بوۋاقلارنىڭ ئۇشتۇمتۇت ئۆلۈش يىغىندى كېسەللىك ئالامىتى

بوۋاقلارنىڭ ئۇشتۇمتۇت ئۆلۈش يىغىندى كېسەللىك ئالامىتى دېگىنىمىز—بالىنىڭ ئۇخلاۋاتقان ۋاقىتتا تۇيۇقسىز ئۆلۈپ قېلىشىنى كۆرسىتىدۇ، بىر ياشتىن تۆۋەن بالىلاردا بۇ خىل كېسەللىك كۆپ كۆرۈلىدۇ. گەرچە پەيدا بولۇش ئېھتىماللىقى ئاز بولسىمۇ، يەنىلا ئاتا-ئانىلارنىڭ دىققەت قىلىشىغا ئەرزىيدۇ. بۇخىل كېسەللىكنى پەيدا قىلىدىغان سەۋەب ئېنىق ئەمەس، خىلمۇخىل ئامىللار تۈپەيلىدىن بولۇشىمۇ مۇمكىن. مەسىلەن: تېمپېراتۇرىسى ئۆرلەپ كېتىش، باكتېرىيە بىلەن يۇقۇملىنىش قاتارلىقلار.

تەتقىق قىلىش ئارقىلىق، بۇنىڭ ئىچىدە بىر قانچە ئامىللار مېڭە قىسمىنىڭ كەمتۈكلۈكى، ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ بىنورماللىقى، مېتابولىزىمنىڭ قالايمىقانلىشىشى، نەپەس تەڭشەش مېخانىزمىنىنىڭ تولۇق يېتىلەلمەسلىك ياكى يۈرەك سوقۇشى تەرتىپسىزلىنىشى قاتارلىقلارنىڭ كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغانلىقى بايقالغان. 

1. مۇھىت ئامىلى

( 1 ) ھامىلىدارلىق ئالاقىدار ئامىللار، خەتەرلىك ئامىللار نۇرغۇن تۇغۇت بىلەن مۇناسىۋەتلىك، ئەسكەرتىش قىلغۇچى ئۆزىنىڭ ئەڭ ياخشى بالىياتقۇ ئىچىدىكى مۇھىت  ئامىلى بىلەنمۇ مۇناسىۋەتلىك. ئالدىنقى قېتىم ھامىلدار بولغان ئارىلىق ۋاقىتى قىسقا. 

( 2 ) بوۋاقلارنىڭ ئۇخلاش مۇھىتى تەتقىقاتتا بىردەك ئىسپاتلىنىشچە بېشىنى پەسكە قارتىپ ئىڭىشتۈرۈپ ئۇخلىتىش ھالىتى SIDS نىڭ خەۋپى ئاشىدۇ. 

( 3 ) تاماكا چېكىش ئاتا - ئانىسى بالىغا يېقىن تاماكا چەككەن ۋاقىتتا SIDS نىڭ ئەڭ مۇھىم، ئەڭ خەتەرلىك ئامىلى.

2 . چوڭ مېڭە نۇقسانى

دەلىللەر بارغانسېرى كۆپىيىشىگە ئەگىشىپ، بەزى بوۋاقلارنىڭ تۇيۇقسىز ئۆلۈپ كېتىش يىغىندى ئالامىتى بىلەن ئۆلگەن بوۋاقنىڭ مېڭە غولى يېتىلىش نورمالسىزلىقى ياكى پىشىپ يېتىلمىگەن، ئەمما دەل چوڭ مېڭىنىڭ بىر قىسىم ئۇيقۇ مەزگىلىدە نەپەسلىنىش ۋە ھوشىغا كىلىشى كونترول قىلىنىپ تۇرماقتا. نورمال ئەھۋالدا، بوۋاقلار سىزىمى، مەسىلەن، ئوكسىگېن يېتىشمەسلىك ۋە كاربون ( Ⅳ ) ئوكسىد ھەددىدىن زىيادە كۆپ بولۇشقا ئوخشاش مەسىلىلەر، لېكىن چوڭ مېڭە يېتىلىشى نورمالسىز بولغان چاغدا، ئۇلاردا بەلكىم بۇ خىل قوغداش مېخانىزمى كەمچىل. 

3. ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ كەمتۈكلۈكى

  ئىسپاتلىنىشچە، بەزى بوۋاقلارنىڭ تۇيۇقسىز ئۆلۈپ كېتىش يىغىندى كېسىلى بىلەن ئۆلگەن بوۋاق، ئەمەلىيەتتە ئىممۇنىتېت سىستېمىسى پەيدا بولغان ئاق قان ھۈجەيرىلىرى ۋە ئاقسىل مىقدارى نورمال سەۋىيىدىن يۇقىرى بولۇشى. بۇ ئۇنىڭ ئىچىدىكى بەزى ئاقسىل چوڭ مېڭە بىلەن ئۆزئارا ئۇيقۇ مەزگىلىدە يۈرەك سوقۇش ۋە نەپەسلىنىشنىڭ ئۆزگىرىش چاستوتىسى بوۋاقنىڭ چوڭقۇر ئۇيقۇ ھالىتىگە كىرىپ كېتىشى. 

4. مېتابولىزىمنىڭ قالايمىقانلىشىشى

 تۇغما ماددا ئالمىشىش قالايمىقانلىشىش بوۋاقلارنىڭ تۇيۇقسىز ئۆلۈپ كېتىش يىغىندى كېسەللىك ئالامىتى تېخىمۇ ئاسان ئۈلۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. مىسالغا ئېلىپ ئېيتساق، ئەگەر ئۇلاردا مەلۇم خىل ئالاھىدە ئېنزىم كەمچىل بولسا، ئۇلار ياغ كىسلاتاسىنى نورمال بىر تەرەپ قىلىش مۇمكىن، بۇ كىسلاتالىق ماددىلارنىڭ دۆۋىلەنمىسى، ئولار ئەڭ ئاخىرىدا نەپەسلىنىش ۋە يۈرەك سوقىشىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.  

تەكشۈرۈش ئارقىلىق يۈرەك رىتىمىنىڭ ئۆزگىرىشچانلىقى ۋە يۈرەك رىتىمىنىڭ ئېشىشى قىسملىرى بوۋاقنىڭ،ئۆلۈپ كىتىشىگە SIDS نىڭ تەسىرى ۋە ئاداشقان نېرۋا جىددىيلىشىش دەرىجىسىنىڭ تۆۋەنلىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇشى مۇمكىن. بۇ بەلكىم ئاداشقان نېرۋا توسالغۇغا ئۇچراش، يۈرەكنىڭ تەڭشەش پاراسىمپاتىك نېرۋا يادروسى تۇرۇۋاتقان رايوننىڭ مېڭە غولى زەخمىلىنىش، ياكى باشقا ئامىللار كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇشى مۇمكىن. بۇنىڭدىن سىرت، بارلىق تىپتىكى يۈرەك رېتىمى ئۆزگىرىشچان ئەڭ كۆرۈنەرلىك ئازايتىش ئويغاق ھالەتتە يۈز بېرىدۇ، كەلگۈسىگە نەزەر سېلىش SIDS نىڭ زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچى ۋە SIDS نىڭ خەۋپلىك كۆزىتىش لىكسىيەسى بىلەن، يۈرەك رىتىمى ئۆزگىرىشچانلىق بەلكىم ئازايتىش ۋە ھەرىكەت ئازىيىش بىلەن مۇناسىۋەتلىك. 

1. كۆزىتىش

بوۋاقلارنىڭ SIDS دىن يوقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش، چۈنكى ھازىر يۈز بېرىش مۇمكىنچىلىكى بولمىغان، SIDS نىڭ زىيانكەشلىككە ئۇچىرشىشى ياكى ئۈنۈملۈك ئالدىنى ئالالايسىز. نەپەس ئېلىش ئەندىزىسى  ياكى يۈرەك نورمالسىز تەتقىقاتى تېخى يەتمىگەندە، سەزگۈر ۋە ئالاھىدە ئىلغاپ تەكشۈرۈش سىنىقى كلىنىكىلىق ئىشلىتىشى كېرەك. ئائىلە ئېلېكترونلۇق كۆزىتىش خەتىرىنى تۆۋەنلىتىش SIDS نىڭ خەتەرلىك خۇسۇسىيىتى. شۇنداقتىمۇ، ئەگەر توسۇلۇش خاراكتېرلىك نەپەس، مەركەز مەنبەلىك نەپەس ۋاقىتلىق توختاش، يۈرەك ھەرىكىتى ئاستىلاش، ياكى ئوكسىگېنغا تويۇنۇش دەرىجىسى بەك تۆۋەن، جان ئۈزۈش ئالدىدىكى ئەھۋالنىڭ يۈز بېرىشىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن ئىشەنچلىك ھالدا تەكشۈرۈپ كۆرسىتىش. 

2. SIDS نىڭ خەتىرىنى ئازايتىش 

SIDS نىڭ خەۋپىنى ئازايتىش ئارقىلىق بۇ نىشان يېتەلەيمىز، ئوڭدا يېتىپ ئۇخلاشنى ئازايتىش، SIDS نىڭ پەيدا بولۇش نىسبىتىنى كۆرۈنەرلىك تۆۋەنلىتىش قاتارلىق دەللىلەر. ئامېرىكا بالىلار كېسەللىكلىرى جەمئىيىتىدە بوۋاقلارنىڭ SIDS نىڭ خەتىرى قىبلىنامىسى مۇۋاپىق ئازايتىپ، ھەرقايسى كۆپ ساندىكى بوۋاقلارغا مۇۋاپىق، لېكىن دوختۇر ۋە باشقا داۋالاش - ساقلىقنى ساقلاش خىزمەتچىلىرىنىڭ بەزىدە ئويلىنىشقا تېگىشلىك تاللاشقا بولىدىغان ئۇسۇل بولۇشى مۇمكىن. 

  بۇ خىل تراگېدىيىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن، بالىنى ئەر-ئايال ئوتتۇرىغا ئېلىپ ياتماسلىق، بالا ئانىنىڭ يېنىدا ئۇخلىشى كېرەك. ئەگەر ئانىنىڭ ئەمچىكى ناھايىتى چوڭ بولسا، ئەمچەكنىڭ بالىنىڭ يۈزىنى توسۇېلىشىدىن ساقلىنىش، بالىنى تۈز ياتقۇزۇش، يېنىك ھەم يۇمشاق يوتقان ياكى ئەدىيال يېپىپ قويۇش كېرەك، چوڭ كىشىلەرنىڭ يوتقىنىنى يېپىشقا ھەرگىز بولمايدۇ، ئەگەر دادا ياكى ئانا تاماكا چەكسە، ھازىر ھاراق ئىچكەن دورا يېگەن ياكى زىيادە چارچاپ كەتكەن بولسا، ۋاقتىنچە بالا بىلەن ئۇخلىماسلىقى، بالىغا بولغان كۆزىتىشنى كۈچەيتىشى، بولۇپمۇ ئۇخلىغان ۋاقىتتىكى كۆزىتىشنى كۈچەيتىشى كېرەك. مانا بۇلار بۇ خىل كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرى.^[0]