يارداڭ ئەجدىرىھا شەھىرى

يارداڭ ئەجدىرىھا شەھىرىيارداڭ ئەجدىرىھا شەھىرى لوپنۇر كۆلىنىڭ شەرق، شىمال، غەرب ئۈچ تەرىپىگە تارقالغان، بۇنىڭ ئىچىدە شەرق تەرەپتىكى لوپنۇر يارداڭ يەر شەكلى ئەڭ تىپىك. ئەجدىرىھا شەھىرى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، تۇتاش كەتكەن ئېگىز-پەس توپا دۆۋىسى ئارىسىدا كەڭ تارقالغان قاتتىق تۇز پوستى خۇددى ئەجدىرىھاغا ئوخشايدۇ، ھەممىسى شەرقى شىمال-غەربى جەنۇب يۆنىلىشىدە سوزۇلغان.

يارداڭ ئەجدىرىھا شەھىرىبۇ شامال يالىغان يەرنىڭ دائىرىسى، شەرق-غەرب كەڭلىكى تەخمىنەن 35 كىلومېتىر، جەنۇب-شىمال ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 100 كىلومېتىر كېلىدۇ، كۆلىمى 3500 كۋادرات كىلومېتىر، داۋان ئۈستى بىر قەۋەت ئاق شور توپا قەۋىتى بىلەن قاپلانغان، بەزىلىرى ناھايىتى قېلىن بىر قەۋەت تۇز، يەنە بىر قىسىمى ئاق مەلھەم بىلەن تۇندۇرۇلغان، ئۇلار ئەتىگەنلىك قۇياش نۇرىدا، كۈمۈشتەك پارلايدۇ، شۇنىڭ ئۈچۈن قەدىمكى «ئاق ئەجدىھا چۆللۈكى دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئۇ يەنى كىروران شەرق تەرىپىدىكى بىر خىل تەبىئىي توسۇق، يەنە كىرورانغا بېرىشتىكى مۇھىم ئۆتەڭ. 

يارداڭ ئەجدىرىھا شەھىرى19-ئەسىرنىڭ ئاخىرى 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا، شۋېتسىيىلىك ئىكىسپىدىتسىچى سىۋېن ھېدىن بىلەن ئەنگلىيەلىك سىتەيىن ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ لوپنور كۆلى رايونىدا تەكشۈرۈش جەريانىدا، يارداڭ دېگەن سۆزنى تىلغا ئالغان، شۇنىڭ بىلەن يارداڭ دۇنيا جۇغراپىيىلىك خىزمەتچىلىرىنىڭ  ۋە ئارخېئولوگلار ئورتاق قوللىنىلىدىغان يەر شەكلى ئاتالغۇسى بۇلۇپ قالغان. يۈەن سۇلالىسى دەۋرىدە  ئىتالىيەلىك ساياھەتچى ماركوپولو لوپنۇر رايونىغا كەلگەن، ئۇ خاتىرىسىدە مۇنداق دەپ يازىدۇ : « يول بويى ساپلا قۇم تاغ بىلەن قۇملۇق جىلغىسى، يېمەكلىك تېپىش مۇمكىن ئەمەس، پىيادىلەر كېچىدە يول يۈرسە، جىنلارنىڭ ئاۋازى ئاڭلىنىدۇ». 

يارداڭ ئەجدىرىھا شەھىرىدىكى يارداڭلارنىڭ شەكلى ھەرخىل: بەزىلىرى «قەلئە»، سالماق، تەمكىن؛ بەزىلىرى شەھەر سېپىلى؛ بەزىلىرى  خۇددى ئېگىز بىنالارغا ئوخشايدۇ، قـەيسەرانە، ئېگىز قەد كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ. بۇ غەلىتە جىسىملار ئوتتۇرىسىدىكى كەڭ تارقالغان شامال يالىغان ئويمان يەر خۇددى كوچىغا ئوخشايدۇ، چوڭقۇر، خىلۋەت، سىرلىق. ^[0]