شىمالىي قۇتۇپ

شىمالىي قۇتۇپ : بۇ – يەرشارىنىڭ ئۆزى ئايلىنىدىغان ئوقنىڭ شىمالىي تەرىپىگە جايلاشقان. 

 شىمالىي قۇتۇپ چەمبىرىكى : شىمالىي سوغۇق بەلباغ ۋە شىمالىي مۆتىدىل بەلباغ  چېگرا سىزىقىدىن بېكىتكەندە، شىمالىي كەڭلىك 66 پاراللېل سىزىقلار. 

 شىمالىي مۇز ئوكيان : ئەڭ قىسقا دۇنيادىكى ئەڭ كىچىك بىلەن ئەڭ سوغۇق مۇز ئوكيان. 

شىمالىي قۇتۇپ رايونىنىڭ : مۇز ئوكيان ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى دېڭىز تەۋەلىكى. 

 دائىرىسى :  شىمالىي قۇتۇپ شىمالىي كەڭلىك 66°34′  كەڭ شىمالىدىكى رايونلار، شىمالىي قۇتۇپ رايونى دەپمۇ ئاتىلىدۇ. شىمالىي قۇتۇپ رايونى شىمالىي مۇز ئوكيان قۇتۇپ رايونى، قۇرۇقلۇق چېتىدىكى دېڭىز قىرغىقى بەلبېغى ۋە ئارال، شىمالىي قۇتۇپتا سىرتقى تەرىپىدىكى تايگا ئورمان بەلۋاغلىرى بەرپا قىلىندى. 

 شىمالىي قۇتۇپ يەر شارىنىڭ ئەڭ شىمالىي قىسمىغا جايلاشقان، ئۇنىڭ مەركىزى تۇتاش كەتكەن مۇزلۇق، تۆت ئەتراپى شىمالىي قۇتۇپ رايونىنىڭ قۇرقلۇقىغا تەۋە بولۇپ، روسىيىدىكى سىبىرىيىنىڭ شىمالىي قىسمى، كانادانىڭ شىمالىي قسىمى، فىنلاندىيە ۋە نورۋېگىيىنىڭ شىمالىي قسىمى، شۇنىڭدەك ئالىياسكىنىڭ شىمالىي قىسمى قاتارلىق جايلارنى، يەنە نۇرغۇن ئاراللارنى، مەسىلەن، گرېنلاندىيە ئارىلى، يېڭىيەر ئارىلى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ جايلارنىڭ ھاۋا كىلىماتى ئىنتايىن سوغۇق، لېكىن ئانتاركتىكا قىتئەسىگە سېلىشتۇرغاندا سەل ياخشىراق. قۇتۇپ رايونىنىڭ مەركىزىدە ئۆسىدىغان ئۆسۈملۈكلەر ئاساسەن لىشاينىك، مۇخ قاتارلىقلاردىن ئىبارەت. كىشىلەر يېڭىيەر ئارىلىدا 500 خىلدىن ئارتۇق لىشاينىكنى، گرېنلاندىيە ئارىلىدا 300 خىلدىن كۆپرەك لىشاينىك ۋە 600 خىلدىن كۆپرەك مۇخنى ئۇچراتقان. يەنە شىمالىي مۇز ئوكياننىڭ 3400 مېتىر چوڭقۇرلۇقتىكى جايىدىن زەمبۇرۇغلارنىڭ سپورىسىنى تاپقان. قۇتۇپ رايونىنىڭ چەتلىرىدىكى قۇرۇقلۇقلاردا نەچچە يۈز خىل يۇقىرى دەرىجىلىك ئۆسۈملۈكلەر بار، مەسىلەن، چوڭ بوتاكۆز، سەككىز بەرگى، ئەپيۈنگۈل، چىۋىن ئوتى قاتارلىقلار. ھەر يىلى يازدا بۇ ئۆسۈملۈكلەر رەڭگارەڭ ئېچىلىپ، ئاق لىباس كىيگە قۇتۇپ رايونىغا نەچچە ئۈلۈش گۈزەل تۈس قوشىدۇ.

 شىمالىي مۇز ئوكيان

 شىمالىي مۇز ئوكياننىڭ كۆپ قىسىمى قار بىلەن قاپلانغان بولسىمۇ، لېكىن، مۇزنىڭ ئاستىدىمۇ پۈتۈن دېڭىز - ئوكيانلار دېڭىز سۈيى خۇددى مەلۇم قانۇنىيەت بويىچە توختاۋسىز ھالدا ھەرىكەت قىلىپ تۇرىدۇ. ئەگىر دېڭىز سۈيى دېڭىزنىڭ جان تۇمۇرى دىيىلسە، ئۇنداقتا دېڭىز سۈيى بولسا دېڭىزنىڭ ھاياتلىقى. 

 شىمالىي ئارال 

شىمالىي مۇز ئەتراپىدىكى قۇرۇقلۇق ئىككى چوڭ تۈرگە بۆلۈنىدۇ : بىر قىسمى ياۋروپا ئاسىيا. يەنە بىرى بىر بۆلۈك شىمالىي ئامېرىكا قۇرۇقلۇقى ۋە گرېن جەنۇبىي ئارىلى، ئىككى قىسمى بەيلىڭ دېڭىز ۋە گرېنلاندىيە دېڭىزى ئايرىپ تۇرىدۇ. ئەگەر گېئولوگلارنىڭ قارىشىچە، بۇ ئىككى خىل قۇرۇقلۇقنىڭ نۇرغۇن ئوخشىشىپ كېتىدىغان جايلىرى بارلىقى، ئۇلارنىڭ ھەممىسى يەر پوستىنىڭ ئىنتايىن قەدىمى چوڭ يوشۇرۇن ئىقتىدارىدىن تەركىب تاپقان.  

تۈۋەنكى دېڭىز قىرغىقى 

دېڭىز قىرغىقى لىنىيەسى شىمالىي مۇز ئوكيان ئەگرى - توقاي، تۈرلىرى كۆپ، تىك قىيا دېڭىز قولتۇقى ۋە دېڭىز قىرغىقى، دېڭىز قىرغىقى ئاسانلا ئۇپراپ تېزلا يىمىرىلىدۇ، دېڭىز قىرغىقىنىڭ تۈۋەنكى قىسىمى، ئۈچ بۇرجەك شتات ۋە لاگون تىپلىق دېڭىز قىرغىقى بىرىكمە تىپىدىكى دېڭىز قىرغىقىدا پەيدا بولدى. كەڭ قۇرۇقلۇق تېيىز سۇ رايونى يېتىلىشى نۇرغۇن مارگىنال دېڭىز ۋە دېڭىز قولتۇقىدىن پەيدا بولغان. 

ئاساسلىقى شىمالىي قۇتۇپ ئېيىقى، شىمال بۇغىسى، بۆرە، ئوتلاق تۈلكىسى، توشقان، دېڭىز بېلىقى شۇنىڭدەك دېڭىز قۇشى قاتارلىقلار.  

 يەرشارىنى تۈزۈش ھادىسىسىدە  شىمالىي قۇتۇپ مۇزلۇقى تېز ئېرىش ھادىسىسىى كۆرۈلۈپ، شىمالىي قۇتۇپنىڭ مۇزلىرى مۇزلۇق بىلەن بىر قەدەم بىر قەدەمدىن ئاسىيا - ياۋروپا چوڭ قۇرۇقلۇققا تۇتىشىپ ۋە ئامېرىكا قىتئەسى چوڭ قۇرۇقلۇقىدا ئايرىلىپ قالغان. گەرچە بۇ دېڭىز - ئوكيان ترانسپورتىدا ياخشى ئىش، چۈنكى بۇ ئاتلانتىك ئوكيان بىلەن تىنچ ئوكيان ئوتتۇرىسىدا يېڭى بارىدىغان ھاۋا لېنىيىلىرى ئېچىلدى.  لېكىن شىمالىي قۇتۇپتىكى مۇزلۇقنىڭ ئېرىش سۈرئىتى  كانادا ۋە ئامېرىكا زېمىنلىرىدا تەڭ تالاش - تارتىش  پەيدا قىلماقتا.  مۇتەخەسسىسلەر بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ كانادا ھۆكۈمىتى مۇنداق  قاراشتا مەۋجۇت، ئېقىمنىڭ تېمپېراتۇرىسىنىڭ يۇقىرلاش سۈرئىتى، يەر شارىدىن باشقا رايونلارنىڭ 2 ھەسسىسىدىن تېز بولغان، 2050 - يىلىغا بارغاندا، كانادانىڭ شىمالىدىكى دېڭىز قاتنىشى كېمە بارلىققا كېلىدۇ.  ^[0]