ناھايىتى ياخشى تېما ، ئىملانى ئازراق تۈزىتىپ نادىرلاشقا تىگىشلىك

شۇ ھۆكۆمەت پۇل تاپايلى دەپ قۇرغان توزاق يەسلى مائارىپى دىگەن.

«ئۇرۇشتا  مەغلۇب  بولغان  مىللەت  قەد  كۆتۈرۈشى   مۇمكىن  ،بىراق   ،مائارىپتا  مەغلۇب  بولغان  مىللەت  مەڭگۈ  قەد  كۈتۈرەلمەيدۇ  «

مائارى   ھەققىدە   يېزىلغان   ھەربىر   ماقالە  ،ئەسەرنى   كورسەم     تولۇق   ئوتتۇرا   ۋە   تۇلۇقسىز دىكى   بىر  قىسىم   دەرىس  ۋاقتىنى   توشقۇزالماي   قىينىلىپ   كېتىدىغان  ئوقۇتقۇچىللىرىم   ئېسىمگە   كېلىپ   قالدۇ   ،   مېنىڭچە  قاچان    ئاشۇنداق   ئۇقۇغۇچنىڭ   كەلگۈسى   بىلەن   ئوينىشىدىغان   ، قۇرسۇقدا    بىلىمنىڭ   تاينى  يوق    ،جان   بېقىشنىڭ   كويدىلا   قالغان     تومتۇۋاق   ئۇقۇتقۇچلار   مائارىپ ساھەسىدىن  يۇقلدىكەن   ئاندىن  بىز   قەد  كۈتۈرۈپ    باشقا  تەرەققىي   قىلغان   ئەللەر  بىلەن  بولغان  ئاڭ   سەۋىيە  جەھەتتىكى  پەرقىمىز  كىچىكلەيدۇ   ،



مەن   مائارىپ   ساھەسىدكى   باغۋەنلەرنىڭ   تەلئەت  قادىر   يازغان   «مائارىپ   دوقمۇشىدىكى  خىياللار «  دېگەن   كىتابنى   بىر  ئوقۇپ   بېقىشنى   تەۋسىيە  قىلمەن 

كەچۈرۈڭ مۇختارجان، ئالدى بىلەن سىزدەك مەسئۇلىيەتسىز مائارىپچىلار مائارىپ سېپىدىن تازىلانسا، ئاندىن مائارىپتىكى ئاتالمىش ئىسلاھاتلار ، ھەر دەرىجىلىك ئۆتكۈزۈۋېلىشلار توختىتىلسا ئاندىن مائارىپىمىز ئوڭشىلىدۇ.
(سىزنىڭ مەسئۇلىيەتسىزلىكىڭىزنى ئىملايىڭىزدىن بىلدىم. كەچۈرۈڭ، ھەقىقى مائارىپچى سىزدەك بولمايدۇ. ھەقىقى مائارىپچى :-مەسئۇلىيەتچانلىقى، سەمىمىلىگى، مېھرىبانلىقى، ئاددى-ساددىلىغى   بىلەن باشقىلاردىن پەرىقىلىنىپ تۇرىدۇ. ئوقۇتقۇچىنىڭ ئىملاسى، باش قومانداننىڭ يان قورالىغا ئوخشايدۇ. ئۇنىڭ ئىسىللىگى، ئۆزگىچىلىكى، ئەسكەرلەرنىڭ قوراللىرىدىن پەرىقلىنىپ تۇرۇشى بىلەن قومانداننىڭ سۈر ھەيۋىسىنى نامايان قىلىدۇ. ئوقۇتقۇچىنىڭ ئىملاسىمۇ شۇنداق)

مەن باي ئاكامنىڭ پىكىرېنى قوللايمەن، سىز بىر مائارىپچى ئىكەنسىز،مائارىپ توغرۇلۇق دىمەكچى بولغان پىكىرېڭىز دۇرۇسكەن،لېكىن مۇشۇنداق ئىملا بىلەن قانداقمۇ بالىلارنى ياخشى تەربىيەلەپ كەتكىلى بولىدۇ؟تۈزۈتۈشكە توغرا كەلسە ئاۋال ئۆزىڭىزدىن باشلاڭ.گەپلېرىم ئېغىركەتكەن بولسا كەچۈرۈڭ.

بۇ تىمىنىڭ توغرا ئىملادىكى يازمىسى تەڭرىتاغ مۇنبىرېدە باركەن يولداشلار.

ياخشى يازما بولغاچقا، بىكار ئولتۇرغاندىن دەپ، ئىملانى تۈزىتىپ قويدۇم، باشقۇرغۇچى خاپا بولماي ئەسلى تېمىدىكىنى بۇ ئىنكاستىكىسىگە ئالماشتۇرۇپ قويۇپ بۇ ئىنكاسنى ئۆچۈرىۋەتسە.

مائارىپ ھەققىدە ئەبجەش پاراڭ

ئۇچتۇرپان ناھىيىلىك 1-ئوتتۇرا مەكتەپ: مۇختار ئاۋۇت

     بىز ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىدىن باشلانغان ئىسلاھات-ئىشىكنى ئېچىۋىتىشتىن بۇيان، ئالدى بىلەن يېزىلاردا، ئاندىن شەھەرلەردە بىر قاتار ئىسلاھاتلارنى ئېلىپ بېرىپ، شۇ ئاساستا ئىسلاھات كۆلىمىنى ئۆزلۈكسىز كېڭەيتىپ، سىياسى تۈزۈلمە ئىسلاھاتى، مەدەنىيەت تۈزۈلمە ئىسلاھاتى، مائارىپ تۈزۈلمە ئىسلاھاتى....... ۋەھاكازا بىر قاتار ئىسلاھاتلارنى ئېلىپ باردۇق، گەرچە ئىسلاھات ئالدى بىلەن يېزىلاردىن باشلانغان بولسىمۇ، بىز تېخىچە يېزا، يېزا ئىگىلىكى ۋە دېھقانلاردىن ئىبارەت «ئۈچ يېزا» مەسىلىسىدىن قۇتۇلالمىدۇق، بۇنى ئەلۋەتتە دېھقانلار نوپۇسىنىڭ بەك كۆپلىكىدىن ئىبارەت ئوبېكتىپ ئەھۋال كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇشى مۇمكىن.
     ئەمدى مائارىپ ئىسلاھاتى مەسىلىسىگە كەلسەك، بۇنىڭدىمۇ مەسىلىلەر خېلىلا بار، خېلىلا بارلا ئەمەس بىر قەدەر ئېغىر. بۇنىڭغا ھەتتا خەنزۇ مائارىپشۇناسلىرىمۇ كېسىپ بىر نېمە دېيەلمەيۋاتىدۇ.
     رايونىمىزنىڭ مائارىپ ئەھۋالىدىن ئېيتىدىغان بولساق، مەسىلىنىڭ ئېغىرلىغى ۋە كۆپلىكىگە گەپ كەتمەيدۇ.
ئارقىمىزغا شۇنداق قارايدىغان بولساق بىز ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 90-يىللىرىدا ئامېرىكىلىق مەشھۇر پىداگوك بىلومنىڭ، ئامېرىكا 60-يىللاردا بىر مەزگىل يولغا قويغان «نىشانلىق ئوقۇتۇش» تىپىدىكى دەرىسخانا ئوقۇتۇش ئۇسۇلىنى ئەڭ زامانىۋى ئوقۇتۇش ئەندىزىسى سۈپىتىدە داغدۇغىلىق يولغا قويدۇق. بۇنىڭ بىلەن سىنىپلارنىڭ دوسكىسى يېتىشمىگەن ۋە كىچىك كېلىپ قالغاندەك، ھەر بىر ئوقۇتقۇچى 2-3 تىن كىچىك دوسكىنى كۆتۈرىۋېلىپ، دەرسنى شۇ كىچىك دوسكىلارغا ئالدىن تەييارلاپ ئۆتۈش بولدى ۋە ئەسلىدىنلا يۈكى خېلىلا ئېغىر ئوقۇتقۇچىلارنىڭ يۈكىنى تېخىمۇ ئېغىرلاشتۇرىۋەتتى. بۇ خىل ئوقۇتۇش ئۇسۇلى دەسلەپتە ئوقۇتقۇچى- ئوقۇغۇچىلارنىڭ قىزىقىشىنى قوزغىغاندەك قىلغان بىلەن، ئاخىرىغا كېلىپ شەكىلگە ئايلىنىپ قالدى، ئوقۇتۇش يەنىلا ماكارېنكودىن مىراس قالغان ئەنئەنىۋى ئوقۇتۇش شەكلىدە داۋاملىشىۋەردى، ھەتتا بىر قىسىم ئوقۇتقۇچىلار بۇ خىل ئوقۇتۇش ئۇسۇلىدىن مېھرىنى ئۈزەلمەي، ھازىرقى «يېڭىچە دەرسخانا ئوقۇتۇشى» شارائىتىدىمۇ قوللىنىۋاتىدۇ.
     ئەمدى ھازىرقى 2008-يىلى دەرسلىك ئومۇمىيۈزلۈك ئىسلاھ قىلىنغاندىن كېيىن يولغا قويۇلىۋاتقان «يېڭىچە دەرسخانا ئوقۇتۇشى» غا كېلەيلى، بۇ ئوقۇتۇش ئۇسۇلىنىڭ شەكلى يېڭى، ئۇسۇلى جانلىق بولۇپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئەقىل بۇلىقىنى ئېچىش، پىكىر ۋە تەپەككۇر يوللىرىنى كېڭەيتىش جەھەتتە ئۈنۈمى ھەقىقەتەن زور، بىز ئىلگىرى قوللانغان ھەر قانداق ئوقۇتۇش ئۇسۇلىدىن ياخشىلىقىدا گەپ يوق، ئۇنىڭ ئوقۇتقۇچىلارغا قويغان تەلىپىمۇ بىر قەدەر يۇقۇرى، بىزدەك 80-يىللارنىڭ داشقاللىرى قىل قالىمىز شاللىنىپ قالغىلى. ئەمما بۇ ئوقۇتۇش ئۇسۇلى خېلى بولىدىغاندەك قىلغان بىلەن، بىرى ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئۇنى چۈشىنىشىدە پەرق زور، دەرسخانىدا قوللىنىشىمۇ ھەر خىل، مۇنداقچە ئېيتقاندا ئوقۇتقۇچىلار بۇ ھەقتە مۇنتىزىم تەربىيىگە ئىگە ئەمەس، گەرچە ئوقۇتقۇچىلار تۆت يىلدا بىر قېتىم ئۆزلۈكسىز مائارىپ بويىچە 15-20 كۈن تەربىيىلەنسىمۇ، بۇ تەربىيىلىنىشمۇ پەقەت ئۇنۋان ئېلىشتىن ئىبارەت بىرلا نىشان ئۈچۈن بولۇپ، پەقەت قاتناشسىلا بولىدۇ، باشقىسى بىلەن ھېچكىىمنىڭ كارى يوق. يەنە بىرى بۇ ئوقۇتۇش ئۇسۇلىنى تولۇقسىز ۋە باشلانغۇچ مەكتەپلەردە قوللانغاندا پەقەت شەكىلگىلا ئەھمىيەت بېرىپ، ئۈنىمىگە سەل قارىلىۋاتىدۇ. يەنى ئەھۋال مۇنداق: ئوقۇتقۇچى بىر مۇنچە ھەشەم بىلەن تەييارلىغان تەييارلىقى بىلەن سىنىپقا كىرىدۇ، يېڭىچە بىرەر شەكىل بىلەن دەرىسنى باشلايدۇ، دەرس جەريانىدا ئوقۇغغۇچىلارغا سۇئال تاشلايدۇ، 2-3 ئوقۇغۇچى كىتاپتىن سۇئالنىڭ جاۋابىنى ئوقۇپ بېرىدۇ ياكى دەپ بېرىدۇ، يېڭىچە دەرسخانا ئوقۇتۇشى شارائىتىدا تەييارلىقلار بىر قەدەر كۆپ بولغاچقا، يېڭىدىن-يېڭى سۇئاللارنى تاشلىمىسا، شۇ سائەتلىك ئوقۇتۇش ۋەزىپىسى ئورۇنلانمايدۇ، شۇنىڭ بىلەن ھېلىقى 2-3 ئوقۇچىنىڭ بەرگەن جاۋابى پۈتۈن سىنىپتىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ جاۋابىغا ۋەكىللىك قىلىدۇ-دە، ئوقۇتقۇچى بۇ مەزمۇننى مۇنداقلا خۇلاسە قىلىپ قويۇپ، يېڭى مەزمۇنغا كۆچىدۇ، دەرىس مۇشۇ بويىچە داۋاملىشىپ ئاخىرلىشىدۇ، سىرتتىن پۈتۈن بىر سائەتلىك دەرسنىڭ جەريانىغا قارىغاندا، ئومۇمەن مۇتلەق كۆپ ساندىكى ئوقۇغۇچى دەرىسخانا ئوقۇتۇش پائالىيىتىگە ئاكتىپ قاتناشقاندەك، دەرىسخانىنىڭ ھەقىقى «خوجايىنى» غا ئايلانغاندەك قىلغان بىلەن، ئەمەلىيەتتە ھەر بىر كونكىرت مەزمۇننى پەقەت جاۋاپ بېرىش پۇرسىتىگە ئېرىشكەن ھېلىقى بىر قانچە ئوقۇغۇچىدىن ۋە بىرقەدەر ئەقىللىقراق ئوقۇغۇچىدىن باشقا كۆپچىللىك ئوقۇغۇچى چۈشەنمەيدۇ. ئەمما ئەگەر مۇشۇ دەرسنى باھالاشقا توغرا كەلسە بۇ سائەتلىك دەرس «ئۈلگىلىك» ياكى «ئەلا» باھالىنىشى مۈمكىن. بۇ خىل ئەھۋال تۆۋەن يىللىقلاردا تېخىمۇ شۇنداق بولىدۇ.
(بىز ئوقۇغۇچىلارنىڭ كىتاپنى ئوقۇپ بەرگىنىگە قاراپلا ئۇنى چۈشەندى، دېسەك بولمايدۇ، بولۇپمۇ ئۇيغۇرچە ئوقۇتۇش مۇھىتىدا تېخىمۇ شۇنداق، ئۇيغۇر يېزىغىنىڭ ئەڭ چوڭ خاسىيىتى ئېلىپبەدىن ساۋادى چىققان ھەر قانداق ئادەم ـــــ باشلانغۇچنى پۈتتۈرگەنلەر ياكى دوكتۇرلۇقتا ئوقۇغانلار بولسۇن ــــ كىتاپنى بىمالال ئوقۇيالايدۇ، چۈنكى ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ خەنزۇچە، ئېنگىلىزچە ۋە باشقا يېزىقلاردىن پەرقى ھەر قانداق ھەرىپنى ھەر قانداق كىتاپ ۋە ھەر قانداق جايدا پەقەت ئېلىپبەدە ئۆگەنگەن ئەشۇ تاۋۇش بويىچە ئوخشاش تەلەپپۇز قىلىمىز، سۆزنى ئوقۇشتا ھېچقانداق ھەرىپنى قوشمايمىز ياكى تاشلاپ قويمايمىز، «ئا» ھەر قانداق ئەھۋال ئاستىدا مەڭگۈ پەقەت «ئا» لا بولىدۇ، شۇڭا كىتاپنى ئوقۇيالىغانلىق ئۇنى چۈشىنەلىگەنلىك ئەمەس.)
     مېنىڭ بۇ يەردە دېمەكچى بولغىنىم، بىز ئىسلاھات جەريانىدا ھەر بىر يېڭى ئوقۇتۇش ئۇسۇلىنى قوللانغاندا، خۇددى مەدەنىيەتنى قوبۇل قىلىش ئۇسۇلىنى قوللانغاندەك، مېغىزىنى قوبۇل قىلىپ، شاكىلىنى چىقىرىۋىتىش، ھەم شۇنداقلا ئىلگىرىكى ئوقۇتۇش ئۇسۇللىرىنىڭ ئەقىلگە مۇۋاپىق، ئىلغار تەرەپلىرىنى ساقلاپ قېلىش ئۇسۇلىنى قوللىنىشىىمىز كېرەك. مائارىپ ئەجداتنى ئەۋلاتقا ئۇلايدىغان بىر سېستىما، ھە دىسە يېڭسىنى كۆرۈپ، كونىسىنى تاشلىۋىتىش بىزدەك مەدەنىيەت تارقاتقۇچىلار چوقۇم ھەزەر ئەيلەيدىغان ناھايىتى مۇھىم ئىش، تۇرمۇش ئەمەلىيىتىدىن قارىغاندىمۇ، بىز دائىم نان خېمىرى ئۈچۈن خېمىر تۇرۇچقا، قېتىق ئۇيۇتۇش ئۈچۈن كۆنەلگۈگە مۇھتاج بولىمىزغۇ؟ ھېچقاچان مەنبەسىز سۇ، يىلتىزسىز دەرەخ بولغان ئەمەس.
     ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنى مەنبەسىدىن ئالغاندا، يەنە بىر قاتار مەسىلىلەر مەۋجۇت. 80-يىللارنىڭ ئاخىرى، 90-يىللارنىڭ باشلىرىدا مائارىپ ساھەسىدە ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىنى تولۇقلاش زۆرۈر بولغان شارائىتتا، ھەر خىل مەكتەپ، ھەر خىل كەسىپنى پۈتتۈرگەنلەرنى ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىغا قوبۇل قىلىش بىر مەھەل ئەۋج ئېلىپ، ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىدا بەزى مەسىلىلەرنى پەيدا قىلغان ئىدى، يەنى مۇئەييەن پەن-بىلىم ساپاسىغا ئىگە، لېكىن پىداگوكىكىدىن (مائارىپتىن)ئىبارەت بۇ كەسىپنى چۈشەنمەيدىغانلار ئوقۇتۇش بىلەن شۇغۇللانغان ئىدى، ئوقۇتقۇچىلار سالاھىيەت تۈزىمى يولغا قويۇلغاندىن كېيىن بۇ خىل ئەھۋالغا ئاساسەن خاتىمە بېرىلگەن، 2000-يىللاردىن كېيىن بۇ خىل ئەھۋال قايتىدىن باش كۆتۈرۈپ، ھازىر ئومۇمىيۈزلۈك ھادىسىگە ئايلاندى.
     ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ۋە مائارىپ مەمۇرى تارماقلىرى ئوقۇتقۇچى قوبۇل قىلغاندا تۈرلۈك شەرتلەر قاتارىدا ئوقۇتقۇچىلىق سالاھىتى گۇۋاھنامىسى بولۇشنى چوقۇم تەلەپ قىلىدۇ، بۇ ئىنتايىن توغرا، ئەمما ئىمتىھانغا تىزىملاتقۇچىلارنىڭ ئەھۋالىدىن قارايدىغان بولساق، مەيلى ئۇلار قايسى ئالى مەكتەپنىڭ قايسى كەسپىنى پۈتتۈرگەن بولۇشىدىن قەتئى نەزەر ئۇلارنىڭ قولىدا ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇتقۇچىلىق سالاھىيەت گۇۋاھنامىسى بار. مېنىڭچە ئوقۇتقۇچىلىق سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىنى پىداگوگىكا خاراكتىرىدىكى مەكتەپلەردە مۇنتىزىم تەربىيىلىنىپ چىققانلارغىلا بېرىشكە بولىدۇ. ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كېيىن، ئەگەر ھېچيەرگە خىزمەتكە ئورۇنلىشالمىسام ھېچ بولمىغاندا ئوقۇتقۇچى بولسىمۇ بۇلارمەن، دېگەن مەقسەتتە بىرەر ئىككى ھەپتە كۇرسقا قاتنىشىپ قويۇپلا، ئىمتىھاندىن ئۆتۈپ ئېرىشكەن ئۇنداق گۇۋاھنامە پەقەتلا بىر گۈۋاھنامە خالاس، ھەرگىزمۇ سالاھىيەت ئەمەس. بىلمىدۇق، مائارىپ مىنىستىرلىكى ياكى مائارىپ نازارىتىدىن قايسى بىر تىجىمەل باشلىق جۆيلۈپسېلىپ بۇنداق ئويغا كېلىپ قالغان ۋە ئۇنى قارارغا ئايلاندۇرۇپ يولغا قويغان؟ كوچا-كوتاڭدا دۆلەت ۋە ئاتا-ئانىلىرى شۇنچە زور مەبلەغ سېلىپ پىداگوگىكا مەكتەپلىرىدە ئوقۇپ ئوقۇش پۈتتۈرگەنلەر ئىشسىز يۈرگەن، نەدە ئاز تولا بىلىمى بولسىمۇ، پىداگوگىكىدىن خەۋىرى يوق، ئىشىكنىڭ يۇچىغىدىن مارىلاپ گۇۋاھنامىگە ئېرىشىۋالغانلار مەكتەپ قوروسىدا يۈرگەن. مېنىڭچە بۇ، ئەشۇ بايقۇشلارنىڭ ئالمىشىپ قېلىپ بىرىنىڭ خىزمەتكە ئورۇنلىشىپ قېلىپ يەنە بىرسىنىڭ ئىشسىز قېلىشى، ھەرگىز پىداگوگىكا خاراكتىرىدىكى ياكى باشقا خاراكتىردىكى مەكتەپلەرنىڭ ۋە ئۇلارنىڭ مەھسۇلاتى بولمىش ئوقۇغۇچىلارنىڭ قابىلىيىتى مەسىلىسى بولماستىن بەلكى كادىرلار تۈزۈلمىسى ۋە مائارىپ تۈزۈلمىسى مەسىلىسى، يۇقارقى مەسىلىلەرنىڭ سەۋەبىمۇ بۇنىڭدىن مۇستەسنا ئەمەس. كۆرىۋاتىمىز، يۇقۇرقىدەك مەقسەتتە گۇۋاھنامىگە ئېرىشىپ ئوقۇتقۇچىلىققا مۇشەررەپ بولغان بىر قىسىم «ئوقۇتۇقۇچى» لار پۇرسەت تاپسىلا، سىياسەتنىڭ يۇچۇقىدىن پايدىلىنىپ، بىر-ئىككى يىلدىن كېيىن «مەمۇرلۇق ئىمتىھان» دېگەن قالپاق ئاستىدا باشقا ئورۇنلارغا غىپپىدىلا چىقىپ كېتىۋىتىۋاتقان، مەكتەپتە شىتات تولۇق، بىر ئوقۇتقۇچى كەم قالغان، سىرىتتا شۇ ئورۇنغا ئىنتىزار بىرسى ئىشسىز قالغان. ئوقۇتقۇچىلىق كىملا بولسا قىلىپ كېتىۋىرەلەيدىغان ئىش ئەمەس، شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلار «ئىنسان روھىنىڭ ئېنژىنىرى». ئەمەلىيەتتە بىزنىڭ بۇرۇندىن تارتىپ دەپ كېلىۋاتقان مۇنداق بىر كەلىمىمىز بارغۇ: «قۇشقاچ بولسىمۇ، قاسساپ سويسۇن».
     ئەمدى يەسلى مائارىپى ھەققىدە توختىلىپ باقايلى.
     دۆلەتنىڭ يەسلى مائارىپىنى راۋاجلاندۇرۇش ئۈچۈن زور مەبلەغ سېلىپ، يېزا-كەنتلەرگىچە يەسلى قۇرۇشى ھەممە ئادەم سۆيۈنىدىغان، بولسا بۇرۇنراق شۇنداق قىلسا بولىدىغان بىر خاسىيەتلىك ئىش، بۇنىڭدىن بارچە خەلق ئىنتايىن رازى.
     يەسلىلەرنىڭ باشقۇرۇلۇشى، بولۇپمۇ يەسلىنىڭ ئىچىدىكى يەسلى باشلىغى ۋە تەربىيىچىنىڭ يەسلى بالىلىرىنى تەربىيىلىشىدە مەسىلە ئېغىر بولۇپ، تۈزەتمىسە بولمايدىغان يەرگە بېرىپ قالدى دەپ قارايمەن. مەن يۇقۇرىدا ئەسلى مەنىسى بويىچە يەسلى تەبىيىچىلىرىنى «تەربىيىچى»، پەزەنتلىرىمىزنى «بالا» دەپ ئالدىم، ئەمەلىيەتتە قارايدىغان بولسىڭىز تەربىيىچى ھازىر سېپى ئۆزىدىن ماكارېنكوچە «ئوقۇتقۇچى»، ئوماق قوزىلىرىمىز بولسا ئەشۇ «ئوقۇتقۇچى» لارنىڭ نەزىرىدە «ئوقۇغۇچى». بىلىش كېرەككى، بالىلار يەسلىسى ھەرگىزمۇ «مەكتەپ» ئەمەس، ئۇلارنىڭ تەبىيىچىلىرىمۇ «ئوقۇتقۇچى» ئەمەس، پەقەتلا بالىلار يەسلىسى ۋە تەربىيىچى. بۇ نۇقتىنى ئالدى بىلەن مائارىپ مەمۇرى تاماقلىرى، ئۇندىن قالسا شۇ يەسلىنىڭ باشلىغى بولغان ھۆرمەتلىك «يۈەنجاڭ» چوقۇم ئېنىق تونۇپ يېتىشى كېرەك.
     ھازىر دېمىسىمۇ، بىر تەرەپتىن ئاتا-ئانىلارنىڭ خىزمەت بېسىمى ئېغىر، تىرىكچىلىك غېمى كۆپ، يەنە بىر تەرەپتىن كەلگۈسىدە پەرزەنتلەرنى ياخشى تەربىيىلەپ، قاتارغا قوشۇپ، بىر قەدەر ياخشى بولغان تۇرمۇش شارائىتىغا ئىگە قىلىشتىن ئىبارەت بۇ ئىس-تۈتەكسىز جەڭ مەيدانىدىكى رىقابەتمۇ بىر قەدەر كەسكىن، شۇنداق بولغاچقا بىر قىسىم بالىلىرىنى ئۆزى بېقىپ كېتىشكە شارائىتى بار ئاتا-ئانىلارمۇ بالىلىرىنى يەسلىلەرگە بېرىۋاتىدۇ، بۇ ئەمەلىيەتتە بىر ياخشى ئەھۋال، ئەمما مۇشۇ سەۋەپلىك پەرزەنتلىرىمىز ئەڭ بىغۇبار، غەمسىز چاغلىرىنى يەسلىدىن ئىبارەت بۇ «قەپەس» ئىچىدە ئۆتكۈزۈشكە مەجبۇر بولىۋاتىدۇ.
     مېنىڭ يەسلى باشلىقلىرى ۋە تەربىيىچىلىرىگە دەيدىغان مۇنداق بىر ئىلتىجايىم بار: ئالدىڭىزدىكى بالىلار ھەرگىزمۇ «ئوقۇغۇچى» ئەمەس، ئۇلار خۇددى سىزنىڭ «قوزىلىرىڭىز» غا ئوخشاشلا ئاتا-ئنىلىرىنىڭ ئوماق «قوزىلىرى». قەدىمقىلار توغرا ئېيىتقان بالا دېگەن «پادىشاھ»، ئۇلارنى قانداقتۇر ھەربى تۈزۈم بويىچە، خۇددى مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىدەك، «تۈز ئولتۇر»، «پاراڭ سالما»، «ئالدىڭغا قارا»، «دىققەت قىل»، «جايىڭدا ئولتۇر» دەپ باشقۇرۇشنىڭ زۆرۈرىيىتى يوق، ئەسلىدىمۇ ئۇلار تۈزۈمنىڭ نېمىلىكىنى بىلىش باسقۇچىغا تېخى يەتمىدى. ئەگەر سىز تەربىيىچى بولسىڭىز، باشلىقىڭىز بالىلىرىڭنى باشقۇرماپسەن دىسە، سىز بۇلار تېخى بالا، ئاستا-ئاستا تۈزىلىپ كېتىدۇ دېيىشىڭىز، ئەگەر سىز باشلىق بولسىڭىز بۇ ئوماق بالىلارنىڭ گەپ قىلىشقا، ئويناشقا مۇھتاج ئىكەنلىكىنى بىلىشىڭىز كېرەك.
     مۇشۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئاتا ئانىلارغىمۇ مۇنداق تەكلىپىم بار: سىز بالىلارنى يەسلىگە بىرىشنى ئۇلارنىڭ تىزراق ساۋادىنى چىقىرىش، تەڭتۇشلىرىدىن جېقراق بىر نەرسىلەرنى بىلىۋېلىش دەپ قارىسىڭىز، مېنىڭچە خاتالاشقان بولۇپ قالىسىز، يەسلى پەقەت سىزنىڭ بالىڭىزنى ساغلام بېقىپبەرسە، سىزنى خاتىرجەم قىلسىلا بولدى، بالىلىرىڭىز يەسلىدىن كەلگەندە «بۈگۈن نىمەئۆگەندىڭىز» ئەمەس، «بۈگۈن نېمە يىدىڭىز، قانداق ئوينىدىڭىز» دەپ سوراڭ، ساۋادىنى بەك بالدۇر بولسا يەسلىنىڭ ئەڭ ئاخىرقى يىللىقىدا، بولمىسا باشلانغۇچنىڭ 1-يىللىقىدا چىقىرىۋالسىمۇ ھەرگىز كېچىككەن بولمايسىز. ئويلاپ بېقىڭ، سىزمۇ يەسلىدە ئوقۇمايلا، باشلانغۇچقا كىرىپ ئوقۇپ، بىرچىرايلىق ساۋادىڭىزنى چىقىرىپ، مانا ھازىر خىزمىتنىڭ ھۆددىسىدىن ئوبدانلا چىقىپ،تېخى ئورۇننىڭ كۆزى بولۇپ كېتىۋاتمامسىز. بالىلارغا يېشىغا مۇناسىپ كەلمىگەن ھالدائارتۇق تەلەپ لەرنى قويۇشنىڭ ھاجىتى يوق. مىنىڭ بىرمۇ بالام يەسلىدە ئوقۇپ باققان ئەمەس، ئەمما ئۇلارنىڭ ھەممىسى ھازىر تۇلۇق كۇرسنىڭ ئوقۇغۇچىسى. بولمىسا ئۆيۈمنىڭ يېنىدىلا يەسلى بار ئىدى.

   ئەھمىيەتلىك، ياخشى تېما ئىكەن. ئەمما ئىملادىكى خاتالىق بۇ مائارىپچىمىزنىڭ تىلى بىلەن ئەمىلىيىتى ئارلىغىدىكى پەرىقنىڭ نەقەدەر چوڭ ئىكەنلىكىنى، بۇ مائارىپچىمىزنىڭ نەقەدەر شەكىلۋاز ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ بىرىشكە يېتەرلىك دەلىل بۇلالىغىدەك.
    مەنچە بىزنىڭ ھازىرقى مائارىپىمىزنى مائارىپ دېيىشكە بولمايدۇ. بۇ مائارىپ بولسا تامامەن شەكىلۋازلىق بولۇپ مىللىتىمىزنىڭ ئىھتىياجىدىن چىقالمايدۇ. بۇ مائارىپ قوش تىللىق مائارىپ ئەمما بىزگە مىللى مائارىپىمىز كېرەك.
    مەن تورلاردىن سوۋسوۋنىڭ شىئىرلىرىنى، تارىخىنى يازغان كىشىلەرنى ئۇچراتتىم. ئېلىخىان تۆرە كىمۇ دەپ سۇئال قويغان كىشىلەرنىمۇ ئۇچراتتىم. مۇشۇنداق يازغىلى تەگسەم بەك كۆپ مىسال يازالايمەن. بۈگۈنكى دەۋىردە سوۋسوۋنىڭ شىئىرلىرىنى، تارىخىنى ياتقا بىلىدىغان ئادەملىرىمىز بار ئىكەنۇ ئېلىخان تۆرە كىمۇ؟ دەپ سورايدىغانلارمۇ خېلە كۆپ ئىكەن. مائارىپ دېگەن زادى نىمە؟
    ئۇزۇن گەپنىڭ قىسقىسى بىز مائارىپ سېستىمىسىنى تۈپ يىلتىزىدىن ئۆزگەرتمىسەك مۇشۇنداقلا يىغلاپ قاقشاپ، ئۆزىمىزنى تۇنۇپ، تۇنۇتۇپ بولالماي باشقىلارغا دوپپا كەيدۈرۈپ، چاپان كەيدۈرۈپ يۈرۈپ تۈگەپ كېتىمىز.

 ھازىر ھەممە ساھە مۇشۇنداق قالايمىقان . ئىقتىسادى ساھە  تىحىمۇ چاتاق . مەسىلەن: سىز مەبلەع سالىمەن دەپ بىزنىڭ يۇرتقا  كەلسىڭىز ،ئادەم بارمايدىعان چول- جەزىرنى ھەقسىز ئىگىلىيەلەيسىز ،ئاندىن ئىگىلىگەن  يىرىڭىزنى رەنە قىلىپ بانكىدىن نەچچە ئون مىلىيون  يۇەن قەرز ئالالايسىز . پۇل چونتەككە چۇشكەندىن كىيىن ، سۇ يوق ،توك يوق ، تۇپراق ئۇنۇمسىز دىگەندەك قىيىنچىلقلارنى  كوتۇرۇپ چىقىپ ، رەنە قىلعان يىرىڭىزنى بانكىعا تاشلاپ بىرىپ پۇلنى ئىلىپ قايتىپ كەتسىڭز   ،نۇرعۇن بايلقنىڭ ئىگىسى بۇلۇپ تۇرمۇشىڭىزنى ئوزگەرتەلەيسىز . ئەمما جاھان ئوزگەرمەي شۇ پىتى كىتىۋىردۇ . سىز بۇئىشنى تەكشۇرسىڭىز ، ھەممە رەسمىيەتلەر تۇلۇق ، ھوججەتلەر  قانۇنى كۇچكە ئىگە . ھىچقانداق چاتاق چىقمايدۇ . ئەمىسە  مەسىلە نەدە ...........................؟ . بۇلارعا سىلىشتۇرعاندا ،مائارىپ ساھەسى ھەر-ھالدا  ياحشى . چۇنكى بالىلىرىمىز ھەرھالدا مەكتەب پۇتتۇرۇپ ،ئىچكى تۇلۇققا ۋە باشقا ئالى مەكتەبلەرگە مىڭىۋاتىدۇ . دىمەك ھازىرچە ئۇلارعا ئىگە بۇلىدىعان ئورۇن بار .

مائارىپتىكى ئەڭ مۇھىم مەسىلىلەرنىڭ بىرسى ئوقۇتقۇچىلارنىڭ كەسىپكە بولغان سۆيگۈسىنى يەنىمۇ چوڭقۇرلاشتۇرۇشتىن ئىبارەت. سۆيگۈ بولغاندىلا تەشەببۇسكارلىق بولىدۇ، تەلىم-تەربىيە ئۇسۇللىرىغا قارىتا توختاۋسىز ئىزدىنىش بولىدۇ.