يەتتە قىتئە ۋە دۇنيادىكى دۆلەتلەر........
s\i=-` نۇرغۇن كىشىلەر دۇنيادىكى يەتتە قىتئەنى بىلىدۇ ،لېكىن بۇقىتئەلەرنىڭ تەپسىلى ئەھۋالىنى بىلمەسلىكى مۇمكىن ،قىزىققۇچىلارنىڭ پايدىلنىشى ئۈچۈن بۇتىمىنى يوللىدىم ..
4 d4le 1. ئاسىيا
'\\d h ئۇمۇمى ئەھۋالى : ئاسىيا قىتئەسى شەرقى يېرىم شارنىڭ شەرقى شىمالىغا جا يلاشقان .شەرق ،شىمال ،جەنۇپ تەرەپلىرى ئايرىم - ئايرىم ھالدا تىنىچ ئوكيان ، شىمالى مۇز ئوكيان ،ھىندى ئوكيانلارغا تۇتىشىدۇ . غەرب تەرىپى ئاتلانتىك ئوكيان قارمىغىدىكى ئوتتۇرا دېڭىز قارمىغىدىكى ئوتتۇرا دېڭىز ۋە قارا دېڭىز بىلەن تۇتىشىدۇ .يەر مەيدانى 44مىليون كۋادرات كىلومىتىر (ئەتراپتىكى ئاراللارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) بۇلۇپ دۇنيا قۇرۇقلۇق كۆلىمىنىڭ 29.4%نى ئىگللەيدۇ،ئۇ دۇنيادىكى بىرىنجى چوڭ قىتئە،ئاسىيا ماتىرىكى ياۋرۇپا ماتىرىكى بىلەن تۇتىشىپ كەتكەن بۇلۇپ ،بىرلەشتۈرلۈپ ياۋرۇ ئاسىيا چوڭ قۇرۇقلۇقى دىيلىدۇ . ئۇمۇمى يەر مەيدانى 50 مىليون 710مىڭ كۋادرات كىلومىتىر بۇلۇپ ئاسىيا قىتئەسى بۇنىڭ 5تىن 4قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ .نۇپۇسى 3مىليارت 600مىليوندىن ئارتۇق بۇلۇپ دۇنيا نۇپۇسىنىڭ 60 پىرسەنتىنى تەشكىل قىلىدۇ. جۇغراپىيەلىك قۇرۇلمىغا ئاساسەن ئادەتتە شەرقى ئاسىيا،شەرقى جەنۇبى ئاسىيا،جەنۇبى ئاسىيا غەربى ئاسىيا ئوتتۇرا ئاسىيا ،شىمالى ئاسىيادىن ئىبارەت 6 رايۇنغا بۆلىنىدۇ. ئاسىيادا جەمئى 49 دۆلەت ۋەرايۇن بار بۇلۇپ ئۇلار :
Zq=t&$* تىرناق ئىچىدىكى دۆلەتنىڭ پايتەختى ياكى رايۇن مەركىزى
Mz T#1~ JYL/p9K[I ( 韩国（首尔 كورىيە(سېئۇل)
0-p LCf 朝鲜（平壤 چاۋشىيەن (پىيوڭياڭ)
Bzn{~&i?W: 日本（东京 ياپونىيە(توكيو)
j 89|hG)2 (中国 ( 北京 جۇڭگو
@iK=1\-2 马来西亚（吉隆坡 مالايسىيە(كۇئالالۇمپۇر)
G,M &z>ub0 印度（新德里 ھىندىستان(يېڭى دېھلى)
4)BZ%1+ 巴基斯坦（伊斯兰堡 پاكىستان(ئىسلامئاباد)
}3 :DJ(Y 泰国（曼谷 تايلاند(باڭكوك)
Os^ sOOSY 越南（河内 ۋېيتنام(خانوي
V2sWcV? 斯里兰卡（科伦坡 سىرىلانكا(كولومبو)
*vv <@+ gA 缅甸（仰光 بىرما ياكى مىيەنمار(رانگۇن)
{k] 2h4 &h 孟加拉国（达卡 بېنگال(داككا)
4* M jDb 不丹（廷布 بۇتان(تىمبۇ)
r \H+=2E' 阿富汗（喀布尔 ئافغانىستان(كابۇل)
I Gv_s+O-* 柬埔寨（金边 كامبودژا(پىنومپېن)
tagkklJ~ 尼泊尔（加德满都 نېپال(كاتماندۇ)
i3t=4[~oL 老挝（万象 لائوس(ۋېنتىيان)
$'e;ScH 锡金（甘托克 سىككىم(گاڭتوك)
r9z_8#cR
菲律宾（马尼拉 فىلىپپىن(مانىلا)
c_c]0Tm 新加坡（新加坡 سىنگاپور(سىنگاپور)
%<$CH],% 马尔代夫（马累 مالدىۋى(مالې)
kB1]_v/ 文莱（斯里巴加湾市 بېرونىي(باندار سىرى بېگاۋن شەھىرى)
16/+ O$#y 东帝汶（帝力 شەرقىي تىمور(تىلى)
g0Qg]F5D~ 印度尼西亚（雅加达 ھىندۇنىزىيە(جاكارتا)
5r" BavA 伊拉克（巴格达 ئىراق(باغداد)
J XKps#,(# 伊朗（德黑兰 ئىران(تېھران)
KJWYG ^zI 约旦（安曼 ئىئوردانىيە(ئاممان)
+#8?y
5~q 沙特阿拉伯（利雅得 سەئۇدى ئەرەبىستانى(رىياد)
!+Z"7e
nj 阿联酋（阿布扎比 ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىگى(ئەبۇزەبى)
6 G X'&z 阿曼（马斯喀特 ئومان(ماسكات)
RrK Agw 科威特（科威特 كۇۋەيت(كۇۋەيت)
58zs% +F 以色列（特拉维夫 ئىسرائىلىيە(تېل-ئاۋىف)
zOYkkQE3mJ 也门（萨那 يەمەن(سانا)
.O @
bX) 巴勒斯坦（耶路撒冷 پەلەستىن(ئېرۇسالىم)
NHA
2 i 卡塔尔（多哈 قاتار(دۇخا)
y@]4xLB] 巴林（麦纳麦 بەھرەيىن(ماننام)
5~k-c Ua 叙利亚（大马士革 سۈرىيە(دەمەشىق)
SF+ ^dPwj 黎巴嫩（贝鲁特 لىۋان(بېيرۇت)
*LcL YxWo
蒙古（乌兰巴托 موڭغۇلىيە(ئۇلانباتۇر)
?2[=llS4 塞浦路斯（尼科西亚 سىپرۇس(نىكۇزىيە)
Q_QmyD~m 哈萨克斯坦（阿斯塔纳 قازاقىستان(ئاستانا)
T[a1S ?_*T 乌兹别克斯坦（塔什甘 ئۇزبېكىستان(تاشكەنت)
8 (ny^]v| 吉尔吉斯斯坦（比什凯克 قىرغىزىستان(بېشكەك)
$t.N |b`' 塔吉克斯坦（杜尚别 تاجىكىستان(دۈشەنبە)
E k _k_! 土库曼斯坦（阿什哈巴德 تۈركمەنىستان(ئاشخاباد)
Lv,~M f1| 阿塞拜疆（巴库 ئەزەربەيجان(باكۇ)
F`8A!|cIy 格鲁吉亚（第比利斯 گىرۇزىيە(تىبلىس)
w J! 亚美尼亚（埃里温 ئەرمىنىيە(يېرىۋان)
g _;5"
ئاسىيانىڭ دۇنيادىكى ئورنى
%r6LU<;1@
vq$%Ug/B
TC U |k ,
N F0IF#;a
2.ياۋرۇپا H: U1#bQQ:
ئومۇمى ئەھۋالى :ياۋرۇپا قىتئەسى شەرقى يېرىم شارنىڭ غەربى شىمالىغا ،ئاسىيانىڭ غەبى قىسمىغا جايلاشقان .شىمالدا شىمالى مۇز ئوكيانغا تۇتىشىدۇ ،جەنۇپتا ئوتتۇرا ېڭىز ئارقلىق ئافرىقا قىتئەسى بىلەن تۇتىشىدۇ. شەرقى ئاسىيا قىتئەسى بىلەن تۇتىشىدۇ .غەربى شىمالى گىرلاند دېڭىزى بىلەن ئايرىلىپ ،دانىيە بۇغۇزى ئارقىلىق شىمالى ئامرىكا قىتئەسى بىلەن قارىشىپ تۇرىدۇ .يەر مەيدانى 10 مىليون 160 مىڭ كۋادرات كىلومىتىر بۇلۇپ دۇنيا قۇرۇقلۇق كۆلىمىنىڭ 6.8%نى تەشكىل قىلىدۇ .ئوكيانىيىدىنلا چوڭ بۇلۇپ دۇنيادىكى 6- چوڭ قىتئە ھىساپلىنىدۇ .جۇغراپىيەلىك رايۇن بۇيىچە جەنۇبى ياۋرۇپا ،غەربى ياۋرۇپا ، ئوتتۇرا ياۋرۇپا ،شىمالى ياۋرۇپا ،ۋە شەرقى ياۋرۇپادىن ئىبارەت 5 رايۇنغا بۆلىنىدۇ، ياۋرۇپادا 44 دۆلەت ۋە رايۇن بار بۇلۇپ ئۇلار : Wr`=P ,
欧洲 ياۋروپا n$y1 k D
波斯尼亚和黑赛格维纳（萨拉热窝 بوسنىيە گىرىتسى گوۋىنا(سارايېۋو) 5
英国（伦敦 ئەنگىلىيە(لوندون) i3: sV 5
罗马尼亚（布加勒斯特 رۇمىنىيە(بۇخارىست) @U;-5KYYi
法国（巴黎 فىرانسىيە(پارىژ) St|sUtj<r
波兰（华沙 پولشا(ۋارشاۋا) {e IE|
瑞士（伯尔尼 شىۋىتسارىيە(بېرىن) a&L8W4
瑞典（斯德哥尔摩 شىۋىتسىيە(سىتوكھولىم) t l ;?/
意大利（罗马 ئىتالىيە(رىم) N$Gx$u3Cd
德国（柏林 گېرمانىيە(بېرلىن) wgLS9.
摩纳哥（摩纳哥 موناكو(موناكو) H=X>o.iVqi
拉脱维亚（里加 لاتۋىيە(رىگا) !"2 OcDFx
希腊（雅典 گىرىتسىيە(ئافىنا) <
py~( q
阿尔巴尼亚（地拉那 ئالبانىيە(تىرانا) =AgY8cF!sl
挪威（奥斯陆 نورۋىگىيە(ئوسلۇ) @GnsW;$*~.
塞尔维亚（贝尔格莱德 سېربىيە(بېلگىراد) Z|8f7@k{|+
黑山共和国（波德戈里察 مونتېنېگرو(پودگورىزا) lS?f?n^
保加利亚（索非亚 بۇلغارىيە(سوفىيە) ::TUSz2/2
荷兰（阿姆斯特丹 گوللاندىيە(ئامىستېردام) W:rzfO.`Z
爱尔兰（都柏林 ئېرلاندىيە(دۇبلىن) /cI]Z^&
捷克（布拉格چېخ(پراگا) l*X5
斯洛伐克（布拉迪斯拉发 سىلوۋاكىيە(بىراتىسلاۋا) y]?$zbB
葡萄牙（里斯本 پورتۇگالىيە(لىسابون) /E] 4N =T
斯洛文尼亚（卢布尔雅那سىلوۋىنىيە(لىيۇبلىيانا) ,\=u(Y\I[
土耳其（安卡拉 تۈركىيە(ئەنقەرە) (O`=$e
马其顿（斯科普里 ماكىدونىيە(سىكوپىيە) -3 W 4
克罗地亚（萨格勒布 كىرودىيە ياكى خورۋاتىيە(زاگرىب) i" e) LJz
梵蒂冈（梵蒂冈城 ۋاتىكان(ۋاتىكان) ]/$tt@h
比利时（布鲁塞尔بېلگىيە(بىرۇيېسىل) m
马耳他（瓦莱塔 مالتا(ۋالىتتا) PTePSj1N
丹麦（哥本哈根 دانىيە(كوپېنھاگىن) gdT^QM:y4$
卢森堡（卢森堡 لىيۇكسىمبۇرگ(لىيۇكسىمبۇرگ) ?` `+ OH
西班牙（马德里 ئىسپانىيە(مادرىد) G3U+BC23E
圣马力诺（圣马力诺 سان مارىنو (سان مارىنو) -%t0'cKn,
匈牙利（布达佩斯 ۋېنگىرىيە(بۇدا-پېشىت) ^mz_T+UOe
列支敦士登（瓦杜兹 لېيخنىشتىيىن(ۋادۇز) r{6X>P
冰岛（雷克雅未克 ئىسلاندىيە(رېيىكىياۋىك) p}Gk|Kjlq,
安道尔（安道尔 ئاندوررا(ئاندوررا) - d[x 09
芬兰（赫尔辛基 فىللاندىيە(خېلىنىسكى) uY;/3 ?k&
俄罗斯（莫斯科 روسىيە(موسكىۋا) ?%LD1
乌克兰（基辅 ئۇكرائىنا(كېيىۋ) !tb R qW6v
白俄罗斯（明斯克 بىلوروسىيە(مىنىسكى) tlcA\+%)
法罗群岛（曹斯哈恩فاررېر تاقىم ئارىلى(تورشاۋىن) =}q4ked /
摩尔多瓦（基希讷乌 مولداۋىيە(كىشنائۇ) C>03P.s4c
立陶宛（维尔纽斯 لىتۋا(ۋېلنىئۇس) -p;o e}|
爱沙尼亚（塔林 ئېستونىيە(تارىن) /f6]XP\'`+
ياۋرۇپانىڭ دۇنيادىكى ئورنى
q%y_
rxz3Mqg
S m1bDa\!=
pUwX
cy
3.ئافرىقا n $P v2qw
شەرقى يېرىم شارنىڭ غەربى جەنۇبى قىسمىغا جايلاشقان .زىمىنى ئىكۋاتورنىڭ جەنۇپ ۋە شىمالىدىن ھالقىغان بۇلۇپ ،غەربى شىمالى قىسمىدا قىسمەن جايلىرى غەربى يېرىم شارغىچە سۇزۇلۇپ كىرگەن .شەرقتە ھىندى ئوكيانغا ،غەربتە ئاتلانتىك ئوكيانغا تۇتىشىدۇ .شىمالى جەبىلتارق بۇغۇزى ئارقىلىق ياۋرۇپا بىلەن ئايرىلىپ تۇرىدۇ .شەرقى شىمالى بۇرجىكى قىزىل دېڭىز ۋە سۈۋەيىش قانىلى ئارقىلق ئاسىيادىن ئايرىلىپ تۇرىدۇ.يەر مەيدانى 30 مىليون 200مىڭ كۋادىرات كىلومىتىر (ئەتراپتىكى ئاراللارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) بۇلۇپ دۇنيا قۇرۇقلۇق ئۇمۇمى كۆلىمىنىڭ 20.2%نى ئىگەللەيدۇ. ئاسىيادىن قالسىلا دۇنيادىكى 2-چوڭ قىتئە ھىساپلىنىدۇ. ئۇ شۇنداقلا نۇپۇسنىڭ تەبىئى كۆپىيىش نىسبىتى ئەڭ چوڭ بۇلىۋاتقان قىتئە.جۇغراپىيەلىك رايۇن بۇيىچە شىمالى ئافرىقا ،جەنۇبى ئافرىقا ئوتتۇرا ئافرىقا ،غەربى ئافرىقا شەرقى ئافرىقىدىن ئىبارەت 5چوڭ رايۇنغا بۆلىنىدۇ . ئافرىقىدا جەمئى 56 دۆلەت ۋە رايۇن باربۇلۇپ ئۇلار: Bdg*XfXXk
+
z rwz\
非洲 ئافرىقا sSU
安哥拉（罗安达 ئانگولا(لۇئاندا) :E^B~ OuL
埃塞俄比亚（亚的斯亚贝巴 ئېفىفئوپىيە(ئەددىس ئەبىبە) 5\'%zZ, l
埃及（开罗 مىسىر(قاھىرە) {xy kf7z p
中非（班吉 ئوتتۇرا ئافرىقا(بانگى) ps
[6)d)o
几内亚（科纳克里گىۋىنىيە(كوناكرى) ljis3{kn""
几内亚比绍（比绍 گىۋىنىيە بىسسائۇ(بىسسائۇ) (gf\VYM-7
博茨瓦纳（哈博罗内 بوتسىۋانا(خابرونى) #wd \&
布基纳法索（瓦加杜古بۇركىنا فاسو(ۋاگا دۇگۇ) ~^euaOFU 6
马达加斯加（塔那那利佛 مادىغاسقار(تانانارىۋ) Gzfb|9 ,q
马里（巴马科 مالى(باماكۇ) F@*l
R(4C
马拉维（利隆圭مالاۋى(كىرالىئون) WV @Tm$ r
民主刚国（金沙萨 دىموكراتىك كونگو {بۇرۇن زاھىر دەپ ئاتالغان}(كىنشاسا) O 1ha'@qID
赤道几内亚（马拉博ئېكۋاتور گىۋىنىيىسى(مالابو) u7C{>
冈比亚（班珠尔 گامبىيە(بانجۇل)
9e)+
贝宁（波多诺伏بېنىن(پورتونوۋو) _Ry. Wth
毛里求斯（路易港 ماۋرىتىئۇس(لۇيىس پورتى) 5 muW*7
毛里塔尼亚（努瓦克肖特ماۋرىتانىيە(نوۋاكشوت) m c+wRx
乌干达（坎帕拉 ئۇگاندا(كامپالا) .fsk DW
布隆迪（布琼布拉 بۇرۇندى(بۇجۇمبۇرا) (rG1_lUDu
卢旺达（基加利 رۇئاندا(كىگارى) QO7:iSZJ
乍得（恩贾梅纳 چاد(ئېنجامىنا) SN{*:\>,
尼日尔（尼亚美 نېگىر(نىئامې) H/3Zdj 9
尼日利亚（阿布贾 نېگىرىيە(ئابۇجا) mo,l`UL
加纳（阿克拉 گانا(ئاكېرا) $048y
X 7M
加蓬（利伯维尔 گابون(لىبرىۋېل) !~N4}!X3du
圣多美和普林西比（圣多美 سان تومى ۋە پىرىنسىپى(سان تومى) V qL
5
f
吉布提（吉布提 جىبۇتى(جىبۇتى) |{PJT#W%
多哥（洛美 توگو(لومې) ?66(t
苏丹（喀土穆 سۇدان(خارتۇم)
`,Nn4
利比亚（的黎波里 لىۋىيە(تىرىپولى) S@g/Tn
利比里亚（蒙罗维亚 لىبىرىيە(مونروۋىيە) lZM3Q58?\
佛得角（普腊亚 يېشىل تۇمشۇق(پرايا) @5jG
阿尔及利亚（阿尔及尔 ئالجىرىيە(ئالجىر) -?nT mzRc
纳米比亚（温得和克 نامبىيە(ۋىند خوك) 5;
PXF
坦桑尼亚（达累斯萨拉姆 تانزانىيە(دارىسسالام) _Hu2[lV
肯尼亚（内罗毕 كېنىيە(نايروبى) bfJ`}xl(8
南非（比勒陀利亚 جەنۇبى ئافرىقا(پرىتورىيە) U[QD!
科摩罗（莫罗尼 كومورو(مورونى) %i-lx`U
津巴布韦（哈拉雷 زىمبابۇۋى(خارارې) f4k5R
突尼斯（突尼斯 تۇنىس(تۇنىس) Yb\\
w<@g
莱索托（马塞卢 لېسئوتو(ماسېرۇ) EotwUT|
莫桑比克（马普托 موزامبىك(ماپۇتو) pTALhj#,
索马里（摩加迪沙 سومالى(موگئادىژو) }utNZhJ
科特迪瓦（阿比让 كوتىدىۋا ياكى پىل چىشى قىرغىقى(ئابىجان) hO/5>Zv?
喀麦隆（雅温得 كامىرۇن(يائۇندى) }11`98>B6:
塞内加尔（达喀尔 سېنىگال(داكار) vV. ~76AD5
塞舌尔（维多利亚 سېيىشىل(ۋىكتورىيە) *1W, M zg
塞拉利昂（弗里敦 سېرالىئون( فىرىتوۋىن) !(* a+ur&i
摩洛哥（拉巴特 ماراكەش(راباد) ,MM>c OQ
赞比亚（卢萨卡زامبىيە(لۇساكا)
3kiE3*H
圣赫勒拿（詹姆斯敦 سېنت ھېلىنا(جامىستون) icPp8EwH
斯威士兰（姆巴巴纳 سىۋىتزىلاند(مبابانى) fJWxJSdi
西撒哈拉（阿尤恩 غەربىي سەھرا(ئايۇئىن) y|6@-:B.
刚果（布拉柴维尔 كونگو(براززىۋىل) 1BMB?I
3qiJwo>
ئافرىقىنىڭ دۇنيادىكى ئورنى
A
mI>m
(Pv`L
m_m8c8{Y
%j'G.*TD
4. شىمالى ئامرىكا "x(>Sj\%I
شىمالى ئامرىكا غەربى يېرىم شارنىڭ شىمالى قىسمىغا جايلاشقان . شىمالدا شىمالى مۇز ئوكيان ،شەرقتە ئاتلانتىك ئوكيان ،غەرپتە تىنىچ ئوكيانغا يۈزلىنىپ جەنۇپتا پاناما قانىلىنى چىگرا قىلىپ جەنۇبى ئامرىكا قىتئەسى بىلەن ئايرىلىپ تۇرىدۇ. شىمالى ئامرىكا پاناما قانىلىنىڭ شىمالىدىكى چوڭ قۇرۇقلىقىدىن باشقا يەنە كارب دېڭىزىدىكى غەربى ھىندى تاقىم ئاراللىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .كۆلىمى 24 مىليون 228مىڭ كۋادرات كىلومىتىر بۇلۇپ دۇنيا قۇرۇقلۇق كۆلىمىنىڭ تەخمىنەن 16.2%نى ئىگەللەيدۇ .دۇنيا بۇيىچە 3- چوڭ قىتئە ھىساپلىنىدۇ .شىمالى ئامرىكا قىتئەسىدە 23 مۇستەققىل دۆلەت ۋە 10 نەچچە رايۇن باربۇلۇپ ئۇلار : kmlG3hO R,
美洲 ئامېرىكا قىتئەسى .tRr?*V|l
多米尼克共和国（圣多明各 دومىنىكا جۇمھۇرىيىتى(سانتو دومىنگو) <0u\dU
圣基茨和尼维斯（巴斯特尔 سېنت كىتىس ۋە نېۋىس(باستېر) +0XL5( '2
圣文森特和格林纳丁斯（金斯敦 سېنت ۋېنىس ۋە گېرىنادىس(كىڭىستون) K(nS$x1
G
美国（华盛顿 ئامېرىكا قوشما شىتاتلىرى(ۋاشىنگىتون) d,c8Hs8
加拿大（渥太华 كانادا(ئوتتاۋا) JEW
L )
海地（太子港 ھايتى(شاھزادە پورتى) FXP6z HsV
萨尔瓦多（圣萨尔瓦多 سالۋادور(سان سالۋادور) gi6g"~%@q1
古巴（哈瓦那 كۇبا(ھاۋانا) q$r&4s)To
尼加拉瓜（马那瓜 نىكاراگۇئا(ماناگۇئا) m\>|C1oR y
巴哈马（拿骚 باھاما(ناسسائۇ) Zg V~W#t
巴拿马（巴拿马城 پاناما(پاناما شەھىرى) vQ:wW',i
洪都拉斯（特古西加尔巴 ھوندۇراس(تېگئۇسىگالپا) =p
牙买加（金斯敦 يامايكا(كىڭىستون) 9-0<*)"b>
巴巴多斯（布里奇顿 باربادوس(برىجتوۋېن) 1/B]TT
圣卢西亚（卡斯特里 سېنت لۇسىيە(كاستېرىس) L}'Yd'
危地马拉（危地马拉 گىۋاتىمالا(گىۋاتىمالا) V=pMq?Nr
多米尼加（圣多明各 دومىنىكا(روسائۇ) ^ eQFg>
墨西哥（墨西哥城 مېكسىكا(مېكسىكا شەھىرى) ? ^M
/[@
安提瓜和巴不达（圣约翰 ئانتىگۇئا ۋە باربۇدا(سېنت جوھن) 5?WYsj"
苏里南（帕拉马里博 سۇرىنام(پارامارىبو) xc9Y M0B&
伯利兹（贝尔莫潘 بېلىز(بېلموپان) "~F3*lk#E
维尔京群岛（罗德城 ۋىرگىن تاقىم ئاراللىرى(رود شەھىرى) 4({( i
哥斯达黎加（圣约瑟 كوستارىكا(سان خوسې) RK[
D_
SmS
特立尼达和多巴哥（西班牙港 تىرىنادا ۋە توباكو(ئىسپانىيە پورتى) :\XI0E
格林纳达（圣乔治 گىرىنادا(سېنت گىئورگى) x2co>.i
波多黎各（圣胡安 پورتورىكو(سان خۇئان) bLzs?eos
v2Bzx/F
:
شىمالى ئامرىكىنىڭ دۇنيادىكى ئورنى
Lxv6!?v|
Q8T`wd$D#
O*[{z
)M.
/kgeV4]zR
5.جەنۇبى ئامرىكا Xa," 'r
جەنۇبى ئامرىكا قىتئەسى غەربى يېرىم شارنىڭ جەنۇبى قىسمىغا جايلاشقان .شەرقتە ئاتلانتىك ئوكيانغا ،غەرپتە تنىچ ئوكيانغا تۇتىشىپ كارب دېڭىزىغا ،جەنۇپتا درېيك بۇغۇزى ئارقىلق ئانتارىكتىداغا يۈزلىنىپ تۇرىدۇ .پاناما قانىلىنى چىگرا قىلىپ شىمالى ئامىرىكىغا تۇتىشىدۇ .يەر كۆلىمى 17مىليون 970 مىڭ كۋادرات كىلومىتىر (ئەتراپتىكى ئاراللارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) بۇلۇپ قۇرۇقلۇق كۆلىمىنىڭ تەخمىنەن 12%نىتەشكىل قىلىدۇ. جەنۇبى ئامرىكا قىتئەسىدە 12 مۇستەققىل دۆلەت ۋە ئىككى رايۇن بار بۇلۇپ ئۇلار : G?AG:%H %
oc7$H>ET1
美洲 ئامېرىكا قىتئەسى .Da'pOe
法属圭亚那（卡宴 فىرانسىيىگە قاراشلىق گىۋىئانا(كايېن) ('O}&F1
巴拉圭（亚松森 پاراگۋاي(ئاسۇنسىئون) K
<4Kk3
秘鲁（利马 پىرۇ(لىما) J NVr
智利（圣地亚哥 چىلى(سانتىياگو) z0%\OhuCcf
厄瓜多尔（基多 ئېكۋاتور(كىتو) X
T[zj <&_
乌拉圭（蒙得维的亚 ئۇراگۋاي(مونتىۋىدائۇ) :XG;r u%i
圭亚那（乔治亚 گىۋىئانا(گىئورگىيە) slu(SmQ
哥伦比亚（波哥大 كولومبىيە(بوگوتا) g13 rx%-
苏里南（帕拉马里博 سۇرىنام(پارامارىبو) 6Wj^*L!
阿根廷（布宜诺斯艾利斯 ئارگېنتىنا(بوئىنىس-ئايرىس) D}3T|N
委内瑞拉（加拉加斯 ۋېنسۇئىللا(كاراكاس) }|\d+V2On
玻利维亚（拉巴斯 بولىۋىيە(لاباس) ke_ [
巴西 （巴西利亚بىرازىلىيە (بىرازىلىيە) ~]HN9R^&
6at1bQ$
جەنۇبى ئامرىكىنىڭ دۇنيادىكى ئورنى
B
9R(&<4
C x<0 H
[AU
II*:}
O.`Jl%
6.ئوكيانىيە r] @0eb
ئوكيانىيە تىنچ ئوكياننىڭ غەربى جەنۇبى ۋە جەنۇبى قىسمىدىكى ،ئىكۋاتۇرنىڭ جەنۇپ،شىمالىدىكى بىپاتان ئوكيان يۈزىگە جايلاشقان .ئۇنىڭ تار مەنىدىكى دائىرسى شەرقتىكى پولىنزىيە،ئوتتۇرا قىسىمدىكى مىكىزونىيە ۋە غەرپتىكى مىلانزىيىدىن ئىبارەت ئۈچ چوڭ تاقىم ئارالنى كۆرسىتىدۇ .كەڭ مىنىدىكى دائىرسى يۇقارقى ئۈچ چوڭ تاقىم ئارالدىن سىرت ،يەنە ئاۋىسترالىيە ،يىڭى زىلاندىيە،ۋە يىڭى گىۋىنىيە قاتارلىقلارنى كۆرسىتىدۇ .ئۇمۇمى يەرمەيدانى 8مىليون 870 مىڭ كۋادرات كىلومىتىر بۇلۇپ قۇرۇقلۇق كۆلىمىنىڭ 6%نى تەشكىل قىلىدۇ ئۇدۇنيا بۇيىچە ئەڭ كىچىك قىتئە ھىساپلىنىدۇ .ئوكيانىيىدە 14 مۇستەققىل دۆلەت بار ئۇنىڭدىن باشقا ئون نەچچە رايۇن ئامرىكا، ئەنگىلىيە ،فرانسىيىنىڭ ئىگىدارچىلىقدا ،ئۇلار : $
_j[2EU
t.T
UmJ
大洋洲 ئوكىئانىيە !RB) _7
皮特凯恩群岛（亚当斯顿 پىتكارىن تاقىم ئاراللىرى(ئادامستون)ئەنگىلىيىگە قاراشلىق 托克劳（法考福 توكېلائۇ(فاكائۇفو) mw$r$C{
纽埃（阿落菲 نيۇۋ(ئالوفى)يېڭى زىلاندىيىگە قاراشلىق Q?b14]6im
美属萨摩阿（帕果帕果 ئامېرىكىغا قاراشلىق ساموئا(پاگو پاگو) uvDzKMw~R
瓦里斯和富图纳（马塔乌图 ۋاللىس ۋە فۇتۇنا(ماتا ئۇتۇ)فىرانسىيىگە قاراشلىق j9Yb x#
图瓦卢（富纳富提 تۇۋالۇ(فۇنافۇتى) &LO"g0w
帕劳（克罗尔 پالائۇ(كورور) }%b;vzkG5
马绍尔群岛（马朱罗 مارشال تاقىم ئاراللىرى(ماجۇرو) @NhvnfZ
密克罗尼西亚（帕里基尔 مىكرونىزىيە(پالىكىر) +#U|skl
基里巴斯（塔拉瓦 كىرىباتى(تاراۋا) =4V&*
go*\
新喀里多尼亚（努美阿 يېڭى كالىدونىيە(نۇمېئا) ,B?~-2cCz
瓦努阿图（维拉港 ۋانائاتۇ(ۋىلا پورتى) lC:k7<0Ji
澳大利亚（堪培拉 ئاۋىستىرالىيە(كانبېرا) &'cL%.
新西兰（惠灵顿 يېڭى زىلاندىيە(ۋېلىنگىتون) ojYbR
斐济（苏瓦 فىجى(سۇۋا) inf
l.
马里亚纳群岛（塞班 مارىئاننا تاقىم ئاراللىرى(سايبان) b
vfk
汤加（努库阿洛法 تونگا(نۇكۇئالوفا) ~ wg:!VWA)
巴布亚新几内亚（莫尔兹比港 پاپۇئا يېڭى گىۋىنىيە(مورىسبى پورتى) V5+SWXZ
西萨摩亚（阿皮亚 غەربىي ساموئا(ئاپىيا) B8E'ddUw
关岛（阿加尼亚 گۇئام ئارىلى(ئاگانىيە)
+)JpUqHa
图瓦卢（富纳富提 تۇۋارۇ(فۇنافۇت) r0p w_j
所罗门群岛（霍尼亚拉 سولومون تاقىم ئارىلى( خونىئارا) %%(R@kh
9
法属波利尼西亚（帕皮提 فىرانسىيىگە قاراشلىق پولنىزىيە( پاپىت) {U&.D
[{&
诺福克岛（金斯敦 نورفولىك ئارىلى(كىڭىستون) $w"$r$K9K
库克群岛（阿瓦鲁阿 كۇك تاقىم ئاراللىرى(ئاۋارۇئا) G)?9.t_Lj-
瑙鲁（瑙鲁 ناۋرۇ(ناۋرۇ) \*=7#Vd
y
%
:4b@<
ئوكيانىيىنىڭ دۇنيادىكى ئورنى
gZ5[
C
cuOvN"nuNj
2^?:&1:
V5} B:SUB
yf&7P;A
7. ئانتىراكتىدا K~ ;4 5Z2
ئانتاراكتىدا قىتئەسى جەنۇبى قۇتۇپنىڭ ئەتراپىغا جايلاشقان . ئانتاراكتىدانىڭ كۆلىم 14 مىليون كۋادرات كىلومىتىر بۇلۇپ دۇنيادىكى 5- چوڭ قىتئە ،ئۇيىل بۇيى قار مۇز بىلەن قاپلىنىپ تۇرىدۇ .تىمپىراتۇراسى يىل بويى نۆلدىن تۆۋەن 40 سىلسىيە گىرادۇس ئەتراپىدا .دائىم دىگۈدەك شىۋىرغان چىقىپ تۇرغاچقا ئۇ يەنە دۇنيانىڭ شامال قۇتۇبى دەپمۇ ئاتىلىدۇ . ھازىرغىچە تېخى ئانتراكتىدادا دائىملىق تۇرۇشلۇق ئاھالە پەقەت قىسمەن دۆلەتلەرنىڭ تەتقىقات پونكىتلىرى بار . ئىلىمىزنىڭمۇ سەددىچىن ۋە جۇڭشەندىن ئىبارەت ئىككى پونكىتى بار . `x rmT t
X
j0@[Br %7
ئانتىراكتىدانىڭ دۇنيادىكى ئورنى
Web|\CH
J
EE{ QjTh
qKJSj
>}(CEzc8
يەتتە قىتئەنىڭ مەنزىرلىك جايلىرى رەسىملىك قىلىپ،كىيىن ئايرىم يوللىنىدۇ. Wb S4pdA
D %JlbH8
مەنبە: دۇنيادىكى دۆلەت ۋە رايۇنلار نامىنىڭ كىلىپ چىقىش تارىخى ناملىق كىتاپ ۋە مۇنسىۋەتلىك تور بەتلەر[ بۇ يازمائىدىرىسجانتەرپىدىن2009-01-30 10:03دە قايتا ]
