ئاغارسىن يېزىسى

ئاغارسىن يېزىسى شىنجاڭ ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاستى توققۇز تارا ناھىيەسىنىڭ ئوتتۇرا قىسىمدىكى تېكەس دەرياسى ۋە كۈنەس دەرياسىنىڭ  كېسىشكەن جايغا جايلاشقان. شەرق، شىمالىي تەرىپى تېكەس دەرياسى، ئىلى دەرياسى بىلەن كۈنەس ناھىيەسى، نىلقا ناھىيەسى بىلەن قارىشىپ تۇرىدۇ، غەربىي دۆڭمەھەللە يېزىسى، قوسئاغاش قوي فېرمىسى بىلەن تۇتاشقان، جەنۇبىي تېكەس ناھىيەسى بىلەن تۇتاشقان. ئومۇمىي كۆلىمى 1 مىليون 71 مىڭ مو، تەخمىنەن مىڭ 714 كىۋادرات كىلومېتىر، ناھىيە بويىچە كۆلىمى ئەڭ چوڭ يېزا، يازلىق يايلىقى  مۇخۇر يېزىسىنىڭ شەرقىي جەنۇبىدىكى كۆردېنىڭ شەرقى ئەتراپىغا جايلاشقان، پۈتۈن يېزىدىكى ئومۇمىي نوپۇس 25160 ئادەم. يېزىلىق ھۆكۈمەت ئاغارسىن كەنتىدە، ناھىيە بازىرى بىلەن بولغان ئارىلىقى 22 كىلومېتىر.

ئاغارسىن تېكەس دەرياسى بىلەن كۈنەس دەرياسى كېسىشكەن جايدا (ئىككى دەريا قوشۇلغاندىن كېيىنكى تۆۋەن ئېقىن ئىلى دەرياسى) شىمالىي قىسمى دەريا دېلتىسى تىنما تۈزلەڭلىكى، ئوتتۇرا قىسمى ئەرداۋان ئېدىرلىقى ۋە چوڭ مۇيىنگۈزەر تېغى ئالدى تاغ بەلبېغى، جەنۇبىي قىسمى ئىشقلىق تېغى. يەر تۈزۈلۈشى جەنۇبى ئېگىز، شىمالى پەس، پەلەمپەي يەر شەكلى ئېنىق، دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى 700 مېتىردىن 2000 مېتىرغىچە.

دەريا بويىدىكى تۈزلەڭلىك ئاغارسىن يېزىسىنىڭ ئاساسلىق يېزا ئىگىلىك رايونى ۋە قىشلىق يايلىقى، سايغا كەڭ كۆلەمدە ئىككىلەمچى ئورمان تارقالغان، جىغان، سۆگەت قاتارلىق كۆپ. ئوتلاق تايتۇغان ئەتراپىدا كۆلىمى كەڭ. شەرقىي تاغلىق رايوندىكى كۆردېى رايونى بۇ يېزىنىڭ يازلىق يايلىقى. ئاغارسىن يېزىسى توققۇز تارانىڭ غەربىي تۈزلەڭلىك كىلىماتىغا تەۋە، لېكىن دەريا ساھىلىدا يىل بويى شەرق شامىلى كۆپ، قىش پەسلىدە قار ئاز، ھۆل-يېغىن مىقدارى جەنۇبىي قىسمىدا كۆپ، ئوتتۇردىكى ئەرداۋان ئەتىراپى قۇرغاق.

ئاغارسىن يېزىسى تەۋەسىدە: ئاغارسىن، تۇداۋەن، دەرتى، ئەرداۋان، قوسئاغاش، شارئۇزەك، بېسالات، تايتۇغان، ئاقتام قاتارلىق توققۇز مەمۇرىي كەنت، 42 كەنت ئاھالە گۇرۇپپىسى، بىر ئاھالىلەر كومىتېتى، 14 تەبىئىي كەنت بار، بۇنىڭ ئىچىدە تايتۇغان ۋە ئاقتام كەنتى چارۋىچىلىق كەنتى.

ئاغارسىن يېزىسى تەۋەسىدىكى يېزا ئىگىلىك رايونى ئاساسلىقى ئوتتۇرا قىسىم تۈزلەڭلىكىگە جايلاشقان. يېزا بويىچە ئومۇمىي تېرىلغۇ يەر كۆلىمى 76 مىڭ مو، بۇنىڭ ئىچىدە تەكشۈرۈلگەن سۇغىرىلىدىغان يەر كۆلىمى 72 مىڭ 300 مو. زىرائەتلەرىدىن بۇغداي، شال، قوناق، ياغلىق دان ۋە ھەر خىل كۆكتات، قوغۇن-تاۋۇز قاتارلىقلار بار. يېقىنقى بىر نەچچە يىلدىن بۇيان چارۋىچىلار مۇقىم ئولتۇراقلىششقا يۈزلەنگەن، پۈتۈن ناھىيە بويىچە چارۋىچىلىقنى مۇقىم ئولتۇراقلاشتۇرۇش ۋە يېرىم ئولتۇراقلاشتۇرۇشنى سىناق قىلىنغان يېزا، بۇنىڭ ئىچىدە ئاقتام چارۋىچىلىق كەنتى مۇقىم ئولتۇراق نۇقتىسى قۇرغان، چارۋىچىلار قوشۇمچە دېھقانچىلىق بىلەن شۇغۇللىنىدۇ.

سودا بازىرى، قەرز-ئامانەت كوپىراتىپى قاتارلىق ئەسلىھەلىرى، بىر 500 كىشىلىك مۇنتىزىم كىنو-تىياتىرخانا، ناھىيىلىك يولۇچى توشۇش بېكىتىدىن بۇ يەرگە كۈندە بىر قانچە قېتىم نۆۋەتچى ئاپتوبۇس قاتنايدىغان قاتناش لىنىيىسى ئېچىلغان، قاتنىشى ناھايىتى قولايلىق.

ئاغارسىن يېزىلىق ھۆكۈمەت تۇرۇشلۇق جاي ئاغارسىن كەنتىدە، 30-يىللاردا بىر مەكتەپ قۇرۇلغان، نامى ئاگاگارچى ئورمانچىلىق مەكتىپى، بۇ كەنت شۇنىڭدىن باشلاپ بۇ جايغا نام بەرگەن. 1990-يىلىدىلا، بۇ يەردە پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدىكى بىر ئوتتۇرا مەكتەپ ۋە بىر باشلانغۇچ مەكتەپ بار، يەنە شىپاخانا، مەدەنىيەت پونكىتى، رادىئو ئۇزېلى، پوچتا-تېلېگراف، كىنوخانا قاتارلىقلار بار.^[0]