يەر ئوتتۇرا دېڭىزى

ياۋروپا، ئاسىيا، ئافرىقىدىن ئىبارەت ئۈچ قىئەتنىڭ ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان. شەرقتىن غەربكە ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 4000 كىلومېتىر، شىمالدىن جەنۇبقا كەڭلىكى 1800 كىلومېتىرغا يېتىدۇ، يەر مەيدانى 2 مىليون 505 مىڭ كۋادرات كىلومېتىر كېلىدۇ. يەر ئوتتۇرا دېڭىز ئاپىنىن يېرىم ئارىلى سىتيىسىلە بىلەن تۇنىس ئوتتۇرىسىدىكى تۇنىس بوغۇزىنى چېگرا قىلغان ھالدا شەرق، غەرب دەپ ئىككى قىسىمغا ئايرىلىدۇ. يېرىم ئارال، ئاراللار تەرىپىدىن لىگورىيە دېڭىزى، تىررېن دېڭىزى، ئادىرىياتىك دېڭىزى، ئىئون دېڭىزى، ئېگەي دېڭىزى قاتارلىق دېڭىزلارغا بۆلۈنىدۇ. ئوتتۇرىچە چوڭقۇرلۇقى 1500 مېتىر، ئەڭ چوڭقۇر جايى 5092 مېتىر كېلىدۇ. تۇز تەركىبى بىر قەدەر يۇقىرى بولۇپ، ئەڭ يۇقىرىسى %39.5 گە يېتىدۇ. يەر ئوتتۇرا دېڭىزى غەربتە جەبىلتارىق بوغۇزى ئارقىلىق ئاتلانتىك ئوكيان بىلەن، شەرقىي شىمالىدا داردانىل بوغۇزى، مەرمەر دېڭىزى، بوسفور بوغۇزى ئارقىلىق قارا دېڭىز بىلەن تۇتىشىدۇ. شەرقىي جەنۇبتا سۈۋەيش قانىلى ئارقىلىق قىزىل دېڭىزغا چىققىلى بولىدۇ. ئۇ ئاتلانتىك ئوكيان بىلەن ھىندى ئوكياننى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان مۇھىم سۇ يولى ھېسابلىنىدۇ. يەر ئوتتۇرا دېڭىز ئەتراپىدا جەبىلتارىق پورتى(ئەنگلىيە) ، مارسېل(گرانسىيە) ، گېنويا، نېئاپول(ئىتالىيە) ، بارسېلونا(ئىسپانىيە) ، سىپلىت، ريېكا(يۇگوسلاۋىيە) ، دۇررېس(ئالبانىيە) قاتارلىق مۇھىم پورتلار بار.^[0]