخمە يول » دەپسىز -يۇ  ، 地下室 نى  نىمىشقا « لەخمە ئۆي »  دىمەيمىز ؟ بۇنىڭغا « قازناق » دىگەن سۆزىمىز ماس كەلمەيدۇ .

5. مەخپى نومۇر __ بۇنى « مەخپۇر ، مەخپەت ، مەخپىن » دەپ نىمىشقا قىسقارتىپ ئالىمىز ؟؟

6. مىكروفۇن  ، مىكرومېتىر .... قاتارلىقلاردىكى « رو » بوغۇمى باشقا تىلدىن كىرگەنمۇ ؟نىمىشقا بۇنى « مىكفۇن ، مىكمېتىر .،  مىكئوچاق ...» دەيمىز ؟

7.چىش كولىغۇچ __ بۇنى « چىشاق » دىگىنىڭىز ( مۇئەللىمىڭىزنىڭ دىگىنىمۇ ) مېنىڭچە مۇۋاپىق ئەمەس ، چىش كولىغۇچ   دىگەن ئاتالغۇ خېلى يىللاردىن بېرى ھەر قايسى جايلاردا ئومۇملىشىپ قالدى ، نىمىشقا چۈشىنىش تەس بولغان «چىشاق» دەپ قالدىڭىز ؟
« چىش كولىغۇچ » نى  بىزنىڭ قومۇلدىكى ئەجداتلىرىمىز ئەينى يىللاردا « خەلدەڭ » دەپ ئىشىلەتكەنلىكى خاتىرلەنگەنكەن ،  ئەلۋەتتە ھەر قايسى جايلاردا ئۆز رايون ئالاھىدىلىكى بويىچە ھەر خىل ئاتالغان بولىشى تەبىئى ، بىراق ھازىرقى « چىش كولىغۇچ » دىگەن ئاتالغۇ ئىستىمالىمىزغا ئىنتايىن تەبىئىي ئوموملىشىپ قالدى .

8، ھاۋا تەڭشىگۈچ __ بۇنى « ھاۋادان » دىگىنىڭىزمۇ مۇۋاپىق ئەمەس . سۆز مەنىسى ماس كەلمەيدۇ .

مېنىڭ ئويلايدىغىنىم بىزنىڭ ئۇيغۇر تىل - يېزىقىمىز  ناھايىتى  مۇھىم ، ئېسىل تىل بولۇش سۈپىتى بىلەن ھەر بىرىمىزنىڭ كۆڭۇل بۆلىشىگە ، تەتقىقاتىغا ، خاسلىقى بويىچە ۋارىسلىق قىلىشىمىزغا  مۇھتاج . ئەگەر تىلىمىزدىكى « بۇلغانغان » « ئارىلاش » « ئەبجەش » ھالەتلەرنى شاللىۋېتىپ ، ئۆزىمىزگە خاس ساپ تىلىمىزنى تەرەققى قىلدۇرالىساق ، بۇ ئىنتايىن ياخشى ، پەخىرلەنگۈدەك ئەھۋال ، بىراق بىز شۇنىڭغا ئالاھىدە دىققەت قىلىشىمىز كېرەككى ، خەلقىمىز ئىچىگە ئەسلى مەنىسى بىلەن ، چۈشىنىشلىك ھالدا كەڭ تارقالغان ، بىر قەدەر ئوموملاشقان سۆزلەرنى تېخىمۇ مۇكەممەللەشتۇرىمىز دەپ ئۆزگەرتىپ ،ئۇنىڭ قوللىنىلىش ، ئىشىلتىلىش دەرىجىسنى تۆۋەنلىتىۋەتسەك ھەرگىز بولمايدۇ ،
ئانا تىلىمىزدىكى بىر سۆزنىڭ خەلقىمىز ئىچىگە ئومۇملىشىىشىغا ئىنتايىن ئۈزۈن جەريان كېتىدۇ . شۇڭا مېنىڭچە تىلىمىزدىكى مۇۋاپىق  ، توغرا ئىشىلتىلىۋاتقان سۆزلەرنى ئەمەس ، تىلىمىزدا بار تۇرۇپ ئىشلەتمەي ، باشقا مىللەتنىڭ ، باشقا دۆلەتنىڭ سۆزىنى مەجبورى قوللىنىۋالغان بەزى سۆزلىرىمىزنى ئىسلاھ قىلىشىمىز  كېرەك دەپ قارايمەن . مەسىلەن : يوقىرقى دوستىمىز دىگەندەك
«دۇفۇ ، لەڭپۇڭ ۋە ھەر قايسى پەنلەر ناملىرى .....» بۇ جەھەتتە ئىزدىنىشقا تېگىشلىك سۆزلەر بەك كۆپ .

نۇرغۇن سۆزلەر مېنىڭمۇ ئىدىيەمدىن ئۆتمىدى.

ئىشلىتىش

بۇ مەزمۇن 8قەۋەتتىكى iparhanدە2011-10-10 23:09يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
ئەجرىڭىزگە رەھمەت ،  لېكىن بىر قسىم سۆزلەرنى  مەجبورى ياسىغاندەك تۇيغۇ بېرىپ قويىدىكەن . مەسىلەن :

1. كونۇپكا تاختىسى _  باسماق .    بۇ سۆز  مېنىڭچە مۇۋاپىق ئەمەس ، چۈنكى « باسماق » دىگەن سۆزنىڭ  مەنىسى بىر نەچچەخىل ئىشىلىتىلدۇ . يەنى جۈملىدە ئىگە ھەم خەۋەر مەنىسىدە كېلىپ ئوخشىمىغان مەنىلەرنى ئىپادىلەيدۇ . مەسىلەن :

1>.خەت باسماق   2>.  باسماق قويۇش
.......

ئەجەپ ئامدا گە قىلپلا ئىپارخان ھەدە (ھەدە دىسەم توغرىدۇ ھە؟) .  دېمىسىمۇ دۇنيادىكى ئىلغار پەن تېخنىكىلارنى ، يېڭى بىلىملەرنى ئىگەللەيمىز دەيدىكەنمىز تىلىمىزدا يوق ، شۇ تەتقىقاتنى ئېلىپ بارغان ياكى مەھسولاتنى ئىشلەپ چىقارغانلار ئەڭ تونۇشلۇق بولغان تىلدىكى نۇرغۇن سۆزلەرگە ئۇچىرايمىز (كۆپۈنچە ئىنگىلىزچە سۆزلۈكلەر ئۇچىرايدۇ) ، بىز ئۇسۆزلەرنى تەتقىق قىلىپ ئۆزتىلىمىزدە ئىپادىلەپ يېڭى سۆز ياسىۋېىلىپ ئاندىن ئۇ يېڭى بىلىمنى ئۆگەنگۈچە ئۇلار ئاللا بۇرۇن تېخىمۇ يېڭى تېخنىكىلارنى ئىگەللەپ بولغان بولىدۇ .