دورا ئۆسۈملۈكلەر قامۇسى

«دورا ئۆسۈملۈكلەر قامۇسى »دېگەن ئەسەرنى ئېلىمىزنىڭ مىڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى ئۇلۇغ دورىگەرلىك ئالىمى لى شىجىن 27 يىل تەتقىق قىلىش ئارقىلىق يېزىپ چىققان . بۇ قامۇس 1578 - يىلى پۈتكەن ، جەمئىي 52 توم بولۇپ ، قامۇسقا 1892 خىل دورىلىق ئۆسۈملۇك ، 11096 خىل رېتسىپ ، 1160 پارچە رەسىم كىرگۈزىلگەن .قامۇس يەنە دورىلارنىڭ تەبىئىي تۈرىگە ئاساسەن سۇ، ئوت ، تۇپراق ،مېتال،ئوت-چۆپ، مېۋە، دانلىق زىرائەت ، كۆكتات، ياغاچ، جابدۇق ، ھاشارات، قاسراق ، قۇش، ھايۋان، ئادەمدىن ئىبارەت 16 بۆلۈم (سىنىپ) قا بۆلۈنگەن ، ھەر بىر بۆلۈمى يەنە بىر قانچە تۈرگە ، يەنى، جەمئىي 60 تۈر (ئەترەت) گە بۆلۈنگەن.

«دورا ئۆسۈملۈكلەر قامۇسى » دا جۇڭگۇلۇقلارنىڭ 16-ئەسىردىن ئىلگىرىكى دورا ئىشلىتىش تەجرىبىلىرى ۋە بىلىملىرى خۇلاسىلىنىپ ، ئۇلارنىڭ دورا ئىشلىتىش جەريانىدا كۆرۈلگەن خاتالىقلىرى ۋە يىتەرسىزلىكلىرىگە ئەمەلىيەت چىقىش قىلىنغان ئاساستا تۈزىتىش كىرگۈزۈلگەن.ئاپتۇر ئۆزى ئەمەلىيەتتىن ئۆتكۈزگەن يېڭى مەزمۇنلارنى قوشقان . تۈرلەرگە ئايرىش جەھەتتە بىر قەدەر ئىلمىي ، مەزمۇنى غەرىپ ئۆسۈمۈكلەرنى تۈرگە ئايرىش ئىلمىنىڭ ئىجادچىسى لىننې 1735-يىلى نەشىر قىلدۇرغان ، پەقەتلا 12 بەتلىك «تەبىئىي سىستىما»كىتابتىن مول. قامۇستا يەنە خەلىق ئارىسىدىكى ئاددىي ۋە سىناقتىن ئۆتكەن رېتسېپلار ھەم دورا يىغىش ، تېرېش، ياساش، ئىشلىتىش قاتارلىق تەرەپلەردىكى بىرىنچى قول ماتېرىياللار خاتىرىلەنگەن بولۇپ ، كېيىنكىلەرنىڭ جۇڭيى دورىلىرىنى تەتقىق قىلىشى ئۈچۈن قولايلىقلارنى يارىتىپ بەرگەن . بۇ كىتاب دۇنياغا كەلگەندىن كىيىن دۆلەت ئىچىگە كەڭ تارقالغا ، شۇنداقلا دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدا زور تەسىرگە ئىگەبولغان . 

دورا ئۆسۈملۈكلەر قامۇسىھەرقايسى دۆلەتلەر ئارىسىدىكى مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشنىڭ ئۈزلۈكسىز كېڭىيىشىگە ئەگىشىپ، جۇڭيى تېبابىتى نەزەرىيەسى ۋە جۇڭيى دورا ئىلمى دۇنياغا كەڭ تارالغان، بۇ قامۇستىكى نۇرغۇنلىغان سىناقتىن ئۆتكەن رېتسىپلار ۋە دورا ئىلمى، نەزەرىيەلىرى تېخىمۇ مۇھىم قىممىتىنى ئىپادىلىدى. بۇ قامۇس جۇڭگۇغا مەنسۈپ بولۇپلا قالماستىن ، بەلكى پۈتۈن دۇنياغا مەنسۈپ .^[1]