فرېدېرىك لېيتون

فرېدېرىك لېيتون 1830-يىلى 12-ئاينىڭ 3-كۈنى ئەنگلىيەدە بىر دوختۇر ئائىلىسىدە تۇغۇلغان، 1896-يىلى ئالەمدىن ئۆتكەن.  داڭلىق رەسسام.

1878- يىلى 11- ئاينىڭ 13- كۈنى لېيدېن، ئۆلۈپ كەتكەن گۈزەل سەنئەت ئىنستىتۇتىنىڭ مۇدىرى گرانتنىڭ ئورنىغا گۈزەل سەنئەت ئىنستىتۇتىنىڭ مۇدىرى بولغان، كىشىلەر بىردەك ئۇنىڭ بىلىم ، تەبىئەت ، ئىقتىدارى ۋە مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنى  ئېتىراپ قىلغان ۋە بۇلارنىڭ ھەممىسى شۇنى كۆرسەتتىكى ، ئۇ بىر ياخشى داھىي، ئالىي ئىلمىي ئۇنۋانلىق ھوقۇقنى ئىگىلەشكە  مۇۋاپىق. ئۇنى شۇ دەۋردىكى بىر مۇكەممەل ئادەم دېيىشكە بولغان، بارلىق كىشىلەرنىڭ ھىمايىسىگە ئېرىشكەن. ئىلگىرى ياش ۋاقتىدا ياۋرۇپانى ئايلانغان، ھەمدە فرانك رىم ۋە پارىژدا بىلىم تەھسىل قىلغان.

فرېدېرىك لېيتون ئاساسەن رۇسىيەدە چوڭ بولغان. ئۇنىڭ بوۋىسى خان ئوردىسىنىڭ تېۋىپى بولۇپ، ئۇ بىر مەھەل تېۋىپلىق بىلەنمۇ شۇغۇللانغان. ئەينى ۋاقتىدىكى نىگۇلاس تەختكە چىققاندىن كېيىن رۇسىيەدىن ئايرىلىپ چىقىپ كەتكەن. كېيىنچە، گېرمانىيەنىڭ بېرلېندا ئولتۇراقلىشىپ قالغان. بېرلېندا لېيتون شۇ جايدىكى ئىنىستىتۇتتا ئوقىغان.

1843-يىلى، ئۇ فرانكفورتقا ئەۋەتىلگەن.

1844-يىلى قىشتا يەنە ئائىلىسىدىكىلەر بىلەن بىرلىكتە فلورېنساغا كەلگەن. فلورېنسادا ئۇ ئۆزىنىڭ سەنئەت ھاياتىنى باشلىغان.

1849-يىلى، لېيتون پارىژدا قىسقا مۇددەت ئۆگىنىشتە بولغان ھەمدە شۇ جايدىكى داڭلىق مۇزېيلاردىكى گۈزەل-سەنئەت ئەسەرلىرىدىن زوق ئالغان.

لېيدىن فلورېنسادا دۇنياغا داڭلىق فلورېنسىيە گۈزەل سەنئەت ئىنىستىتۇتىدا ئوقۇغان، ئىشتىن سىرتقى ۋاقىتتا ئاناتومىيە مەشىق قىلغان. كېيىن يەنە قايتىپ فرانكفورت مەكتىپىدە ئوقۇغان ياشتىن 17 ياشقىچە. ئىنگرېسقا چوقۇنغان، تىتىسيان ۋە كىلەي رەسىملىرىنى نۇسخىلىغان.

1852-يىلى، 22 ياشلىق لېيدىن رىمغا كۆچۈپ بېرىپ، رىم گۈزەل سەنئەت ئىنىستىتۇتىغا كىرىپ ئەنئەنىۋى رەسىم سىزىشنى ئۆگەنگەن، ھەمدە مۇستەقىل سەنئەت ئىجادىيىتى بىلەن شۇغۇللانغان. شۇ يىلى ئۇ ئىجاد قىلغان مەيدانى چوڭ ، كۆرۈنۈشى ھەيۋەتلىك ، تارىخىي تېمىدىكى ئەسەرلەر«مارىيە بۇئېينا خانقىزنىڭ يەر خېتىنى مۇھاپىزەت قىلىپ فلورېنسىيە چوڭ كوچىسىدىن ئۆتۈشى» دەپمۇ تەرجىمە قىلىنغان (« مۇقەددەس ئىلگىرلەش» ) ناملىق رەسىم ، ئۇنىڭ جاسارىتى ۋە تالانتىنى نامايان قىلغان.

فرېدېرىك لېيتون بارا-بارا ئىتالىيە ۋە ئىتالىيە سەنئىتىنى ياقتۇرۇپ قالغان. 1855- يىلى، لېيدېن ئۇ ئەزەلدىن بېرىپ باقمىغان  يۇرتى ئەنگلىيەگە قايتقان، « مۇقەددەس ئىلگىرلەش» خان جەمەتى گۈزەل سەنئەت ئىنستىتۇتىنىڭ رەسىم كۆرگەزمىسىدە مۇۋەپپەقىيەت قازانغان.^[0] باھالىغۇچىلار شۇ ۋاقىتتىن باشلاپ ئىزچىل ئۇنىڭ دوستلىرىنىڭ، ناھايىتى يۇقىرى باھاسىغا ئېرىشكەن. رەسسامنى تېخىمۇ خۇشال قىلىدىغىنى شۇكى، بۇ رەسىم ئۇزاققا ئۆتمەي  ئايال پادىشاھ ۋېكتورىيە تەرىپىدىن سېتىۋالغان، ئايال پادىشاھ يەتكۈزۈپ بېرىشكىلا ماقۇل بولغان. بۇ چاغدا ئۇ ئاللىقاچان ئەنگلىيە رەسساملىق جەھەتتە يېتىشىپ چىققان مۇنەۋۋەر بولغان، شۇندىن باشلاپ  بۇ ياش رەسسام بىراقلا بۈيۈك ئەنگلىيە ئىمپېرىيىسىنىڭ رەسساملىق ساھەسىگە كىرگەن.

1859- يىلى 29 ياشلىق لېيدىن لوندوندا ئولتۇراقلىشىپ، سادىق ئەنگلىيە ئايال پادىشاھىغا خىزمەت قىلغان. 1868- يىلى لېيدېن ئۆزىنىڭ ئىلمىي ئۇنۋان ئەسىرى  ئەسەر « قۇملۇقتىكى ھېيرونوم » گۈزەل سەنئەت ئىنىستىتۇتىنىڭ ئاكادېمىكى دېگەن شەرەپلىك نامغا ئېرىشكەن.

 « دېدالۇس بىلەن ئىكارۇس»، « مۇزىكا دەرسى »، « چۆمۈلۈۋاتقان پرۇسسىيە يولۇچىسى »، « پىژغىرىم 6-ئاي »، «پېئارلنىڭ نېغمەت قۇچۇپ قايتىپ كېلىشى »قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.

1868- يىلى ئەنگلىيە خان جەمەتى ئاكادېمىكلىقىغا تاللانغان.

1878- يىلى خان جەمەتى گۈزەل سەنئەت ئىنستىتۇتىنىڭ مۇدىرى بولغان.

1864-يىلى، لېيتون ئەنگلىيە خان جەمەتى ئىلمىي جەمئىيىتى غەيرىي رەسمىي ئەزالىقىغا سايلانغان. شۇنىڭدىن كېيىن، ئۇنىڭ كۈندىلىك خىزمىتى كىلاسسىك ئەپسانىلەر ۋە تارىخىي ھېكايىلەردىكى گۈزەل كارتىنىلارنى رەسىمگە ئايلاندۇرۇشتىن ئىبارەت بولغان. ئاشۇ يىللاردا، لېيتون رەسساملىقتا ئىنتايىن تېز كۆزگە كۆرۈنگەن. ئۇنىڭ تېز يازما ۋە مەشق ئەسەرلىرىنىڭ سانى شىددەت بىلەن كۆپىيىپ، يۇقىرى باھالارغا ئېرىشكەن.

1877-يىلى، ئۇنىڭ ھەيكەل ئەسىرى «يېنىك ئاتلىتكا تەنھەرىكەتچىسى ۋە بوغما يىلانلارنىڭ ئېلىشىشى» خان جەمەتى ئىلمىي جەمئىيىتىدە كۆرگەزمە قىلىنغان.

لېيدېننى ئۆمرىنىڭ ئاخىرىدا كېسەل چىرمىۋالغان، لېكىن يەنىلا توختىماي ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللانغان. ئۇنىڭ سەنئىتى يۈكسەك شان - شەرەپكە ئېرىشكەن.

1886- يىلى لېيدېن 56 ياشقا كىرگەندە، ئەنگلىيە ئايال پادىشاھى ئۇنى ئەنگلىيە ئاقسۆڭەكلەر قاتارىغا كىرگۈزگەن، ئەينى ۋاقىتتا ئەنگلىيىدىكى رەسساملارنىڭ سالاھىيىتى ئارقىلىق  داڭلىق بارون بولغان، نامى سىتلەيدىن بارون.

 فرېدېرىك لېيتونغا مەرتىۋە بېرىلىپ 2- كۈنى ئالەمدىن ئۆتكەن، ئەنگلىيە دۆلەت تارىخىدىكى بارونلىق قىلىدىغان ۋاقىتى ئەڭ قىسقا ئادەم بولغان. ئۇنىڭ ۋەسىيىتى : « مېنىڭ مۇھەببەتىمنى ئىنستىتۇتىقا تەقدىم قىلىڭلار».^[1]