 |
ئىمام بۇخارىنىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ t e6 A" @0 o4 i# j
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( K: z% a1 q* e" {6 d0 a" Jبىسمىللاھىر رەھمانىر رەھىمبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 n6 b- C1 `- \5 f# V
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ v" o4 C: l; s( M* d# m: A5 nبەزىلەر، ئىسلامنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە ئىلىم قەلىبلەرگە خاتىرىلەنگەن، سەتىرلەرگە ئەمەس، دەپ قارايدۇ. بەلكىم ئۇلار بۇ سۆز ئارقىلىق شۇ دەۋردىكى كىشىلەرنىڭ ئىلىمگە بولغان ئىشتىياقىنى ئىپادىلەپ بەرمەكچى بولسا كېرەك. بىراق، شۇ ۋاقىتلاردىمۇ ئىلىمنى يادلاش ھەم خاتىرىلەش تەڭ ئېلىپ بېرىلغان. بۇنىڭغا رەسۇلۇللاھنىڭ قۇرئان كەرىمنى خاتىرىگە ئالدۇرغانلىقى، ئۇنىڭ ئابدۇللا ئىبنى ئەمرۇ ئىبنى ئاس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇغا «رىزا ۋە غەزەپ» توغرىسىدىكى ھەدىسلەرنى يېزىشقا رۇخسەت قىلغانلىقى، ئۇنىڭدىن باشقا ساھابىلەرگىمۇ سەدىقە ۋە دىيەتلەر توغرىسىدىكى ھەدىسلەرنى يېزىۋېلىشقا رۇخسەت قىلغانلىقى، ئەبۇشاھ رەزىيەللاھۇ ئەنھۇغا ئەرەفات تېغىدىكى «ۋىدالىشىش نۇتقى»(خۇتبىسى)نى يېزىۋېلىشقا رۇخسەت قىلغانلىقى ۋە بۇنىڭدىن باشقا نۇرغۇن مىساللار دەلىل بولالايدۇ. يالغۇز قۇرئان كەرىمنىڭ ئۆزىلا خاتىرىلەنمەستىن، بەلكى يەنە نۇرغۇنلىغان ھەدىسلەر يادلىنىشتىن سىرىت يېزىلىپ، خاتىرىگە ئېلىنغان. لېكىن بۇلار بۈگۈنكى زامان ھەدىس كىتابلىرىدىكى تەرتىپتە بولمىغان. بۇ خىل تەرتىپلەر ئۆلىمالار ھەر جايغا تاراپ كەتكەن، بىدئەت ۋە خاھىشلارغا ئەگىشىپ كېتىش كەڭرى تارقالغان تابىئىنلار زامانسىىدا ئاندىن تۈزۈلگەن. ئىلىم-سۈننەت (سۈننەت-رەسۇلۇللاھنىڭ سۆزلىرى، پېئىللىرى، ھۆكۈملىرى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) ساھەسىدىكى تۇنجى مەجمۇئە-توپلام خەلىپە ئۆمەر ئىبنى ئابدۇلئەزىزنىڭ بۇيرۇقى بىلەن بولغان بولۇپ، سۈننەت قۇرئان كەرىمدىن پەرقلەندۈرۈلۈش ئۈچۈن «ھەدىس»دەپ ئاتالغان، شۇنداقلا ئۇنى يادلىغۇچىلار، ساقلىغۇچىلار «مۇھەددىس» دەپ ئاتالغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 \- Z2 {! X" L" [7 h8 T' d
تۇنجى ھەدىس تۈزۈش ئىشى ھىجرىيە يۈزىنچى يىلنىڭ بېشىدا ئۆمەر ئىبنى ئابدۇلئەزىزنىڭ زامانىسىدا ئۇنىڭ بۇيرۇقى بىلەن بولغان. ئۆمەر ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئەبۇ بەكرى ئىبنى ھەزىم(بۇ كىشىنى ئۆمەر ئىبنى ئەبدۇلئەزىز مەدىنىنى باشقۇرۇشقا قويغان بولۇپ، شۇ سەۋەبتىن ئۇنىڭغا ئۇشبۇ «نامە»نى يازغان)گە «نامە» يېزىپ مۇنداق دەيدۇ: «رەسۇلۇللاھنىڭ ھەدىسلىرىنى كۆرۈپ، يېزىپ چىق! مەن ئىلىملەرنىڭ يوقاپ كېتىشى ۋە ئۆلىمالارنىڭ ئۆلۈپ كېتىشىدىن قورقۇپ قالدىم». ھافىز ئىبنى ھەجەر «فەتھۇلبارى»دا: مانا بۇ ئىش رەسۇلۇللاھ ھەدىسلىرىنىڭ توپلام بولۇشىنىڭ باشلىنىشى بولۇپ قالغان، دېگەن(قاراڭ: «فەتھۇل بارى»؛ 1-توم؛ 194-بەت).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 E3 o2 ]3 U) v9 c, g
ئۆمەر ئىبنى ئابدۇلئەزىزنىڭ بۇيرۇقى بىلەن تۇنجى ھەدىس توپلىمى تۈزگەن كىشى ئىبنى شىھاب زۇھرىدۇر(بۇ كىشى مۇھەممەد ئىبنى مۇسلىم ئىبنى ئابدۇللا ئىبنى شىھاب زۇھرى بولۇپ، بەنى زەھرە ئىبنى كىلاب جەمەتىدىن، قۇرەيشلىك، تۇنجى ھەدىس توپلىمى تۈزگەن زات، مەشھۇر ھافىز، فەقىھ، 2100 ھەدىس يادلىغان. ئۇ ھىجرىيە 124-يىلى ۋاپات بولغان؛ قاراڭ: «مەشھۇر ئالىملار» ناملىق كىتاب؛ 66-بەت). كېيىن سۈننەتلەر ساھابىلەرنىڭ سۆزلىرى، تابىئىنلارنىڭ پەتىۋالىرى بىلەن ئارىلاش توپلام قىلىنغان، بۇنى تۇنجى قىلغان كىشىلەردىن مەككىدىكى ئىبنى جۇرەيج(بۇ كىشى ئابدۇللا ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئىبنى جۇرەيج بولۇپ، مەككىنىڭ فەقىھى، ئۇ ئۆز دەۋرىدىكى ھىجاز ئەھلىنىڭ ئىمامى، مەككىدىكى تۇنجى توپلامنى تۈزگەن كىشى، ئۇ ھىجرىيە 150-يىلى ۋاپات بولغان)، ئىبنى ئىسھاق (ئۇ مۇھەممەد ئىبنى ئىسھاق ئىبنى يەسار بولۇپ، ئەرەب تارىخچىسى، ئۇنىڭ «پەيغەمبەر تارىخى» ناملىق كىتابى بولۇپ، بۇنى كېيىن تارىخشۇناس ئىبنى ھىشام تۈزەتكەن، بۇ زات ھىجرىيە 151-يىلى ۋاپات بولغان؛ قاراڭ: «مەشھۇر ئالىملار»؛ 139-بەت)، مەدىنىدىكى مالىك ئىبنى ئەنەس(تۆت ئېقىم ئىچىدىكى مالىكىيە ئېقىمىنىڭ ئىمامى) ، رەبىئ ئىبنى سەبىھ(بۇ كىشى بەسرەدە تۇنجى توپلام تۈزگەن كىشى، تەقۋادار، ھىجرىيە 160-يىلى ۋاپات بولغان)، سەئىد ئىبنى ئەبۇ ئەرۇبە(بۇ كىشىمۇ مەشھۇر ئالىملاردىن بولۇپ، بەسرەدە توپلام تۈزگەن، ئىمام ئەھمەد بۇ كىشىنىڭ كىتابى يوق، لېكىن ھەدىسنى يادا بىلىدۇ دېگەن. ئۇ ھىجرىيە 156-يىلى ۋاپات بولغان)، بەسرەلىك ھەمماد ئىبنى سەلەمە(بۇ كىشى بەسرەنىڭ مۇفتىسى، ھەدىسشۇناس، ئىشەنچلىك ھافىز. ئۇ ھىجرىيە 167-يىلى ۋاپات بولغان) ، سۇفيان سەۋرى(بۇ كىشى دىن ۋە تەقۋالىقتا زامانىسىنىڭ ئالدى بولغان، ئۇ ھەدىس ساھەسىدىكى ئەمىرۇلمۇئمىنىن دەپ تەرىپلىنىدۇ، ھىجرىيە 161-يىلى ۋاپات بولغان)، شاملىق ئەۋزائى(بۇ كىشى ئابدۇراھمان ئىبنى ئەمرۇ ئىبنى يۇھمىد ئەۋزائى بولۇپ، شامنىڭ فىقھەشۇناس ئىمامى، ئۇنىڭ «مەسىلىلەر» ناملىق كىتابى بولۇپ، بۇنىڭدا يەتمىش مىڭ مەسىلىگە جاۋاب بەرگەن، ئىسپانىيەدە پەتىۋا ھەكەم ئىبنى ھىشام زامانىسىغىچىلىك ئۇنىڭ كۆز -قارىشى ئاساسىدا بولغان، سالىھ ئىبنى يەھيا بىيرۇت تارىخىدا شۇنداق دەيدۇ: ئەۋزائى شامدىكى ئورنى چوڭ بىر كىشى ئىدى، ئۇ يەردە ئۇنىڭ بۇيرۇقى سۇلتاننىڭ بۇيرۇقىدىنمۇ ئۈستۈن تۇراتتى. ئۇ ھىجرىيە 157-يىلى ۋاپات بولغان)، ۋاسىتلىق ھۇشەيىم (بۇ كىشى ھۇشەيىم ئىبنى بەشىر ۋاسىتى بولۇپ، زامانىسىدىكى باغدات مۇھەددىسى، ئۇ ھىجرىيە 183-يىلى ۋاپات بولغان)، يەمەندىكى مەئمەر( ئۇ مەئمەر ئىبنى راشىد ئەزدى بولۇپ، فەقىھ، ھافىز، بەسرەلىك، يەمەندە ئولتۇراقلاشقان، ئۇ ھىجرىيە 153-يىلى ۋاپات بولغان)، رەيدىكى جەرىر ئىبنى ئابدۇلھەمىد(بۇ كىشى زامانىسىدىكى رەينىڭ مۇھەددىسى، ھىجرىيە 188-يىلى ۋاپات بولغان)، خۇراساندىكى ئىبنى مۇبارەك(بۇ كىشى ئابدۇللا ئىبنى مۇبارەك تەمىيمى بولۇپ، ھىجرىيە 181-يىلى ۋاپات بولغان) قاتارلىقلار بار. بۇلارنىڭ قايسىسىنىڭ ئەڭ ئەۋۋەل ئىكەنلىكىنى بىلگىلى بولمايدۇ.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 d, o. M; t$ S+ e" ~
قىسقىچە قىلىپ ئېيتقاندا، سۈننەت ساھەسىدىكى تۈزۈش، توپلاش ئىشى كېڭەيدى. ئۇلاردىن ھەدىسنى ساھابىلەر ئىسمى بويىچە رەتلەپ، مۇسنەد قىلىپ، رەسۇلۇللاھقا مەرفۇئ بولغان ھەدىسلەرنى تۈزگەنلەر بار(ئىمام ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل شۇنداق قىلغان بولۇپ، بۇ كىشىنىڭ «مۇسنەد» ناملىق كىتابى بار، بۇ كىشى ھىجرىيە 241-يىلى ۋاپات بولغان). ئۇلاردىن يەنە ساھابىلەرگە مەۋقۇف بولغانلىرىنى قوشقانلار، ئۇلارنىڭ پەتىۋالىرى ۋە تابىئىنلارنىڭ پەتىۋالىرىنى رىۋايەت قىلغانلار بار(ئىمام ئابدۇراززاق سەنئائى شۇنداق قىلغان بولۇپ، بۇ كىشىنىڭ «مۇسەننەف» ناملىق كىتابى بار، ئۇ ھىجرىيە 211-يىلى ۋاپات بولغان). ئۇلاردىن يەنە ھەدىس-شەرىفنى فىقھە بابلىرى ئۇسلۇبىدا رەتلىگەنلەر بار(«سۇنەن»ساھىبلىرى شۇنداق قىلغان). ئۇلاردىن ھەدىسنى بابلارغا ئايرىغانلار، تەرتىپ تۇرغۇزغانلار، سەھىھكىلا تايانغانلار، زەئىف ھەدىستىن ئاگاھلاندۇرغانلار بار(ئىمام ئىبنى ئابدۇلئەزىم ئىبنى ئابدۇلقەۋى مۇنزىرى شۇنداق قىلغان بولۇپ، ئۇنىڭ «ئەتتەرغىيب» ناملىق كىتابى بار، ئۇ كىشى ھىجرىيە 656-يىلى ۋاپات بولغان). ئۇلاردىن ھەدىسلەرنى بابلارغا ئايرىغانلار، ئۇنىڭغا تەرتىپ تۇرغۇزغانلار، شۇ باب توغرىسىدىكى سەھىھ ھەدىسلەرنىڭ ھەممىسىنى جەملەپ، ئىسناد تۇرغۇزغانلار بار(ئىككى بۈيۈك، ئۇلۇغ ئىمام- ئىمام بۇخارى بىلەن ئىمام مۇسلىم شۇنداق قىلغان). ئۇلاردىن بابلارغا ئايرىغانلار، تەرتىپ تۇرغۇزغانلار، شۇ باب ھەققىدە رىۋايەت قىلىنغان ئەڭ سەھىھ ھەدىسكە قىسقارتقانلار، راۋىلارنى يەنە بىر تەرەپتە ئىشارە قىلىپ، ئۇنىڭغا ئىماملارنىڭ فىقھەسىنى قوشۇپ تۈزگەنلەر بار. ئۇلاردىن يەنە ھەدىسلەرنى «ئۇستازلار لۇغىتى»شەكلىدە تۈزگەنلەر بار(ئىمام سۇلايمان ئىبنى ئەھمەد تەبرانى شۇنداق قىلغان بولۇپ، ئۇنىڭ «مۇئجەمۇل كەبىر»ناملىق كىتابى بار). بۇنىڭدىن باشقا يەنە ھەدىس توپلىمى تۈزگەنلەر، ئۇ ھەققىدە مۇسابىقىلەشكەنلەر، شەھەرلەردىن ھەدىس توپلىغانلار بار. شۇنىڭ بىلەن ھەدىس توپلاش ۋە ھەدىس ئۆگىنىش ئۇسۇلىنىڭ تۈرلىرى كۆپىيىپ كەتكەن. بۇلاردىن ھەدىس ئالغاندا ئىشەنچىلىكىنى ئېلىپ، باشقىسىنى قويغانلار بار. بۇلاردىن ئوتتۇراھال يول تۇتقانلار، بەك چىڭىتىۋەتمىگەن ۋە بەك رۇخسەت قىلىۋەتمىگەنلەرمۇ بار، بۇلاردىن يەنە سەھىھ ھەدىسنى، ھەسەننى، زەئىفنى، مۇنكەرنى توپلىغانلار بولۇپ، بۇنى ئايرىۋېلىشنى كەسىپ ئەھلىلىرىنىڭ ئۆزىگە قالدۇرۇپ قويغانلار بار(ئىمام ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل ۋە «سۇنەن»ساھىبلىرى شۇنداق قىلغان). ئۇلاردىن سەھىھنىلا تاللاپ، باشقىسىدىن يىراقلاشقانلار بار(ئىمام بۇخارى بىلەن ئىمام مۇسلىم شۇنداق قىلغان). ئۇلاردىن يەنە ئىسناد ۋە مۇئەنئەننى يەڭگىل قىلىپ، مۇئەنئەن بىلەن مۇئەنئەن ئەنھۇ زامانداش بولسا مۇئەنئەنگە ئۇلىنىش ھۆكمىنى بەرگەنلەر بار. گەرچە بۇ ئىككىسى- مۇئەنئەن بىلەن مۇئەنئەن ئەنھۇ بىر يەرگە كەلمىسىمۇ ئۇلىنىش ھۆكمىنى بەرگەنلەر بار. بۇ يولدا ئىمام مۇسلىم ماڭغان. يەنە بۇ ھەقتە قاتتىق بولۇپ، بۇ ئىككىسىگە ئۇلىنىش ھۆكمىنى بەرمىگەنلەر بار، ئۇلار، گەرچە بىر قېتىم بولسىمۇ بۇ ئىككىسىنىڭ بىر يەرگە كېلىشى ئىسپاتقا ئېرىشسە ئاندىن بۇنىڭغا ئۇلىنىش ھۆكمىنى بەرگەن. بۇ يولدا ئىمام بۇخارى ماڭغان، ئۇ بۇ يولغا ئاساسەن «سەھىھۇل بۇخارى» ناملىق كىتابىنى تۈزگەن، بۇ ئارقىلىق «تارىخ» كىتابىنى ئوچۇقلاشتۇرغان. شۇ سەۋەبتىن ئىمام بۇخارى ھەدىس قوبۇل قىلىش ساھەسىدە ئەڭ قاتتىق يول تۇتقان مۇھەددىس دەپ تونۇلىدۇ. شۇڭلاشقا ئۇنىڭ «ھەدىس ساھەسىدىكى ئەمىرۇلمۇئمىنىن» دەپ تەرىپلىنىشى ئەجەبلىنەرلىك بولمىسا كېرەك. ئۇنىڭ كىتابى ھەدىس كىتابلىرى ئىچىدە ئەڭ سەھىھ، ئەڭ ئۈستۈندۇر. شۇنداق بولغانىكەن، ئىمام بۇخارىنى تونۇش، ئۇنىڭ ھاياتىنى، تەرجىمىھالىنى، ھەدىس ساھەسىدە تۇتقان يولىنى، فىقھەدىكى ئىجتىھاتىنى تونۇش تولىمۇ زۆرۈردۇر.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 I+ l# H6 y& Y9 ~1 K+ K6 X @
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, i# l2 X3 _) @8 e# l$ U# |5 g- jئىمام بۇخارىنىڭ نەسەبىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# `6 }5 v5 G! m
ئۇ ئەبۇئابدۇللا مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىل ئىبنى ئىبراھىم بەردىزبە بولۇپ، ھىجرىيە 194-يىلى شەۋۋال ئېيىنىڭ ئون ئۈچىنچى كۈنى جۈمە نامىزىدىن كېيىن بۇخارادا تۇغۇلغان(بۇ شەھەر ماۋەرائۇننەھردىكى چوڭ شەھەرلەرنىڭ بىرى). بەردىزبە ئۆز قەۋمىنىڭ دىنىدىكى پارىس كىشى ئىدى، كېيىن ئۇنىڭ ئوغلى مۇغىيرە يەمان جۇئفىنىڭ قولىدا مۇسۇلمان بولغان(جۇئفى ئۆز زامانىسىدا بۇخارا ۋالىسى بولغان؛ قاراڭ: ئىبنى ئەسىر: «ئەللۇباب، فى تەھزىبىل ئەنساب»؛ 1-توم؛ 274-بەت). ئۇ بۇخاراغا كېلىپ، مەۋلالىق نۇقتىسىدىن جۇئفىغا مەنسۇب بولغان. ئۇنىڭ ئوغلى ئىبراھىمغا كەلسەك، بۇ ھەقتە بىر نەرسە بىلمەيمىز. ئەمما بۇخارىنىڭ دادىسى ئىسمائىل بولسا ھەدىس راۋىلىرىدىن بىرى ئىدى. بۇنى ئىبنى ھەببان «كىتابۇس سىقات»تا زىكىر قىلغان بولۇپ، ئۇ ھەمماد ئىبنى زەيدتتىن، مالىكتىن ۋە ئىبنى مۇبارەكنىڭ ساھىبلىرىدىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان(ئىبنى ھەجەرنىڭ «ھەديۇس سارى» ناملىق كىتابىغا قاراڭ). ئۇ سەكراتتىكى ۋاقىتتا ئۆزىنىڭ ماللىرى ئارىسىدا بىر دىرھەممۇ ھارام مالنىڭ، بىر دىرھەممۇ شۈبھىلىك مالنىڭ يوقلىقىنى ئېيتقان. بۇخارىنىڭ دادىسى ئىسمائىل ۋاپات بولغاندا مۇھەممەد (يەنى بۇخارىي) تېخى ئانىسىنىڭ قۇچىقىدىكى كىچىك بالا ئىدى. كېيىن ئۇ ئانىسى ۋە قېرىندىشى ئەھمەد بىلەن بىللە ھەج قىلغان. ئۇنىڭ ئاكىسى ئەھمەد ئۇنىڭدىن چوڭراق بولۇپ، بۇخاراغا قايتىپ شۇ يەردە ۋاپات بولغان. مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىل بۇخارى بولسا مەككىدە ئىلىم تەلەپ قىلىپ قېلىپ قالغان.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. v$ q: z1 `3 l+ wبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ O7 w- i/ F* b
ئىمام بۇخارىنىڭ ئىلمى ھاياتىنىڭ باشلىنىشى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ i o- Y/ S1 `6 T7 W& |" ~ T1 Yفىرەبرى(بۇ كىشى ئەبۇ ئابدۇللا مۇھەممەد ئىبنى يۇسۇف ئىبنى مەتەر ئىبنى سالىھ فىرەبرى بولۇپ، «سەھىھۇل بۇخارى» ناملىق كىتابنى رىۋايەت قىلغان. بۇ كىتابنى كىشىلەرگە يەتكۈزگەن. كىشىلەر بۇ كىشىدىن بۇ كىتابنى ئاڭلىغان. قاراڭ: «ئەللۇباب، فى تەھزىبىل ئەنساب»؛ 2-توم؛ 418-بەت) شۇنداق دەيدۇ: مەن بۇخارىنىڭ قەغەزچىسى مۇھەممەد ئىبنى ئەبۇ ھاتەمنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: مەن بۇخارىنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: مەن كاتىبلارنىڭ ئارىسىدىكى ۋاقتىمدا ھەدىس يادىلاش ئىلھام قىلىندى. مەن دېدىم: شۇ ۋاقىتتا قانچە ياش ئىدىڭ؟ ئۇ دېدى: ئون ياش ياكى ئۇنىڭدىن كىچىكرەك ئىدىم. كېيىن كاتىبلارنىڭ يېنىدىن چىقىپ داخىلىي ۋە باشقىلار بىلەن ئىختىلاپ قىلىشقا باشلىدىم. بىر كۈنى ئۇ كىشىلەرگە دەۋاتقان بىر نەرسە توغرىسىدا شۇنداق دېدى: سۇفيان ئەبۇ زۇبەيىردىن، ئىبراھىمدىن (رىۋايەت قىلىپ مۇنداق دېگەن)... مەن دېدىم: ئەبۇ زۇبەيىر ئىبراھىمدىن رىۋايەت قىلمىغان. شۇنداق دېيىشىم بىلەن ئۇ مېنى ئەيىپلەپ كەتتى. مەن ئۇنىڭغا شۇنداق دېدىم: يېنىڭدا بولىدىغان بولسا ئەسلىسىگە مۇراجىئەت قىلغىن. ئۇ كىرىپ كېتىپ، ئۇنىڭغا قارىدى. ئاندىن قايتىپ چىقىپ شۇنداق دېدى: قانداقمۇ ئۇ بولسۇن، ئى بالا؟ مەن دېدىم: ئۇ زۇبەيىردۇر. ئۇ ئىبنى ئەدىدۇر. ئۇ ئىبراھىمدىن رىۋايەت قىلغان. ئۇ قەلەمنى ئېلىپ ئۆزىنىڭ كىتابىنى تۈزەتتى ۋە ماڭا شۇنداق دېدى: راست ئېيتتىڭ. ئىمام بۇخارىغا بىرى شۇنداق دېدى: ئۇنىڭغا رەددىيە بەرگەن ۋاقتىڭدا قانچە ياش ئىدىڭ؟ ئۇ دېدى: ئون بىر ياش. ئۇ دېدى: ئون ئالتە ياشقا توشقىنىمدا ئىبنى مۇبارەكنىڭ كىتابلىرىنى، ۋۇكەيئ(بۇ كىشى ۋۇكەيئ ئىبنى جەرراھ ئىبنى مۇلەيھ بولۇپ، ھەدىس يادلىغان كىشى. ئىراقنىڭ زامانىسىدىكى مۇھەددىسى. ئۇنىڭ «سۇنەن»، «مەرىپەت ۋە تارىخ» ناملىق كىتابلىرى بار، ئۇ كىشى ھىجرىيە 196-يىلى ۋاپات بولغان)نىڭ كىتابلىرىنى يادلاپ بولدۇم. بۇ كىشىلەرنىڭ-يەنى رەي ئەھلىنىڭ-كالاملىرىنى تونۇپ بولدۇم. ئۇ دېدى: كېيىن ئانام ۋە ئاكام بىلەن ھەجگە باردىم.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 [9 F. A& q2 x3 c# b
ئۇنىڭ تۇنجى سەپەرگە چىققان يىلى ھىجرىيە 210-يىلىدۇر.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( L; h; V: m1 s3 \" s6 I: \بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( m/ }; K2 g! U4 Z! e6 @
ئىمام بۇخارىنىڭ سەپەرلىرىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* ~, C! f, E' @, D. t! D6 e' g
ئىمام بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: «شامغا باردىم، مىسىرغا باردىم. جەزىرەگە ئىككى قېتىم باردىم. بەسرەگە تۆت قېتىم باردىم. ھىجازدا ئالتە يىل تۇردۇم. كۇفە ۋە باغداتقا مۇھەددىسلەر بىلەن بىللە قانچىلىك بارغىنىمنى ئۇقمايمەن».بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# z0 `5 o# q" S3 l% _! G" O( \% ^
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 \: E; C/ E+ {5 Z2 z1 i- |
ئىمام بۇخارىنىڭ ئۇستازلىرى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ C7 U8 n9 K1 {" d8 mئىمام بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: مەن بىر مىڭ سەكسەن كىشىدىن ھەدىس خاتىرلىدىم، ئۇلارنىڭ ھەممىسى ھەدىسشۇناسلاردۇر.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! F' n6 B( g1 |$ O( K( O, Lئۇلارنىڭ ئەڭ ئۈستۈن بولغىنى تابىئىنلاردىن ھەدىس رىۋايەت قىلغانلىرىدۇر.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 e! c9 G1 N, L/ W8 u$ z) Bئۇ شۇنداق دەيدۇ: مۇھەددىس ئۆزىدىن ئۈستۈن، ئۆزىگە ئوخشاش ۋە ئۆزىدىن تۆۋەن كىشىلەردىن خاتىرىگە ئالمىغۇچە مۇكەممەل ھەدىسچى بولالمايدۇ.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 _2 p- R4 c& [0 {) v/ wئۇنىڭ ھەمراھلىرىدىن ۋە باشقا بىر تۈركۈم كىشىلەردىن ھەدىس ئاڭلىشى پەقەت پايدىلىنىش ئۈچۈن بولغان، بۇنى ھافىز ئىبنى ھەجەر «مۇقەددىمە»دە زىكىر قىلغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ V) i* o* r- {7 {! \7 t3 Y% }4 O
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; F% h/ W! n; P$ ], g4 L7 Mئۇنىڭدىن تۇنجى ھەدىس خاتىرىلەنگەن ۋاقىتتىكى يېشىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( m x/ H& T$ O U
ئەبۇ بەكرى ئىبنى ئەبۇ ئەيياش ئەئيەن شۇنداق دەيدۇ: بىز مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىل بۇخارىدىن ھەدىس يازاتتۇق. ئۇ شۇ چاغدا مۇھەممەد ئىبنى يۇسۇف فىريابىنىڭ ئىشىكى ئالدىدا بۇرۇتى ئەمدىلا خەت تارتقان بىر بالا ئىدى.» فىريابىي دېگەن كىشى ھىجرىيە 212-يىلى ۋاپات بولغان بولۇپ، ئىمام بۇخارى بۇ ۋاقىتتا ئون سەككىز ياش ياكى ئۇنىڭدىن تۆۋەنرەك ئىدى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 m$ R9 R- }* B. A4 L4 Xبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 ~. l, P% S: c
ئىمام بۇخارىنىڭ ھىفزى قۇۋۋىتىنىڭ كەڭلىكىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* n7 o0 }8 |% j' t0 c
ھاشىد ئىبنى ئىسمائىل(بۇ كىشى ھاشىد ئىبنى ئىسمائىل ئىبنى ئىسا بۇخارى بولۇپ، شاشنىڭ –يەنى ھازىرقى تاشكەنتنىڭ- شۇ زاماندىكى مۇھەددىسى ئىدى. بۇ شەھەر بولسا ماۋەرائۇننەھر شەھەرلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، جىق ئالىملار بۇ شەھەردە يېتىشىپ چىققان. بۇ كىشى ھىجرىيە 261-يىلى ۋاپات تاپقان؛ قاراڭ: «ھافىزلار تەزكىرىسى»، 2-توم، 564-بەت؛ «مۇئجەمۇل بۇلدان»، 3-توم، 308-بەت) مۇنداق دەيدۇ: بۇخارىي بىز بىلەن بىللە بەسرە ئۇستازلىرى بىلەن مۇزاكىرە قىلىشاتتى. ئۇ شۇ ۋاقىتتا بىر بالا ئىدى. ئۇ يېزىۋالمايتتى. بىر قانچە كۈنلەر ئۆتۈپ كەتتى. ئون ئالتە كۈندىن كېيىن بىز ئۇنى ئەيىبلىدۇق. ئۇ دېدى: كۆپ دەپ كەتتىڭلار، ماڭا شۇ يېزىۋالغان نەرسەڭلەرنى توغرا قىلىڭلار. بىز ئۇنىڭغا بۇنى چىقىرىپ بەردۇق. بۇ ئون بەش مىڭ ھەدىستىن ئارتۇقراق ئىدى. ئۇ بۇلارنىڭ ھەممىسىنى قەلبىدىن (يادلاپ) ئوقۇپ بەردى. شۇنىڭ بىلەن بىز ئۇنى ھىپزى قۇۋۋىتى(نىڭ كۈچلۈكلۈكىدىن) كىتاب قىلىۋالدۇق.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! G; [$ S9 [6 K+ J& h$ R6 Iمۇھەممەد ئىبنى ئەزھەر سىجىستانى شۇنداق دەيدۇ: مەن سۇلايمان ئىبنى ھەربنىڭ مەجلىسىدە ئىدىم(بۇ كىشى سۇلايمان ئىبنى ھەرىب ئىبنى مۇجەيل ئەزدى بولۇپ، بەسرە قازىسى ئىدى. ھىجرىيە 224-يىلى ۋاپات بولغان)، بۇخارى بىز بىلەن بىللە ئاڭلاۋاتاتتى. ئۇ خاتىرىلىمەيتتى. ئۇلارنىڭ بەزىلىرىگە شۇنداق دېيىلدى: ئۇ نېمىشقا يازمايدىغاندۇ؟ شۇنداق دېدى: بۇخاراغا قايتقاندا ئۇنىڭ يادلىغىنى يېزىلىدۇ.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 Q0 l& F" R, s L1 E. h$ k; V
ھافىز ئىبنى ئەدى(بۇ كىشى ئابدۇللا ئىبنى ئەدى ئىبنى ئابۇللا ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى مۇبارەك جۇرجانى بولۇپ، ئىبنى قەتتان دەپ تونۇلغان. بۇ زاتنىڭ «ئەلكامىل» ناملىق كىتابى بار، ئۇ كىشى ھىجرىيە 365-يىلى ۋاپات بولغان؛ قاراڭ: «ھافىزلار تەزكىرىسى»؛ 3-توم؛ 940-بەت) شۇنداق دەيدۇ: مەن باغداتنىڭ بىر قانچە ئۇستازلىرىنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىل بۇخارى باغداتقا كەلدى، ئۇنىڭدىن ھەدىس ساھىبلىرى ھەدىس ئاڭلاشتى. ئۇلار يىغىلىپ، ئۇنىڭ ھىفزى قۇۋۋىتىنى، ئەستە تۇتۇش قابىلىيىتىنى سىناپ باقماقچى بولۇشتى. ئۇنىڭغا يۈز ھەدىسنى توغرىلاپ، ئۇنىڭ ئىسناد ۋە مەتىنلىرىنى ئالماشتۇرۇۋەتتى. بۇ ھەدىسنىڭ ئىسنادىنى يەنە بىر ھەدىسكە قىلىپ قويۇشتى، بۇ ئىسنادنىڭ مەتنىنى يەنە بىر مەتىنگە قىلىپ قويۇشتى. بۇنى ئون كىشى ئون ھەدىستىن قىلىشقان ئىدى. ئۇلارغا مەجلىسكە كېلىشكىنىدە بۇلارنى بۇخارىنىڭ ئالدىغا قويۇش بۇيرۇلغانىدى. بۇنىڭغا ۋاقىت بەلگىلەشتى. ئۇلار يىغىلىشتى. ئەھلى خۇراسان ۋە ۋە باشقا يەردىن كېلىشكەن يات جامائەتلەرمۇ ھازىر بولۇشتى. باغداتلىقلارمۇ بار ئىدى. مەجلىس ئەھلى جىمىغاندا، ئون كىشىدىن بىرىنى ئاشۇ ھەدىسلەرنى سوراشقا تەيىنلىدى. بۇخارىدىن ئاشۇ ھەدىسلەرنىڭ بىرىنى سورىدى، بۇخارى: بۇ ھەدىسنى تونۇمايمەن دېدى. ئۇ بۇخارىنىڭ ئالدىغا ھەدىسلەرنى بىرىنىڭ ئارقىدىن بىرىنى قوياتتى. تۈگىگەندە قەدەر شۇنداق قىلدى. بۇخارى بولسا: بۇ ھەدىسنى تونۇمايمەن دەيتتى. ھېكايىنى بىلمىگەن كىشىلەر بۇخارىنى ئاجىز، ئاز بىلىدىغان، ئەستە تۇتۇش قابىلىيىتى تۆۋەنكەن، دەپ ئويلاپ قالاتتى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: p( s6 l6 i. Y V# Nكېيىن يەنە بىر كىشى تۇردى، ئۇمۇ ئۆزگەرتىلگەن ھەدىسلەرنى ئۇنىڭدىن سوراشقا باشلىدى. ئۇ بىلمەيمەن دەيتتى. يەنە بىرىنى سورىسا، تونۇمايمەن دەيتتى. ئۇمۇ بىرىنىڭ ئارقىدىن بىرىنى ئوتتۇرىغا تاشلاپ تۇراتتى، بۇخارى بولسا تونۇمايمەن، دەيتتى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. _1 A2 p2 b) o7 Tئارقىدىن ئۈچىنچى، تۆتىنچى كىشى بولۇپ، ئون كىشى شۇنداق قىلدى. ئاخىرى ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئاشۇ ئالماشتۇرۇۋېتىلگەن ھەدىسلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇپ بولدى. بۇخارى بۇ ھەدىسنى بىلمەيدىكەنمەن دېگەندىن باشقىنى دېمىدى. ئۇلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ئىشى تۈگىگەندە ئۇ بىرىنچى كىشىگە يۈزلىنىپ تۇرۇپ شۇنداق دېدى: سېنىڭ بىرىنچى ھەدىسىڭگە كەلسەك، سەن مۇنداق، مۇنداق دېدىڭ، ئەمەلىيەتتە ئۇنىڭ توغرىسى مۇنداق-مۇنداق ئىدى. ئىككىنچى ھەدىسىڭ... ئۈچىنچىسى، تۆتىنچىسى... ئۇ ئون ھەدىسنىڭ ھەممىسىنى تاماملاپ، ئۇنىڭ مەتنىنى ئىسنادىغا، ئىسنادىنى مەتنىگە قويدى. باشقا كىشىلەرگىمۇ ئاشۇ كىشىنىڭگىدەك قىلدى. كىشىلەر ئۇنىڭ ئەستە تۇتۇش قابىلىيىتىگە قايىل بولۇشتى. ئۇنىڭ ئارتۇقچىلىقى بار ئىكەن، دەپ ئېلان قىلىشتى(ھافىز ئىبنى ھەجەر؛ «ھەديۇس سارى»؛ 486-بەت). ئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: بۇ يەردە ئۇلار بۇخارىغا تەسلىم بولۇشتى. ئۇنىڭ خاتانى توغرىغا قويۇشى نېمە دېگەن ئەجەبلىنەرلىك-ھە! ئۇ ھەقىقەتەن بىر ھافىز كىشى ئىدى. بەلكى ئۇنىڭ ئۇلار ئۆزىگە توغرا قويغان نەرسىلەرنى بىر قېتىمدىلا تەرتىپ بويىچە خاتاسىنى دەپ بېرىشى تېخىمۇ ئەجەبلىنەرلىك بولسا كېرەك(يۇقىرىقى كىتاب).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 C$ o# T y# e1 Y& J1 g6 }- zمۇھەممەد ئىبنى ھەمدەۋىيە شۇنداق دەيدۇ: مەن بۇخارىنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: مەن سەھىھ ھەدىستىن يۈزمىڭ ھەدىسنى يادلىدىم. سەھىھ بولمىغان ھەدىستىن ئىككى يۈزمىڭ ھەدىسنى يادلىدىم(يۇقىرىقى كىتاب).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 L. ~/ u3 t9 E4 N# B6 oبۇخارىنىڭ ۋاراقچىسى بىر قېتىم ئۇنىڭغا خىلۋەتتە شۇنداق دەيدۇ: يادلاشنىڭ بىرەر دورىسى بارمۇ؟ ئۇ شۇنداق دېگەن: مەن يادلاشقا بىر كىشىنىڭ ئىخلاسى ۋە كۆپ كۆرۈشىدىنمۇ مەنپەئەتلىك نەرسىنى بىلمىدىم(يۇقىرىقى كىتاب).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 E1 h4 U+ P. P, s5 Y, b) S& Jئىمام بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: مەن ھەدىس سۆزلەش ئۈچۈن سەھىھ ھەدىسنى كېسەل ھەدىستىن ئايرىۋالمىغۇچە مەجلىس قۇرمىدىم. مەن ئەھلى رەينىڭ كىتابلىرىغا قاراپ چىقتىم. بەسرەدىكى ھەممە ھەدىسنى خاتىرىگە ئالدىم(يۇقىرىقى كىتاب).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% a: P2 j: S/ s0 M6 Y' V Bئىمام بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: مەن ئۇنىڭغا مۇھتاج بولۇنىدىغان بىر نەرسىنىڭ بارلىقىنى بىلمەيمەن؛ بىراق، قۇرئان بىلەن ھەدىس بۇنىڭدىن مۇستەسنا. ئۇنىڭغا بىرى شۇنداق دېدى: بۇنى تونۇش مۇمكىنمۇ؟ ئۇ دېدى: ھەئە(يۇقىرىقى كىتاب؛ كېيىنكى سەھىپە).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; W" { |3 z2 Q, o) Z1 Q2 w; V3 Dبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ k5 R* l8 ~. j/ g2 ]/ @" o
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% ?- v& s, b9 F- E& H6 ]* R" @ئۇنىڭ ھاياتى ۋە ئەخلاقىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 W' ~9 o4 D& W: M% V+ W8 o) k
غۇنجار(بۇ كىشى مۇھەممەد ئىبنى ئەھمەد ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى سۇلايمان بولۇپ، غۇنجار دەپ تونۇلغان؛ بۇخارا تارىخچىسى، ئۇنىڭ «بۇخارا تارىخى» ناملىق كىتابى بار. ئىبنى ناسىرىددىن شۇنداق دەيدۇ: بۇ ئۇنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ كىتابى. ئۇ ھىجرىيە 412-يىلى ۋاپات بولغان) تارىخ كىتابىدا ئەبۇ سەئىد بەكىر ئىبنى مۇنىيردىن رىۋايەت قىلىپ، ئۇ مۇنداق دەيدۇ: مەن ئىمام بۇخارىنىڭ مۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: مەن بىر ئايدا بەش يۈز دىرھەم چىقىم قىلاتتىم، ئۇنى ئىلىم ئۆگىنىش ئۈچۈن سەرىپ قىلاتتىم. ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىكى نەرسە تېخىمۇ ياخشى ۋە باقى ئىدى. يەنە بىر قېتىم شۇنداق دېگەن: مەن ئېلىم-سېتىم ئىشى قىلمايتتىم، ئۇنى بىر ئىنسانغا بۇيرۇپ، مەن ئۈچۈن سېتىۋالاتتى. ئۇنىڭغا شۇنداق دېيىلگەن: نېمە ئۈچۈن شۇنداق بولغان؟ ئۇ شۇنداق دېگەن: چۈنكى ئۇنىڭدا يا زىيادە بېرىپ قويۇش، يا كەم بېرىپ قويۇش، يا ئارىلىشىپ كېتىش بار ئىدى("ھەديۇس سارىي"؛ 479-بەت؛ غۇنجار بۇ خەۋەرنى ئەھمەد ئىبنى ئۆمەردىن رىۋايەت قىلغان)..
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: Q1 e! F7 t" R* [" k: Eئۇنىڭغا بىر مال ئەكىلىنىدۇ، بۇ مالنى ئەبۇ ھەفس بېجىرىپ بېرەتتى. بەزى تىجارەتچىلەر كېچىسى كېلىپ، بۇ مالنى بۇخارىدىن بەشمىڭ دىرھەم پايدىسىغا سورىشىدۇ. ئۇ ئۇلارغا: بۈگۈن كېتىپ تۇرۇڭلار دەيدۇ. ئەتىسى باشقا تىجارەتچىلەر كېلىپ، ئۇ مالنى ئونمىڭ دىرھەم پايدىسىغا سورايدۇ. ئۇلارنى رەت قىلىپ شۇنداق دەيدۇ: مەن تۈنۈگۈن ئۇنى تۈنۈگۈن كەلگەنلەرگە بېرىمەن دەپ قويۇپتىكەنمەن. مالنى ئۇ دەسلەپتە كەلگەنلەرگە بېرىدۇ ۋە شۇنداق دەيدۇ: مەن نىيەت قىلغىنىمنى بۇزۇشۇمنى ياخشى كۆرمەيمەن("ھەديۇس سارىي"؛ 480-بەت).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; {9 |- h4 l) P7 B6 w
ۋەرراقە شۇنداق دەيدۇ: بۇخارى كۆپىنچە ئوق ئېتىشنى مەشىق قىلاتتى. مەن ئۇنىڭغا ھەمراھ بولغان ئۇزۇن زاماندا پەقەت ئۇنىڭ ئىككى قېتىملا ئوقنى نىشانغا خاتا ئاتقانلىقىنى بىلىمەن. ئۇ ھەممىسىنى توغرا ئاتاتتى. ئۇنىڭغا بىرى تەڭ كېلەلمەيتتى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; H9 D' W! p9 h2 e3 fۋەرراقە يەنە شۇنداق دەيدۇ: مەن ئۇنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: ئاخىرەتتە ماڭا رىقابەتچى بولمايدۇ. مەن دېدىم: بەزى كىشىلەر ساڭا "تارىخ" توغرىسىدا غەزەپتە قاراپ، ئادەم يوق يەردە ئۇ ھەققىدە گەپ قىلىشماقتا. ئۇ دېدى: بىز ئۇنى رىۋايەت شەكلىدە رىۋايەت قىلدۇق، ئۇنى ئىچىمىزدىن نەقىل كەلتۈرمىدۇق... (يۇقىرىقى كىتاب؛ 480-بەت).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ ]0 L+ h+ G0 u: z/ }
ئۇ شۇنداق دەيتتى: مەن غەيۋەت قىلىش ھارام دېگەننى بىلگىنىمدىن كېيىن بىراۋنىڭ غەيۋىتىنى ھەرگىزمۇ قىلىپ باقمىدىم(يۇقىرىقى كىتاب؛ 480-بەت).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 c0 I5 ]! s z$ t
ھافىز ئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: بۇخارى ئويلانغان كىشى ئۇنىڭدىن ئازار ھېس قىلىپ قالىدۇ، دەپ قارىغان گەپلىرىدە زىيادە ئېھتىياتچان ۋە تۈزۈتلۈك ئىدى. ئۇنىڭ دەيدىغان گەپلىرىنىڭ كۆپىنچىسى شۇنداق ئىدى: "ئۇ كىشى توغرىسىدا سۈكۈت قىلىنىدۇ"، "بۇ كىشىگە بىر قاراپ بېقىش كېرەك"، "ئۇنى باشقىلار تەرك ئېتىشكەن" ۋە باشقىلار... ئۇ شۇنداق گەپنى ئاز قىلاتتى: "ئۇ بىر كاززاپ" ياكى "ئۇ بىر يالغانچى"، ئۇ شۇنداق دەيتتى: "ئۇ كىشىنى پالانى يالغانچىغا چىقارغان"، "ئۇنى پۇستانى يالغانچىغا چىقارغان"(يۇقىرىقى مەنبە).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: }6 m+ D) h7 R+ x
ۋەرراقە شۇنداق دەيدۇ: بىز فىرەبرى بىلەن بىللە ئىدۇق، ئەبۇ ئابدۇللا بولسا (يەنى بۇخارىنى دېمەكچى) بۇخاراغا يېقىن يەردە بىر رابات بىنا قىلماقتا ئىدى. ئۇنىڭغا بۇ ئىشتا ياردەم قىلماق بولۇپ نۇرغۇن ئادەم يىغىلدى. خىش يۆتكىشەتتى. مەن ئۇنىڭغا شۇنداق دېدىم: ئى ئەبۇئابدۇللا، سەن ئىشلىمىسەڭمۇ بولغۇدەك! ئۇ دېدى: مانا بۇ ماڭا مەنپەئەت قىلىدىغىنىدۇر!("ھەديۇس سارى"؛ 481-بەت).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- R; P' N. s8 e' c% gئۇ يەنە شۇنداق دەيدۇ: بۇخارى ناھايىتى ئاز تاماق يەيتتى، تەلەپ قىلغانلارغا كۆپ ئىھسان قىلاتتى، زىيادە سېخى ئىدى(يۇقىرىقى كىتاب).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 v/ p+ _& o) L1 a$ i' J9 f
ئۇ سەھەردە قۇرئان تىلاۋەت قىلاتتى، ئۈچ كېچە بولغاندا، بىر قېتىم سەھەردە ئۇنى خەتمە قىلاتتى. جۈمە كۈنى كۈندۈزدە بىر قېتىم خەتمە قىلاتتى(يۇقىرىقى مەنبە).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 {/ B3 l t$ V( `' L! @% Cئۇ سەھەر ۋاقتىدا ئون ئۈچ رەكئەت ناماز ئوقۇيتتى، ئاخىرىنى ۋىتىر-تاق قىلاتتى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 _6 ~ N5 W& `5 z
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( ?9 x6 |! B- [ }, P# v, [2 aئىمام بۇخارىنىڭ شېئىرى:
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 ^. H( s2 H: _. rھاكىم(بۇ كىشى مۇھەممەد ئىبنى ئابدۇللا ئىبنى ھەمدەۋىيە ئىبنى نۇئەيم نىشاپۇرىي بولۇپ، "مۇستەدرەك" ناملىق كىتابنىڭ ساھىبى، بۇ سەھىھ ھەدىسنى ئەڭ بىلىدىغان كىشى، ئۇنى كېسەل ھەدىستىن ئەڭ بەك ئايرىيالايدىغان كىشى ئىدى. ئۇ ھىجرىيە 405-يىلى ۋاپات بولغان) ئۆزىنىڭ تارىخ كىتابىدا بۇخارىنىڭ (بۇ) شېئىرىنى نەقىل كەلتۈرگەن:
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. }; h% K w, [, uغەنىمەت ئەيلە فارىغ چاغلىرىڭنى سەجدىلەر بىرلە،
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 e& e& \/ _/ F: I! o" N% u% Dتۇيۇقسىز جان چىقىپ بىر كۈن كېتەرسەن روھ بىلەن بىرلە.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% ?' z' ?1 V& ?6 r
كۆرۈپ يەتتىم ئۆزى ساپساق، كېسەلسىز جىق كىشىلەرنى،بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ w s: j' [% M7 C
كېتىپ قاپتۇ ئەزىز جانى پۇشايمان-غەم بىلەن بىرلە.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 ?0 j! C b" \- ]( A8 \1 \
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( q7 f2 M0 r3 s0 m# d
ئىمام بۇخارىغا ئابدۇللا ئىبنى ئابدۇراھمان دارىمى(بۇ كىشى "سۇنەن" ناملىق كىتابنىڭ ساھىبى، ئاقىل، پازىل، مۇپەسسىر، فەقىھ كىشى ئىدى، سەمەرقەنتتىكى ھەدىس ۋە ئەسەر ساھەسىدە چاقنىغان كىشى ئىدى، ھىجرىيە 255-يىلى ۋاپات بولغان)نىڭ ۋاپات خەۋىرى يەتكۈزۈلگەندە، مۇنداق مەرسىيە ئوقۇغان:بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) h& Y+ A: J# a: i
ھايات بولساڭ كېتەر بارلىق سۆيۈملۈك دوستلىرىڭ بىردىن،
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; G) q! U* e) d. F8 n2 ~' ^; {& J+ P" n! jئەگەر قالساڭ ئۆزۈڭ يالغۇز ئازابلىقراق بولار ئۇندىن.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) I6 F, {6 w: {0 F
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 V" G: \0 _" K/ a" a# n4 r/ X- \تۇنجى قېتىم پۈتۈنلەي سەھىھ بولغان ھەدىس توپلىمى تۈزگەن كىشى توغرىسىدابۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 i6 r( `" ` l _
ئىمام ئەبۇئەمرۇ ئىبنى سەلاھ (بۇ كىشى ئوسمان ئىبنى ئابدۇراھمان شەھرزورى بولۇپ، تەپسىر، ھەدىس، فىقھە ۋە باشقى ساھەلەردە پازىل كىشىلەرنىڭ بىرى، بەيتۇلمۇقەددەستىكى سالاھىيە مەدرىسىدە، دەمەشىقتىكى دارۇلھەدىس مەدرىسىدە دەرس ئۆتكەن ئۇستازلارنىڭ بىرى، ئۇ 643-يىلى ھىجرىيە ۋاپات بولغان) "ئۇلۇمۇل ھەدىس"(بۇ كىتابنى دوكتۇر نۇرۇددىن بېكىتكەن بولۇپ، 17-سەھىپىسىگە قاراڭ)تە شۇنداق دەيدۇ: مۇھەممەد ئىبنى يۇسۇف شافىئىدىن رىۋايەت قىلىنىپ، ئۇ شۇنداق دەيدۇ: تۇنجى "سەھىھ" توپلام تۈزگەن كىشى ئەل-بۇخارىي ئەبۇ ئابدۇللا مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلدۇر، ئۇنىڭدىن كېيىن تۈزگىنى مۇسلىم ئىبنى ھەججاج(بۇ كىشى مۇسلىم ئىبنى ھەججاج ئبىنى مۇسلىم قۇشەيرى نىشاپۇرى بولۇپ، "سەھىھ مۇسلىم"نىڭ ساھىبى، ئۇ ھىجرىيە 261-يىلى ۋاپات بولغان).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, K8 c. g- V4 J- s6 g
سۇيۇتى "تەدرىب"تە شۇنداق دەيدۇ: "ئۇنىڭدىن بۇرۇن كىتابلار ئارىلاشما مەجمۇئە شەكلىدە ئىدى، سەھىھ ھەدىسلەر باشقىلىرى بىلەن بىرگە تۇراتتى(بۇ كىشى ئابدۇراھمان ئىبنى ئەبى بەكرى ئىبنى مۇھەممەد سۇيۇتى بولۇپ، كۆپ كىتاب تۈزگەن، ھىجرىيە 911-يىلى ۋاپات بولغان).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# {' t, V {% O7 o
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 u7 w7 _/ ~3 B0 A- Q" Bئۇنىڭ توپلىمىنىڭ قۇرئان كەرىمدىن كېيىن ئەڭ سەھىھ كىتاب بولۇشى، ئۇنىڭغا دەلىللەربۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: {* o; \8 }" h8 s
ۋە ئىمام شافىئىنىڭ "ئەلمۇۋەتتا"نى ئىلگىرى قىلىشىغا جاۋاببۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: d' M6 {0 ] l4 r
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ U$ C" ]. `) b% B# g) Hئىمام نەۋەۋى (بۇ زات يەھيا ئىبنى شەرەف نەۋەۋى بولۇپ، ھىجرىيە يەتتىنچى ئەسىردىكى ئۆلىمالارنىڭ پىشۋالىرىدىن، پەقەت 45 يىل ئۆمۈر كۆرگەن، ھەر قايسى پەن ساھەلىرىدە نۇرغۇن كىتابلارنى يېزىپ قالدۇرغان. ھىجرىيە 676-يىلى ۋاپات بولغان) "تەقرىب"تە شۇنداق دەيدۇ، بۇنى ئىبنى سەلاھ "ئۇلۇمۇل ھەدىس" ناملىق كىتابتا قوبۇل كۆرگەن: ئۇ ئىككىسىنىڭ ئىككى كىتابى-يەنى بۇخارى بىلەن مۇسلىمنىڭ كىتابى-ئاللاھنىڭ ئەزىز كىتابىدىن كېيىن تۇرىدىغان ئەڭ سەھىس كىتابلاردىندۇر؛ چۈنكى، ئۇلار ئىسلامنىڭ دەسلەپكى ۋاقتىدا "پۈتۈنلەي سەھىھ" ھالدا تۈزۈلگەن تۇنجى توپلاملاردۇر. بۇخارى تۇنجىسى، مۇسلىم كېيىنكىسى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ F7 d2 x0 e) a& W8 V oنەجمۇددىن تۇفى (بۇ زات سۇلايمان ئىبنى ئەبدۇلقەۋى تۇفى بولۇپ، نەجمۇددىن دەپ تونۇلغان، ھەنبەلىييە فەقىھى، ھىجرىيە 716-يىلى ۋاپات بولغان) رەھىمەھۇللا "شەرھۇل ئەربەئىن" ناملىق كىتابتا شۇنداق دەيدۇ: ئۇلارنىڭ ئىككى كىتابى ھەدىس كىتابلىرىنىڭ ئەڭ سەھىھى دەپ قارىلىدۇ، مۇھەددىسلەر سەھىھ ھەدىسنى يەتتە قىسىمغا بۆلۈشىدۇ:بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 A! Y' l6 U* h- [) M$ h W& a
بىرىنچىسى: بۇ ئىككى ئىمام بىرلىككە كەلگەن ھەدىس؛بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- }; ?3 F, x t; q4 T% R! R
ئىككىنچىسى: بۇخارى يالغۇز رىۋايەت قىلغىنى؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 r: I. ]0 Y* r. c- aئۈچىنچىسى: مۇسلىم يالغۇز رىۋايەت قىلغىنى؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 ]5 S9 f* `6 u& N/ Eتۆتىنچىسى: ئۇ ئىككىيلەننىڭ شەرتىگە ئاساسەن تەخرىج قىلىنغىنى؛بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. D& o5 E; [9 T7 |+ L, L5 z
بەشىنچىسى: بۇخارىنىڭ شەرتىگە ئاساسەن تەخرىج قىلىنغىنى؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ w5 D* C0 {% l/ oئالتىنچىسى: مۇسلىمنىڭ شەرتىگە ئاساسەن تەخرىج قىلىنغىنى؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 }- t9 `7 q H( X( \يەتتىنچىسى: ئۇنىڭ سەھىھ ئىكەنلىكىگە نوپۇزلۇق ئىمام ھۆكۈم قىلىپ، ئۇنىڭغا ئىختىلاپ پىكىرنىڭ بولمىغىنى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 U; H4 J% H+ D4 J( X& w
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 p! O" M; t/ @& ]4 L/ A0 B: Z+ `6 e0 g
ئىمام بۇخارىنىڭ سەھىھ كىتابنى تۈزمەكچى بولۇپ قېلىشىنىڭ سەۋەبىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 \$ b& U, _, X% Z& ]' Z
ھافىز ئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: ئىمام بۇخارىنىڭ بۇ ئىشقا بولغان ئىرادىسى ئۇستازى، ھەدىس، فىقھە ساھەسىدىكى پىشۋا ئىسھاق ئىبنى ئىبراھىم ھەنزەلى(ئۇ ئىبنى راھۋەيھ دەپ تونۇلغان: بۇ كىشى ھافىزلارنىڭ پېشۋاسى، بۇخارى، ئەھمەد، مۇسلىم، تىرمىزى، نەسائى قاتارلىقلار ئۇنىڭدىن تەلىم ئالغان، ئۇ ھىجرىيە 238-يىلى ۋاپات بولغان)دىن شۇ گەپنى ئاڭلىغاندىن كېيىن چىڭىپ كەتكەن، بۇنى خەتىب باغدادى ئەبۇ ئابدۇللا بۇخارىدىن رىۋايەت قىلىپ بېرىدۇ: بىز ئىسھاق ئىبنى راھۋەيھنىڭ يېنىدا ئىدۇق، ئۇ شۇنداق دېدى: كاشكى مەن رەسۇلۇللاھنىڭ سەھىھ سۈننىتى ئۈچۈن مۇختەسەر بىر كىتاب تۈزگەن بولسام ئىدىم... بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: بۇ مېنىڭ قەلبىمگە ئورۇنلاشتى، مەن "ئەلجامىئۇس سەھىھ"(يەنى "سەھىھۇل بۇخارى")نى توپلاشقا باشلىدىم.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% L" g, |8 M- r
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 t/ A6 x& B7 N9 L1 C1 V) G
"سەھىھۇل بۇخارى" ئۇنىڭدىن تاللىۋېلىنغان ھەدىسلەرنىڭ سانىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" R. B0 l. d# M1 \" F3 K7 Y1 l
غەسسانى بۇخارىدىن رىۋايەت قىلىپ، ئۇ شۇنداق دەيدۇ: مەن "سەھىھ" (ناملىق كىتابىم)نى ئالتە يۈزمىڭ ھەدىستىن تاللىدىم(قاراڭ: "جامىئۇل ئۇسۇل"؛ 1-توم؛ 186-بەت).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ v) C# |2 i1 ~ f2 H' P
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) V0 U. q2 W6 f" R! }' n
بۇخارىنىڭ "مۇھەددىسلەرنىڭ ئىمامى" ۋە "ھەدىس ساھەسىدىكى ئەمىرۇلمۇئمىنىن" دەپ تەرىپلىنىشىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 }3 B3 _! E1 u" J
نەجمۇددىن تۇفى رەھىمەھۇللا نەۋەۋىنىڭ ئىككى مۇھەددىسنى "مۇھەددىسلەرنىڭ ئىمامى" دەپ ئاتىغانلىقىنى "شەرھۇل ئەربەئىن" ناملىق كىتابدا بايان قىلىدۇ، چۈنكى، ئۇ ئىككىسى تەقۋا ئىدى، زاھىد ئىدى، تىرىشچان ئىدى، سەھىھ ھەدىسنى چىقىرىشتا ئىجتىھاتلىق ئىدى، ئاخىرى بۇ ئىككىسىگە ئۇنىڭدىن كېيىنكىلەر ئەگەشكەن.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% Z) R/ x" j- A P2 ~+ z0 {سۇيۇتى "تەدرىب"تە راۋىلارنىڭ پەزىلىتى ھەققىدە شۇنداق دەيدۇ: رەسۇلۇللا شۇنداق دېگەن: "ئى ئاللا، مېنىڭ ئىزباسارلىرىمغا رەھمەت قىلغىن". شۇنداق دېيىلدى: ئىزباسارلىرىڭىز كىم؟ ئۇ دېدى: "مەندىن كېيىن كېلىپ ھەدىسلىرىمنى ۋە سۈننىتىمنى رىۋايەت قىلىدىغانلاردۇر"(بۇنى تەبرانى ۋە باشقىلار رىۋايەت قىلغان).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; S; o! s4 i7 X& R* Z s1 B2 \$ q
ئۇ يەنە شۇنداق دەيدۇ: بەلكىم مۇھەددىسنىڭ لەقىبى بۇ ھەدىستىن ئېلىنغان بولۇشى مۇمكىن. ئۇ دەيدۇ: بۇ لەقەب بىلەن بىر توپ كىشىلەر لەقەبلەنگەن، ئۇلاردىن: سۇفيان سەۋرى، ئىبنى راھۋەيھ، بۇخارى ۋە باشقىلارمۇ بار(مەسىلەن: ئىبنى ھەجەر ئەسقىلانى، ئەللامە شەيخ مۇھەممەد ھەبىبۇللا شەنقىيتى... قاتارلىقلار).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, f5 F2 ?4 E2 _- `. O7 H
ئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: شافىئىدىن رىۋايەت قىلىنغان بۇ گەپكە كەلسەك: مەن زېمىندا "ئەلمۇۋەتتا"دىنمۇ سەھىھراق كىتابنى بىلمەيمەن. ئۇ بۇنى ئۆز زامانىسىدا مەۋجۇد بولغان توپلاملار نىسبىتى بويىچە دېگەن. مەسىلەن، سۇفياننىڭ توپلىمى، ھەمماد ئىبنى سەلەمەنىڭ توپلىمى ۋە "سەھىھۇل بۇخارى"دىن بۇرۇن مەۋجۇد بولغان شۇنىڭغا ئوخشاش توپلاملارغا قارىتىپ دېگەن. (بۇخارى بىلەن ئىمام مالىكنىڭ سەھىھ ھەدىس ئۆلچىمىدە قىسمەن پەرقلەر مەۋجۇد، بۇخارىنىڭ تېخىمۇ قاتتىقراق بولغان).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( g+ h. Q5 o. N( S9 i8 |; w& a, \/ S
نەجمۇددىن تۇفى رەھىمەھۇللا شۇنداق دەيدۇ: ئىمام شافىئىنىڭ مەن ئاللاھنىڭ كىتابىدىن كېيىن "مالىكنىڭ مۇۋەتتاسى"دىنمۇ سەھىھراق كىتابنى بىلمەيمەن دېيىشى ئىككى سەھىھ توپلامنىڭ چىقىشىدىن بۇرۇن بولغان، بۇ ئىككى توپلام مەيدانغا كەلگەنىكەن، بۇ ئۆلچەمگە تېخىمۇ لايىقراق ۋە ئەۋلاراق بولىدۇ.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' a) m1 F5 V; b
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# |; R+ [- c! E9 m. R0 J9 gئىمام بۇخارىنىڭ كىتابىغا ئىسىم قويۇشىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% z4 K$ j2 @" |; E8 @. }
ئىمام بۇخارى كىتابىغا "ئەلجامىئۇس سەھىھۇل مۇسنەدۇ مىن ھەدىسى رەسۇلۇللاھى ۋە سۇننەتىھى ۋە ئەييامىھى"(رەسۇلۇللاھنىڭ ھەدىسى، سۈننىتى ۋە كۈنلىرىدىن سەنەدلىك سەھىھ توپلام) دەپ ئىسىم قويغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% k# `1 m, }# v2 Q; H& v4 t. g
بۇ زاتنىڭ سەھىھ كىتابىنىڭ بۇ تېمىسى ساقلىنىشى كېرەك، ھەر بىر بۇ كىتابنى نۇسخىلىماقچى، باسماقچى بولغان كىشى ئۇنى ئىلان قىلغاندا ئۇنىڭغا كۆڭۈل بۆلۈشى ۋە ئۇنى قىرقىۋەتمەسلىكى كېرەك.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- ]7 H* q4 j$ s& m+ ^
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; X( {! p4 [( i: yئىمام بۇخارىنىڭ ئۆز كىتابىغا كۆڭۈل بۆلۈشىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' B# k" H+ I. J5 b* K7 F
فىرەبرى شۇنداق دەيدۇ: بۇخارىنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: مەن "سەھىھ" كىتابىمغا غۇسلى قىلىپ، ئىككى رەكئەت ناماز ئوقۇماي تۇرۇپ ھەدىس قويمىدىم.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ H$ U6 r$ b! ^( \( c6 p4 A
ئىمام بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: مەن بۇ توپلامنى ئالتە يۈزمىڭ ھەدىستىن ئون ئالتە يىلدا تۈزۈپ چىقتىم. ئۇنى مەن بىلەن ئاللاھنىڭ ئارىسىدا ھۆججەت قىلدىم.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 Z |6 s9 X0 n% p3 j8 C
خەتىب بەغدادى ئەبى زەيد مەرۋەزى(بۇ كىشى ئەبۇ زەيد مۇھەممەد ئىبنى ئەھمەد ئىبنى ئابدۇللا مەرۋەزى فاشانى بولۇپ، "سەھىھۇل بۇخارى"نى رىۋايەت قىلغان كىشى، ھىجرىيە 371-يىلى ۋاپات بولغان)دىن رىۋايەت قىلىپ، ئەبى زەيد شۇنداق دەيدۇ: مەن رۇكنى بىلەن مەقامنىڭ ئارىسىدا ئۇخلاۋاتاتتىم، چۈشۈمدە رەسۇلۇللاھنى كۆردۈم. ئۇ ماڭا دېدى: ئى ئەبازەيد! قاچانغىچە شافىئىنىڭ كىتابىنى دەرسلىك قىلىسەن، مېنىڭ كىتابىمنى دەرسلىك قىلمايسەن؟ مەن دېدىم: ئى رەسۇلۇللاھ، سېنىڭ كىتابىڭ قايسى؟ ئۇ دېدى: "مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلنىڭ توپلىمى"(بۇنى ھافىز ئىبنى ھەجەر "ھەديۇس سارى"دا زىكىر قىلغان؛ 489-بەت).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' ]% V% G) z9 Y/ e6 v% |
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& I" N Z$ g4 Lئۇنىڭ توپلامنى سۈننەت ئىماملىرىغا ۋە تەنقىد ئەھلىگە قويۇشىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 y; V$ O& v* S5 L9 z, Z
ئەبۇ جەئفەر ئوقەيلى(بۇ زات ئەبۇ جەئفەر مۇھەممەد ئىبنى ئەمرۇ ئىبنى مۇسا ئىبنى ھەمماد ئىبنى ئۇقەيلى ھىجازى بولۇپ، ھىجرىيە 322-يىلى ۋاپات بولغان) شۇنداق دەيدۇ: ئىمام بۇخارى سەھىھ كىتابىنى تۈزگەندە ئۇنى ئەھمەد ئىبنى ھەنبەلگە، يەھيا ئىبنى مەئىنگە، ئەلى ئىبنى مەدىنىگە ۋە باشقىلارغا كۆرسەتكەن، ئۇلار بۇ كىتابنى ياخشى دەپ ھېسابلىغان. بۇ كىتابنىڭ سەھىھ ئىكەنلىكىگە گۇۋاھلىق بېرىشكەن؛ پەقەت تۆت ھەدىستە پىكىر بولغان. ئۇقەيلى شۇنداق دەيدۇ: بۇ تۆت ھەدىس توغرىسىدىكى سۆزدە بۇخارىنىڭ سۆزى توغرا ئىدى(قاراڭ: "ھەديۇس سارى"؛ 489-بەت).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ F. @* L0 R" z' F6 p+ J
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 o! ]: r+ Y/ p0 Y/ Tئىمام بۇخارىنىڭ ئۆز توپلامىغا قويغان شەرتى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 l+ P3 \& ]: G% m7 @( a, vھافىز ئىبنى ھەجەر ھافىز ئەبۇ بەكرى ھازىمىدىن رىۋايەت قىلىپ (بۇ زات ئەبۇ بەكرى مۇھەممەد ئىبنى مۇسا ئىبنى ئوسمان ئىبن مۇسا ئىبنى ئوسمان ھازىم بولۇپ، ھىجرىيە 584-يىلى ۋاپات بولغان) شۇنداق دەيدۇ: "سەھىھ"نىڭ شەرتى شۇكى، ئۇنىڭ ئىسنادى ئۇلانغان بولۇشى، راۋىسى مۇسۇلمان، ئىشەنچىلىك بولۇشى، يالغانچى، چېچىلاڭغۇ-پالاكەت بولماسلىقى، ئادالەت بىلەن سۈپەتلەنگەن بولۇشى، ئىشەنچىلىك، ھافىز، زېھنى ساغلام، خىيالىيلىقى ئاز، ئېتىقادى ساغلام بولۇشى كېرەك.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! y8 d' a$ \( dبۇنىڭدىن "سەھىھۇل بۇخارى"دىكى كىشىلەرنىڭ ئورنى ۋە پەزىلىتى ئايان بولىدۇ...بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 s" o( s& [) _' W$ F3 q
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 `$ Z- |" L- f/ s/ T* b1 h
ئۇنىڭ "سەھىھ ھەدىسلەرنى قالدۇردۇم" دېگەن سۆزىنىڭ مەنىسى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 G% j4 }4 @: V7 Aئىسمائىلى بۇخارىدىن رىۋايەت قىلىپ، بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: مەن بۇ كىتابقا پەقەت سەھىھ ھەدىسنىلا رىۋايەت قىلدىم. سەھىھ ھەدىسلەرنىڭ كۆپىنى قالدۇرمىدىم. ئىسمائىلى شۇنداق دەيدۇ: چۈنكى، ئەگەر ئۇ بىلگەن سەھىھ ھەدىسنىڭ ھەممىنى رىۋايەت قىلسا ئىدى، بىر بابتا بىر توپ ساھابىنىڭ ھەدىسى جۇغلىنىپ كەتكەن، ئۇلارنىڭ ھەر بىرىنىڭ يولىنى زىكىر قىلسا (سەھىھ بولسا)، بۇ ناھايىتى چوڭ بىر كىتاب بولۇپ كەتكەن بولاتتى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' a6 E5 ^. l" {5 D
ئىسمائىلىنىڭ ئىشارە قىلغىنى، ئۇ ئۇزىراپ كېتىشتىن قورققان، ھەر بابقا ئۆزى كەلتۈرگەن ھەدىس بىلەن كۇپايە قىلغان، سەھىھ سۈننەتلەرنى قالدۇرۇپ، تەرك ئېتىش مەقسىتىدە قىلمىغان!بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 Z! s; w8 c$ |1 S$ u# M
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; H; G' g/ N: p0 qتوپلامدىكى ھەدىسلەرنىڭ سانى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- A4 m `) @: ^% Rھافىز ئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: ئۇنىڭ ھەدىسلىرىنىڭ سانىنىڭ ھەممىسى، تەكرارلانغىنىنى قوشقاندا، مۇئەللەق ھەدىسلەرنى ۋە ئارقىمۇ-ئارقا ئۇلىشىپ كەلگەن ھەدىسلەرنى قوشمىغاندا، يەتتە مىڭ ئۈچ يۈز توقسان يەتتە ھەدىس بولىدۇ.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 |% }, m4 ~3 Y% A' N3 y, P$ o
مۇئەللەقلەر بولسا بىر مىڭ ئۈچيۈز قىرىق بىر ھەدىس.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 }; `# `6 E& P+ r$ P# D; h
ئارقىمۇ-ئارقا ئۇلىشىپ كەلگەن ھەدىسلەر بولسا ئۈچ يۈز قىرىق بىر ھەدىس. كىتابتىكى بارلىق ھەدىس تەكرارلانغىنى بىلەن توققۇز مىڭ سەكسەن ئىككى ھەدىستۇر.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 q! ]+ P; ~2 N! U+ ]' r! xئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: بۇ سان ساھابىلەردە مەۋقۇف بولغاندىن، تابىئىنلاردىن ۋە كېيىنكىلەردىن مەقتۇئ بولغانلاردىن تاشقىرىدۇر. ئۇ دەيدۇ: بۇنى مەن ئاللا ئۇننى ئاسانلاشتۇرۇپ بەرگەن تەكشۈرۈش بىلەن "سەھىھۇل بۇخارى"دىن تەكشۈرۈپ ئېنىقلىدىم. مەندىن ئىلگىرى بۇنى ئېنىقلىغانلار بارمۇ-يوق، بىلمەيمەن...("ھەديۇس سارى"؛ 465-بەتلەر).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& {. t) k! y5 W7 u' T- _بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# b9 Q- ^9 @8 k, t ~
ھافىزلار تەنقىدلىگەن ھەدىسلەرنىڭ سانىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" {8 q& g$ F6 u, m T8 ^! {
ھافىز ئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: ئاشۇ توغرىسىدا "سەھىھۇل بۇخارى"دىن بىزگە توپلانغان ھەدىسنىڭ سانى بىر يۈز ئون ھەدىس بولۇپ، بۇلاردىن مۇسلىم ئۇنىڭغا قوشۇلغىنى ئوتتۇز ئىككى ھەدىس، ئۇ ئۆزى يالغۇز رىۋايەت قىلغىنى يەتمىش سەككىز ھەدىس. ئىبنى ھەجەر دەيدۇ: بۇلارنىڭ كېسەللىك دەرىجىسى چوڭ ئەمەس ئىدى، بەلكى كۆپىنچىسى بۇخارى توغرىسىدا ئوچۇق بىر جاۋاب ئىدى. ئۇنىڭدىكى ئەيىب يېنىك ئىدى. بەزىلىرىنىڭ جاۋابى ئېھتىماللىقتا ئىدى. ئۇنىڭغا ئاسان جاۋاب بېرىش مۇمكىن ئەمەس ئىدى. ئۇ بۇنى "<فەتھۇل>نىڭ مۇقەددىمىسى"دە تەپسىلى بايان قىلغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& l8 k$ y3 J2 x+ \! s% i" u
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 h r4 Z$ K0 U4 h- z; d( e1 |3 oئىمام بۇخارىنىڭ فىقھەسى ۋە مۇتلەق ئىجتىھادىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: @7 p c" m6 C. g+ f" p
ھافىز ئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: بۇخارىنىڭ پىكرى، سەھىھ توپلىمىنىڭ پايدىلىق فىقھە بىلىملىرىدىن، ھېكمەتلىك ئىنچىكە نۇقتىلاردىن خالى بولماسلىقى ئىدى. ئۇ تېكىستلەردىن-مەتىنلەردىن كۆپلىگەن مەنىلەرنى چۈشەنچىسى بىلەن چىقارغان، بۇنى كىتابىنىڭ بابلىرىغا مۇناسىپ شەكىلدە تارقاقلاشتۇرغان. ئۇ ئەھكام ئايەتلىرىگە كۆڭۈل بۆلۈپ، ئۇنىڭدىن گۈزەك دەلىللەرنى چىقارغان. ئىشارەت ھەققىدە ئۇنىڭ كەڭرى يوللىرىدا ماڭغان.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% t! f% T5 o4 T& s+ o4 f- e- Vنەۋەۋى شۇنداق دەيدۇ: ئىمام بۇخارى پەقەت ھەدىسلەر بىلەنلا قىسقىراپ قالمىدى، بەلكى، ئۇ ئۇنىڭدىن ئىستىنبات قىلدى، ئۆزى ئىرادە قىلغان بابلارغا دەلىل تۇرغۇزدى. مۇشۇ مەنە ئۈچۈن كۆپلىگەن بابلارنى ھەدىس ئىسنادىدىن خالى قىلدى. شۇ سۆزگىلا قىسقاردى: "پالانى رەسۇلۇللاھدىن رىۋايەت قىلىپ" ياكى شۇنداق سۆزلەرگە قىسقاردى. گاھىدا مەتىنلەرنى ئىسنادسىز زىكىر قىلاتتى. گاھىدا مۇئەللەق ھەدىسنى رىۋايەت قىلاتتى، ئۇ بۇنى شۇنىڭ ئۈچۈن قىلغانكى، ئۆزى تۇرغۇزغان مەسىلىگە ھۆججەت-دەلىل قىلماقچى ئىدى. ھەدىس مەلۇملۇق بولغانلىقى ئۈچۈن ئۇنىڭغا ئىشارە قىلغانىدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* k% h. b7 D3 v2 A/ I
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 m: U' G, Q+ I9 N0 r2 C- g
ئىمام بۇخارىدىن توپلامىنى رىۋايەت قىلغان شاگىرىتلىرىنىڭ سانى ۋە ئۇنى ئۇنىڭدىن رىۋايەت قىلغان ئاخىرقى كىشىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 B6 e; D/ Z4 ~, \, }( `7 n
فىرەبرى شۇنداق دەيدۇ: بۇ توپلامنى ئۇنىڭدىن توقسان مىڭ كىشى ئاڭلىغان...
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* u+ K, F) z& T: Eھافىز ئىبنى ھەجەر شۇنداق دەيدۇ: بۇ ئۇنىڭ ئىلمىدىكى نەرسىگە ئاساسەن مۇتلەق قىلىنغان، ئۇنىڭدىن توققۇز يىل كېيىن ئەبۇ تەلھە مەنسۇر ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى ئەلى ئىبنى قەرىيبە بەزدەۋى كېچىكىپ رىۋايەت قىلغان. ئۇ ھىجرىيە 329-يىلى ۋاپات بولغان.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. ]' F; h2 ~3 C# u% \" { K3 j
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) ^0 D, B6 L3 G3 |7 Xئۇنىڭدىن نەقىل قىلىشقان مەشھۇر "سەھىھ"، "سۇنەن" كىتابلىرىنىڭ ساھىبلىرى ۋە باشقىلاربۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* _, ~9 I% X0 [
ھافىز شەمسۇددىن زەھەبى شۇنداق دەيدۇ: بۇخارىدىن مۇسلىم ئۆزىنىڭ كىتابى "سەھىھ مۇسلىم"دىن تاشقىرى رىۋايەت قىلغان، يەنە ئەبۇ زۇرئە( بۇ كىشى ئابدۇراھمان ئىبنى ئەمرۇ ئەبۇزۇرئە بولۇپ، ئىمام، ھافىز، تارىخچى، ھىجرىيە 281-يىلى ۋاپات بولغان)، تىرمىزى، ئىبنى خۇزەيمە، نەسائىمۇ بار دېيىلىدۇ ۋە باشقا يۈزمىڭغا يېقىن كىشىلەر رىۋايەت قىلىشقان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 k4 I6 f* K) H9 M9 @! c; d
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 w: {9 T7 t* O( ]ئۇنىڭ ھەسەتخورلىرىدىن كەلگەن مۇشەققەتلەر
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. V$ ^0 D! e7 j% S! Jئەبۇ ئەھمەد ئىبنى ئەدى شۇنداق دەيدۇ: ماڭا بىر توپ شەيخ شۇنداق دەپ بەردى: مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىل (يەنى بۇخارى) نىشاپۇرغا كەلگەندە كىشىلەر ئۇنىڭ يېنىغا يىغىلىشقان، شۇ ۋاقىتتىكى بەزى شەيخلەر ئۇنىڭغا ھەسەت قىلاتتى. شۇنىڭ بىلەن ھەدىس ساھىبلىرىغا شۇنداق دېگەن: مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىل بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: قۇرئاننىڭ لەۋزى مەخلۇقتۇر. مەجلىس ھازىر بولغاندا بىر كىشى تۇرۇپ شۇنداق دېگەن: ئى ئەبۇ ئابدۇللا، قۇرئاننىڭ لەۋزى توغرىسىدا نېمە دەيسەن، ئۇ مەخلۇقمۇ ياكى مەخلۇق ئەمەسمۇ؟ بۇخارى ئۇنىڭدىن يۈزىنى ئۆرۈپ، ئۈچ قېتىم جاۋاب بەرمىگەن، ئۇ سوراۋەرگەن، بۇخارى شۇنداق دېگەن: قۇرئان –ئاللاھنىڭ كالامىدۇر، مەخلۇق ئەمەستۇر؛ بەندىلەرنىڭ قىلىقلىرى مەخلۇقتۇر، ئىمتىھان بىدئەتتۇر. شۇنىڭ بىلەن ھېلىقى كىشى ئىغۋاگەرچىلىق قىلىپ: "ئۇ قۇرئان بىلەن بولغان لەۋزىم مەخلۇق دېدى" دەپ جېدەل چىقارغان(بۇنى زەھەبى: "سىيەرۇ ئەئلامىن نۇبەلا"دا زىكىر قىلغان: 12-توم؛ 453-بەت).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 \1 _/ h+ z Oبۇخارى شۇنداق دەيدۇ: مەن ئۇبەيدۇللا ئىبنى سەئىدتتىن-يەنى ئەبۇ قۇدامە سەرەخسىدىن شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: مەن ھەمىشە ھەمراھلىرىمىزنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلاپ تۇرىمەن: بەندىلەرنىڭ قىلىقلىرى مەخلۇقتۇر، مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىل بۇخارى شۇنداق دېگەن: ئۇلارنىڭ ھەرىكەتلىرى، ئاۋازلىرى، كەسىپلىرى، يېزىشى مەخلۇقتۇر. ئەمما مۇسھەپلەردىكى تۇراقلىق، ئوچۇق قۇرئان، قەلىبلەردە يادلانغان قۇرئان ئۇ ئاللاھنىڭ كالامىدۇركى، مەخلۇق ئەمەس. ئاللا شۇنداق دەيدۇ: "قۇرئان ئىلىم بېرىلگەنلەرنىڭ كۆڭۈللىرىدە ساقلانغان روشەن ئايەتلەردۇر"(سۈرە ئەنكەبۇت؛ 49-ئايەت).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 v1 `+ s1 ^, l# dئىمام بۇخارىغا قارشى ئەڭ چوڭ پىتنە قوزىغان كىشى نىشاپۇردىكى مۇھەممەد ئىبنى يەھيا زۇھلى بولۇپ، ئۇ بۇخارىنىڭ ئىلىم ئۆگىنىشتە ۋە ئۇستازىدىن تەلىم ئېلىشتا ھەمراھ بولغان ساۋاقدىشى ئىدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ F: }) ]8 G2 A0 V5 ~; F
مۇسلىم شۇنداق دەيدۇ: بۇخارى نىشاپۇرغا كەلگەندە مەن ئەھلى نىشاپۇر ئۇنىڭغا قىلغاندەك بىر ئالىم ۋە ۋالىنى كۆرۈپ باقمىدىم. ئۇلار ئۇنىڭ ئىستىقبالغا ئىككى ياكى ئۈچ باسقۇچتىن ئۆتۈپ چىقىشقانىدى. مۇھەممەد ئىبنى يەھيا زۇھلى مەجلىسىدە شۇنداق دەيدۇ: كىمىكى ئەتە مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلنىڭ ئىستىقبالىغا چىقماق بولىدىكەن، چىقسۇن، مەنمۇ چىقىمەن، ئۇ ۋە نىشاپۇر ئۆلىمالىرى ئومۇمەن ئۇنىڭ ئىستىقبالىغا چىقىشقان. ئاندىن ئۇ شەھەرگە كىرگەن. بۇخارالىقلارنىڭ قورۇسىغا چۈشكەن، مۇھەممەد ئىبنى يەھيا بىزگە شۇنداق دەيدۇ: ئۇنىڭدىن كالام توغرىسىدا بىر نەرسە سورىماڭلار، ئۇ بىزنىڭ پىكرىمىزنىڭ خىلاپىدا جاۋاب بېرىپ قالسا، ئارىمىزدا ئىش بولىدۇ. بىزگە خۇراساندىكى ناسىبى، رافىزى، جۇھەمى، مۇرجىئەلەرنىڭ پۇرىقى پۇرىغان ئىدى. ئۇ يەنە شۇنداق دەيدۇ: كىشىلەر مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلغا قارشى قىستىلىشىپ كەتتى، ھەتتا قورۇ ۋە سەينا توشۇپ كەتتى. ئۇ كېلىپ ئىككىنچى ياكى ئۈچىنچى كۈنى بولغاندا ئۇنىڭ يېنىغا بىر كىشى كېلىپ، ئۇنىڭدىن قۇرئان لەۋزى توغرىسىدا سورىدى. ئۇ دېدى: "بىزنىڭ قىلىقلىرىمىز مەخلۇقتۇر، بىزنىڭ لەۋزىلىرىمىزمۇ قىلىقلىرىمىىزدىندۇر". ئۇ يەنە دەيدۇ: شۇنىڭ بىلەن كىشىلەر ئارىسىدا ئىختىلاپ بولۇپ كەتتى، بەزىلەر: ئۇ "مېنىڭ قۇرئان ئوقۇغان لەۋزىم مەخلۇق" دېدى، دېيىشتى، بەزىلەر: ئۇنداق دېمىدى، دېيىشتى. شۇنىڭ بىلەن ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئاشۇ توغرىسىدا تالاش-تارتىش بولدى. ھەتتا بەزىلىرى بەزىلىرىگە ئۆرە تۇرۇشۇپ كەتتى. ئۇ يەنە دەيدۇ: ھويلا ئىگىلىرى ئۇلارنى يىغىپ چىقىرىۋەتتى، ئىش تۈگىدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 X6 \6 S. @ R8 a0 Y0 b# b2 L2 }
مەن دېدىم: ئەگەر زۇھلى بۇخارىدىن كالام توغرىسىدا بىر سوئال سوراشنى ئۇنىڭدا پىتنە بولغانلىقى، پىتنىنى قوزغاش بولغانلىقى ... ئۈچۈن توسقان بولسا ، ھالبۇكى، مۇشۇنىڭ ئۈچۈن ئەبۇ ھەمىد شەرقى (بۇ كىشى ئەبۇ ھامىد ئەھمەد ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى ھەسەن نىشاپۇرى بولۇپ، "سەھىھ" ناملىق كىتابنىڭ ساھىبى، ئىمام مۇسلىمنىڭ شاگىرىتى، ئەللامە، خۇراسانلىق ھافىز، ھىجرىيە 325-يىلى ئۆلۈپ كەتكەن) شۇنداق دەيدۇ: مەن مۇھەممەد ئىبنى يەھيا زۇھلىنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىغان ئىدىم: قۇرئان ئاللاھنىڭ كالامى، مەخلۇق ئەمەس، كىمىكى "قۇرئان ئوقۇغان لەۋزىم مەخلۇق" دەپ بىلجىرلىسا ئۇ بىدئەتچى، ئۇنىڭ بىلەن بىر سورۇندا ئولتۇرغىلى بولمايدۇ، ئۇنىڭغا گەپمۇ قىلىنمايدۇ. مۇشۇ ئىشتىن كېيىن، كىمىكى مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلنىڭ يېنىغا بارسا ئۇنىڭغا تۆھمەت قىلاتتى: ئۇنىڭ يېنىغا پەقەت ئۇنىڭ مەزھىپىدىكى كىشىلا كەلسە بولىدۇ دېيىشەتتى. بۇنىڭدىن شۇنىسى زاھىركى، زۇھلى بۇخارىغا پىتنە تۇغۇلۇشتىن ساقلىنىش تەس بولغان سوئالنى تاشلىغان، بۇ مەسىلە پىتنە دەۋرىگە يېقىن بولغان قەۋمنىڭ سەمەرىسى ئىدى، بۇنڭ زەرىرى شەھەرلەرگە تارقىلىدىغان، قەلىبلەر ئۆچمەنلىك، ئاداۋەت بىلەن تولىدىغان دەۋرگە يېقىن قەۋمنىڭ مېۋىسى ئىدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 |- W$ E2 {! F
ئەھمەد ئىبنى سەلەمە نىشاپۇرىدىن رىۋايەت قىلىنىپ، ئۇ دەيدۇ: مەن بۇخارىنىڭ يېنىغا كىرىپ شۇنداق دېدىم: ئى ئەبۇ ئابدۇللا! بۇ ئادەم خۇراساندا، جۈملىدىن بۇ شەھەردە ھۆرمەتكە سازاۋەر. بۇ ئىش كاجلىشىپ قالدى. ئارىمىزىن بىر كىشى ئۇنىڭغا سۆزلىيەلمەيدۇ، نېمە دەيسەن؟ ئۇ دەيدۇ: ئۇ (بۇخارى) ساقىلىنى قاماللاپ شۇنداق دېدى: "مەن ئىشىمنى ئاللاغا تاپشۇرىمەن، ئاللا ھەقىقەتەن بەندىلىرىنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر"(سۈرە غافىر؛ 44-ئايەت). ئى ئاللا، سەن بىلىسەن، مەن نىشاپۇردا يامانلىق، نانكورلۇق بىلەن ئورۇنغا ئېرىشىشنى كۆزلىمىدىم، مەن باشلىق بولۇشنى تەلەپ قىلمىدىم. مەن مۇخالىپەتچىلەرنىڭ كۆپ بولغانلىقى ئۈچۈن قايتىشنى خالايمەن. بۇ ئادەم ماڭا ئاللا ئاتا قىلغان نەرسىگە ھەسەت قىلىپ قەست قىلىۋاتىدۇ، باشقا ئىش يوق. ئاندىن ئۇ ماڭا شۇنداق دېدى: ئى ئەھمەد، مەن ئەتە سىلەرنى مەن سەۋەبلىك گەپتىن خالاس قىلىش ئۈچۈن چىقىپ كەتمەكچىمەن.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ k! q- o# |( l Q, }& O( f7 r
ھافىز ئىبنى ئەخرەم (بۇ كىشى ئەبۇ ئابدۇللا مۇھەممەد ئىبنى يەئقۇب ئىبنى يۇسۇف ئىبنى ئەخرەم شەيبانى بولۇپ، نىشاپۇرنىڭ ھافىزى، مۇھەددىسى، ئۇ ھىجرىيە 344-يىلى ۋاپات بولغان) شۇنداق دەيدۇ: مۇسلىم ئىبنى ھەججاج ۋە ئەھمەد ئىبنى سەلەمە مۇھەممەد ئىبنى يەھيانىڭ مەجلىسىدىن بۇخارى سەۋەبلىك تۇرۇپ كەتكەندە، زۇھلى شۇنداق دەيدۇ: بۇ ئادەم مېنى بۇ شەھەرگە پاتقۇزمىدى. شۇنىڭ بىلەن بۇخارى قورقۇپ، سەپەرگە چىققان(قاراڭ: "سىيەرۇ ئەئلامىن نۇبەلا"؛ 12-توم؛ 46-بەت).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" [- L+ F, Z5 n5 k0 s4 n2 i* w
بۇندىن باشقىمۇ بەزى فەقىھلەرنىڭ بۇخارىغا قارشى ئۆچمەنلىكى-ئاداۋىتى تۇغۇلۇپ، ئۇنى يامانغا چىقارماقچى بولۇشقان، قىينىماقچى بولۇشقان، كاپىرغا چىقارماقچى بولۇشقان، بىر جايدىن يەنە بىر جايغا قوغلاشقان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' X. @% ?) W5 }- l, `4 v7 {
ئەھمەد ئىبنى مەنسۇر شىرازى (بۇ كىشى ئەبۇلئەبباس ئەھمەد ئىبنى مەنسۇر ئىبنى سابىت شىرازى بولۇپ، ھافىز، ھىجرىيە 382- يىلى ۋاپات بولغان). شۇنداق دەيدۇ: ئەبۇ ئابدۇللا بۇخارى شەھەرگە قايتقاندا ، شەھەردىن بىر فەرسەخ يەرگە ئۇنىڭ ئۈچۈن ئەلەم تىكىلىپ، شەھەر ئەھلى ئومۇمەن ئۇنىڭ ئىستىقبالىغا چىققان، بىرمۇ ئەركەك قالمىغان. ئۇنىڭغا دىرھەم ۋە دىنارلار چېچىلغان. ئۇ بىر مۇددەت تۇرغان. كېيىن ئۇنىڭ بىلەن ئەمىر ئارىسىدا ئىش يۈز بەرگەن. ئۇنى بۇخارادىن چىقىپ كېتىشكە بۇيرۇغان. ئۇ بايكەنتكە چىقىپ كەتكەن(بۇ بۇخارا بىلەن جەيھۇن دەرياسى ئارىلىقىدىكى شەھەر، بۇخارادىن بىر باسقۇچ يىراقلىقتا. قاراڭ: "مۇئجەمۇلبۇلدان"؛ 1-توم؛ 533-بەت).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# g2 R- k0 a# b8 aھاكىم شۇنداق دەيدۇ: ئەبۇ بەكرى ئىبنى ئەبى ئەمرۇدىن رىۋايەت قىلىنىپ، ئۇ دەيدۇ: ئەبۇ ئابدۇللا بۇخارىنىڭ بۇخارا شەھىرىدىن ئايرىلىشىنىڭ سەۋەبى شۇكى، خالىد ئىبنى ئەھمەد زۇھلى-بۇخارانىڭ ۋالىسى، ئىبنى تاھىر(بۇ كىشى ئەمىر ئەبۇ ئەھمەد ئۇبەيدۇللا ئىبنى ئابدۇللا ئىبنى تاھىر ئىبنى ھۈسەيىن بولۇپ، ئۇلۇغ باشلىق ئىدى، ياخشى شائىر ئىدى، ھىجرىيە 300-يىلى ۋاپات بولغان، قاراڭ: "سىيەرۇ ئەئلامىن نۇبەلا"؛ 14-توم؛ 62-بەت)نىڭ ئىزباسارى ئۇنىڭدىن ئۆيىگە كېلىشنى سورايدۇ، ئۇ "تارىخ" بىلەن "توپلام"نى ئۇنىڭ بالىلىرىغا ئوقۇپ بېرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئۇنىڭدىن توسۇپ شۇنداق دەيدۇ: ماڭا بىراۋ سۈيقەست قىلالمايدۇكى، مەن ئۇنى باشقىلارسىزمۇ قۇلىقى يۇمشاق قەۋم قىلالايمەن. شۇنىڭ بىلەن خالىد ھەرىس ئىبنى ئەبۇلۋەرقانى ۋە باشقا بۇخارا ئەھلىنى ياردەمگە چاقىرىدۇ. ئۇلار ئۇنىڭ دېپىنى چېلىشىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بۇخارىنى شەھەردىن سۈرگۈن قىلىشىدۇ. ھەق تائالا ئەمىردىن ۋە ئۇنى قەستلىگەن ھەممىسىدىن يامانلىق بىلەن ئىنتىقام ئالىدۇ. ئەمىرنىڭ ئاقىۋىتى مادا ئېشەكنىڭ ئۈستىدە سازايى قىلىنغاندىن كېيىن ھەپسە ۋە خارلىق بولىدۇ...بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. K3 d( K1 d; p* S
غۇنجار شۇنداق رىۋايەت قىلىدۇ: بۇخارا ۋالىسى خالىد زۇھلى مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلغا شۇنداق دەپ ئادەم ئەۋەتىدۇ: ماڭا "توپلام" بىلەن "تارىخ"نى ئەكەلگىن، سەندىن ئاڭلاي. بۇخارى ئۇنىڭ ئەلچىسىگە شۇنداق دېگەن: ئۇنىڭغا شۇنداق دە: مەن ئىلىمنى خار قىلمايمەن، ئۇنى سۇلتانلارنىڭ ئىشىكىگە كۆتۈرۈپ ئاپارمايمەن. ئەگەر ئۇنىڭ ئىلىمدىن بىر نەرسىگە ھاجىتى چۈشىدىغان بولسا، مېنىڭ مەسجىتىمگە ياكى ھويلامغا كېلىپ، مەن بىلەن ئۇچراشسۇن. بۇ گېپىم سېنى قايىل قىلالمىسا، سەن سۇلتان، مېنى مەجلىستىن توسقىن، بۇ ماڭا ئاللاھنىڭ ئالدىدا قىيامەت كۈنى بىر ئۆزۈر بولىدۇ. مەن ئىلىمنى يوشۇرمايمەن. مانا بۇ ئۇلارنىڭ ئارىسىدىكى يىراقلىشىشقا سەۋەب بولغان(قاراڭ: "سىيەرۇ ئەئلامىن نۇبەلا").
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, \# A- E6 ]+ @8 k9 \0 xبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, N; \4 [0 m! U
ئىمام بۇخارىنىڭ ۋاپات بولۇشى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; k$ Y1 m y1 E, p9 P# I2 f9 k$ `مۇھەممەد ئىبنى ئەبى ھاتەم ۋەرراق شۇنداق دەيدۇ: مەن غالىب ئىبنى جېبىرىئىلدىن خەرتەڭ توغرىسىدا –بۇ بۇخارى يىقىلىپ چۈشكەن يەر ئىدى-شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم: ئۇ بىر نەچچە كۈن قىيامدا تۇردى، ئاندىن ئاغرىپ قالدى. ئاخىرى ئۇنىڭ يېنىغا سەمەرقەنتلىكلەرنىڭ ئەلچىسى كېلىپ، ئۇنىڭدىن ئۆزلىرىنىڭ يېنىغا چىقىپ كېتىشنى دەپ ئىلتىماس قىلىشتى. ئۇ قوشۇلۇپ، سەپەر تەييارلىقىنى قىلدى. ئۆتۈكىنى كەيدى، سەللىسىنى ئورىدى. يىگىرمە قەدەمچە ياكى شۇنچىلىك ئۇلاغقا مىنمەك بولۇپ ماڭغاندا مەن ئۇنى يۆلىۋالغان ئىدىم، ئۇ دېدى: مېنى قويۇپ بېرىڭلار، مەن ئاجىزلاپ كەتتىم، ئۇنى قويۇپ بەردۇق، ئۇ بىر قانچە دۇئا قىلدى، ئاندىن يېنىچە بولدى. ئۇنىڭدىن جىق تەرلەر ئاقتى. ئاندىن شۇنداق دېدى: مېنى ئۈچ كىيىمدە كېپەنلەڭلار، ئۇنىڭدا كۆينەك ۋە سەللە بولمىسۇن. ئۇ دەيدۇ: بىز شۇنداق قىلدۇق. ئۇنى كېپەنگە كىرگۈزگەندە، ئۇنىڭغا ناماز ئوقۇغاندا، ئۇنى قەبرىسىگە قويغاندا قەبرىسىنىڭ توپىسىدىن ئىپارغا ئوخشاش پۇراق چىقتى. كۈنلەر ئۆتتى. كىشىلەر ئۇنىڭ قەبرىسى تامان بىر قانچە كۈن يۈزلىنىشتى، ئۇنىڭ توپىسىنى ئېلىشاتتى. تا بىز ئۇنىڭغا ياغاچتىن پەنجىرە ياساپ قويغىچىلىك (شۇنداق قىلىشتى).بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. M! e1 \+ a3 M! {
ئۇنىڭ ۋاپاتى ھىجرىيە 256-يىلى روزا ھېيىت كېچىسى بولغانىدى. بۇ چاغدا ئۇ ئون ئۈچ كۈن كەم ئاتمىش ئىككى ياش ئىدى. ئاللا ئۇنى رەھمىتىگە ئالسۇن!
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ }( f1 t& P. q% u. qبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 N2 Z: C k, W: x/ R( b
پىشۋالارنىڭ ئىمام بۇخارىغا ئوقۇغان مەدىھىيەلىرىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, M7 f% b% i0 X5 W, F
نەسائى شۇنداق دەيدۇ: بۇ كىتابلارنىڭ ئىچىدە مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلنىڭ كىتابىدىنمۇ ئۇلۇغى يوق.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# u4 q1 q" x% U: z$ T4 o/ V3 ~
ھاكىم ئەبۇ ئەھمەد نىشاپۇرىي شۇنداق دەيدۇ: ئاللا مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلغا رەھمەت قىلسۇنكى، ئۇ ھەدىسلەردىن ئەھكام ئۇسۇللىرىنى تۈزدى ۋە ئۇنى كىشىلەرگە بايان قىلىپ بەردى، ئۇنىڭدىن كېيىن بۇ ھەقتە ئىشلىگەنلەرنىڭ ھەممىسى ئۇنىڭدىن ئېلىشقان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 k/ g6 L. V5 a5 G. ^
ئەلى ئىبنى مەدىنى بۇخارىنىڭ شۇنداق دەۋاتقانلىقىنى ئاڭلىغان: مەن پەقەت ئەلى ئىبنى مەدىنىنىڭ يېنىدىلا ئۆزۈمنى كىچىك ساناپ قالىمەن. بۇ گەپنى ئاڭلاپ ئىبنى مەدىنى شۇنداق دەيدۇ: ئۇنىڭ سۆزىنى قويۇڭلار، ئۇ ئۆزىگە ئوخشاش بىرىنى كۆرۈپ باقمىغان ئىدى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 a% n! Y+ @7 p; ?) cئىمام ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل شۇنداق دەيدۇ: خۇراساندىن مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلدەك بىرى چىقمىغان ئىدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 K8 j% f: h& [; [7 \
يەئقۇب ئىبنى ئىبراھىم ۋە نۇئەيم ئىبنى ھەمماد خۇزائىلار شۇنداق دەيدۇ: مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىل بۇ ئۈممەتنىڭ فەقىھى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) h* A$ C4 W h% h: ]; X# W
بۇندار مۇھەممەد ئىبنى بەششار شۇنداق دەيدۇ: ئۇ زامانىمىزدىكى ئاللاھنىڭ ئەڭ فەقىھ بەندىسى. بۇخارى بەسرەگە كەلگەندە بۇندار شۇنداق دېگەن: بۈگۈن فەقىھلەرنىڭ ئۇستازى كەپتۇ.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ i6 X+ j- d/ U$ G! D9 H6 X0 Z
يەھيا ئىبنى جەئفەر بايكەنتىي شۇنداق دەيدۇ: ئەگەر ئۆمرۈمدىن بۇخارىغا زىيادە قىلىپ بېرىش قۇدرىتىم بولغان بولسا ئىدى، جەزمەن شۇنداق قىلاتتىم. مېنىڭ ئۆلۈمۈم پەقەت بىر ئادەمنىڭ ئۆلۈمى، مۇھەممەد ئىبنى ئىسمائىلنىڭ ئۆلۈمىدە ئىلىمنىڭ كېتىپ قېلىشىمۇ بار.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, M. V9 s& j, r. \+ Lئەللامە ئەبۇلھەييان ئەندىلوسى بولسا ئۇنىڭ كىتابى ۋە ئۆزىگە ئاتاپ قەسىدىلەرنى يازغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! K, \% v+ Q: A: l- X2 D
ئالىملارنىڭ، ئۇستازلارنىڭ بۇنىڭغا ئوخشاش ئىمام بۇخارىغا ئوقۇغان مەدىھىيەلىرى ساناقسىز.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 V( Y V, K) |1 U& iبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ ?3 `% w5 n8 Z. i- c
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 O6 y) \. g# s" r' q* [5 w
ئىمام بۇخارى تۈزگەن كىتابلاربۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; Q% ^/ F8 z# Y4 y
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ U7 i5 z7 t0 @0 C2 fبىرىنچىسى: "ئەلجامىئۇس سەھىھ"؛ بۇ كىتاب ھەممە جايدا مەشھۇر، ئۇنى ئون ئالتە يىلدا تۈزۈپ چىققان. ئۇنىڭغا ئالتە يۈزمىڭ ھەدىستىن ئەڭ ئېسىلىنى تاللىغان.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: U+ ?! {( c* I% d1 A7 o+ B( |+ ]ئىككىنچىسى: "ساھابىلەرنىڭ ۋە تابىئىنلەرنىڭ ھۆكۈملىرى"؛ بۇنى ئون سەككىز يىلدا تۈزۈپ چىققان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 Z5 f' H1 N9 D9 ?0 L( i/ A. C
ئۈچىنچىسى: "چوڭ تارىخنامە"(بۇ كىتاب مىسىردا بېسىلغان: ئۇستاز مەھمۇد ئىبراھىم بېكىتكەن)؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 a& Z* E/ \- d. k, Hتۆتىنچىسى: "ئوتتۇراھال تارىخنامە".
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) d e+ B5 U: {6 Y: }بەشىنچىسى: "كىچىك تارىخنامە"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- G0 _, T, C$ ]$ m% E- L# Pئالتىنچىسى: "ئەل-ئەدەبۇل مۇفرىد"(بۇ كىتاب مىسىردا بېسىلغان)؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) C( A, j6 H* A3 H* j7 l! `يەتتىنچىسى: "ئىمامنىڭ كەينىدە قىرائەت قىلىش ھەققىدە"(بۇمۇ مىسىردا بېسىلغان)؛بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 ?4 v$ E$ s8 T/ E, Q
سەككىزىنچىسى: "ئاتا- ئانىغا ياخشىلىق قىلىش ھەققىدە"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- d* Y4 @: c3 ]# ~توققۇزىنچىسى: "بەندىلەرنىڭ پىئىللىرىنىڭ مەخلۇقلىقى"؛بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; T4 N& e g* C; u1 L) i" k
ئونىنچىسى: "كىتابۇز زۇئەفائ"؛بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 A+ N- B& j$ ]/ g. ?
ئون بىرىنچىسى: "ئەلجامىئۇل كەبىر"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 U; L# N) s6 e. Aئون ئىككىنچىسى: "ئەلمۇسنەدۇل كەبىر"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ f$ L7 L q4 W1 _: b7 oئون ئۈچىنچىسى: "ئەت-تەفسىرۇل كەبىر"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 W/ `2 V; H$ Nئون تۆتىنچىسى: "كىتابۇل ئەشرىبە"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ `8 {. D; U; C- p: s1 b; g# |# Gئون بەشىنچىسى: "كىتابۇل ھىبە"؛بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ J$ o. i9 S0 ]! c# _! P$ d1 v
ئون ئالتىنچىسى: "ئەسامەس سەھابە"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# Z1 A1 P& z% t1 q# V* nئون يەتتىنچىسى: "كىتابۇل ۋەھدان"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 p1 n; h$ s0 [( g' Lئون سەككىزىنچىسى: "كىتابۇل مەبسۇت"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" W- `- @% n8 g9 vئون توققۇزىنچىسى: "كىتابۇل ئىلەل"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* j! ~- o$ W1 uيىگىرمىنچىسى: "كىتابۇل كۇنا"؛
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% b" \! F6 {( s+ zيىگىرمە بىرىنچىسى: "كىتابۇل فەرائىد".
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) d, E2 o& A/ ^" j; S/ Kبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ ] K9 X, f& `" B; v
ئاساسلىق پايدىلانغان مەنبە: شەيخ مۇھەممەد جامالۇددىن قاسىمى تۈزگەن "ئىمام بۇخارىنىڭ ھاياتى" ناملىق كىتاب؛ بۇنى بېكىتكۈچى مەھمۇد ئەرنائۇت.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& ?* \- S5 [4 l, {
|
 |
يوللىغان ۋاقتى 2014-4-27 01:38:32 PM
