ئەركىنلىك ھەققىدە كىچىككىنە مۇلاھىزە

  مۇتەللىپ ئىقبال زامانىۋى جەمئىيەتتە ئەركىنلىك بولمىسا بولمايدىغان بىر نەرسىگە ئايلىنىپ قالغان ئىدى. زامانىۋى جەمئىيەتتە ئەركىنلىك بولمىسا، ئىقتىسادىي پائالىيەتلەر مەقسىتىگە يىتەلمەيتتى.[1] ئەمەلىيەتتە، زامانىۋى جەمئىيەتتىكى ئەركىنلىك ئىنساننىڭ ئىقتىسادىي پائالىيتىگە بولغان چەكلىمىنى بىكار قىلىش ئۈستىگە قۇرۇلغان ئىدى. چۈنكى، زامانىۋى جەمئىيەتتە ئىنسان ئىستىمال قىلمىسا، ئىقتىسادتا تەرەققىيات بولمايتتى. بۆگۈنكى زامان كاپىتالىزىمىنىڭ ئەڭ رۇشەن ئالاھىدىلىكلىرىدىن بىرى ھەر بىر ئىنساننى ئىستىمال تىپىدىكى ئىنسان قىلىپ چىققانلىقىدا. كاپىتالىزىمنىڭ بۇ بۈيۈك پىلانى ئەمەلگە ئاشقاندىن كىيىن، ئاندىن كاپىتالىزىم ھەقىقىي تۈردە مەۋجۇتلۇققا ئىرىشەتتى. ئىقتىسادىي پائالىيەتنىڭ شەكىللىنىشى

داۋامى

گوفمان ۋە سەھنە

مۇتەللىپ ئىقبال ئىنساننىڭ ئىجتىمائىي ھەرىكىتى ھەققىدە تەتقىقات ئېلىپ بارغان يەنە بىر مەشھۇر جەمئىيەتشۇناس گوفمان(Erving Goffman)دۇر. گوفماننىڭ چۈشەنچىلىرىگە ئاساسلانغاندا، ئىنسان ھەياتىدا پەقەت رول ئېلىشىنى ۋە باشقىلارغا ئويۇن كۆرسىتىشىنى ئۈگىنىدۇ. يەنى بۇ دۇنيا بىر سەھنىدۇر. بۇ سەھنىنىڭ ئويۇن قويغۇچىلىرى ۋە تاماششىبىنلىرى بۇلىدۇ. ئىنسان ھاياتىدا باشقىلارغا ياخشى تەسىر بىرىش ئۈچۈن ھەرخىل ۋاستىلەردىن پايدىلىنىدۇ. ئىنساننىڭ بۇ خىل قىلمىشى تەسىر باشقۇرۇش(impression managment) دەپ ئاتىلىدۇ. ئىنسان باشقىلارغا ياخشى تەسىر بىرىش ئۈچۈن دائىم تەييارلىق قىلىۋالغان بۇلىدۇ. خۇددى ئارتىسلار ئارقا سەھنىدە ئويۇنلىرىنى رىپىتىس

داۋامى

دۇنيا سىستىما نەزىرىيەسى

مۇتەللىپ ئىقبال 1970-يىللاردىن كىيىن دۇنيانىڭ يىقىنقى زامان ئىقتىسادىي ئەندىزىسى ۋە ئىجتىمائىي تارىخىنى تەتقىق قىلىشتا يىڭىچە بىر خىل كۆز قاراش دۇنيا سىستىمىسى نەزىرىيەسى بارلىققا كەلدى. بۇ سىستىمىنىڭ ئاساسلىق كۆز قارىشى شۇكى، 15-،16-ئەسىرلەردىن ئىلگىرىكى دۇنيا سىياسىي ۋە ئىقتىسادىي ئەندىزىسىدە ئىمپىرىيە مۇھىم رول ئوينايتتى. ۋەھالەنكى، دۇنياۋى ئىمپىرىيەلەرنىڭ ھالاك بۇلىشغا ئەگىشىپ كاپىتالىستىك ئىقتىسادىي سىستىما گۈللىنىشكە باشلىدى. گەرچە كاپىتالىزىم ئىمپىرىيە بولمىسىمۇ، ئىمپىرىيەلەر ئوينىغان رولنى ئويناشقا باشلىدى. ياۋرۇپانىڭ كۈچىيىشى بىلەن سانائەت ئىنقىلابى پارتلىدى.بۇنىڭ بىلەن زامانىۋى جەمئىيەتكە خاس دۆلەت ئەندىزىسى ۋە سىياسىي

داۋامى

زامانىۋېلىشىش نەزىرىيەسى

مۇتەللىپ ئىقبال 2-دۇنيا ئۇرۇشىدىن كىيىن، بولۇپمۇ 1950-يىللاردىن كىيىن زامانىۋېلىشىش مەسىلىسى نەزەرىيىۋى تەتقىقات سۈپىتىدە ئوتتۇرىغا چىقىشىقا باشلىدى. 1950-يىللارغا قەدەر غەربىي ياۋرۇپا ۋە ئامېرىكا قاتارلىق رايۇنلاردا زامانىۋېلىشىش ئاللىقاچان ئىشقا ئېشىپ بولغان بولسىمۇ، ئەمما، ئاسىيا ۋە ئافرىقا قىتئەسىدىكى خەلقلەر تېخىچە ئۈزىنىڭ مۇستەقىل دۆلىتىنى قۇرۇش، مۇستەملىكىچىلەردىن قۇتۇلۇش تىرىشچانلىقىدا بۇلىۋاتاتتى. شۇڭلاشقا بۇ خەلقلەرنىڭ زامانىۋىلىشىشى ھەققىدە سۆز ئېچىش مۇمكىن ئەمەس ئىدى. تارىخى مەنىدىكى زامانىۋىلىشىش غەربىي ياۋرۇپادا ۋە كىينچە ئامېرىكىدا ئىشقا ئاشقان بۇلۇپ، ئاسىيا ۋە ئافرىقا خەلقلىرىنىڭزامانىۋېلىشىشى خىلى كۆپ تەتقىقاتچىلارنىڭ دىققىتىنى تارتقان

داۋامى