بۈركۈت

پۈتۈن دۇنيادا 190 دىن ئارتۇق تۈرى بار ،تەيۋەندە دائىم كۆرىلىدىغان 20 نەچچە تۈرى بار ،تەيۋەن ئارىلىنىڭ تاغلىق رايونى، سازلىق، دېڭىز ساھىلى، دەريا ئېغىزى قاتارلىق جايلارغا تارقالغان، ھايۋاناتلارنى ئوزۇقلۇق قىلىدۇ، يىرتقۇچ قۇشلار تۈرىگە تەۋە ، پىڭدوڭ تۈزلەڭلىكىدە دائىم كۆرىلىدىغان بۈركۈت ئائىلىسىگە تەۋە قۇش تۈرىنىڭ ئىچىدە ئاق قۇيرۇقلۇق دېڭىز بۈركۈتى دەپ ئاتىلىدىغان بىر تۈر بار ،ئۇنىڭ بېشى ،بوينى سۇس قوڭۇر رەڭدە ياكى سېرىق رەڭدە ،دۈمبە قورساق قىسمى بولساقوڭۇر رەڭدە ئاڭ رەڭلىك قۇيرىقى بولۇش ئالاھىدىلىكىگە ئىگە ،تەيۋەندىكى ئىنتايىن ئاز ئۇچرايدىغان پەسىل قۇشلىرى . يەنە بىر خىل دۈمبىسى قىزىل قوڭۇر رەڭدە،قورساق تەرىپى ئاق ۋە سىزىقچىللىرى بار ،ئېڭىكى سۈت رەڭدە بولۇپ ،ھەريىلى كۈز كەلگەندە جۇڭگونىڭ شەرقى شىمالىدىن ،ياكى روسىيەنىڭ سىبىريىدىن دېڭىز يۈزىگە بارىدۇ .

ئوزۇقلىنىش جەھەتتىن بۈركۈت بولسا گۆشخور ھايۋان بولۇپ، چاشقان، يىلان، ياۋا توشقان، كىچىك قۇش قاتارلىق كىچىك تىپتىكى ھايۋانلارنى تۇتۇپ يەيدۇ ،

   چوڭ تىپتىكى بۈركۈت ئائىلىسىدىكى قۇشلار ئۆچكە ،قوي ،كىچىك بۇغا قاتارلىقلارنى يەيدۇ، بۈركۈت كۆپىنچىسى كۈندۈزى ھەرىكەت قىلىدۇ ،مىڭ مېتىردىن ئارتۇق بوشلۇقتا پەرۋاز قىلىۋاتقان بولسىمۇ، يەر يۈزىدىكى ياۋايى ھايۋانلارنى ئېنىق كۆرەلەيدۇ ،ئۇنىڭ بىرناھايتى كۈچلۈك پۇتى ۋە ئۆتكۈر تىرنىقى بار بولۇپ ھايۋانلارنى تۇتۇش ۋە  پارچىلاشقا قولايلىق ،ئۇنىڭ تۇمشۇقى چوڭ ،ئاشقازان ئۈچەيلىرى تەرەققىي قىلغان ،ھەزىم قىلىش ئىقتىدارى كۈچلۈك، يېگەن چاشقانلارمۇ بىردەمدە ھەزىم بولۇپ بولىدۇ ،قىياپىتى ھەيۋەت ،تەبئىيتى ۋەھشىي بولۇپ ھايۋانات ئىلمىدە يىرتقۇچ قۇشلار تۈرى دېيىلىدۇ . 

تاز قارا چوڭ تىپتىكى بۈركۈت ئائىلىسىگە تەۋە قۇش بولۇپ، مەخسۇس چىرىگەن گۆش يەيدۇ ،ئۇ دېڭىز يۈزىدىن 7000 مېتىردىن يۇقىرى تاغ قىرلىرىدا ئۇچالايدۇ، ھايۋاناتلار دۇنياسىدىكى ئېگىز ئۇچۇش چېمپىيونى .دېڭىز بۈركۈتى يەنى قارنا دېڭىز يۈزىدە ئۇچۇپ يۈرۈيدۇ ،بېلىقنى بايقىغان ھامان ئوقياغا ئوخشاش سۇغا شۇڭغۇيدۇ . دۆلىتىمىزنىڭ «ياۋايى ھايۋانلارنى قوغدش قانۇن»نىدا ئېنىق بەلگىلەنگەن : بارلىق يىرتقۇچ قۇشلار دۆلەتلىك ئىككىنچى دەرىجىدىن يۇقىرى قوغدىلىدىغان ھايۋانلارغا تەۋە ، تۇتۇش ،ئېلىپ –سېتىش ،بېقىش ۋە زىيان يەتكۈزۈش قەتئى مەنئىي قىلىنىدۇ . ئەگەر يارىدار يىرتقۇچ قىشلارنى  بايقىغاندا  ، يەرلىك ياردەم بېرىش ئورگانلىرى ياكى ئورمانچىلىق تارماقلىرى بىلەن ئالاقىلاشسا بولىدۇ. قونالغۇسى ؛ئاساسلىقى جىلغا ،دەرەخزارلىق ،ئورمانلىقلارنى قونالغۇ قىلىدۇ ،كۆپىيىش مەزگىلىدە كۆكلەردە پەرۋاز قىلىدۇ ھەمدە بىر خىل ياڭراق ئاۋاز چىقىرىدۇ .ھاياتلىق دەۋرىيلىكى ؛ سار بولسا دۇنيادىكى ئۆمرى ئەڭ ئۇزۇن قۇش تۈرى ،ئۇنىڭ بىر ئۆمرىدىكى ھاياتى 70 ياشقا بارىدۇ .

^[0]