"روھنامە"،تۈركمەنىستاندا نەشىر قىلىنغان،بۇ كىتابدا تۈركمەنلەرنىڭ ئۆتمىشى،بۈگۈنى ۋە كىلەچەگى سۆزلەنگەن بۇلۇپ،باشتىن -ئاخىر  كۈچلۈك بىر مىللى روھ ----تۈركمەن روھى چاقىرىق قىلىنغان.مەن بۇ كىتابنىڭ مەزمۇنلىرىنى تۈركمەنچىدىن ئامال بار ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇپ،قېرىنداشلىرىمنىڭ نەزەرىگە سۇندۇم.بۇ كىتاب تېگىشلىك ئېتىبارغا ئېرىشىپ،چېچىلاڭغۇلۇق بۇرۇقتۇرمىچىلىقى ئىچىدە قالغان ئازغۇن روھىيىتىمىزدە   بىر لىككە كەلگەن مىللى روھ----ئۇيغۇر روھىنى ئويغۇتىشقا  ياردەمدە بۇلالىسا،  ئۈزۈمنىڭ ئەمگىكىمدىن رازى بولغان بۇلار ئىدىم.
قېنى دوستۇم، مەرھەمەت.




 

بۈيۈك ئاللاھنىڭ ئاتى بىلەن

ئەزىز خەلقىم!

مېھرىبان مىللەتىم!
بۇ گۈزەل ئاجايىپ دۇنيانى ياراتقان قۇدرىتى چەكسىز ئاللاھنىڭ روھىمگە سالغان خىتابى(ئەمرى)بىلەن يېزىپ چىققان بۇ كىتاب--تۈركمەننىڭ روھنامىسىدۇر.
ئادەمزات تۈرەلگەندىن بېرى،بۈيۈك ئاللاھنىڭ ئىرادىسى بىلەن تۈركمەن مىللەتى تارىخنىڭ تۈرلۈك -تۈمەن ئۆتكەللىرىدە تالاي تالاي سىناقلارنى بېشىدىن ئۆتكۈزدى.مېنىڭ خەلقىم بۇ ئېغىر سىناقلاردىن ئۇڭۇشلۇق ئۆتتى.تۈركمەنلەرنىڭ تارىخى 5000يىل ئىلگىرىكى مىللەتباشىمىز ئوغۇزخان دەۋرىدىن باشلانغان..تۈركمەن خەلقى كۈنتۇغاردا ھىندىستان،كۈنپاتاردا ئوتتۇرا يەر دېڭىزى ئارىلىقىدىكى كەڭ زىمىنلاردا نۇرغۇن ئالەمشۇمۇل تۆھپىلەرنى ياراتقان.تۈركمەن خەلقى ئۆز تۇپراغىدا،ھازىرغىچە ئەنۈۋ،ئالتۇندەپە،مارگۇش،پارفىيە،سالجۇقىلار ،كۆنئۆرگەنچ قاتارلىق جەمىئى 70 دىن كۆپرەك  دۆلەتلەرنى قۇرغان.
تۈركمەنلەرنىڭ بۈيۈك تارىخى نوھ ئەلەيھىسسالامغا بېرىپ تۇتىشىدۇ.نوھ ئەلەيھىسسالام ئۆز ئوغۇللىرىدىن يافەس ۋە ئۇنىڭ ئەۋلاتلىرىغا كەڭ تۈركمەن ئىقلىمىنى يەر-يۇرت قىلىپ بېرىدۇ.
ئۇلۇغ ئاللاھ تۈركمەنلەرگە ئاسايىشلىق ئاتا قىلغاچقا،ئەۋلادلىرى تازا كۈپىيەدۇ.ئاللاھ تۈركمەنلەرگە ئىككى چوڭ خاسىيەت ئاتا قىلىدۇ: روھى پۈتۈنلۈك ۋە قورقۇمسىزلىق. قۇدرەتلىك ئاللاھ  ئۇلارنىڭ يۇلىغا يۇرۇقلۇق ئاتا قىلىپ ،يەنە روھى ئالىمىنى بېيىتىپ، ئۆز مەۋجۇدلىقىنى توغرا تۇنالايدىغان بىر كۈچلۈك مەنىۋىيەتكە ئىگە قىلىدۇ.شۇندىن كېيىن ئاللاھ بۇ بەندىلىرىگە "تۈركىمان"دېگەن بىر ئۇمۇمى نامنى ئىلتىپات قىلىدۇ.تۈركىمان دېگەن سۆز تۈرك-ئەسىل،ئىمان-نۇر دېگەن سۆزدىن تۈزۈلگەن بۇلۇپ، "ئەسلى نۇردىن"(يەنى نۇردىن تۈرەلگەنلەر)دېگەن مەنانى بىلدۈرەدۇ.دۇنيادا تۈركمەن دېگەن ئات مانا مۇشۇنداق مەيدانغا كەلگەن.

ئۇلۇغ ئاللاھ نوھ پەيغەمبەرگە ئۈزىنىڭ مۇقەددەس ئەمرى بىلەن مۇبارەك ئايەت ۋە ئۈگۈتلىرىنى چۈشىرەدۇ.نوھ ئەلەيھىسسالام بۇ مۇبارەك ئايەتلەرنى ئۆز قەۋمىگە تارقىتىپ بېرىدۇ.بۇ مۇقەددەس ئايەتلەرنىڭ جەۋھەرلەرى "گۈزەل ئەخلاق"دېگەندىن ئىبارەت بۇلۇپ،مۇنداق بايانلار بار:
"يىگىتلەرگە نومۇس،غۇرۇر،مەردلىك، قىزلارغا ھايا ،ئىففەت،ئۇيات،چوڭ ئەر-ئاياللارغا ئەقىل-ئىدراك، دانالىق،سەزگۈرلۈك،يىراقنى كۈرەرلىك ،ھۆرمەت،قەدىر-قىممەت،كېلىنلەرگە ئېسىل خۇلقى مىجەز ۋە ئالىيجاناپ پەزىلەت ئىشارە."
نوھ ئەلەيھېسسالام ئۆز قەۋمىنىڭ فەرزەندلىرىگە قورقۇمسىزلىقنى، باتۇرلۇق،غەيرەت شىجائەتنى،بىر سۆزلۈك،راستچىل بۇلۇشنى، ئېسىل خۇلقلۇق،مەرتەبەلىك بۇلۇشنى، ئىشتىن قاچمايدىغان تىرىشچان ئادەم بۇلىشنى ئۆرگەتتى.شۇنداقلا ئەگەر ئادىمىيلىك جەھەتدە كىچىككىنە مەسىلە كۆرۈلسىلا نۇمۇس ھېسابلىنىدىغانلىقىنى ھېس قىلغۇزدى.

تۈرك ئىمان،يەنى تۈركمەن يىگىتلەرى ئۆز ئاتا-ئاناسى،ئۇرۇغ-تۇغقانلارى ئاراسىدا نۇمۇس سانىلىدىغان بىرەر ھادىسە كۆرۈلسە ھېچقانداق ئىككىلەنمەيلا مۇشۇ ناچار خاھىشلارغا قارشى جەڭ ئېلان قىلىدىغان ھالەت شەكىللەندى.نوھ پەيغەمبەرىم قىزلارغا،كېلىنلەرگە،قېرى ئانىلارغا كەڭ ،ئۇزۇن كۆينەك كىيىشنى ،باشلارىغا ياغلىق (رومال)ئارتىپ،ساچلارىنى ياغلىق ئارىسىغا ئالىشنى  . يۈزىنى ئاچىپ يۈرۈشنى بۇيرىدى.نوھ پەيغەمبىرىمىز "تۈركئىمان(تۈركىمەن)لەرنىڭ چىرايى ئۇلۇغ ئاللاھنىڭ جامالىدىن نۇر ئالغان.شۇنىڭ ئۈچۈن بۈيۈك ئاللاھنىڭ جامالىدىن تارالغان نۇرلار،يەنى قۇياش نۇرلىرى تۈركىمەنلەرنىڭ چىرايىنى ھەرۋاقىت يۇرۇتۇپ تۇرىشى زۈرۈردۇر.شۇڭا يۈزىڭلارنى رومال بىلەن ئورۇۋالماڭلەر" دەپ نەسىھەت قالدۇردى.

نوھ پەيغەمبىرىم يەنە ئەرلەرگە خاتۇن-فەرزەندلەرىنىڭ يۈزىگە ئۇرماسلىقنى قايتا-قايتا تاپىلىدى.ئاياللارغا ئېغىزىنى ياپىپ يۈرۈشنى ئەسكەرتتى.ئېغىزنى ياپىشكە ئىشلىتىدىغان بۇ ئەنئەنىۋى تۈركمەن  ياپقۇسى كىيىنچە تۈركمەن تىلىدا "يەشمەك"دەپ ئاتالدى.كېيىنچە ئۇ يەنە قىز -چوكانلارغا كۆزلىرى ئەرلەر بىلەن ئۇچرۇشۇپ قالغاندا ياكى قۇلاقلىرى سەت،بىھايا سۆزلەرنى ئىشتكەنىدە، كۆينەكلەرىنىڭ پەشلىرى بىلەن كۆز-قۇلاقلىرىنى ئىتىۋېلىشىنى بۇيرىدى.
نوھ پەيغەمبىرىم يەنە چوڭلارغا ئۆز فەرزەندلىرىگە تەربىيە قىلغاندا ،ئۈگۈت بىلدۈرگەنىدە ئېھتىياتچان،سەۋرىچان،پاراسەتلىك بۇلۇشنى تاپىلىدى.ھەم ئۇلارنىڭ زىممىسىگە فەرزەندلەرىگە رېئال دۇنيادىكى ھەر قانداق شەرت-شارائىتلارغا ماسلىشىشتا ،تاقابىل تۇرۇشتا زۈرۈر بولغان ھۈنەر ۋە ماھارەتلەرنى ئۆرگەتىشتەك مۈشكۈل ۋەزىپىنى يۈكلەدى.

نوھ ئەلەيھىسسالام ياش ئەۋلادلارنىڭ خاتا يولغا ماڭماسلىقنى ،ناچار ئىشلارنى سادىر قىلماسلىقىنى ئۈمىد قىلدى.ئۇ مۇنداق دېب ھېكمەت  قىلىدۇ:
"ئەگەر چوڭلار بىر خاتالىق ئۆتكۈزسە،كىچىكلەر مىڭ خاتالىق ئۆتكۈزىدۇ.ئاتا بىر خاتالىق ئۆتكۈزسە،ئوغۇلى بىر خاتالىق ئۆتكۈزىدۇ.ئانا بىر خاتالىق ئۆتكۈزسە ،قىزى بىر خاتالىق ئۆتكۈزىدۇ. ئەگەر قېيىن ئاتا ،قېيىن ئاپىلىرى  خاتالىق ئۆتكۈزسە، كېلىنمۇ خاتالىق ئۆتكۈزىدۇ."مۇشۇ سەۋەپ تۈپەيلىدىن، ئۇ تۈركمەنلەرگە ئائىلە ئەدەپ-ئەخلاق دەستۇرىنى ئورنەتىپ بېرىدۇ.

“

ئۇلار تۈۋەندىكىچە:
1.چوڭلارنى ھۆرمەتلەڭلەر.
2. كىچىكلەرنى ئىززەتلەڭلەر ۋە ئۇلارغا كۈيىنىڭلەر.
نوھ ئەلەيھىسسالام شۇنداق دەيدۇ:"ئەگەر چوڭلارنى ھۆرمەتلىمىسەك،كىچىكلەرنى ئىززەتلىمىسەك،ئۇ چاغدا ئىنسانىيەت گۇمران بۇلىدۇ.ھېچقانداق مېھرى-شەفقەت بولمىغان يېڭى بىر ئىرا باشلىنىدۇ."
3. ئاتا-ئاناڭلارنى ھۆرمەتلەڭلەر.
ئۇ مېھرىبانلىق بىلەن بالىلارغا مۇنداق نەسىھەت قىلدى."ئاتا-ئانىلىرىڭلارنىڭ يۈزىگە تىكىلىپ تۇرۇپ سۆزلەمەڭلەر.قۇشۇماڭلارنى تۈرۈپ،چىرايىڭلارنى پۈرۈشتۈرۈپ گەپ قىلماڭلەر. ئۇلارنىڭ ئالدىدا ئەدەپسىز،ھۆرمەتسىز قىلىقلارنى قىلماڭلار.ئۇلار تاپشۇرغان ئىشنى بىجانىدىل ئىجرا قىلىڭلار." بۇ نەسىھەتلەر بالىلارنىڭ قەلبىدە ئۇزاق ئۆتمەيلا مۇستەھكەم ئەخلاق مىزانىغا ئايلاندى.

4.پاكىزە،رەتلىك،يارىشىملىق كېيىنىڭلەر.
نوھ ئەلەيھىسسالام مۇنداق ئۆرگەتىدۇ:"كىيىم -كېچەك يارىشىملىق، كۆركەم بولسا، ئادەمنى ئېسىل كۆرسىتىدۇ.ئۆزىڭلەرگە ماس كېلىدىغان يارىشىملىق كېيىملەرنى تاللاپ كېيىڭلەر."

    رىۋايەتلەردە تۈركلەنىڭ كېلىپ چىقىشىنى ھەزرىتى نوھنىڭ ئوغلى ياپەسكە باغلاپ چۈشەندۈرىدىكەن. بۇ يازغۇچىمۇ سۆزىنى نوھ ئەلەيھىسالامدىن باشلاپتۇ .    بۇ ئەسەر شۇنىڭ بىلەن تامام بوپتۇمۇ؟ قولىڭىزغا دەرت بەرمىسۇن. ياخشى ئىشنىڭ ساۋابى كۆپئ.