نەرگىس گۈلى

تەڭگىچە غولى تۇخۇم شەكىللىك. يوپۇرمىقى كەڭ يىپسىمان، تەكشى، ئۇزۇنلىقى 40 - 20 سانتىمېتىرغا يېتىدۇ، كەڭلىكى 8-15 مىللىمېتىر، تولۇق گىرۋەكلىك، پۈتۈن گىرۋەكلىك، تۈپى ئاچ يېشىل رەڭدە. كۈنلۈكسىمان گۈل رېتى 8 تال گۈل بار؛ چوڭ ئورىغۇچى يوپۇرماق شەكىللىك ئومۇمىي ئورىغۇچى پەردە ماددىسى؛ گۈل سېپى ئۇزۇن - قىسقىلىقى ئوخشاش بولمايدۇ. گۈل يېپىنچا نەيچىسى ئىنچىكە، كۈل رەڭ يېشىل، ئۈچ قىرلىق، ئۇزۇنلىقى تەخمىنەن 2 سانتىمىتىر، گۈل يېپىنچىسى ئالتە تال، تۇخۇمسىمان ئېللىپس شەكىللىك، ئۇچى قىسقا ئۇچلۇق باش، ئاق رەڭلىك پۇراقلىق؛ قوشۇمچە گۈل تاجى تېيىز رومكىسىمان، نوقۇت رەڭلىك قورۇلۇپ پۈرۈلۈپ قالمايدۇ، گۈل يېپىنچىسىنىڭ يېرىمىغا توغرا كېلىدۇ؛ ئاتىلىقى 6 دانە بولۇپ، گۈل نەيچىسىنىڭ ئىچكى تەرىپىدىن ئۆسىدۇ، ئانتېراكسانتىن ئاساسىي ئورۇندا تۇرىدۇ؛ ئۇرۇقدان 3 خانىلىق، ھەر بىر تۆرەلمە تۈگۈنى، ئانىلىق بوينى ئىنچىكە ئۇزۇن، ئانىلىق تۇمشۇقى 3 كە بۈلۈنىدۇ. مېۋە چاناقلىق كەينى قېرىنچىدە يېرىلىدۇ. چېچەكلەش مەزگىلى ئەتىيازدا. 

تاق بەرگلىلىك گۈل تىپى : فۇجيەن ئۆلكىسىنىڭ جاڭجۇ شەھىرىنىڭ ئالاھىدە مەھسۇلاتى، گۈل تاجى رەڭگى كۆكۈچ ئاق، گۈل كاسىسى سېرىق، گۈل يېپىنچىسى ئالتە تال، ئوتتۇرىسىدا ئالتۇن تاجلىق، ئاسما شەكىللىك، گۈلى تەمى چۈچۈمەل، شۇڭا « يۈيتەي » يەنە بىر ئىسمى « قەدەھ تىرناقگۈل نەرگىس گۈلى دەپ ئاتىلىدۇ »، چېچەكلەش مەزگىلى تەخمىنەن يېرىم ئاي. تاجلىق ئاق رەڭدە، گۈلى كۆپ، يوپۇرمىقى سەل ئىنچىكە، « كۈمۈش قەدەھ يۈيتەي » دەپ ئاتىلىدۇ. 

قات بەرگلىك گۈل تىپى ( قوش بەرگلىك گۈل تىپى ، ) : گۈللۈك قات - قات، ئاق رەڭلىك، گۈل يېپىنچىسى 12 پارچە، توم بىر دەستە گۈل تاجى ئاستىدىكى يېنىك سېرىق ۋە ئۈستۈنكى ئۇچى سۇس ئاق، روشەن تاجلىق، « توققۇز تونلۇق نەرگىس گۈلى » دەپمۇ ئاتىلىدۇ. « يۈيلىڭلۇڭ » تېغى، چېچەكلەش مەزگىلى 20 كۈن ئەتراپىدا بولىدۇ. يەككە بەرگىلىك گۈل شەكلى گۈزەل، خۇش پۇراق ھەم بىر قەدەر ناچار، نەرگىس گۈلىنىڭ ئۆزگەرگەن تۈرى. 

نەرگىس گۈلىنى كۈزدە تېرىش ياخشى، قۇياش نۇرى يېتەرلىك، ھاياتىي كۈچى كۈچلۈك، سوغوققا چىدامسىز. يوپۇرماق تاشلايدىغان 7-8-ئايلاردا ئۇخلايدۇ،  ئۆسۈش نۇقتىسى ئۆچەككە كىرگەن مەزگلىدە تەڭگىسىمان غوللۇق، بىر قىسىم گۈل بىخلىرى كۈز ۋە قىشتا ئۆسىدۇ، باش ئەتىيازدا چېچەكلەپ، يازدا ئۇخلاش فىزىئولوگىيىلىك ئالاھىدىلىكى بار.نەرگىس گۈلى يورۇقلۇقنى ياخشى كۆرىدۇ، سۇغا ئامراق، ئوغۇتخۇمار، ئىللىقلىققا باب كېلىدۇ، نەم ھاۋا رايى شارائىتى مۇنبەت قۇمساڭغۇ تۇپراقنى ياقتۇرىدۇ. ئۆسۈپ يېتىلىشنىڭ ئالدىنقى مەزگىلىدە سالقىن، ئوتتۇرا مەزگىللىك سەل سوغۇققا چىداملىق، كېيىنكى مەزگىلدە ئىللىق. شۇڭا قىش پەسلىدە قەھرىتان سوغۇق ياز پەسلى تومۇز ئىسسىق بولمايدۇ  ئەتىياز، كۈز پەسلىدە كۆپ يامغۇرلۇق كىلىمات مۇھىتىنى تەلەپ قىلىدۇ. 

ئەسلى ماكانى ئاسىيانىڭ شەرقىي قىسمىدىكى دېڭىز ساھىلىدىكى ئىللىق رايون؛ جۇڭگونىڭ جېجياڭ، فۇجيەن دېڭىز ياقىسىدىكى ئاراللاردا ئۆزلۈكىدىن پەيدا بولغان.

نەرگىس گۈلى ئاساسلىق كېسەللىك ۋە ھاشارەت زىيانداشلىقى چوڭ قوڭۇر داغ كېسىلى بار، يوپۇرماقنىڭ سارغىيىپ كېتىشى، يىپچە قۇرت كېسەللىكى، ئېچىتقۇ زەمبۇرۇغ كېسەللىكى، كۆك پاختىلىشىش كېسىلى قاتارلىقلار. 

قارا داغ كېسىلى 

ئاساسلىقى نەرگىس گۈلى يوپۇرمىقى ۋە غولى. دەسلەپكى يۇقۇملانغاندا، يوپۇرماق ئۇچى قوڭۇر رەڭ، چوڭ يۇقۇملىنىش بولغاندا، يوپۇرماق ۋە ساپاقلىق ھەممىسى كېسەللىك دېغى پەيدا بولىدۇ، بۇنىڭ بىلەن ئۆسۈملۈك تۈپى ئۆسۈشتىن توختاپ، قۇرۇپ كېتىدۇ. 

خازان كېسىلى 

نەرگىس گۈلى يوپۇرماق يۈزىدە كۆپ يۈز بېرىدۇ، دەسلەپكى ۋاقىتتا ئۆڭۈپ كەتكەن يېشىل داغ، ئاندىن كېڭىيىپ يەلپۈگۈچسىمان سارغۇچ يبشىل ۋە گەردىش پەيدا بولىدۇ، ئاخىرقى مەزگىلىدە يوپۇرمىقى قۇرۇپ كىتىپ ھەمدە قارا رەڭلىك دانچىسىمان ماددا پەيدا بولىدۇ.

دورىلىق قىممىتى 

نەرگىس گۈلىنىڭ تەڭگىچە غولى دورا قىلىنىدۇ، ئۇرىقىنى يىغىپ لاي - لاتقۇلىرىنى يۇيۋېتىپ، قايناتقاندىن كېيىن، يالپاقلاپ، ئاپتاپتا قۇرۇتقاندىن كېيىن ئازراق زەھەرلىك. قىزىتما، ئىششىقنى ياندۇرۇش قاتارلىق داۋالاش ئۈنۈمىگە ئېرىشكىلى بولىدۇ. گۈرەن بەز ياللۇغىغا ئىشلىتىلىدۇ، غەلۋىرەك چىققان، قىزىرىپ ئىششىش، ئىسسىق قاتارلىق كېسەللىكلەرنى داۋالايدۇ. 

ئىقتىسادى قىممىتى  

نەرگىس گۈلى خۇش پۇراق، ماي مىقدارى %0.20-%0.45، ئەتىر، ئۇپا - ئەڭلىك، ئەتتىر سوپۇن ۋە باشقا ئالىي دەرىجىلىك گىرىم بۇيۇملىرى تەييارلاشقا بولىدۇ. نەرگىس گۈلى خۇش پۇراق، پۇرىقى كۈچلۈك، ئالىي دەرىجىلىك نەرگىس گۈلى چېيى، ۋۇلۇڭ چېيى قاتارلىقلار ياسىلىدۇ، گۈزەل خۇش پۇراقلىق، تەمى گىلىكول تەملىك. ^[0]