گۈرۈچ

شال (ئاقلانمىغان شال ) تۆرەلمە بىلەن ئاليۇرۇن قەۋەت ئوتتۇرا تەركىبىدە % 64 يېقىن بولغان گۈرۈچنىڭ ئوزۇقلۇقلۇقى ۋە % 90 تىن كۆپرەك ئادەم بەدىنىگە ئاسان ھەزىم بولىدىغان ئوزۇقلۇق قىممىتى بىرقەدەر تەكشى، بۇ ئۇنىڭ ئىنسانلارنىڭ ئاساسلىق يېمەكلىكى بولىشىنىڭ تۈپ سەۋەبى. ئەڭ يېڭى كەشپىيات پاتېنت مەھسۇلات مىجېن دەل شال تۆرەلمە بىلەن ئاليۇرۇن قەۋەت ئاساس قىلغان پاكىز ئوزۇقلۇق يېمەكلىك، گۈرۈچ شاكىلى مەھسۇلات دەرىجىسىنى ئۆستۈرگەن مەھسۇلات، ئۇ گۈرۈچ پىششىقلاپ ئىشلەش كەسپىدە ئاساسلىق مەھسۇلات بولۇپ قالغان. گۈرۈچ ئوزۇقلۇق ماددىلارنىڭ تولۇقلاشتىكى ئاساسى يىمەكلىك، تەركىبىدە كاربون سۇ بىرىكمىلىرىدىن باشقا، تەركىبىدە يەنە ئاقسىل، ياغ، ۋىتامىن ۋە 11 خىل مىنېرال ماددىلار بولۇپ، بەدەننى ئەتراپلىق ئوزۇقلۇق بىلەن تەمىنلەيدۇ. گەرچە ھەر خىل ئوزۇقلۇق ماددىلارنىڭ يەككە مىقدارى يۇقىرى ئەمەس، لېكىن ئۇنىڭ يېمەكلىك مىقدارى چوڭ، ئومۇمىي جەھەتتىن ئالغاندا، ئۇ ناھايىتى يۇقىرى ئوزۇقلۇق رولى بار، شۇڭا « دانلىق زىرائەتلەرنىڭ ئالدى » دەپ ئاتالغان.

گۈرۈچ تەركىبىدە كاربون - سۇ بىرىكمىسى % 75 ئەتراپىدا بولۇپ، ئاقسىل%7~ % 8، ياغ % 1.3 ~ %1.8 بولۇپ، تەركىبىدە مول بولغان ۋىتامىن B قاتارلىقلار بار. گۈرۈچ تەركىبىدىكى كاربون سۇ بىرىكمىلىرى، ئاساسلىقى، كراخمال، تەركىبىدىكى ئاقسىل ئاساسلىقى ئورىزېنىن، ئۇنىڭدىن قالسا مېتىر يېلىمى ئاقسىلى ۋە شار شار ئاقسىل ئۇنىڭ ئاقسىلنىڭ بىئولوگىيىلىك باھا ۋە ئامىنو كىسلاتالىرى قۇرۇلما نىسبىتى بۇغداي، ئارپا، تېرىقى، سۆك، قوناق قاتارلىق زىرائەتلەرگە قارىغاندا يۇقىرى، ھەزىم بولۇشچانلىقى % 66.8 ~%83.1، شۇنداقلا دانلىق ئاقسىل ئىچىدىكى بىر قەدەر يۇقىرى بولغان بىر خىلى.

گۈرۈچ، سوقىچاق گۈرۈچ، جىڭمى گۈرۈچى ۋە يېپىشقاق گۈرۈچ دەپ ئۈچ تۈرگە بۆلۈنىدۇ. سوقىچاق غەيرىي يېپىشقاق خاراكتېرلىك شال سوقىچاق گۈرۈچ تەرىپىدىن ياسالغان، ئادەتتە، شەكلى ئۇزۇنچاق ئېلىپپىس شەكلىدە ياكى ئىنچىكە دانچە شەكىللىك . ئاساسەن سوقىچاق گۈرۈچ ھوسۇل يېغىدىغان مەزگىلى ، ئەتىگەن سوقىچاق گۈرۈچ ۋە كەچتە سوقىچاق گۈرۈچ ئىككى خىل بولىدۇ. گۈرۈچ ئۇنى يېپىشمايدىغان خاراكتېرلىك غەيرىي يېپىشقاق تىپلىق شال ياسالغان، گۈرۈچ دېنى ئادەتتە يۇمىلاق شەكىللىك. نومى گۈرۈچى يېپىشقاق خاراكتېرلىك شال تەرىپىدىن ياسالغان، سۈت رەڭ، ئوچۇق ئەمەس، يېرىم سۈزۈك، يېپىشچانلىقى زور، سوقۇچاق نومى گۈرۈچى ۋە يۇمىلاق نومى گۈرۈچى ئىككى خىل بولىدۇ: سوقۇچاق نومى گۈرۈچى ئۇنى يېپىشقاق خاراكتېرلىك شال سوقىچاق ياسىلىدۇ، ئادەتتە، شەكلى ئۇزۇنچاق ئېلىپپىس شەكلىدە ياكى ئىنچىكە دانچە شەكىللىك بولىدۇ، يېپىشمايدىغان نومى يېپىشمايدىغان تىپلىق يېپىشقاق خاراكتېرلىك شال تەرىپىدىن ياسالغان، گۈرۈچ دېنى ئادەتتە يۇمىلاق شەكىللىك.

يىرىك گۆرۈچ

يىرىك شال مېۋە شۈپۈكى، ئۇرۇق پوستى، سىرتى تۆرەلمە سۈتى، ئاليۇرون قەۋىتى، تۆرەلمە سۈتى ۋە تۆرەلمە قاتارلىق ھەر قايسى قىسىملارنىڭ تەركىب تاپىدۇ. ئىنچىكە ئىشلەنگەن گۈرۈچ ( يەنى ئادەتتە ئېيتىلىدىغان گۈرۈچ ) دېگىنىمىز، پەقەت تۆرەلمە سۈتى ساقلاپ، ھالبۇكى، قالغان قىسمىدا، بۇيۇملارنى ياساشقا بولىدۇ.

يىرىك شال ئىچىدىكى كاربون سۇ بىرىكمىلىرى باشقا ئوزۇقلۇق تەركىبلەر ( مەسىلەن ئاقسىل، ياغ، سېللۇلوزا، مىنېرال ماددىلار ۋە ۋىتامىن ) كۆپ، مېۋە پوستى، ئۇرۇق پوستى، پېرىسپېرم، ئالېئۇرون قەۋىتى ۋە تۆرەلمە ( يەنى ئادەتتە دېيىلىۋاتقان شېكەر قەۋىتى )، شۇڭا گۈرۈچ ئوزۇقلۇق قىممىتى روشەن ھالدا ئۈستۈن تۇرىدۇ. ئىنچىكە ئىشلەنگەن گۈرۈچ. ئوزۇقلۇق ئەگىشىپ، ئىلىم - پەن بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرۇشتا، يىرىك گۈرۈچكە كىشىلەر بارغانسبرى ئەھمىيەت بېرىپ ۋە ئۇنى ياخشى كۆرگەن، بىر خىل يىرىك گۈرۈچ ئىستېمال قىلىش دولقۇنى تەدرىجىي شەكىللەنگەن.

ۋۇتاۋ گۈرۈچى

ۋۇتاۋ گۈرۈچى، ئۇ ھازىرقى زامان يۇقىرى پەن - تېخنىكا پاتېنت توغرا تۇلۇق تۈزۈمى تېخنىكىسى بىلەن تەقلىدىي ئۇيقۇدىكى ئوراش - قاچىلاش تېخنىكىسى يېڭى پېتى ساقلاش بىلەن ئېرىشكەن كەشپىيات پاتېنت مەھسۇلاتى.

تۆرەلمە ۋە گۈرۈچ ئاليۇرۇن قەۋەتى تولۇق قالدۇرۇلغان. ئۇنىڭ ئىستېمال قىممىتى يوق ياكى قىممىتى چوڭ بولمىسىمۇ ، ئەمما ئۇزاق مۇددەت ئىستېمال قىلغاندا ئادەم بەدىنىگە زىيانلىق بولغان بولۇشى مۇمكىن، مېۋە پوستى، ئۇرۇق پوستى، سىرتقى تۆرەلمە سۈتىدىن ئىبارەت ئۈچ قاتلىمى قوغدالغان، ھالبۇكى، تەبئىي ئوزۇقلۇق، ساقلىقنى ساقلاش رولى ئىگە بولغان تۆرەلمە بىخى ۋە ئالېئۇرون قەۋىتى بىر قىسىم ئەڭ زور چەكتە ساقلىنىپ قالغان، پاكىز ھالەتتە قېلىپلاشتۇرۇپ ئىشلەپچىقىرىش، ئۇيقۇ ۋە تەقلىدىي تېخنىكىنى قوللىنىش، يېڭى پېتى ساقلاش باكتېرىيەسىز ئوراپ- قاچىلاش. ئۇنىڭ تەييار مەھسۇلات بولۇش نىسبىتى تەخمىنەن % 8، ئىشلەپچىقىرىش تەننەرخى تۆۋەنلىتىلىپ، ھەر توننىسى600 نەچچە يۈەنگە يەتكەن، يىرىك گۈرۈچكە قارىغاندا تېخىمۇ كۆپ ئوزۇقلۇق بار، ھازىرقى زاماندا ئاساسلىق يېمەكلىك قىلىدۇ، يەتتە چوڭ ئالاھىدىلىكى يەنى ساپ، يېشىل، بۇلغانمىغان، ساپ، ئارىلاشما ماددىلار يوق، ئىستېمال قىلىشقا قولايلىق، تەمى ئۆزگىچە، يېڭى، باھاسى بىر قەدەر ئەرزان. باشقا ئوخشاش تۈردىكى مەھسۇلاتلار ئىچىدە باھاسى مۇۋاپىق، سۈپىتى يۇقىرى.

كۈچەيتىلگەن گۈرۈچ

بۇ گۈرۈچ، بەزى قوشۇش ئوزۇقلۇق ماددىلار ئۈچۈن ياسالغان تەييار مەھسۇلات گۈرۈچ. ئادەتتىكى گۈرۈچنىڭ ئوزۇقلۇق قىممىتى كۈچەيتىپ، ئوزۇقلۇق ماددىلارنىڭ ئاساسلىقى ۋىتامىن، مىنېرال ماددىلار ۋە ئامىنو كىسلاتالىرى دېگەنگە ئوخشاشلاردىن ئىبارەت . 

گۈرۈچ پوستلاق قەۋىتى ۋە تۆرەلمە بىخ تەركىبىدە ئاقسىل مول، ياغ، ۋىتامىن، مىنېرال ماددا قاتارلىق ئوزۇقلۇق ماددىلار كۆپ. بۇ گۈرۈچ ئاقلاش جەريانىدا، پوستلاق قەۋىتى ۋە تۆرەلمە تۇلۇق، تەركىبىدىكى ئوزۇقلۇق تەركىبلەرنى شۇنىڭغا ئەگىشىپ ئېقىپ كېتىدۇ. گۈرۈچ پىششىقلاش ئېنىقلىق دەرىجىسى يۇقىرى، ئوزۇقلۇق تەركىبى شۇنچە كۆپ. ئوزۇقلۇق تەركىبى ئۇ مۇنۇلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ∶ ۋىتامىن B 1، ۋىتامىن B 2، نىكوتىن كىسلاتاسـى، لىزېن ۋە كالتىسى دېگەنگە ئوخشاشلاردىن ئىبارەت. ئوزۇقلىنىشتا، كەم بولغان مىكرو مىقدارلىق ئوزۇقلۇق ماددىلارنى تولۇقلاپ، ئادەم بەدىنىنىڭ فىزىئولوگىيىلىك نورمال ئېھتىياجىنى قاندۇرۇپ، ھەرخىل ئوزۇقلۇق كەملىك كېسىلىنى ئازايتقان. خەلقنىڭ ساغلاملىق سەۋىيەسى ئۆسۈشىگە ئەگىشىپ، بۇ خىل گۈرۈچ ئامېرىكا قاتارلىق تەرەققىي تاپقان دۆلەتلەر ئىستېمالچىلارنىڭ قارشى ئېلىشىغا ئېرىشكەن.

پاكىز گۈرۈچ

پاكىز گۈرۈچ يۇيمىسىمۇ بولىدىغان، بىر خىل پاكىز، مەرۋايىتتەك رەتلىك، تازىلىق تەلىپىگە ئۇيغۇن، بىۋاسىتە گۈرۈچنى دۈملەپ پىشۇرۇشقا بولىدۇ. ئادەتتىكى گۈرۈچنى سۇدا چايقاش، زور مىقداردا سۇ سەرپ بولۇپلا قالماي، بەلكى چايقاش جەريانىدا، ھەر خىل ئوزۇقلۇق تەركىبلەرنىڭ ئېقىپ كېتىشى زىيىنى ناھايىتى چوڭ . پاكىز گۈرۈچ ، ئۇ ئالاھىدە ھۈنەر - سەنئىتى بويىچە ئىشلەپچىقارغان، تاماق ئەتكەندە گۈرۈچنى يۇيۇش سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان ئوزۇقلۇق تەركىبلەرنىڭ ئېقىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش لازىم. شۇڭا قولايلىق، بىر قەدەر ياخشى بولغان ساقلانغان، تەمى شەھەرلەرنىڭكىدىن كۆرۈنەرلىك ياخشى بولغان ئادەتتىكى ئۇسۇلدا ساقلاش شەرتى ئاستىدا، گۈرۈچ ئاساسلىق مەھسۇلاتى بولغان.

دۆلەت ئىچىدىكى تۈرلىرى

سوقىچاق گۈرۈچ، جىڭمى گۈرۈچى، نومى گۈرۈچى قاتارلىقلار بار.

خەلقئارادىكى تۈرلىرى

يىرىك گۆرۈچ ( ئاقلانغان لېكىن پارقىرىتىلمىغان )، پارقىرىتىلغان گۈرۈچ، دىستىللەنگەن گۈرۈچ، ئۇۋاق گۈرۈچ قاتارلىقلار بار.

گۈرۈچ ئۇزاق ۋاقىت ساقلىغاندىن كېيىن، تېمپېراتۇرا، سۇ تەركىبى قاتارلىقلار تەسىر كۆرسىتىدۇ، گۈرۈچ تەركىبىدىكى كىراخمال، ياغ ۋە ئاقسىل قاتارلىق ھەر خىل ئۆزگىرىش يۈز بېرىدۇ ۋە يوقىتىدۇ، ئەسلىدىكى رەڭگى، خۇش بۇي،ئوزۇقلۇق تەركىبى ۋە يېمەكلىك مەھسۇلات سۈپىتى تۆۋەنلەپ كېتىدۇ، ھەتتا زەھەرلىك، زىيانلىق ماددىلار پەيدا بولىدۇ.( مەسىلەن، فلاۋاكول قاتارلىقلار)

ساقلاش ۋاقتى ھارارەت، ئىسسىقلىق، سۇ بىلەن ئوكسىگېننى تەسىر كۆرسىتىدىغان گۈرۈچ تىندۇرۇش ئاساسلىق ئامىل ئۇنىڭدىن باشقا، گۈرۈچ سورتى، پىششىقلاپ ئىشلەش نازۇكلۇق ( نەپسىلىك ) دەرىجىسى، ئاقئوششاق ‐ توپاننى مىقدارى ۋە ئېنتوموفتورا زىيىنى بىلەن گۈرۈچنى پىشۇرۇش بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك. گۈرۈچنى پىشۇرۇش سۈرئىتى ۋە ساقلاش ۋاقتى بىلەن ئوڭ تاناسىپ بولىدۇ، ساقلاش ۋاقتى قانچە ئۇزاق بولسا، پىشۇرۇش شۇنچە ئېغىر بولىدۇ. سۇ تەركىبى كۆپ، تېمپېراتۇرا يۇقىرى، پىششىقلاش ئېنىقلىق دەرىجىسى ناچار، ئاقئوششاق ‐ توپىننى كۆپ، گۈرۈچنى پىشۇرۇش سۈرئىتى تېز بولىدۇ. ئوخشاش بولمىغان تۈردىكى گۈرۈچتە نومى پىشۇرۇش ئەڭ تېز، گۈرۈچ ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ، سوقىچاق گۈرۈچ بىر قەدەر ئاستا، شۇنىڭ ئۈچۈن تەملىكلىك سۈپىتى ۋە يېمەكلىك ساقلاش ئۈچۈن شۇنىڭغا دىققەت قىلىش كېرەككى، ساقلاش ۋاقتى ئازايغان، سالقىن، قۇرغاق ساقلاش كېرەك. گۈرۈچ ℃15 تىن تۆۋەن بولغان تۆۋەن تېمپېراتۇرىلىق ساقلاش كېرەك، نىسپىي نەملىكى % 75، گۈرۈچ تەڭپۇڭ نەملىكى % 14.5، ساقلاش ئۈچۈن ئەڭ ياخشى شارائىت ھازىرلاش كېرەك .

گۈرۈچ ساقلاش شەكلى تۈكلۈك شال بار، يىرىك گۈرۈچ ۋە سۈزۈك ئاق گۈرۈچ، ساقلاش سۈرۈكى ئۇزاقراق بولىدۇ، كېيىنكىسى جانسىز، ئۇزاق مۇددەت ساقلاشقا بولىدۇ.گۈرۈچ ئامبىرىدا ئادەتتە ئىسلاش ئۇسۇلى قوللىنىلىدۇ.^[0]