داۋامى:
ئورۇنلاشتۇرۇش بويىچە ھەر بىر ئەترەت ئۆز ۋەزىپىسىنى ئورۇنداشقا كىرىشىدۇ. ئەكبەر ئورالباينى ھەمراھ قىلىپ ئاچالغا كېلىدۇ. بۇنىڭدىن بىر ئاز ئىلگىرى گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ ئاچال ئارقىلىق كېلىدىغان ئەسكەرلىرىنى توسۇشقا ئابدىلدا بىلەن بايمەرداننى باش قىلىپ 18 ئادەمنى ئەۋەتىدۇ. ئابدىلدا ۋەزىپە ئۆتەش جەريانىدا نەپسى يامانلىق قىلىپ، ئۇگۇڭدىكى جاڭ فۇ دېگەن باي دېھقاننىڭ مال - مۈلكىنى بۇلاپ، بۆربوسۇنغا ئەكىلىۋالىدۇ. ئەكبەر بۇ مەسىلە ھەققىدە ئالدىن خەۋەر تاپىدۇ. شۇڭا ئۇ بىر تەرەپتىن، ئاچالنىڭ ئەھۋالىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرۈپ، ۋەزىپە ئۆتەۋاتقان سەپداشلارنى قايتۇرۇپ كېلىش، شۇنىڭدەك ئامما ئارىسىدىكى كۆڭلى يېقىن ئادەملەرگە سەگەكلىك بىلەن ئەھۋال كۆزىتىپ، بىرەر ئەھۋال كۆرۈلسە خەۋەر قىلىشنى ئورۇنلاشتۇرۇش؛ يەنە بىر تەرەپتىن، ئابدىلدانىڭ مەسىلىسىنى ئېنىقلاپ، خەلق ئالدىدا بىر تەرەپ قىلىش، شۇ ئارقىلىق ئابدىلدانىڭ خەلقتە قالدۇرغان يامان تەسىرىنى يوقىتىپ، خەلق بىلەن بولغان مۇناسىۋەتنى ياخشىلاش ئۈچۈن كېلىدۇ. شۇڭا ئەكبەر ئاچالغا كېلىشى بىلەنلا ئابدىلدانىڭ مەسىلىسىنى خەلقتىن ئېنىقلاپ، راستلىقىنى دەلىللىگەندىن كېيىن، ئابدىلدانى دەرھال قورالسىزلاندۇرىدۇ. بۇلىۋالغان نەرسە - كېرەكلەرنى خەلق ئالدىدا جاڭ فۇغا قايتۇرۇپ بېرىدۇ. شۇ ئاساستا ئابدىلدا قىلمىشىغا قاتتىق توۋا قىلىپ، جاڭ فۇدىن، خەلقتىن ئەپۇ سورايدۇ. ئەكبەرگە: «ئاتما، گۇناھىمنى ئۇرۇش جەريانىدا خىزمەت كۆرسىتىپ ئاقلايمەن» دەپ يالۋۇرىدۇ. ئەكبەر خەلقنىڭ ئوتتۇرىغا چۈشۈپ كەچۈرۈم سورىشى بىلەن ئابدىلداغا چارە كۆرمەيدۇ.ئەكبەر باسىلگەنگە كەلگەندە ئۇرۇش بولىدۇ (گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ ئەسكەرلىرى 400چە، پارتىزانلار 80-90چە ئىدى. پارتىزانلارغا مەدەت بېرىۋاتقان خەلق 800 ئەتراپىدا ئىدى). گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ 20-30چە ئادىمى باسىلگەندىكى كىچىكرەك بىر چوققىنى ئىگىلەپ، شۇ يەردىن پارتىزانلارغا پىلىموت ئېتىپ، ئۆز قىسىملىرىنىڭ باسىلگەن داۋىنىدىن ئۆتۈشىگە يول ئاچماقچى بولىدۇ. پارتىزانلار بولسا بۇلارغا قارشى ئوق ئېتىپ تىركىشىپ تۇرىدۇ. بۇ ئەھۋالنى كۆرگەن ئەكبەر بىر قىسىم يولداشلىرى بىلەن دۈشمەن ئىگىلەپ تۇرغان چوققىنىڭ قارشى تەرىپىدىكى يەنە بىر ئېگىز چوققىغا ئورۇنلىشىپ، ئوق ياغدۇرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، قوراللىق پارتىزانلار ئىچىدىكى مەرگەنلەرنى تاللاپ بىر قانچە مۇھىم جايلارغا ئورۇنلاشتۇرىدۇ. خەلقنىڭ بىر قىسمىنى تەشكىللەپ، تۈزلەڭلىكتىكى دۈشمەنلەر پارتىزانلارغا قارشى ھۇجۇمغا ئۆتسە ياكى چېكىنسە، ئېگىزدە تۇرۇپ تاش دومىلىتىپ زەربە بېرىشكە تاش توپىلايدۇ. خەلقنىڭ يەنە بىر قىسمىنى تاياقنى مىلتىق شەكلىدە تۇتۇپ ۋە ئېسىۋېلىپ، ئۇ يەر-بۇيەردە يۆتكىلىپ ئورۇنلىشىۋاتقان قىياپەت كۆرسىتىپ، دۈشمەننى قايمۇقتۇرۇشقا ئۇيۇشتۇرىدۇ. مۇشۇ ئاساستا پارتىزانلار ھەرىكىتىدە جانلىق يېڭى دولقۇن پەيدا قىلغاندىن كېيىن، سېيىتنى بىر بۆلۈك ئادەم بىلەن ئارقا تەرەپكە ئۆتۈپ دۈشمەن پىلىموتىنى ۋە شۇ يەردىكى ئەسكەرلەرنى يوقىتىشقا بۇيرۇيدۇ.
سېيىت شۇئان يولداشلىرى بىلەن ئارقا تەرەپتىن بېرىپ، دۈشمەننىڭ پىلىموتچىسىنى ئۇجۇقتۇرۇپ تاشلايدۇ ۋە قالغان دۈشمەننى قېچىشقا مەجبۇر قىلىدۇ. شۇ پەيتتە مۇھىم جايلارغا ئورۇنلاشتۇرۇلغان مەرگەنلەرمۇ كارامىتىنى كۆرسىتىدۇ. ئېغىر زەربىگە ئۇچرىغان دۈشمەن بىر ئورۇندا تۇرالماي، بىردەم ئۇياقتا، بىردەم بۇياقتا يۆتكىلىپ، پاناھ جاي ئىزدەشكە كىرىشىدۇ. دەل شۇ چاغدا توپلاشقان تاشلارنى غۇلىتىپ، بىر تاش ئون تاشقا، ئون تاش يۈز تاشقا، يۈز تاش مىڭ تاشقا ئايلىنىپ دۈشمەننى تىرىپىرەن قىلىۋىتىدۇ. بەرداشلىق بېرەلمىگەن دۈشمەن ئاخىر بىر قىسىم ئەسكەرلىرىنىڭ ئۆلۈكىنى قالدۇرۇپ قاچىدۇ. پارتىزانلار بىر نەچچە پىلىموت، 100 گە يېقىن مىلتىق، خېلى نۇرغۇن ئوق - دورا ۋە باشقا نەرسە - كېرەكلەرنى غەنىيمەت ئالىدۇ.
بۇ ئۇرۇشتا ئابدىراخمان باتۇرلارچە قۇربان بولىدۇ. جالباس، جاڭ باي قاتارلىقلار، جۈملىدىن ئابدىلدا گۇناھىنى يۇيۇش يۈزىسىدىن ئالاھىدە خىزمەت كۆرسىتىدۇ. ئوبۇلخەيرى تۆرە، سۈرەتچى شاڭيۇ، فۇجا قاتارلىق يۇرت مۆتىۋەرلىرى پارتىزانلارنى قوللاپ بىر قاتار خىزمەتلەرنى ئىشلەيدۇ. ئوزۇق - تۈلۈك، ئات - ئۇلاغ جەھەتتىن ياردەمدە بولىدۇ...
باسىلگەن ئۇرۇشى دەسلەپكى غەلىبىگە ئېرىشىپ، پارتىزانلار بىلەن خەلق ئاممىسىنىڭ روھى كۆتۈرۈلگەن بىر پەيتتە، باش شتابتىن يەنى فاتىخ مۇسلىموفتىن غېنى يېتەكچىلىكىدىكى ئەترەتنىڭ گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ كەينى - كەينىدىن كىرگۈزگەن ئەسكەرلىرىگە تەڭ كېلەلمەي، قاراتۆبىدىن چېكىنگەنلىكى، نەتىجىدە نىلقا شەھىرىنىڭ قولدىن كەتكەنلىكى، ئىۋان يېتەكچىلىكىىكى ئەترەتنىڭ مازار ۋە ئاچالغا كېتىۋېتىپ يولدا ئۆزلىرىدىن بىرنەچچە ھەسسە ئارتۇق دۈشمەن ئەسكەرلىرى بىلەن ئۇچرىشىپ قېلىپ سوقۇش قىلغانلىقى، ئۇرۇش جەريانىدا گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىگە تۈركۈم - تۈركۈملەپ ياردەمچى ئەسكەر كېلىپ، ئاخىرىدا پارتىزانلارنىڭ چېكىنىپ ئۇرۇش قىلىشقا مەجبۇر بولغانلىقى، چېكىنىش جەريانىدا قاراسۇدىن ئۆتۈپ چولاقبۇلاققا يېقىنلىشىپ قالغانلىقى، شۇڭا ئەكبەر بىلەن سېيىتنىڭ پارتىزانلارنى باشلاپ دەرھال قايتىپ كېلىپ ئۇرۇشقا قاتنىشىپ، باش شتابنى قوغدىشىنىڭ لازىملىقى ھەققىدە خەۋەر كېلىدۇ.
ئەكبەر بۇ خەۋەرنى ئاڭلاپ، باسىلگەننىڭ بىر قانچە مۇھىم جايلىرىغا قاراۋۇل قويىدۇ - دە، پارتىزانلارنى باشلاپ قاش دەرياسىنى كېسىپ ئۆتۈپ، ئىۋان يېتەكچىلىكىدىكى پارتىزانلارنى چېكىندۈرۈپ چولاقبۇلاققا يېتىپ كەلگەن دۈشمەن ئەسكەرلىرىگە ياندىن (ئۇلاستاي تېغى تەرەپتىن) ھۇجۇم قىلىدۇ، پىلىموت ۋە مىلتىقلاردىن تەڭ ئوق ياغدۇرىدۇ. ئىۋان ۋە ئۇنىڭ ئەترىتىدىكى پارتىزانلار بۇ ئەھۋالنى كۆرۈپ روھلىنىدۇ-دە، چېكىنىشتىن تىركىشىشكە، تىركىشىشتىن ھۇجۇم قىلىشقا ئۆتىدۇ. نەتىجىدە، گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرى ئالغا ئىلگىرىلەشتىن توختاپ، قاراسۇغا چېكىنىشكە مەجبۇر بولىدۇ. مۇشۇ ئارىلىقتا قاراتۆبىدىن چېكىنگەن غېنى ۋە ئۇنىڭ ئەترىتىدىكى پارتىزانلار يېتىپ كېلىپ، ماسلىشىپ ئۇرۇشقا قاتنىشىدۇ.
شۇ كېچىسى پارتىزانلار باش شتابقا باش قوشۇپ، قاراسۇدىكى دۈشمەن ئەسكەرلىرىنى قانداق يوقىتىش توغرىسىدا پىكىرلىشىدۇ.
ئەتىسى 11- ئاينىڭ 5- كۈنى ئەتىگەندە گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ قاراسۇغا چېكىنگەن ئەسكەرلىرى ياردەمگە كەلگەن ئەسكەرلەر بىلەن بىرلىكتە يەرلىك بىرنەچچە غالچىغا يول باشلىتىپ، پارتىزانلارنى ۋە باش شتابنى تارمار قىلىۋەتمەكچى بولۇپ جالىنقۇلغا كەلگەنلىكى، ئۇلاستايغا ھۇجۇم قىلماقچى بولۇۋاتقانلىقى مەلۇم بولىدۇ. فاتىخ بىلەن ئەكبەر دەرھال مەسلىھەتلىشىپ، پارتىزانلارنى ئۈچكە بۆلۈپ، غېنى يېتەكچىلىكىدىكى پارتىزانلارنى قاراسۇ تەرەپتىن ئارىغا كىرىپ جالىنقۇلغا كەلگەن دۈشمەن ئەسكەرلىرىنىڭ ئارقا سېپىنى ئۈزۈۋېتىش، چېكىنسە توسۇپ زەربە بېرىشكە، قالغان ئىككى بۆلۈك پارتىزانلارنى تاغ ياقىلاپ بېرىپ جالىنقۇلنىڭ ئۆزىدىن ۋە جالىنقۇل بىلەن ئۇلاستاي ئارىلىقىدىكى ئاق چىغلىقتىن ھۇجۇم قىلىشقا مەسئۇل قىلىدۇ ۋە دەرھال ھەرىكەتكە كېلىپ ئىشقا كىرىشىدۇ. ئەكبەر ئۆزى ئاق چىغلىقتىن ھۇجۇم قىلىدىغان پارتىزانلار بىلەن بىرلىكتە ئۇرۇشقا قاتنىشىدۇ ۋە رەھبەرلىك قىلىدۇ. ئۇرۇش كەسكىن باشلىنىپ، خېلى ئۇزۇنغا سوزۇلىدۇ. ئاخىر دۈشمەن ئەسكەرلىرى قورشاپ قىلىنغان ھۇجۇمغا بەرداشلىق بېرەلمەۇ، قاراسۇغا چېكىنىدۇ...
بۇ ئۇرۇشتا ئەلئارىس قەھرىمانلارچە قۇربان بولىدۇ. ئەكبەر ئېغىر يارىلىنىدۇ. پارتىزانلار بىلەن خەلق ئاممىسى ئۇنىڭغا قاتتىق ئېچىنىدۇ، كۆز يېشى قىلىشىدۇ. لېكىن ئەكبەر ئۆزىنى تۇتۇپ، پارتىزانلار بىلەن خەلق ئاممىسىنى مەيۈسلەنمەي تېخىمۇ غەيرەتكە كېلىپ داۋاملىق ئىنقىلاب قىلىشقا، ئىنقىلاب جەريانىدا تېخىمۇ ئىتتىپاقلىشىشقا دەۋەت قىلىدۇ. ئىنىلىرىدىن سېيىت بىلەن ناۋانغا، بولۇپمۇ سېيىتقا ئۆزىنىڭ ئىزىنى بېسىپ، فاتىخ، غېنى، ئىۋان بايچۇرىن قاتارلىق ئىنقىلاب رەھبەرلىرى بىلەن، شۇنىڭدەك بارلىق پارتىزان ۋە خەلق ئاممىسى بىلەن ھەقىقىي ئىتتىپاقلىشىپ، ئىنقىلابنىڭ ئاخىرقى غەلىبىسىنى قولغا كەلتۈرۈش يولىدا قەھرىمانلارچە كۈرەش قىلىشنى تاپىلايدۇ.
شۇ كۈنى كۈنپېتىشتىن ئىلگىرى ئۇلاستاي تاغ ئېغىزىدا سېرىق جۇۋا كىيگەن ئۈچ ئاتلىق ئورۇس پەيدا بولىدۇ. پارتىزانلار ئۇلارنى توسۇپ سۆزلەشكەندە، ئۇلار فاتىخ ياكى ئەكبەر بىلەن كۆرۈشۈشنى تەلەپ قىلىدۇ. پارتىزانلار ئۇلارنى ئېھتىيات بىلەن يالاپ ئەكبەرنىڭ قېشىغا ئېلىپ كەلگەندە، ئەكبەر ئۇلارنى فاتىخنىڭ قېشىغا ئېلىپ بېرىشنى بۇيرۇيدۇ. ئورۇسلار فاتىخنىڭ قېشىغا بارغاندا، ئۆز ئارا خۇشاللىق بىلەن كۆرۈشۈپ قول ئېلىشىدۇ. فاتىخقا جۇۋا ئىچىگە يوشۇرۇپ كەلگەن 12 ئاپتوماتنى تاپشۇرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، يۇقىرى رەھبەرلىكنىڭ نىلقا پارتىزانلىرىغا غۇلجا شەھىرىگە ھۇجۇم قىلىش توغرىسىدا بەرگەن بۇيرۇقىنى، بۇلار شەرقتىن ھۇجۇم باشلىغاندا، غۇلجا شەھىرىدىكى ئىنقىلابچىلار بىلەن قورغاس، سۈيدۈڭ (لوسىگۇڭ) پارتىزانلىرىنىڭ غەربتىن ماسلىشىپ ھۇجۇم قىلىدىغانلىقىنى ئۇقتۇرىدۇ.
فاتىخ يۇقىرىنىڭ كۆرسەتمىسى توغرىسىدا سېيىت، غېنى، بايچۇرىن، ئىۋان، ناۋان، نۇرغالى، ماناپقان، سىبانبېك، نۇر، ھوشۇر قاتارلىقلار بىلەن كېڭىشىدۇ ۋە خەلق ئاممىسىنى سەپەرۋەر قىلىدۇ. شۇ ئاساستا 11- ئاينىڭ 6- كۈنى كۈندۈزى بىر قانچە كىچىك گۇرۇپپىنى ئەۋەتىپ گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ قاراسۇدىكى ئەسكەرلىرىگە تەھدىت سېلىپ، ئۇلارنىڭ ئورنىدىن قوزغىلىشقا ئىمكانىيەت بەرمەي، جىددىي ھازىرلىق كۆرىدۇ ۋە شۇ كېچىسى غۇلجا شەھىرىگە قاراپ يولغا چىقىپ، 11- ئاينىڭ 7- كۈنى ئەتىگەندە ھۇجۇم باشلايدۇ. لېكىن، غۇلجا شەھىرىدىكى ئىنقىلابچىلار بىلەن قورغاس، سۈيدۈڭ (لوسىگۇڭ) پارتىزانلىرى ۋاقتىدا يېتىپ كېلەلمىگەنلىكتىن، ئۇلارنىڭ قىلغان ھۇجۇمى ئوڭۇشسىزلىققا ئۇچرايدۇ. نەتىجىدە، نىلقا پارتىزانلىرى دۈشمەن ئەسكەرلىرىنىڭ بىر قانچە تەرەپتىن قىلغان قايتۇرما ھۇجۇمىغا دۇچ كېلىپ، غۇلجا شەھەر ئەتراپىدىكى يېزىلارغا ۋە سۈيدۈڭ، قورغاس تەرەپكە چېكىنىشكە مەجبۇر بولىدۇ. دۈشمەننىڭ پىيادە قىسىملىرى ئۇلارنى قوغلاشقا جۈرئەت قىلالمايدۇ. پەقەت بىر نەچچە ئايروپىلان ئەۋەتىپ ئوققا تۇتىدۇ ۋە بومباردىمان قىلىدۇ. بۇ ئۇرۇشتا پارتىزانلار تەرەپتىن بىرنەچچە ئات ئۆلگەندىن باشقا، ئادەم چىقىم بولمايدۇ.
نىلقا پارتىزانلىرى چېكىنگەن ۋاقىتتا، غېنى بىر قىسىم پارتىزانلار بىلەن قارادۆڭ ساقچىخانىسىغا بېسىپ كىرىپ، فاتىخ مۇسلىموفنىڭ خوتۇن - بالىلىرىنى ئېلىپ چىقىدۇ.
غۇلجا شەھىرىگە ھۇجۇم قىلغان پارتىزانلار 700 دىن ئارتۇق بولۇپ، 300 دىن ئارتۇق مىلتىق، 20 گە يېقىن يان قورال، بىر نەچچە پىلىموت، ئون نەچچە ئاپتومات قاتارلىق قوراللارغا ئىگە ئىدى. خەلق ئاممىسى مىڭغا يېقىن بولۇپ، بۇلارنىڭ كۆپ قىسمى نەيزە، كالتەك، پالتا قاتارلىقلار بىلەن قوراللانغانىدى. ئوبۇلخەيرى تۆرە، سۈرەنچى شاڭيۇ، فۇجا قاتارلىق بىر قانچە يۇرت مۆتىۋىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئامما ئۆز ئارا يار - يۆلەكتە بولۇپ، پارتىزانلارنىڭ سېپىنى تولۇقلاش، ئوزۇق - تۈلۈك، ئات - ئۇلاغ قاتارلىقلار بىلەن تەمىنلەش، ئۇرۇش مەزگىلىدە ھەرخىل ئۇسۇل - چارىلەر ئارقىلىق دۈشمەنگە تەھدىت سېلىش قاتارلىق ئىشلارنى قىلاتتى. دېمەك، خەلق بىلەن زىچ ئىتتىپاقلاشقان نىلقا پارتىزانلىرى 1700 دىن ئارتۇق كىشىلىك ئىنقىلابىي قوشۇن بولۇپ، غۇلجا شەھىرىگە ھۇجۇم قىلغانىدى.
نىلقا پارتىزانلىرى غۇلجا شەھىرىدىن چېكىنىپ، قايتا ھۇجۇم قىلىشقا ھازىرلىنىش داۋامىدا غۇلجا شەھىرىدىكى ۋە قورغاس، سۈيدۈڭ (لوسىگۇڭ) پارتىزانلىرى بىلەن ئالاقىلىشىپ، غۇلجا شەھىرىگە 11- ئاينىڭ 8- كۈنى سەھەردە ئىلگىرىكى پىلان بويىچە شەرق، غەرب ئىككى تەرەپتىن ھۇجۇم قىلىدىغان، تۇنجى ئوقنى غەربتىن ھۇجۇم قىلغۇچى غۇلجا شەھىرى بىلەن قورغاس، سۈيدۈڭ (لوسىگۇڭ) پارتىزانلىرى ھۇجۇم سىگنالى سۈپىتىدە ئاتىدىغان بولىدۇ.
شۇنداق قىلىپ نىلقا پارتىزانلىرى تاڭ ئالدىدا غۇلجا شەھىرىنى شەرقتىن قورشاپ، قارا دۆڭ، بوينى كېسىك تەرەپلەردىن كىرىشكە ھازىرلىنىپ، سىگنال بېرىلىشنى كۈتىدۇ.
شۇ پەيتتە غۇلجا شەھىرى بىلەن قورغاس، سۈيدۈڭ پارتىزانلىرى ئابدۇكېرىم ئابباسوف قاتارلىقلارنىڭ رەھبەرلىكىدە غۇلجا شەھىرىگە غەربتىن دۆڭمەھەللە، شەرقمەھەللە ئارقىلىق كىرىپ، ۋىلايەتلىك ساقچى ئىدارىسىنى قورشىۋالىدۇ ۋە ساقچى باشلىقى ليۇ بىندىنى ئېتىپ ئۆلتۈرىدۇ. ليۇ بىندى ئەسلىدە قورچاق شىنجاڭ ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت ساقچى باشقارمىسىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى ئىدى. نىلقىدا ئىنقىلاب باشلانغان چاغدا ئىنقىلابنى باستۇرۇش ئۈچۈن گومىنداڭ ھۆكۈمىتى ئۇنى ئىلىغا مۇئاۋىن ۋالىي، قوغۇنچە ۋىلايەتلىك ساقچى ئىدارىسىنىڭ باشلىقى قىلىپ ئەۋەتكەنىدى. ئۇ ئىلىغا كېلىشى بىلەنلا، گومىنداڭنىڭ ئىلىدىكى مەمۇرىي، ھەربىي باشلىقلىرى بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ، بىر قىسىم كونا - يېڭى جاسۇس ۋە غالچىلاردىن پايدىلىنىپ ئىنقىلابنى باستۇرۇش يۈزىسىدىن بىگۇناھ خەلقنى قولغا ئېلىش، نەزەربەند قىلىش، يوشۇرۇن ئۆلتۈرۈش قاتارلىق يوللار بىلەن تېرورلۇق يۈرگۈزۈپ، خەلقنىڭ يۈرىكىنى مۇجۇماقچى بولىدۇ. يەنە بىر تەرەپتىن، ئۈچ يول بىلەن ئەسكەر كىرگۈزۈپ، نىلقا پارتىزانلىرىنى ئۇجۇقتۇرۇۋېتىش پىلانىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئىنقىلابقا قارشى ھەرىكەت ئېلىپ بارىدۇ. شۇڭا، ئىنقىلابىي خەلقنىڭ ئۇنىڭغا ئۆلۈم جازاسى بېرىشى توغرا ئىدى.
غۇلجا شەھىرىگە شەرقتىن بېسىپ كىرگەن نىلقا پارتىزانلىرى گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ يول ئۈستىدىكى ساقچى ئىدارىسى ۋە باشقا توسالغۇلىرىنى كەلكۈن سۇدەك بېسىپ ئۆتۈپ، قوماندانلىق شتابى بىلەن ۋالىي مەھكىمىسىگە (ئىككىسى بىر قورۇدا ئىدى) شىددەتلىك ھۇجۇم قىلىپ، تېزلىك بىلەن ئىشغال قىلىدۇ. باش ساقچى ئىدارىسىگە ھۇجۇم قىلغان ئىنقىلابچىلار باش ساقچى ئىدارىسىنى ۋە باش ساقچى ئىدارىسى ئالدىدىكى تۈرمىنى ئىشغال قىلىدۇ. ئاندىن ئۇن زاۋۇتى ۋە 2- تۈرمىنى بازا قىلىپ قارشىلىق كۆرسىتىۋاتقان دۈشمەن ئەسكەرلىرىگە ھۇجۇم قىلىدۇ. بۇ جەرياندا نىلقا پارتىزانلىرى بىلەن غەلىبىلىك ئۇچرىشىدۇ.
ئىنقىلاب ئوتى ئىچىدە مەغلۇبىيەتكە ئۇچرىغان گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ غۇلجا شەھىرىدىكى ھەربىي، مەمۇرىي ئەمەلدارلىرى قېچىپ، ھەربىي كۈچلىرى بىر قەدەر مەركەزلەشكەن ۋە مۇستەھكەم ئىستىھكام دەپ ئىشەنگەن ھەرەمباغقا كىرىۋالىدۇ...
ئىنقىلابچىلار ھەرەمباغنى ۋە ئۇنىڭ بىلەن بىر تۇتاش لياڭشاڭ ئايرودرومىنى قورشىۋېلىپ، دۈشمەننى ئەركىن ھەرىكەتلىنىشتىن مەھرۇم قىلىدۇ.
غۇلجا شەھىرىدە ئېلىپ بېرىلغان بۇ قېتىمقى غەلىبىلىك ئۇرۇش جەريانىدا پارتىزانلار جەريانىدا پارتىزانلار سېيت قەھرىمانلارچە قۇربان بولىدۇ. شۇنىڭدىن كېيىن نىلقا پارتىزانلىرى، مىللىي ئارمىيە رەسمىي قۇرۇلغىچە بولغان بىر نەچچە ئاي ئىچىدە نۇرغالى، ماناپقان، نەزەروف، بەيبېك، قازىقان، تۆكەن قاتارلىق ئادەملەرنىڭ يېتەكچىلىكىدە 7-8 ئەترەتكە (ليەنگە تەڭ كېلىدۇ) بۆلۈنۈپ، ھەرەمباغ، ئايردروم قاتارلىق ئورۇنلارنى قورشاپ تۇرىدۇ ۋە ئۇرۇش قىلىدۇ. قورشاۋدىكى گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىگە ياردەم بېرىش ئۈچۈن ئۈرۈمچىدىن ئايروپىلان ئارقىلىق ئايردرومغا تاشلانغان ئوزۇق - تۈلۈك، قورال - ياراغ ۋە باشقا نەرسىلەرنى داۋاملىق تارتىۋېلىپ، ئۇلارنى ياردەمسىز قالدۇرىدۇ. شۇ قاتاردا گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ غۇلجا شەھىرىگە جىڭ، ئاچال، توغراسۇ قاتارلىق يەرلەر ئارقىلىق كىرگۈزمەكچى بولغان ئەسكەرلىرىنى توغراسۇ، چاپقۇنجۇتا، قاراسەي قاتارلىق يەرلەردە ئالدىدىن توسۇپ ئەجەللىك زەربە بېرىدۇ. دېمەك، ئۇلار غۇلجا شەھىرىدىكى خەلقنىڭ گومىنداڭ مۇستەبىتلىرىنىڭ قانلىق چاڭگىلىدىن ئازاد بولۇشىغا ئالاھىدە تۆھپە قوشىدۇ...
غۇلجا شەھىرى گومىنداڭ مۇستەبىتلىرىنىڭ قانلىق چاڭگىلىدىن ئازاد بولغاندىن كېيىن (1945- يىلى يازنىڭ باشلىرى بولۇشى مۇمكىن) ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىي ھۆكۈمىتى رەسمىي قارار چىقىرىپ، مەرھۇم ئەكبەرگە «خەلق قەھرىمانى» دېگەن نامنى بېرىدۇ ۋە شۇ نامدا بىر ئوردىن تەقدىم قىلىدۇ، ئائىلە تاۋابىئاتلىرىنى 300 قوي بىلەن مۇكاپاتلايدۇ (بۇ قارار ۋە بۇ قارارنىڭ ئىجراسى شۇ چاغدىكى ئۇيغۇرچە، قازاقچە ۋە باشقا تىلدىكى گېزىتلەردە ئېلان قىلىنىدۇ).
* * *
ئاپتور قۇربان ئېلى ئوسمانوفنىڭ ئەسلىمىسى
مېنىڭ بۇ تارىخىي ئەسلىمىنى يېزىشتىكى ئاساسلىرىم:
1. مەن ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى نىلقىنىڭ ئۇلاستاي تېغىدىن باشلانغان چاغدا ۋە ئۇنىڭدىن ئىلگىرى شۇ يەردە باشلانغۇچ مەكتەپتە ئوقۇتقۇچى ئىدىم. دېمەك، ئىنقىلابنىڭ باشلىنىشىنى ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرگەن.
2. 1945- يىلى 10- ئايدا نىلقا ناھىيىسىدە ئىنقىلاب باشلانغانلىقىنىڭ بىر يىللىقىنى خاتىرىلەش، تەنتەنە قىلىش چوڭ يىغىنىغا مۇخبىر سۈپىتىدە قاتناشقان ۋە مۇشۇ جەرياندا خەمىت توختى ئىككىمىز بىرلىكتە فاتىخ مۇسلىموف بىلەن كۆرۈشۈپ يېرىم كۈن سۆھبەتتە بولۇپ، ئىنقىلابنىڭ باشلىنىش ئەھۋالىنى ئاڭلىغان.
3. ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى مەزگىلىدە ۋە ئازادلىقتىن كېيىن بايچۇرىن قاتارلىق يولداشلار بىلەن ئىلىدا بىللە بولغان، شۇ جەرياندا بۇلاردىن بىر قىسىم مەسىلىلەرنى ئۇققان.
4. بۇ يىل (1984- يىلى) يازدا نىلقا ناھىيىسىگە بېرىپ، نىلقىدا ئىنقىلاب قوزغىغان ۋە ئىنقىلابقا باشتىن - ئاخىر قاتناشقان نۇرغالى، مولداجان، ئورالباي، ماناپقان قاتارلىق يولداشلار بىلەن كۆرۈشۈپ، ئىنقىلابنىڭ باشلىنىش ئەھۋالىنى يەنە بىر قېتىم ئاڭلىدىم. جۈملىدىن نىلقا ناھىيىلىك پارتكوم، خەلق كومىتېتىدا ئىشلەۋاتقان ۋە ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىنىڭ باشلىنىشىنى تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىپ كېلىۋاتقان شاماش (شامەشرەپ)، مەمەتقان، شوكەمان، دۆلەتقان، قاڭباقوف قاتارلىق يولداشلار بىلەن سۆھبەتلىشىپ، پىكىر ئالماشتۇردۇم.
دېمەك، بۇ ئەسلىمىنى خېلى پىششىق ۋە ئىشەنچلىك دېيىشكە بولىدۇ. شۇنداقتىمۇ بەزى سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئەسلىمىدە يېتەرسىزلىكلەرنى يوق دېيەلمەيمەن. شۇڭا سەپداشلارنىڭ كۆرۈپ چىقىپ تۈزىتىش، تولۇقلاش توغرىسىدا پىكىر بېرىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.
1984- يىلى ئۆكتەبىر، ئۈرۈمچى.
(«شىنجاڭ تارىخ ماتېرىياللىرى»نىڭ 1985- يىللىق 16- سانىدىن ئېلىندى. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى نەشرى)
مەنبەسى: شىنجاڭدا يۈز بەرگەن ھەقىقىي ئىشلار ئەسەر خاتىرىسى ناملىق كىتابتىن ئېلىندى.
يوللىغان ۋاقتى 2013-1-16 12:56:41 PM
