نوبېل مۇكاپاتى

    نوبىل شىۋىتسىيەنىڭ ستوكھولمدا دۇنياغا كەلگەن ،كۆزگە كۆرۈنگەن خېمىيە ئالىمى ،تېخنىك ،كەشپىياتچى ،كارخانىچى . ئۇنىڭ ھاياتىدىكى تېخنىكا كەشپىيات پاتنېىتى 355 تۈر ،ئۇنىڭ ئىچىدە گېلىستىرىننى نېيتراللاشتۇرۇپ ياساپ چىققان پارتلاتقۇچ دورىسى ئەڭ داڭلىق ، ئۇ پەقەت تەتقىقات ،كەشپىيەت بىلەنلا شۇغۇللىنىپ قالماي يەنە سانائەت بىلەنمۇ شۇغۇللانغان ،ياۋروپا ،ئامرىكا قىتئەسى قاتارلىق بەش قىتئەدىكى 20 دۆلەتتە تەخمىنەن 100 ئەتراپىدا زاۋۇت ۋە شىركەتلەرنى قۇرۇپ ،غايەت زور مال –مۈلۈك ۋە بايلىق توپلىغان ،دۇنيادىن كېتىدىغان چاغدا ۋەسىيەت مۇنداق ۋەسىيەت قالدۇرغان : « مال –مۈلكۈمنى فوندىغا ئايلاندۇرۇپ ،ھەريىلى مۇشۇ فوندىنىڭ ئۆسۈمىنى ئالدىنقى يىلدىكى ئىنسانىيەت ئۈچۈن غايەت زور تۆھپىلەرنى قوشقان شەخىسلەرگە مۇكاپات قىلىپ تارقىتىپ بېرىش » دىن ئىبارەت .

      ئۇنىڭ ۋسىيىتىگە ئاساسەن 1901 –يىلى 12- ئاينىڭ 10 –كۈنى يەنى نوبىل ۋاپات بولغانلىقىنىڭ 5يىللىق خاتىرە كۈنىدە تۇنجى قېتىم تارقاتتى ،شۇنىڭدىن باشلاپ ،ئۇرۇش مەزگىلىدە ئۈزۈلۈپ قالغاندىن سىرت ھەريىلى مۇشۇ كۈندە ئايرىم ئايرىم ھالدا شىۋىتسىيە پايتەختى ستوكھولدا ۋە نورۋېگىيە پايتەختى ئوسلودا داغدۇغىلىق ھالداا مۇكاپات تارقىتىش مۇراسىمى ئۆتكۈزۈلىدۇ .1969-يىلى  شىۋېتسىيە دۆلەت بانكىسى مەبلەغ ئاجىرتىپ نوبىل ئىقتىسادشۇناسلىق مۇكاپاتىنى تەسسىس قىلدى ،شۇ يىلدىن باشلاپ باشقا بەش تۈرلۈك مۇكاپات بىلەن ئوخشاش ۋاقىتتا تارقىتىشنى باشلىدى ،نوبىل ئىقتىسدا مۇكاپاتىنىڭ نامزاتلىرىنى سايلاش پىرىنسىپى بولسا :ئىقتىساد ئىلمى تەتقىقات ساھەسى بويىچە مۇھىم قىممەتكە ئىگە تۆھپىلەرنى قوشقان شەخىسلەرنى سايلاش . 

ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﮬﺎﻳﺎﺗﻰ 

ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﮬﺎﻳﺎﺗﯩﻐﺎ ﻗﯩﺰﺯﯨﻘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺗﻮﺭﺩﺍﺷﻼﺭ ﺗﻮﺭﻧﻰ ﺋﺎﺧﺘﯘﺭﯗﭖ ﻛﯜﺭﮔﻪﻱ. ﺋﯘﻻﺭﺩﺍ ﺑﯩﺰ ﺋﯜﮔﯩﻨﯩﺸﻜﻪ ﺗﯩﮕﯩﺸﻠﯩﻚ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﻧﻪﺭﺳﯩﻠﻪﺭ ﺑﺎﺭ. ﻣﻪﻥ ﺑﻪﺯﻯ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﯨﺮﺍﻕ ﺋﯩﺸﻼﺭﻧﻰ ﻗﺴﯩﺘﯘﺭﯗﭖ ﺋﯜﺗﯜﭖ ﻛﯩﺘﻪﻱ.

ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﺋﯩﻤﻤﺎﻧﯘﻝ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺋﯜﺯ ﯞﺍﺧﺘﯩﺪﺍ ﺳﯩﺘﻮﻛﮭﻮﻟﯩﻤﺪﯨﻜﻰ ﺩﺍﯕﻠﯩﻖ ﻗﯘﺭﻟﯘﺵ ﺋﯩﻨﮋﯨﻨﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﻛﻪﺷﭙﯩﻴﺎﺗﭽﻰ ﺑﯘﻟﯘﭖ ﺳﯩﺘﻮﻛﮭﯘﻟﯩﻤﺪﺍ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﻛﯜﯞﺭﯛﻙ ، ﻳﻮﻝ، ﻗﯘﺭﻟﯘﺵ ﺳﺎﻟﻐﺎﻥ ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ ﻛﻪﺳﯩﭗ ﺋﯩﮭﺘﯩﻴﺎﺟﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﺸﺘﯩﻦ ﺳﯩﺮﺕ ﺗﺎﻏﻼﺭﻧﻰ، ﭼﻮﯓ ﻗﯘﺭﺍﻡ ﺗﺎﺷﻼﺭﻧﻰ ﭘﺎﺭﺗﻠﯩﺘﯩﺶ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﭘﺎﺭﺗﻼﺗﻘﯘﭺ ﺩﻭﺭﯨﻼﺭﻧﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺩﺍﺋﯩﻢ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﻪ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎﺭﺍﺗﺘﻰ. ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻥ ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﺶ ﺋﻮﺭﻧﯩﺪﺍ ﭼﻮﯓ ﮬﺎﺩﯨﺴﻪ ﻳﯜﺯ ﺑﯩﺮﯨﭗ، ﻗﻮﺭﻟﯘﺵ ﺋﯚﺭﯛﻟﯜﭖ ﭼﯘﺷﯘﭖ ﺑﯘﻧﯩﯔ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﭘﯜﺗﯜﻧﻠﻪﻱ ﯞﻩﻳﺮﺍﻥ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺗﻮﺭﻣﯘﺵ ﮬﻪﻟﻪﻛﭽﯩﻠﯩﻜﯩﺪﻩ ﺭﯗﺳﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﺳﺎﻥ ﭘﯧﺘﯩﺮﺑﻮﺭﮔﻘﺎ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺑﯩﺮ ﻣﯩﺨﺎﻧﯩﻜﺎ ﺳﯩﺨﻰ ﻗﯘﺭﯗﭖ ﺗﯩﺰﻻ ﭼﺎﺭ ﭘﺎﺩﯨﺸﺎ ﯞﻩ ﺋﯜﻧﯩﯔ ﮔﯩﻨﺮﺍﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻛﯜﺯﻯ ﭼﯜﺷﻜﻪﻥ ﯞﻩ ﺋﯘ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﻛﯩﻤﯩﺴﺎﺯﻟﯩﻖ ﯞﻩ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺋﯜﺳﻜﯜﻧﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺳﺎﭖ ﺭﻭﺳﯩﻴﻪ ﺋﺎﺭﻣﯩﺴﻴﯩﮕﻪ ﺳﯧﺘﯩﭗ ﺋﯩﻘﺘﺴﺎﺩﻯ ﻳﻪﻧﻪ ﺟﺎﻧﻼﻧﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﻰ ﺳﺎﻥ ﭘﯧﺘﯧﺮﺑﻮﺭﮔﻘﺎ ﺋﻪﻛﯩﻠﯩﭗ ﺷﯘ ﻳﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﺋﻪﯓ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﻼﺭﻧﻰ ﺋﺎﺋﯩﻠﻪ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﻠﯩﻘﻘﺎ ﺗﻪﻛﻠﯩﭗ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻣﻪﺧﺴﯘﺱ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﻠﯩﮕﻪﻥ. 17 ﻳﺎﺷﻘﺎ ﻛﯩﺮﮔﻪﻧﺪﻩ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﻣﺎﺗﯩﻤﺎﺗﯩﻜﺎ، ﻓﯩﺰﯨﻜﺎ، ﺧﯧﯩﻤﯩﻴﻪ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﭘﻪﻧﻠﻪﺭﺩﻩ ﻛﯜﭼﻠﯘﻙ ﺋﺎﺳﺎﺱ ﺳﯧﻠﯩﭗ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋﯘ ﺑﯘ ﻧﻪﺭﺳﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﻗﯩﺰﺯﯨﻘﻤﺎﻱ ﺷﯩﺌﯩﺮ، ﺩﯨﺮﺍﻣﺎ ﻳﯧﺰﯨﺸﻘﺎ ﺑﻪﻛﺮﺍﻕ ﻗﯩﺰﺯﯨﻘﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﺑﺎﻟﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯜﺯﯨﻨﯩﯔ ﺋﯩﺰﯨﻨﻰ ﺑﯧﺴﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﺸﯩﻨﻰ ﺋﯜﻣﯩﺖ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ ﺋﯘﻧﻰ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﯜﮔﯩﻨﯩﭗ ﻛﯩﻠﯩﺶ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﭼﻪﺗﺌﻪﻟﮕﻪ ﺋﻪﯞﻩﺗﻜﻪﻥ. ﺋﯘ ﺑﯩﺮ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﻳﯩﻞ ﻓﯩﺮﺍﻧﺴﯩﻴﻪ، ﮔﯧﺮﻣﺎﻧﯩﻴﻪ، ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﻴﻴﻪ ﯞﻩ ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﯩﻐﺎ ﻛﯩﻠﯩﭗ ﺧﯧﻤﯩﻴﻪ ﺋﯩﻨﮋﯨﻨﯩﺮﻟﯩﻘﻰ ﺋﯜﮔﻪﻧﮕﻪﻥ. ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﯘ ﭘﺎﺭﯨﮋﺩﺍ ﭘﺮﻭﻓﯩﺴﺴﻮﺭ ﭘﯩﻠﯘﺯ T. J. Pelouze ﻧﯩﯔ ﺷﻪﺧﺴﻰ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﺨﺎﻧﯩﺴﯩﺪﺍ ﺋﯩﺸﻠﯩﮕﻪﻥ ﯞﻩ ﺷﯘ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺋﯩﺘﺎﻟﯩﻴﯩﻠﯩﻚ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺳﻮﺑﺮﯦﺮﻭ (Ascanio Sobrero) ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﯘﻧﯘﺷﻘﺎﻥ. ﺳﻮﺑﺮﯦﺮﻭ ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺋﯜﭺ ﻳﯩﻞ ﺑﯘﺭﯗﻥ ﻧﯧﺘﺮﻭﮔﯩﻠﯩﺘﺴﯩﺮﯨﻦ ( Nitroglycerine) ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ ﭘﺎﺭﺗﻼﺗﻘﯘﭺ ﺳﻮﻳﯘﻗﻠﯘﻗﻨﻰ ﻛﻪﺷﯩﭗ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻣﺎﺗﯩﺮﯨﻴﺎﻟﻨﯩﯔ ﭘﺎﺭﺗﻠﯩﺘﯩﺶ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﺷﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﭘﻮﺭﯗﺧﻘﺎ ﻗﺎﺭﯨﻐﺎﻧﺪﺍ ﺑﻪﻙ ﺯﻭﺭ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ،ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺳﻪﺯﮔﯜﺭﻟﯜﻛﻰ ﺑﻪﻙ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ، ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﭘﺎﺭﺗﻠﯩﺸﯩﻨﻰ ﻛﻮﻧﺘﯧﺮﻭﻝ ﻗﯩﻠﻐﯩﻠﻰ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ، ﺋﺎﺯﺭﺍﻕ ﺑﯧﺴﯩﻢ ﯞﻩ ﺋﯩﺴﺴﯩﻘﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﺴﯩﻼ "ﺳﻮﺭﯗﻥ ﺗﺎﻟﻠﯩﻤﺎﻱ" ﭘﺎﺭﺗﻼﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﺘﯩﻦ ﺋﻪﻣﻪﻟﻰ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﺸﻜﻪ ﻣﯘﯞﺍﭘﯩﻖ ﻛﻪﻟﻤﯩﮕﻪﻥ. ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻣﺎﺗﯩﺮﯨﻴﺎﻟﻐﺎ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﻩ ﻗﯩﺰﺯﯨﻘﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. 1852-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘ ﺩﺍﺩﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﮭﺘﯩﻴﺎﺟﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺭﻭﺳﯩﻴﻪﮔﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﯩﻠﯩﭗ ﺩﺍﺩﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻳﺎﺭﺩﻩﻣﻠﻪﺷﻜﻪﻥ.ﺩﻩﻝ ﺷﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﺭﻭﺳﯩﻴﻪ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﻪﻧﮕﯩﻠﯩﻴﻪ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺋﻮﺭﯗﺵ ﭘﺎﺭﺗﻼﭖ (Crimean war 1853-1856).ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﻳﺎﺳﯩﻐﺎﻥ ﻛﯩﻤﻪ ﯞﻩ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻻﺯﯨﻤﻠﯩﻚ ﺋﯜﺳﻜﯜﻧﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﺭﻭﺳﯩﻴﻪ ﺋﺎﺭﻣﯩﻴﺴﻰ ﺋﯩﮭﯩﺘﯩﻴﺎﺟﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﻯ ﻳﻪﻧﻪ ﺷﯩﺪﺩﻩﺕ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻛﯜﺗﯜﺭﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ. ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﻮﺭﯗﺵ ﺗﯜﮔﯩﮕﻪﻧﺪﻩ ﻳﻪﻧﻪ ﮬﻪﺭﺧﯩﻞ ﺳﻪﯞﻩﭘﻠﻪﺭ ﺗﯜﭘﻪﻳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﻯ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﯞﻩﻳﺮﺍﻥ ﺑﯘﻟﯘﺵ ﮔﯩﺮﺩﺍﯞﯨﻐﺎ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﮬﻪﻡ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺋﻮﻏﻠﻰ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﺩ ﯞﻩ ﯸﻤﯩﻠﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪﮔﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺋﻮﻏﻠﻰ ﺭﻭﺳﯩﻴﻪﺩﻩ ﻗﺎﻟﯩﻤﯩﺰ ﺩﻩﭖ ﺗﯘﺭﯞﯨﻠﯩﭗ ﺷﯘ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺗﯩﺮﻣﯩﺸﯩﭗ ﻳﯘﺭﯛﭖ ﻧﯩﻔﯩﺖ ﻗﯩﺰﯨﭗ ﻳﻪﻧﻪ ﺗﯩﺰﻻ ﯞﻩﻳﺮﺍﻥ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﻜﻨﻰ ﺗﯩﻜﻠﻪﭖ ﺷﯘﭼﺎﻏﺪﯨﻜﻰ ﺭﻭﺳﯩﻴﻪﺩﯨﻜﻰ ﺋﻪﯓ ﭼﻮﯓ ﺑﺎﻳﻼﺭﺩﯨﻦ ﺑﻮﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ.

1863-ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪﮔﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﺯﯨﮭﻨﯩﻨﻰ ﻧﯩﺘﺮﻭﮔﯩﻠﯩﺘﺴﯩﺮﯨﻨﻨﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﯩﺨﻪﺗﻪﺭ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﺸﻨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺳﻪﺭﯨﭗ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ 1864-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯩﺸﻠﯩﮕﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﺴﺪﻩ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﮬﺎﺩﯨﺴﻰ ﻳﯘﺯ ﺑﯩﺮﯨﭗ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻗﯧﺮﯨﻨﺪﯨﺸﻰ ﺋﯧﻤﯩﻞ ﯞﻩ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺑﯩﺮ ﻣﯘﻧﭽﻪ ﺋﺎﺩﻩﻣﻠﻪﺭ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﯧﺘﯩﭗ ﺯﯨﻠﺰﯨﻠﻪ ﺑﻮﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ. ﺷﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﯩﻼ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﺩﯗﻧﻴﺎ ﻧﯩﺘﺮﻭﮔﯩﻠﯩﺘﺴﯩﺮﯨﻨﻨﯩﯔ ﻏﺎﻳﻪﺕ ﺯﻭﺭ ﭘﺎﺭﺗﻼﺗﻘﯘﭺ ﻛﯜﭼﯩﮕﻪ ﻗﺎﻳﯩﻞ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ. ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﭼﯜﭼﯜﮔﻪﻥ ﺳﯩﺘﻮﻛﮭﯘﻟﯩﻢ ﮬﯜﻛﯜﻣﯩﺘﻰ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺑﯘﻧﺪﺍﻕ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﻪ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﺸﯩﻨﻰ ﺗﻮﺧﺘﯩﺘﯩﺸﯩﻨﻰ ﯞﻩ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﺩﻩﻡ ﻳﻮﻕ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﯩﺮﯨﺸﻨﻰ ﺗﻪﻟﻪﭖ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺩﯨﯖﯩﺰ ﺑﻮﻳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﺩﻩﻡ ﻳﻮﻕ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﺨﺎﻧﺎ ﻗﯘﺭﯗﭖ ﺩﺍﯞﺍﻣﻠﯩﻖ ﻧﯩﺘﺮﺭﻭﮔﯩﻠﯩﺘﺴﯩﺮﯨﻨﻨﻰ ﺑﯩﺨﻪﺗﻪﺭ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﺶ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﯩﺴﻰ ﺗﻮﻏﺮﯨﻠﯩﻖ ﺋﯩﺰﺩﻩﻧﮕﻪﻥ. 1867-ﻳﯩﻠﯩﻐﺎ ﺑﺎﺭﻏﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺑﯘ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﯩﻨﻰ ﺗﯧﭙﯩﭗ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﻰ ﭘﺎﺗﯩﻨﯩﺘﻘﺎ ﺋﺎﻟﺪﯗﺭﯗﭖ ﺗﯩﺰﯨﻤﻠﯩﺘﯩﭗ "ﺩﯨﻨﺎﻣﯩﺖ" (dynamite) ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺕ ﻗﻮﻳﯘﭖ ﻛﯜﭘﻠﻪﭖ ﺋﯩﺸﻠﻪﭘﭽﯩﻘﯩﺮﯨﺸﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻥ. ﺋﯘ ﺋﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﯩﻤﯘ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﭘﺎﺭﺗﻼﺗﻘﯘﭺ ﺩﻭﺭﯨﻼﺭﻧﻰ، ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﯩﻼﺭﻧﻰ ﻛﻪﺷﯩﭗ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﻣﺮﯨﺪﻩ ﺗﯩﺰﯨﻤﻐﺎ ﺋﺎﻟﺪﯗﺭﻏﺎﻥ ﭘﺎﺗﯩﻨﯩﺘﻰ 355 ﻛﻪ ﻳﻪﺗﻜﻪﻥ.

ﺋﯘ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﯩﻼﺭﻧﻰ ﺗﯧﭙﯩﭗ ﭼﯩﻘﻘﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺎ ﻗﯘﺭﯗﭖ ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻣﺎﺗﯩﺮﯨﻴﺎﻟﻨﻰ ﻛﯜﭘﻠﻪﭖ ﺋﯩﺸﻠﻪﭖ ﭼﯩﻘﺎﺭﻏﺎﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﺸﻠﻪﭘﭽﯩﻘﺎﺭﻏﺎﻥ ﻣﺎﺗﯩﺮﯨﻴﺎﻟﻰ ﯞﻩ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﺶ ﺗﯧﺨﻨﻜﯩﺴﻰ ﺷﯘ ﺩﻩﯞﯨﺮﮔﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪﻥ ﺋﯜﻧﯜﻣﻰ ﺋﻪﯓ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ، ﺑﺎﮬﺎﺳﻰ ﺑﯘﺭﯗﻥ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﭘﯘﺭﯗﺥ ﺩﯨﮕﻪﻧﺪﻩﻙ ﻣﺎﺗﯩﺮﯨﻴﺎﻟﻼﺭﺩﯨﻦ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﮬﻪﺳﺴﻪ ﺋﻪﺭﺯﺍﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻣﻪﮬﺴﯘﻻﺗﻠﯩﺮﻯ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﻳﺎﯞﺭﯗﭘﺎ، ﺋﺎﺳﯩﻴﺎ، ﺋﺎﯞﺳﺘﯩﺮﺍﻟﯩﻴﻪ،ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﯩﻼﺭﻏﯩﭽﻪ ﺳﯧﺘﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻣﺎﺗﯩﺮﯨﻴﺎﻝ ﻗﻮﺭﺍﻡ ﺗﺎﺷﻼﺭﻧﻰ ﭘﺎﺭﺗﻠﯩﺘﯩﺶ، ﺗﻮﻧﯩﻞ، ﻗﺎﻧﺎﻝ ﻳﺎﺳﺎﺵ، ﻗﯘﺩﯗﻕ ﻗﯩﺰﯨﺶ ﯞﻩ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺳﺎﻧﺎﺋﻪﺗﻠﻪﺭﺩﻩ ﻛﻪﻡ ﺑﯘﻟﺴﺎ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻣﺎﺗﯩﺮﯨﻴﺎﻟﻐﺎ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﺎﻥ.ﺩﯗﻧﻴﺎﺩﯨﻜﻰ ﺋﻪﯓ ﺗﻪﺱ ﮬﯩﺴﺎﭘﻠﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻗﯘﺭﻟﯘﺷﻼﺭ ﻛﯜﭖ ﺋﺎﺳﺎﻧﻼﺷﻘﺎﻥ. ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪﻣﯘ ﺑﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﺋﯜﺯﯨﻨﯩﯔ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺎ ﺑﺎﺷﻘﯘﺭﯗﺷﺘﯩﻜﻰ ﺗﺎﻻﻧﺘﻨﯩﻨﻰ ﻧﺎﻣﺎﻳﻪﻥ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﻯ ﻛﯜﭼﯩﻨﻰ ﺷﯩﺪﺩﻩﺕ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻛﯩﯖﻪﻳﺘﻜﻪﻥ. ﺑﯩﺮ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﻳﯩﻞ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ 20 ﺩﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﺩﯛﻟﻪﺗﺘﻪ 90 ﺩﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﺯﺍﯞﻭﺕ ﯞﻩ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﺨﺎﻧﺎ ﻗﯘﺭﻏﺎﻥ. ﺋﯘ ﭘﺎﺭﯨﮋﺩﺍ ﺋﻮﻟﺘﯘﺭﺍﻗﻼﺷﻘﺎﻥ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﻟﯧﻜﯩﻦ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﻛﯜﻧﻠﯩﺮﻯ ﮬﻪﺭ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﺨﺎﻧﯩﻼﺭ، ﺯﺍﯞﻭﺗﻼﺭﺩﺍ ﺋﯜﺗﻜﻪﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺯﺍﻣﺎﻧﺪﯨﺸﻰ ﯞﯨﻜﺘﻮﺭ ﮬﯩﻴﻮﮔﯘ ﺋﯘﻧﻰ "ﺑﯘ ﺳﻪﺭﮔﻪﻧﺪﺍﺭ ﻳﺎﯞﺭﯗﭘﺎﺩﯨﻜﻰ ﺋﻪﯓ ﺑﺎﻱ ﺋﺎﺩﻩﻡ " ﺩﻩﭖ ﺗﻪﺭﯨﭙﻠﯩﮕﻪﻥ.ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻳﯩﻠﻼﺭ ﺋﯜﺗﻜﻪﻧﺴﯩﺮﻯ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻛﻪﺷﯩﭗ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﻼﺭ ﺋﯩﺸﻠﻪﭘﭽﯩﻘﯩﺮﯨﺸﺘﯩﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻳﻪﻧﻪ ﭘﺎﺭﺗﻼﺗﻘﯘﭺ ﻗﻮﺭﺍﻝ ﻳﺎﺳﺎﭖ ﺋﺎﺩﻩﻡ ﻗﯩﺮﯨﺸﺘﺎ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻥ . ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺑﯘﻻﺭﻧﻰ ﻛﯜﺭﯛﭖ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻏﻪﺯﻩﭘﻠﯩﻨﯩﭗ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺋﯘﻧﺪﺍﻕ ﻗﯩﻠﻤﺎﺳﻠﯩﯩﻘﻘﺎ ﭼﺎﻗﯩﺮﯨﻖ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﮬﯩﭽﻜﯩﻢ ﺋﺎﯕﻠﯩﻤﯩﻐﺎﻥ. 1895-ﻳﯩﻠﻰ ﯞﻩﺳﻴﻪﺕ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﯗﭖ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﻣﺎﻝ-ﻣﯘﻟﻜﯩﻨﻰ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﮕﻪ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﻣﺎﻱ "ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻓﻮﻧﺪﻯ"ﻧﻰ ﻗﯘﺭﯗﺷﻨﻰ ﻗﺎﺭﺍﺭ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ.

ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺯﺍﻣﺎﻧﺪﺍﺷﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺗﻪﺭﯨﭙﻠﯩﺸﯩﭽﻪ ﺋﯘ ﮬﻪﺩﺩﯨﺪﯨﻦ ﺋﺎﺷﻘﺎﻥ ﺯﯨﻴﺎﺩﻩ ﺧﯩﺰﻣﻪﺕ ﯞﻩ ﺳﯩﺮﺗﺘﺎ ﻳﯜﺭﯛﺵ ﺑﯩﻠﻪﻥ

43-ﻳﯧﺸﯩﺪﯨﻼ ﺋﯜﺯﯨﻨﻰ ﻗﯧﺮﻯ ﮬﯩﺲ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﻮﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. ﮬﻪﻡ ﻻﻳﯩﻘﻤﯘ ﺗﺎﭘﻤﯩﻐﺎﻥ. ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺩﻭﺳﺘﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺋﻮﺭﯗﻕ ﺗﯘﻗﻘﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺩﻩﯞﯨﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﮔﯩﺰﯨﺘﺘﻪ" ﭘﯩﺸﯩﭗ ﻳﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻥ، ﺗﯩﻠﻰ ﺗﺎﺗﻠﯩﻖ، ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺪﻩ ﮬﻪﻣﺮﺍ ﺑﯘﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻥ، ﺧﯩﺰﻣﻪﺗﺘﻪ ﻛﺎﺗﯩﭗ ﺑﯘﻻﻻﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﺎﻳﺎﻝ ﻛﯩﺮﻩﻙ" ﺩﻩﭖ ﺋﯩﻼﻥ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ ﮬﻪﻡ ﺷﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﺎﺭﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﯞﯨﺴﺘﯩﺮﻳﯩﻠﯩﻚ ﺑﻪﺭﻓﺎ ﻛﯩﺮﯨﻨﯩﺴﻜﻰ (Countess Bertha Kinsky) ﻧﻰ ﺑﻪﻛﻤﯘ ﻳﺎﻗﺘﯘﺭﯗﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. ﺋﻪﻣﻤﺎ ﻛﯩﺮﯨﻨﯩﺴﻜﻰ ﻗﯩﺴﻘﺎ ﻣﻪﺯﮔﯩﻞ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻗﯧﺸﯩﺪﺍ ﺋﯩﺸﻠﯩﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﯘﻧﻰ ﻳﺎﻗﺘﯘﺭﻣﺎﻱ ﺋﺎﯞﯨﺴﺘﯩﺮﯨﻴﮕﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﺳﺎﺗﻨﯧﺮ ( Count Arthur von Suttner) ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻮﻱ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﺘﯩﻤﯘ ﺑﻪﺭﻓﺎ ﻛﯩﻠﯩﻨﯩﺴﻜﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﺩ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﯮﺳﺘﻠﯘﻕ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﯨﺘﯩﻨﻰ ﺳﺎﻗﻼﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺧﻪﺕ ﻳﯧﺰﯨﺸﯩﭗ ﺗﯘﺭﻏﺎﻥ. ﻳﯩﻠﻼﺭﻧﯩﯔ ﺋﯜﺗﯜﺷﯩﮕﻪ ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﭗ ﺑﻪﺭﻓﺎ ﻛﯩﺮﯨﻨﯩﺴﻜﻰ ﻗﯘﺭﺍﻝ، ﺋﺎﺭﻣﯩﻴﻪ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻧﻪﺭﺳﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﺑﻪﻙ ﺋﯜﭺ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ ﮬﻪﻡ " ﻗﻮﻟﯩﯖﯩﺰﺩﯨﻜﻰ ﻗﯘﺭﺍﻟﻨﻰ ﺗﺎﺷﻼﯓ " ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻣﻪﺷﮭﯘﺭ ﻛﯩﺘﺎﭘﻨﻰ ﻳﯧﺰﯨﭗ ﮬﻪﻡ ﮔﯩﺰﯨﺖ ﮊﻭﺭﻧﺎﻟﻼﺭﺩﺍ ﺗﻪﺷﯟﯨﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ ، ﻧﯘﺗﯘﻕ ﺳﯜﺯﻟﻪﭖ ﺷﯘ ﺯﺍﻣﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﺗﯩﻨﭽﻠﯩﻘﻨﻰ ﺗﻪﺭﻏﯩﭗ ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﯩﻐﺎ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﺎﻥ. ﻣﯘﺗﻠﻪﻕ ﻛﯜﭖ ﺳﺎﻧﻠﯩﻖ ﺗﻪﮬﻠﯩﻠﭽﯩﻼﺭﻧﯩﯔ ﻗﺎﺭﯨﺸﯩﭽﻪ ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﺑﺎﻳﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﻨﯩﭽﻠﯩﻘﻰ ﯞﻩ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺗﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﺸﻜﻪ ﺳﻪﺭﯨﭗ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻗﺎﺭﺍﺭﯨﻐﺎ ﻛﯩﻠﯩﺸﻜﻪ ﺑﻪﺭﻓﺎ ﻛﯩﻠﯩﻨﯩﺴﻜﯩﻨﯩﯔ ﻛﯜﺯ ﻗﺎﺭﺍﺷﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺧﻪﺗﻠﯩﺮﻯ ﮬﻪﻝ ﻗﯩﻠﻐﯘﭺ ﺭﻭﻝ ﺋﻮﻳﻨﯩﻐﺎﻥ. ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ 1905-ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺗﯩﻨﯩﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺑﻪﺭﻓﺎ ﻛﯩﻠﯩﻨﯩﺴﻜﯩﻐﺎ ﺑﯩﺮﯨﻠﮕﻪﻥ.

ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺭﯨﯟﺍﻳﻪﺗﻠﻪﺭﺩﻩ ﺩﯨﻴﯩﻠﯩﺸﯩﭽﻪ ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪﻧﯩﯔ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﺋﯩﻤﻤﺎﻧﻮﻝ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ. ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺑﯘ ﺧﻪﯞﻩﺭﻧﻰ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﭼﻮﯓ ﮔﯩﺰﯨﺖ ﮊﻭﺭﻧﺎﻟﻼﺭ "ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻗﺎﭘﺘﯘ" ﺩﻩﭖ ﺋﺎﯕﻠﯩﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺋﻪﺗﯩﺴﻰ ﮔﯩﺰﯨﺘﻨﯩﯔ ﺑﺎﺵ ﺑﯧﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﺩﻧﻰ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﺘﻰ ﺩﻩﭖ ﺧﻪﯞﻩﺭ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪﻧﯩﯔ ﮬﺎﻳﺎﺗﯩﻨﻰ ﺋﻪﺳﻠﻪﭖ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﮬﺎﻳﺎﺗﯩﻐﺎ ﺑﺎﮬﺎ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ. ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﯘﻻﺭ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ ﺑﺎﮬﺎﻻﺭﺩﺍ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﯩﺸﻼﺭ ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﻨﻤﺎﻱ ﯞﻩ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﺯ ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﻨﯩﭗ ﺳﻪﮬﯩﭙﯩﻨﯩﯔ ﻛﯜﭖ ﻗﯩﺴﻤﺪﻩ ﺋﯘﻧﻰ ﺩﯨﻨﺎﻣﯩﺘﻨﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﭼﯩﺴﻰ ﺩﻩﭖ ﺗﻪﺭﯨﭙﻠﯩﮕﻪﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻧﯩﺘﺮﻭﮔﯩﻠﯩﺘﺴﯩﺮﯨﻨﻐﺎ ﯞﻩ ﭘﺎﺭﺗﻼﺗﻘﯘﭺ ﺩﻭﺭﯨﻐﺎ ﻗﻮﺷﻘﺎﻥ ﺗﯜﮬﭙﯩﺴﻰ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﻩ ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﻨﻐﺎﻥ، ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ ﺑﯘ ﺩﻭﺭﯨﻼﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﺎﺳﺎﻧﻠﯩﻖ ﻳﺎﺭﯨﺘﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﻠﻠﻪ ﻳﻪﻧﻪ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺑﯩﮕﻮﻧﺎ ﺋﺎﺩﻩﻣﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﯩﺘﯩﺸﯩﮕﻪ ﺳﻪﯞﻩﭘﭽﻰ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻐﯩﻤﯘ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ. ﺋﯘ ﺋﯜﺯﻯ ﺋﻪﺗﯩﺴﻰ ﻣﯘﺷﯘ ﮔﻪﭘﻠﻪﺭﻧﻰ ﺋﯜﺯ ﻛﯜﺯﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻛﯜﺭﮔﻪﻥ، ﯴﺯﯨﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻘﯩﻼﺭ ﻧﻪﺯﻩﺭﯨﺪﻩ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﺩﯨﻨﺎﻣﯩﺪﻧﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﭼﯩﺴﻰ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﯨﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻐﯩﻨﻰ، ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺗﯜﮬﭙﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﻨﻤﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻐﯩﻨﻰ ﺑﺎﻳﻘﯩﻐﺎﻥ. ﺋﯜﺯﻯ ﺋﯩﺠﺎﺩ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﻧﻪﺭﺳﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭﻧﻰ ﻗﯩﺮﯨﺸﻘﺎ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﻏﻪﺯﻩﭘﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﯞﻩ ﺑﯘﻻﺭ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﺎﻝ ﺩﯗﻧﻴﺎﺳﯩﻨﯩﯔ "ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻓﯘﻧﺪﻯ" ﻧﻰ ﻗﯘﺭﯗﺷﻘﺎ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﺸﻜﻪ ﻗﺎﺭﺍﺭ ﻗﯩﻠﯩﺸﻐﺎ ﺗﯘﺭﺗﻜﯩﻠﯩﻚ ﺭﻭﻝ ﺋﻮﻳﻨﯩﻐﺎﻥ.

ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻠﯩﻚ ﻣﻪﺷﮭﯘﺭ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺋﺎﻟﻔﯩﺮﯨﺪ ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ 1895-ﻳﯩﻠﻰ 11-ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 27-ﻛﯜﻧﻰ ﭘﺎﺭﯨﮋﺩﺍ ﺭﻩﺳﻤﻰ ﺋﯩﻤﺰﺍ ﻗﻮﻳﯘﭖ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﻏﺎﻥ ﯞﻩﺳﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪﻥ 1901-ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﺭﻩﺳﻤﻰ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﻠﯩﺸﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻥ. ﺋﯘ ﻓﯩﺰﯨﻜﺎ، ﺧﯩﻤﯩﻴﻪ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﻩ ﺟﯩﻖ ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺸﻼﺭﻧﻰ ﺋﯩﻠﯩﭗ ﺑﺎﺭﻏﺎﻥ. ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﭘﺎﺭﺗﻼﺗﻘﯘﭺ ﺩﻭﺭﺍ ﻳﺎﺳﺎﺵ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﺯﻭﺭ ﺯﯨﮭﻨﯩﻨﻰ ﺳﯩﯖﺪﯗﺭﮔﻪﻥ ﯞﻩ ﺷﯘ ﺩﻩﯞﯨﺮﺩﯨﻜﻰ ﺋﻪﯓ ﺋﯩﻠﻐﺎﺭ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺗﯩﺨﻨﯩﻜﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ. ﺋﯘ ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﻧﻰ ﺑﯩﯟﺍﺳﺘﻪ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﯩﻐﺎ ﺋﺎﻳﻼﻧﺪﯗﺭﯗﭖ ﺑﺎﺯﺍﺭﻏﺎ ﺳﯧﻠﯩﭗ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻠﯩﺮﻯ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﺗﯩﺰ ﺳﯜﺭﺋﻪﺗﺘﻪ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺷﯘ ﺩﻩﯞﯨﺮﺩﯨﻜﻰ ﻳﺎﯞﺭﯗﭘﺎﺩﯨﻜﻰ ﭼﻮﯓ، ﺩﺍﯕﻠﯩﻖ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﯩﭽﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮﺳﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﺎﻥ. ﺋﯜﻣﺮﯨﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﯨﺪﺍ ﯞﻩﺳﻴﻪﺕ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﯗﭖ ﺋﯜﻣﺮﯨﺪﻩ ﺗﺎﭘﻘﺎﻥ ﭘﯘﻟﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﺗﻠﻪﻕ ﻛﯜﭖ ﻗﯩﺴﻤﯩﻨﻰ ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ ﺑﺎﻧﻜﯩﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘﭖ ﺋﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ ﯴﺳﯜﻣﻨﻰ "ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﯩﻨﯩﭽﻠﯩﻘﻰ، ﺋﯩﻠﯩﻢ-ﭘﻪﻧﻨﯩﯔ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺗﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺗﯜﮬﭙﻪ ﻗﻮﺷﻘﺎﻥ ﺷﻪﺧﯩﺴﻨﻰ ﺗﺎﺭﺗﯘﻗﻼﺵ" ﻗﺎ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﺸﻨﻰ ﺗﻪﯞﺳﯩﻴﻪ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﺑﯘ ﻗﺎﺭﺍﺭﻯ ﺋﯜﺯ ﯞﺍﺧﺘﯩﺪﺍ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﺪﻩ ﭼﻮﯓ ﻏﯘﻟﻐﯘﻻ ﻗﻮﺯﻏﯩﻐﺎﻥ. ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﺎﺩﻩﻡ ﺋﯩﺸﻪﻧﻤﻪﻱ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. ﮬﻪﺗﺘﺎ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪﺭ، ﺋﻮﺭﯗﻕ ﺗﻮﻗﻘﺎﻧﻠﯩﺮﻯ ﺋﻮﭼﯘﻕ ﺋﺎﺷﻜﺎﺭﺍ ﻗﺎﺭﺷﻰ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋﯘ ﻳﻪﻧﯩﻼ ﻛﻪﺳﻜﯩﻨﻠﯩﻚ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯘ ﻗﺎﺭﺍﺭﯨﺪﯨﻦ ﯞﺍﺯ ﻛﻪﭼﻤﯩﮕﻪﻥ. ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﺑﺎﺭﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﯩﻠﯩﭗ 1901-ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﮬﻪﺭ ﻳﯩﻠﻰ ﺑﯩﺮ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺭﻩﺳﻤﻰ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﻠﯩﺸﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻥ. 

نوبىل خېمىيە مۇكاپاتى ؛ نوبىل فىزىكا مۇكاپاتى؛ نوبىل فىزىئولوگىيە ۋە تىببى ئىلىم مۇكاپاتى ؛نوبىل ئەدەبىياتمۇكاپاتى ؛ نوبىل تىنىچلىق مۇكاپاتى ؛نوبىل

 ئىقتىسادشۇناسلىق مۇكاپاتى .

   نوبىل مۇكاپاتىنى تارقىتىش مۇراسىمى چۈشتىن كېيىن ئۆتكۈزىلىدۇ ،چۈنكى نوبىل 1896 –يىلى 12 – ئاينىڭ 10 - كۈنى چۈشتىن كېيىن سائەت 4:30 ئۆتكەندە ۋاپات بولغان ،مۇشۇ ئىنسانىيەتنىڭ تەرەققىياتى ۋە مەدەنىيىتى ئۈچۈن غايەت زور تۆھپىلەرنى قوشقان ئۇلۇغ ئالىمنى خاتىرلەش يۈزىسىدىن ،1901 –يىلى بىرىنچى قېتىملىق تارقاتقاندا ،نوبىل ۋاپات بولغان شۇ پەيىتنى تاللاپ مۇراسىم ئۆتكۈزۈشنى قارار قىلغان . 

ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﯩﺶ ﺩﺍﺋﯩﺮﯨﺴﻰ ﯞﻩ ﺗﺎﺭﻗﺎﺗﻘﯘﭼﯩﻼﺭ

ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﯞﻩﺳﻴﯩﺘﻰ ﺑﯘﻳﯩﭽﻪ \" ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻓﻮﻧﯩﺪﻯ\" ﻗﯘﺭﯗﻟﯘﭖ 1905 -ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﻓﯩﺰﯨﻜﺎ، ﺧﯧﻤﯩﻴﻪ، ﻣﯩﺪﯨﺘﺴﯩﻨﺎ(ﻳﺎﻛﻰ ﺑﯩﺌﻮﻟﻮﮔﯩﻴﻪ ) ، ﺋﻪﺩﯨﺒﯩﻴﺎﺕ ﯞﻩ ﺗﻨﯩﭽﻠﯩﻖ ﺗﯩﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﭖ 5 ﺗﯜﺭ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ \" ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺗﻰ ﯞﻩ ﺗﻨﯩﭽﻠﯩﻐﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺯﻭﺭ ﺗﯜﮬﭙﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻗﻮﺷﻘﺎﻥ، ﺋﯩﻠﯩﻢ ﭘﻪﻧﺪﻩ ﺯﻭﺭ ﺑﺎﻳﻘﺎﺷﻼﺭﻧﻰ ﻗﻮﻟﻐﺎ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﮔﻪﻥ\" ﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﻨﻰ ﻣﯘﺋﻪﻳﻴﻪﻧﻠﻪﺷﺘﯘﺭﯗﺵ، ﺋﯘﻻﺭﻏﺎ ﺋﯩﻠﮭﺎﻡ ﺑﯩﺮﯨﺶ ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﻐﺎ ﻳﺎﺭﺩﻩﻣﺪﻩ ﺑﻮﻟﯘﺵ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﻠﯩﺸﻐﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻥ. \"ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻓﻮﻧﺪﻯ\" ﻗﯘﺭﯗﻟﯘﭖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﻠﯩﺸﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﺗﺎ ﮬﺎﺯﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺋﯘ ﺋﯜﺯﯨﻨﯩﯔ ﺋﺎﺩﯨﻠﻠﯩﻘﻰ، ﻧﯘﭘﯘﺯﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺩﯗﻧﻴﺎﺩﯨﻜﻰ ﮬﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻼﺭ ﺋﺎﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﻳﯜﻛﺴﻪﻙ ﺋﯘﺭﯗﻧﺪﺍ ﺗﯘﺭﯗﭖ ﻛﯩﻠﯩﯟﺍﺗﯩﺪﯗ. ﮬﺎﺯﯨﺮ ﺋﯘ ﺑﯩﺮ ﺩﯛﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﭘﻪﻥ-ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﺎ ﺳﻪﯞﯨﻴﺴﯩﻨﻰ ﺋﯜﻟﭽﻪﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﺋﯜﻟﭽﻪﻣﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﺳﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎﻟﺪﻯ.

ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻼﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﻓﯩﺰﯨﻜﺎ ﯞﻩ ﺧﯧﻤﯩﻴﻪ ﺗﯜﺭﻯ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪ ﺧﺎﻥ ﺟﻪﻣﻪﺗﻰ ﭘﻪﻧﻠﻪﺭ ﺋﺎﻛﺎﺩﯨﻤﯩﻴﺴﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻨﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺋﻪﺩﯨﺒﯩﻴﺎﺕ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪ ﺋﺎﻛﺎﺩﯦﯧﻤﯩﻴﺴﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﺋﺎﻛﺎﺩﯨﻤﯩﻴﻪ 1786-ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪ ﭘﺎﺩﯨﺸﺎﮬﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﻗﯘﺭﯗﻟﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺋﻪﺳﻠﻰ ﻣﻪﻗﺴﯩﺘﻰ \"ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪ ﺗﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﺳﺎﭘﻠﯩﻐﻰ، ﮔﯜﺯﻩﻟﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﻰ ﻗﯩﻠﯩﺶ\" ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. ﻣﯩﺪﯨﺘﺴﯩﻨﺎ ﻛﺎﺭﻭﻟﯩﻨﺴﯩﻜﻰ ﺋﯩﻨﺴﺘﯩﺘﻮﺗﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﺋﯩﻨﯩﺴﺘﯩﺘﻮﺕ 1810-ﻳﯩﻠﻰ ﻗﯘﺭﯗﻟﻐﺎﻥ ﻣﯩﺪﯨﺘﺴﯩﻨﺎ ﺋﯘﻧﯟﯨﺮﺳﯩﺘﯩﺘﻰ ﺑﯘﻟﯘﭖ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪﺩﯨﻜﻰ ﺋﻪﯓ ﺩﺍﯕﻠﯩﻖ ﯞﻩ ﭼﻮﯓ ﻣﯩﺪﯨﺘﺴﯩﻨﺎ ﺋﯘﻧﯟﯦﯧﺮﺳﯩﺘﻰ ﮬﯩﺴﺎﭘﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺋﯘﻧﯟﯦﯧﺮﺳﯩﯩﺘﯩﺖ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺑﺎﮬﺎﻻﺵ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﻰ ﺋﻮﺭﯗﻧﻼﺷﺘﯘﺭﻟﯩﺪﯗ. ﺗﻨﯩﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﻧﻮﺭﯞﯨﮕﯩﻴﻪﺩﯨﻜﻰ \"ﻧﻮﺭﯞﯨﮕﯩﻴﻪ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﻰ\" ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻨﯩﺪﯗ، ﺑﯘ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﻨﯩﯔ ﺑﻪﺵ ﺋﻪﺯﺍﺳﯩﻨﻰ ﻧﯘﺭﯞﯨﮕﯩﻴﻪ ﭘﺎﺭﻻﻣﯩﻨﯩﺘﺘﻰ ﺗﻪﻣﯩﻨﻠﻪﻳﺪﯗ. ﻳﻪﻧﻰ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺗﯩﻨﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﻴﻪ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺋﻪﻣﻪﺱ ﺑﻪﻟﻜﻰ ﻧﻮﺭﯞﯨﮕﯩﻴﻪ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻨﯩﺪﯗ. 1968-ﻳﯩﻠﯩﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﻩ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪ ﺑﺎﻧﻜﯩﺴﻰ ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﻰ ﺧﺎﺗﯩﺮﻟﻪﺵ ﻳﯜﺯﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻤﯘ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﻰ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﺸﻨﻰ ﻗﺎﺭﺍﺭ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺑﯘ ﭘﯘﻟﻨﻰ ﺋﯜﺯﻟﯩﺮﻯ ﻛﯜﺗﯜﺭﯨﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻤﯘ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﻴﻪ ﺧﺎﻥ ﺟﻪﻣﻪﺗﻰ ﭘﻪﻧﻠﻪﺭ ﺋﺎﻛﺎﺩﯨﻤﯩﻴﺴﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻨﯩﺪﯗ.

ﮬﻪﺭ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺑﺎﮬﺎﻻﺵ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﻠﯩﺮﻯ ﮬﻪﺭ ﻳﯩﻠﻰ 10-ﺋﺎﻳﺪﺍ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﯜﭼﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﺑﺎﮬﺎﻻﻳﺪﯗ. 12-ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 10-ﻛﯜﻧﻰ ﻳﻪﻧﻪ ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﯞﺍﭘﺎﺕ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻛﯜﻧﯩﺪﻩ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﺪﻩ ﺩﺍﻏﺪﯗﻏﯩﻠﯩﻖ ﻣﯘﺭﺍﺳﯩﻢ ﺋﻮﺭﯗﻧﻼﺷﺘﯘﺭﯗﻟﯘﭖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﯩﺪﯗ. ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪ ﭘﺎﺩﯨﺸﺎﮬﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﯨﻠﯩﺪﯗ.

ﮬﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﻟﺘﯘﻥ ﻣﯩﺪﺍﻝ، ﻛﯩﻨﯩﺸﻜﺎ ﯞﻩ ﭘﯘﻟﺪﯨﻦ ﺗﻪﺭﻛﯩﭗ ﺗﺎﭘﯩﺪﯗ. ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺳﻮﻣﻤﯩﺴﻰ ﺷﯘ ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻓﯘﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﺋﯜﺳﯜﻣﯩﮕﻪ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍﺭ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺪﯗ.ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺗﻮﺭ ﺑﯧﺘﯩﺪﻩ ﺩﯨﻴﯩﻠﯩﺸﭽﻪ، 1865-ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﯞﻩﺳﻴﻪﺕ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﻏﺎﻧﺪﺍ ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﻏﺎﻥ ﺑﺎﻳﻠﯩﻘﻰ 31ﻣﯩﻠﯩﻴﯘﻥ ﻛﯩﺮﻭﻥ (ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪ ﭘﯘﻝ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﻰ) ﺋﯩﻜﻪﻥ، ﺑﯘ ﭘﯘﻟﻨﯩﯔ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﻗﯩﻤﻤﻰ 1500 ﻣﯩﻠﻴﯘﻥ، ﻳﻪﻧﻰ ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻴﺎﺭﺩ 500ﻣﯩﻠﻴﯘﻥ ﻛﯩﺮﻭﻥ ﺋﯩﻜﻪﻥ، ﺑﯘ ﭘﯘﻟﻨﯩﯔ ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺋﯜﺳﯜﻣﯩﺪﯨﻦ ﮬﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﺗﯜﺭﮔﻪ ﺗﻮﻏﺮﺍ ﻛﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﭘﯘﻝ 2005-ﻳﯩﻠﻰ ﺗﻪﺧﻤﯩﯩﻨﻪﻥ 10 ﻣﯩﻠﻴﯘﻥ ﻛﯩﺮﻭﻥ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ، ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺳﻮﻣﻤﯩﺴﻰ ﺗﻪﺧﻤﯩﻨﻪﻥ 1.3 ﻣﯩﻠﻴﯘﻥ ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﺎ ﺩﻭﻟﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ، ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺧﻪﻟﯩﻖ ﭘﯘﻟﻰ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﯩﺪﻩ 10 ﻣﯩﻠﻴﯘﻧﺪﯨﻦ ﺟﯩﻘﺮﺍﻕ ﻳﯘﻩﻧﮕﻪ ﺗﻮﻏﺮﺍ ﻛﯩﻠﯩﺪﯗ.

ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺗﯩﻨﯩﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ1904-ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻮﺭﯞﯨﮕﯩﻴﻪ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﻰ ﻗﯘﺭﯗﻟﻐﯘﭼﻪ ﻧﻮﺭﯞﯨﮕﯩﻴﻪ ﭘﺎﺭﻻﻣﻨﯩﺘﻨﯩﯔ ﺭﻩﺋﯩﺴﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﯨﻠﮕﻪﻥ. ﻛﯩﻴﯩﻦ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﯨﻠﮕﻪﻥ. ﺑﯘ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺖ ﭘﺎﺭﻻﻣﯩﻨﯩﺖ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﯩﻜﯩﺘﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺗﯜﺯﯛﺵ ﺋﻮﺭﯗﻧﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺟﺎﯞﺍﭘﻜﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﺘﻰ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯗ. ﻧﻮﺭﯞﯨﮕﯩﻴﻪ ﮬﯜﻛﯜﻣﻪﺕ ﺋﻪﺯﺍﻟﯩﺮﻯ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﯩﻠﻤﻪﻳﺪﯗ.

   نوبىل مۇكاپاتىنىڭ مۇكاپات پۇلى بولسا شىۋېتسىيە پۇلى شىۋېتسىيە كورۇناسى تارقىتىلىدۇ ،ھەريىللىق مۇكاپات سوممىسى نوبىل فوندىنىڭ سېلىنما پايدىسىغا ئاساسەن بېكىتىدۇ ،1901 –يىلى بىرىنچى قېتىم تارقاتقاندا ،ھەربىر تۈرنىڭ مۇكاپات پۇلى 150 مىڭ شىۋىتسىيە كورۇناسى بولغان ، ئەينى ۋاقىتتىكى شىۋىتسىيەدىكى بىر پروففىسورنىڭ 20 يىللىق مائاشىغا تەڭ بولغان ،1980 –يىلى نوبىل مۇكاپاتىنىڭ ھەربىر تۈرنىڭ مۇكاپات سوممىسى 1 مېليون شىۋىتسىيە كورۇناسى بولغان ،1991 –يىلى 6 مېليون شىۋىتسىيە كورۇناسى بولغان ، 2000 -يىلغا كەلگەندە 9 مېليون شىۋىتسىيە كورۇناسى بولغان ، ئالتۇن مېدالى بولسا ئېغىرلىقى 270 گىرام ،تەركىبى سېرىق ئالتۇن بولۇپ،ئالدى يۈزىگە نوبىلنىڭ ھەيكىلى ئويۇلغان ،ئوخشىمىغان مۇكاپات تۈرىنىڭ ،مېدالنىڭ كەينىدىكى نەقىش ئوخشاش بولمايدۇ ،لايھىلىنىشىمۇ ئوخشىمايدۇ ،مۇكاپات تارقىتىش مۇراسىمى تەنتەنىلك ھەم ئاددى ،ھەريىلى سەھنىگە چىقىدىغان ئادەم سان 1500 دىن 1800 گىچە ؛ئەرلەر فراك ياكى مىللىي كىيىم كىيىشى ،ئاياللار يارىشىملىق مۇراسىم كىيىمى كىيىشى كېرەك .

ﺩﯗﻧﻴﺎﺩﯨﻜﻰ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻼﺭﻏﺎ ﻗﺎﺭﯨﻐﺎﻧﺪﺍ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﻧﺎﻣﺰﺍﺕ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﯩﺶ ﯞﻩ ﺑﺎﮬﺎﻻﺵ ﺗﯜﺯﯛﻣﻰ ﻣﯘﻛﻪﻣﻤﻪﻝ ﮬﻪﻡ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ. ﺋﯘﻻﺭ ﮬﻪﺭ ﻗﯧﺘﯩﻤﺪﺍ 3 ﻣﯩﯖﺪﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﺗﻪﻛﻠﯩﭙﻨﺎﻣﻪ ﺋﻪﯞﻩﺗﯩﭗ ﺋﯜﺯ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﯘﭘﯘﺯﻟﯘﻕ ﺋﻪﺭﺑﺎﭘﻼﺭﻧﻰ ﻧﺎﻣﺰﺍﺕ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﯩﺸﻜﻪ ﺗﻪﻛﻠﯩﭗ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ. ﻧﺎﻣﺰﺍﺕ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﯩﺸﻨﯩﯔ ﺋﻪﯓ ﺋﺎﺧﯩﺮﻗﻰ ﭼﯧﻜﻰ ﮬﻪﺭ ﻳﯩﻠﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 31-ﻛﯜﻧﻰ. ﻧﺎﻣﺰﺍﺕ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻧﻠﻪﺭ ﺷﯘ ﯞﺍﺧﺘﯩﺪﺍ ﭼﻮﻗﯘﻡ ﮬﺎﻳﺎﺕ ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﻛﯩﺮﻩﻙ. ﺑﯘﻻﺭ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﻣﻪﺧﭙﯩﻴﻪﺗﭽﯩﻠﯩﻖ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﯸﻠﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﻣﻪﺧﯩﭙﯩﻴﻪﺗﭽﯩﻠﯩﻚ 50 ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﺷﻜﺎﺭﺍ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺋﻪﯓ ﭼﻮﯓ ﺷﻪﺭﺗﻰ ﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻠﯩﻘﻘﺎ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻧﻠﻪﺭ ﭼﻮﻗﯘﻡ ﺋﯜﺯﯨﻨﯩﯔ ﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻠﯩﻘﻘﺎ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﻤﻪﺳﻠﯩﻜﻰ ﻛﯩﺮﻩﻙ. ﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻼﺭ ﻳﯩﻐﯩﻠﯩﭗ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺖ ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻦ 200 ﮔﻪ ﻳﯩﻘﯩﻦ ﻛﯩﺸﯩﻨﻰ ﺋﺎﻳﺮﯨﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﯘﻻﺭﻧﻰ ﺋﯜﺯ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯘﺗﻪﺧﻪﺳﺴﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﺋﻪﯞﻩﺗﯩﭗ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﺘﯩﺶ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺑﯘ ﻧﺎﻣﺰﺍﺕ 15 ﺋﺎﺗﺮﺍﭘﯩﻐﺎ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﻟﯩﺪﯗ. ﺷﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺖ ﺋﯜﺯﯨﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﺴﯩﻨﻰ ﺗﻪﯞﺳﯩﻴﺴﯩﻨﻰ ﻗﻮﺷﯘﭖ ﺑﯘ ﻣﺎﺗﯩﺮﯨﻴﺎﻟﻼﺭﻧﻰ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﻩﺗﻠﯩﻖ ﺋﺎﻛﺎﺩﯨﻤﯩﻴﮕﻪ ﺗﺎﭘﺸﯘﺭﯨﺪﯗ. ﺋﺎﺧﺮﯨﺪﺍ ﺋﺎﻛﺎﺩﯨﻤﯩﻴﻨﯩﯔ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﻩﺗﻠﯩﻚ ﺋﻪﺯﺍﻟﯩﺮﻯ ﺑﯩﺮ ﻳﻪﺭﮔﻪ ﻛﯩﻠﯩﭗ ﺑﯩﻠﻪﺕ ﺗﺎﺷﻼﺵ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﻪﯓ ﺋﺎﺧﯩﺮﻗﻰ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﯜﭼﯩﻨﻰ ﺑﯩﻜﯩﺘﯩﺪﯗ.

ﺋﺎﺩﻩﺗﺘﻪ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺋﻪﯓ ﻛﯜﭖ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﺍ ﺋﯜﭺ ﻛﯩﺸﯩﮕﻪ ﺑﯩﺮﯨﻠﯩﺪﯗ. ﺋﻪﮔﻪﺭ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻛﯩﺸﻰ ﺋﺎﻟﺴﺎ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺗﻪﯓ ﺋﯩﻜﻜﯩﮕﻪ ﺑﯜﻟﯜﻧﯩﺪﯗ. ﺋﻪﮔﻪﺭ 3 ﻛﯩﺸﻰ ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﺳﻰ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ ﻳﯧﺮﯨﻤﯩﻨﻰ ﺋﺎﻟﯩﺪﯗ، ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﻳﯧﺮﯨﻤﻰ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻛﯩﺸﯩﮕﻪ ﺗﻪﯓ ﺑﯜﻟﯜﭖ ﺑﯩﺮﯨﻠﯩﺪﯗ. ﻛﯩﻤﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺋﯜﻟﯜﺷﻨﻰ ﺋﯧﻠﯧﺸﯩﻨﻰ ﺋﺎﻛﺎﺩﯨﻤﯩﻴﻪ ﺗﯩﺰﯨﻤﻠﯩﻜﻨﻰ ﺋﯩﻼﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﺪﺍ ﺑﯩﻠﻠﻪ ﺋﯩﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺪﯗ.

ﺑﯘ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻼﺭ ﮬﻪﺭ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺗﯜﺭﻟﻪﺭﺩﻩ ﺋﺎﻧﭽﻪ ﻣﯘﻧﭽﻪ ﭘﻪﺭﯨﻖ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﭼﻮﯓ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﻮﺧﺸﺎﺵ. ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮﺳﻰ ﺋﻮﻣﯘﻣﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﻗﺎﺭﯨﻐﺎﻧﺪﺍ ﺋﻪﺩﯨﺒﯩﻴﺎﺕ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﺩﻩﻣﮕﻪ ﺑﯩﺮﯨﻠﯩﭗ ﻛﯩﻠﯩﯟﺍﺗﯩﺪﯗ. ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻼﺭ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﺋﺎﺩﻩﻣﮕﻪ ﺗﻪﯓ ﺑﯩﺮﯨﻠﯩﯟﺍﺗﯩﺪﯗ.

ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﯞﻩﺳﯩﻴﯩﺘﻰ ﺑﯘﻳﯩﭽﻪ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻰ ﭼﻮﻗﯘﻡ ﺷﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﮬﺎﻳﺎﺕ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺋﺎﺩﻩﻣﮕﻪ ﺑﯩﺮﯨﻠﯩﺸﻰ ﻛﯩﺮﻩﻙ. ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻧﻠﻪﺭ ﺑﯘﻟﺴﺎ ﺗﯜﮬﭙﯩﺴﻰ ﻗﺎﻧﭽﻪ ﭼﻮﯓ ﺑﯘﻟﺴﯩﻤﯘ ﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻠﯩﻘﻘﺎ ﻛﯩﺮﮔﯜﺯﯗﻟﻤﻪﻳﺪﯗ. ﺑﯘ ﺗﯜﺯﯛﻣﻰ ﺗﺎ ﮬﺎﺯﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺗﻪﮬﻠﯩﻠﭽﯩﻠﻪﺭ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ ﻛﯩﻠﯩﯟﺍﺗﯩﺪﯗ.ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﻗﺎﺭﯨﺸﯩﭽﻪ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺋﻮﻟﯘﻍ ﺑﺎﻳﻘﺎﺷﻼﺭﻧﻰ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎﺭﻏﺎﻥ ﺋﺎﻟﯩﻤﻼﺭ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻠﯩﻘﻘﺎ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﻠﯩﺸﺘﯩﻦ ﺑﯘﺭﯗﻥ، ﻳﺎﻛﻰ ﻧﻪﺯﯨﺮﯨﻴﺴﻰ ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻠﯩﻨﯩﺸﺘﯩﻦ ﺑﯘﺭﯗﻥ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﯩﺘﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﯜﮬﭙﯩﺴﯩﻨﻰ ﺧﺎﺗﯩﺮﻟﻪﺵ ﻛﯩﺮﻩﻙ ﺋﯩﻜﻪﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺷﯩﯟﯨﺘﺴﯩﻴﻪ ﺗﻪﺭﻩﭖ ﻧﻮﺑﯩﻠﻨﯩﯔ ﯞﻩﺳﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﭼﻮﻗﯘﻡ ﺋﻪﻣﻪﻝ ﻗﯩﻠﯩﺸﻤﯩﺰ ﻛﯩﺮﻩﻙ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪﻟﻪﺭﮔﻪ ﭘﻪﺭﯞﺍ ﻗﯩﻠﻤﯩﻐﺎﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﻧﯘﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ ﺗﯜﮬﭙﯩﻜﺎﺭﻻﺭﻏﺎ ﺑﯩﺮﯨﻠﮕﻪﻥ. ﺑﯘﻻﺭﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻠﯩﻘﻘﺎ ﻛﯜﺭﺳﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻧﺪﻩ ﮬﺎﻳﺎﺕ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻨﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﺸﺘﯩﻦ ﺑﯘﺭﯗﻥ ﻳﺎﻛﻰ ﻣﯘﺭﺍﺳﯩﻢ ﺋﯜﺗﻜﯜﺯﯛﻟﯘﺷﺘﯩﻦ ﺑﯘﺭﯗﻥ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ. ﺑﯘﻻﺭ ﺑﯘﺭﯗﻧﻘﻰ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻜﻪﻥ ﺩﯛﻟﻪﺗﻠﻪﺭ ﺗﻪﺷﻜﯩﻼﺗﯩﻨﯩﯔ ﺑﺎﺵ ﻛﺎﺗﯩﯟﻯ ﺩﻩﮒ ﺧﺎﻣﺎﺭﯨﺴﻜﺠﻮﻟﺪ

( Dag Hammarskjöld ، ﺋﯘ 1961-ﻳﯩﻠﻰ ﺗﯩﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ) ﯞﻩ ﺋﻪﻛﺴﯩﻞ ﻛﺎﺭﯨﻠﻔﯩﻠﺪﯨﺖ ( Axel Karlfeldt ﺋﯘ 1931-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﻪﺩﯨﺒﯩﻴﺎﺕ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ). 1971-ﻳﯩﻠﯩﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﻩ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﻰ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ ﺑﯘﻟﺴﺎ ﺑﯩﺮﯨﺸﻜﻪ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯗ ﺩﻩﭖ ﻳﯩﯖﻰ ﺗﯜﺯﯛﻡ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﻐﺎﻥ. 1996-ﻳﯩﻠﻰ 10-ﺋﺎﻳﺪﺍ ﯞﯨﻠﻴﺎﻡ ﯞﯨﻜﺮﻯ (William Vickrey ) ﻧﯩﯔ ﺑﯘ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﯩﮕﻰ ﺋﯩﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ 12-ﺋﺎﻳﺪﺍ ﻣﯘﺭﺍﺳﯩﻢ ﺋﯜﺗﻜﯜﺯﯗﻟﮕﯩﭽﻪ ﺑﯘ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ. ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺋﻪﻣﻪﻟﺪﯨﻦ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﯗﻟﻐﺎﻥ.

ﺋﻪﮔﻪﺭ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻐﯘﭼﯩﻼﺭ ﻗﺎﻧﺎﺋﻪﺕ ﮬﯩﺲ ﻗﯩﻠﻤﯩﺴﺎ ﺷﯘ ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻤﯩﺴﺎ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻛﺎﻡ ﺩﯨﮕﻪﻧﺪﻩ 5 ﻳﯩﻠﺪﺍ ﺑﯩﺮ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﭼﻮﻗﯘﻡ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﯩﺸﻰ ﻛﯩﺮﻩﻙ.

ﯞﻩﺳﯩﻴﻪﺕ ﺑﯘﻳﯩﭽﻪ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺋﻮﺭﯗﻧﻐﺎ ﻳﺎﻛﻰ ﺗﻪﺷﻜﯩﻼﺗﻘﺎ ﺑﯩﺮﯨﻠﻤﻪﻳﺪﯗ، ﺷﻪﺧﯩﺴﻜﻪ ﺑﯩﺮﯨﻠﯩﺪﯗ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺗﯩﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﻣﻪﻟﯘﻡ ﺗﻪﺷﻜﯩﻼﺗﻘﺎ ﺑﯩﺮﯨﻠﺴﯩﻤﯘ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺗﻪﺷﻜﯩﻼﺗﻘﺎ ﺑﯩﺮﯨﻠﮕﻪﻧﺪﻩ ﭼﻮﻗﯘﻡ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺷﻪﺧﯩﺴﻨﯩﯔ ﻧﺎﻣﻰ ﺋﺎﺗﯩﻠﯩﺸﻰ ﻛﯩﺮﻩﻙ. ﮬﯜﻛﯜﻣﻪﺗﻜﻪ ﺑﯩﺮﯨﻠﻤﻪﻳﺪﯗ. 

ﺗﺎﻛﻰ 2006-ﻳﯩﻠﻐﯩﭽﻪ ﺟﻪﻣﺌﻰ 758 ﺋﺎﺩﻩﻣﮕﻪ ، 18 ﺋﻮﺭﮔﺎﻧﻐﺎ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﺪﻯ. ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﻣﯘﺗﻠﻪﻙ ﻛﯜﭘﭽﯩﻠﯩﻜﻰ ﺑﯩﺮﺩﻩﻡ ﮬﻪﻣﻤﻪ ﻣﯘﺗﻪﺧﻪﺳﺴﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺘﺮﺍﭖ ﻗﯩﻠﯩﺸﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﺘﻰ. ﺋﺎﺯ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺗﺎﻻﺵ ﺗﺎﺭﺗﯩﺶ ﻻﺭﻣﯘ ﻳﻮﻕ ﺋﻪﻣﻪﺱ. ﺑﯘ ﺗﺎﻻﺵ ﺗﺎﺭﺗﯩﺸﻼﺭﻧﯩﯔ ﺗﻮﻟﯩﺮﺍﻗﻰ ﺋﻪﺩﯨﺒﯩﻴﺎﺕ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﯩﻨﯩﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﯩﯟﺍﺗﯩﺪﯗ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺷﯘ ﻣﻪﺋﻪﻳﻴﻪﻧﻠﻪﺷﺘﯜﺭﯛﻟﺪﯨﻜﻰ، ﮔﻪﺭﭼﻪ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﯩﺸﻜﻪ ﺗﯩﮕﯩﺸﻠﯩﻖ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺋﺎﺩﻩﻣﻠﻪﺭ ﭼﯜﺷﯜﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺑﯘﻟﺴﯩﻤﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﻣﯘﺗﻠﻪﻕ ﻛﯜﭖ ﺳﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﻛﺸﯩﻠﻪﺭ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪﻥ ﻻﻳﯩﻖ. ﺑﻪﺯﯨﺪﻩ ﺗﯩﻨﯩﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺳﻪﻝ ﻗﯧﻴﯩﭗ ﻛﯩﺘﯩﭗ ﻗﺎﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻧﺪﻩﻙ ﺗﻮﻳﯘﻟﯩﺪﯗ(ﻣﻪﺳﯩﻠﻪﻥ 2005-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯩﺮﺍﻕ، ﺋﺎﻓﻔﺎﻧﯩﺴﺘﺎﻧﻐﺎ ﺋﻮﺭﯗﺵ ﻗﻮﺯﻏﯩﻐﺎﻥ ﺑﻮﺷﻨﯩﻤﯘ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻤﻼﺭ ﻧﺎﻣﺰﺍﺗﻠﯩﻘﻘﺎ ﻛﯜﺭﺳﻪﺗﻜﻪﻥ ، ﺑﯘﻻﺭ ﺗﻮﻏﺮﯨﻠﯩﻖ ﺑﯩﺮ ﺩﻩﻡ ﺗﯘﺭﯗﭖ ﺗﻪﭘﺴﯩﻠﯩﺮﺍﻕ ﺗﻮﺧﺘﯩﻠﯩﻤﻪﻥ ) ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋﻮﻣﯘﻣﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﺎﻟﻐﺎﻧﺪﻩ ﻳﻪﻧﯩﻼ ﺋﺎﺩﯨﻠﻠﯩﻖ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ.

ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺑﯩﺮ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ، ﺋﻪﺭ ﺧﻮﺗﻮﻥ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ، ﺋﺎﺗﺎ-ﺑﺎﻻ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ.

1) 758 ﺋﺎﺩﻩﻣﻨﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ 33ﺋﻰ ﺋﺎﻳﺎﻝ، 725ﺋﻰ ﺋﻪﺭ. ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﯩﺰﯨﻤﻠﯩﮕﯩﻨﻰ ﭼﯩﻘﺎﺭﻣﯩﺪﯨﻢ. ﻻﺯﯨﻢ ﺩﯨﺴﻪﯕﻼﺭ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﭼﺎﭘﻼﭖ ﻗﻮﻳﺎﻱ.

2) ﺋﻪﯓ ﻳﺎﺵ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﯩﻨﻰ ﯞﯨﻠﻴﺎﻡ ﻟﻮﺭﯨﻨﯩﺲ ﺑﯩﺮﺍﮒ (William Lawrence Bragg) ، ﺋﯘ 1915-ﻳﯩﻠﻰ 25 ﻳﯧﺸﯩﺪﺍ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﺘﻪ ﻓﯩﺰﯨﻜﺎ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻗﺎﻟﺴﺎ ﻳﻪﻧﻪ 31 ﻳﺎﺷﺘﺎ 4 ﺋﺎﺩﻩﻡ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ، ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ 1957-ﻳﯩﻠﻰ ﻧﯘﺑﯩﻞ ﭘﯩﺰﯨﻜﺎ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﺎ ﺗﻪﯞﻩﻟﯩﻜﯩﺪﯨﻜﻰ ﺟﯘﯕﮕﯘﻟﯘﻕ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﻟﻰ ﺟﯩﯖﺪﺍﯞ ﻣﯘ ﺑﺎﺭ. ﺋﯘ 31 ﻳﯧﺸﯩﺪﺍ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﮬﻪﻡ ﮬﺎﺯﯨﺮﻣﯘ ﮬﺎﻳﺎﺕ ﺗﯘﺭﯞﺍﺗﯩﺪﯗ. ﺋﯩﺴﯩﻤﺪﻩ ﻗﯧﻠﯩﺸﯩﭽﻪ ﺑﯘ ﮬﯜﺭﻣﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺑﯩﺮﻩﺭ ﻳﯩﻠﻼﺭ ﺑﯘﺭﯗﻥ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺩﺍﺷﯘﮔﻪ ﻛﯩﻠﯩﭗ ﺑﯩﺮ ﺳﺎﺋﻪﺕ ﺋﻪﺗﺮﺍﭘﯩﺪﺍ ﺑﯩﺮ ﺩﻭﻛﻼﺕ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ. ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻤﯘ ﺩﻭﻛﻼﺕ ﺗﻮﻏﺮﯨﻠﯩﻖ ﺗﻪﺷﯟﯨﻘﺎﺕ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﺑﯘ ﺩﻭﻛﻼﺗﻨﻰ ﺋﺎﯕﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﺎﯕﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﺳﺎﻧﺎﻗﻠﯩﻘﻼ.

ﺋﻪ ﻗﯧﺮﻯ ﭼﺎﻏﺪﺍ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺟﻪﻣﺌﻰ 5، ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ 87 ﻳﯧﺸﯩﺪﺍ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ. ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﻣﻪﻥ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻛﯜﺭﯛﺷﯘﭖ ﺑﺎﻗﻘﯩﻨﻰ ﺭﻭﺳﯩﻴﻠﯩﻚ ﺟﯩﻨﯩﺰﺑﻮﺭﮒ Ginisborg . ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻻﻧﺪﯗ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﻠﻠﻪ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﻐﺎﻥ ﻟﻪﻧﺪﯗ-ﺟﯩﻨﯩﺰﺑﯘﺭﮒ ﺗﻪﯕﻠﯩﻤﯩﺴﻰ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺟﯩﯩﺴﯩﻢ ﻓﯩﺰﯨﻜﯩﺴﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﺳﺎﺳﻰ ﺗﻪﯕﻠﯩﻤﻪ ﮬﯩﺴﺎﭘﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺋﯘ 2003-ﻳﯩﻠﻰ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ.

3) ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺋﺎﺩﻩﻡ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﺸﻨﻰ ﺭﻩﺕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﻯ ﺳﺎﺗﺮﻯ (Jean-Paul Sartre). ﺋﯘ

1964-ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺋﻪﺩﯨﺒﯩﻴﺎﺕ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋﯘ ﺋﻪﺯﻩﻟﺪﯨﻦ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ، ﺷﻪﺭﻩﭘﻠﻪﺭﻧﻰ ﻗﯘﺑﯘﻝ ﻗﯩﻠﯩﺸﻨﻰ ﺭﻩﺕ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺑﯘﻟﻐﺎﭼﻘﺎ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﻤﯘ ﺭﻩﺕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮﻯ ﯞﯨﻴﺘﻨﺎﻣﻠﯩﻖ Le Duc Tho . ﺋﯘ ﯞﯨﻴﺘﻨﺎﻣﻨﯩﯔ ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﺎ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﻮﺭﯗﺵ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﺩﯨﭙﻠﯘﻣﺎﺗﯩﻴﻪ ﺋﻪﻣﻪﻟﺪﺍﺭﻯ ﯞﻩ ﮔﯩﻨﺮﺍﻝ. 1973-ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﺗﯩﻨﯩﭽﻠﯩﻖ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﺎ ﺩﯛﻟﻪﺕ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﻯ ﻛﺎﺗﯩﯟﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﺑﯩﺮﯨﻠﮕﻪﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺑﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﺋﯘﺭﯗﺵ ﺗﻮﺧﺘﯩﻤﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻐﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺋﯘ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﺸﻨﻰ ﺭﻩﺕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺩﯨﻤﯩﺴﯩﻤﯘ ﺑﯘ ﺋﯘﺭﯗﺵ ﺋﻪﻣﯩﻠﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺕ ﺑﺎﮬﺎﻟﯩﻨﯩﭗ 2ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﺋﺎﺧﯩﺮﻻﺷﻘﺎﻥ. ﺑﯘ ﺋﯩﺸﻼﺭ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﻣﻼﺷﻤﺎﻱ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﺶ ﺩﻩﭘﻤﯘ ﻗﺎﺭﯨﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﻤﻪﻛﺘﻪ.

4) 4 ﺋﺎﺩﻩﻡ ﻳﻪﺭﻟﯩﻚ ﮬﯜﻛﯜﻣﺮﺍﻧﻼﺭ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﻰ ﯸﻠﯩﺸﻨﻰ ﺭﻩﺕ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﻣﻪﺟﺒﯘﺭ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯜﭼﻰ ﮔﯩﺘﻠﯩﺮ ﯞﺍﺧﺘﯩﺪﺍ ﮔﯩﺮﻣﺎﻧﯩﻴﺪﻩ ﻳﯜﺯ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ، ﺑﯩﺮﻯ 1958-ﻳﯩﻠﻰ ﺳﯘﯞﯨﺖ ﺋﺘﯩﭙﺎﻗﯩﺪﺍ ﻳﯜﺯ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ.

5) 4 ﺋﺎﺩﻩﻡ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺋﺎﻟﻐﺎﻥ، ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﻛﯩﻴﻮﺭﻯ ﺧﺎﻧﯩﻢ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﻩ ﺋﻮﺭﯗﻥ ﺗﯘﺗﯩﺪﯗ، ﺧﻪﻟﻘﺎﺭﺍ ﻗﯩﺰﯨﻞ ﻛﯩﺮﯨﺴﺖ ﺟﻪﻣﻴﯩﺘﻰ ﺋﯜﭺ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ.

6) ﺋﺎﺋﯩﻠﻪ ﺗﻪﯞﻩﻟﯩﻜﯩﺪﻩ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ.

ﺋﻪﺭ ﺧﻮﺗﯘﻥ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻯ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ: ﺟﻪﻣﺌﻰ 4 ﺟﯘﭖ.

Marie Curie

Frédéric Joliot Irène Joliot-Curie

Carl Cori Gerty Cori

Alva Myrdal Gunnar Myrdal

ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﻛﯩﻴﻮﺭﻯ ﺧﺎﻧﯩﻢ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﺮﻯ ﭘﯧﺌﯧﺮ ﻛﯩﻴﻮﺭﻯ ﺑﺎﺭ.

ﺋﺎﻧﺎ ﺑﺎﻻ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ: Marie Curie . ﻳﻪﻧﯩﻼ ﻛﯩﻴﻮﺭﻯ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﻰ.

ﺩﺍﺩﺍ-ﻗﯩﺰ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ: ، Pierre Curie ، ﻗﯩﺰﻯ Irène Joliot-Curie

ﺩﯨﻤﻪﻙ ﺑﯩﺮ ﺋﯜﻳﺪﯨﻦ 3 ﺋﺎﺩﻩﻡ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ.

ﺩﺍﺩﺍ-ﺋﯘﻏﻠﻰ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ: 5 ﺟﯘﭖ

William Bragg ، Lawrence Bragg

Niels Bohr ، Aage N. Bohr

Hans von Euler-Chelpin ،Ulf von Euler

Manne Siegbahn ،Kai M. Siegbahn

J. J. Thomson ، George Paget Thomson

ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺋﺎﺗﻮﻡ ﻓﯩﺰﯨﻜﯩﺴﻰ ﺋﺎﻟﯩﻤﻰ ﺑﻮﺭ، ﺗﻮﻣﺴﯘﻥ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﺑﺎﺭ. ﺑﯘﻻﺭ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﻯ ﺗﻮﻏﺮﯨﻠﯩﻖ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻣﻪﻛﺘﻪﭖ ﭘﯩﺰﯨﻜﯩﺴﺪﯨﻼ ﺳﯜﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ.

ﺋﺎﻛﺎ-ﺋﯘﻛﺎ ﻗﯧﺮﯨﻨﺪﺍﺷﻼﺭ :

Jan Tinbergen Nikolaas Tinbergen

7) ﺋﻪﯓ ﻛﯜﭖ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﺩﯛﻟﻪﺗﻠﻪﺭ:

1 United States 160

2 Germany 91

3 United Kingdom 67

4 France 44

5 Switzerland 24

6 USSR and Russia 21

7 Italy 19

8 Sweden 18

8 Netherlands 18

9 Hungary 16

10 Canada 14

10 Denmark 14

10 Poland 14

ﺑﯘﻻﺭﻏﺎ ﺩﯨﻘﻘﻪﺕ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻛﯩﺮﻩﻛﻜﻰ ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﯩﺪﯨﻦ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺋﺎﻟﻐﺎﻧﻼﺭﻧﯩﯔ ﻛﯜﭘﭽﯩﻠﯩﮕﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪﻥ 2-ﺩﯗﻧﻴﺎ ﺋﻮﺭﯗﺷﯩﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﺎﻟﻐﺎﻧﻼﺭ. ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ 60-ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﺎ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ 3ﺗﯩﻦ ﺋﯩﻜﻜﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﺎﻟﻐﺎﻥ. ﻣﻪﻥ ﻳﻪﻧﻪ ﺷﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﺩﯨﻘﻘﻪﺕ ﻗﯩﻠﺪﯨﻤﻜﻰ ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﺎﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﺗﯧﺨﻰ ﺑﯩﺮ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﻳﯩﻞ ﻣﯘﺳﺘﻪﻗﯩﻞ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺷﻪﺭﻗﻰ ﺗﯩﻤﻮﺭﻟﯘﻕ (ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﻰ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺋﺎﻟﻐﺎﻥ) ﻟﯩﻘﻼﺭﻣﯘ ﺑﺎﺭﻛﻪﻥ.

8) ﺋﻪﯓ ﻛﯜﭖ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﺋﯘﻧﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯩﺖ ﻳﺎﻛﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﺋﻮﺭﯗﻧﻠﯩﺮﻯ: ﻗﯩﺴﻘﺎﺭﺗﯩﻠﻤﺎ ﺋﯩﺴﻤﯩﻨﻼ ﻳﺎﺯﺩﯨﻢ.

1. ﻛﺎﻣﺒﯩﺮﯨﺞ: 81 (ﺋﻪﻧﮕﯩﻠﻴﻪ)

2. ﭼﯩﻜﺎﮔﻮ : 79

3. ﺧﺎﺭﯞﺍﺭﺩ: 74

4.ﻛﻮﻟﯘﻣﺒﯩﻴﻪ : 73

5. ﻣﯩﺖ: 61 ( ﻣﯩﺖ ﺩﯨﮕﯩﻨﯩﻢ ﻣﺎﺳﺴﺎﭼﯘﺳﺘﺎ ﭘﻪﻥ-ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﺎ ﺋﯩﻨﺴﺘﻮﺗﻰ )

6. ﺑﯧﺮﻛﯧﻠﻰ : 58

7. ﺋﻮﻛﯩﺴﻔﻮﺭﺩ: 47 (ﺋﻪﻧﮕﯩﻠﯩﻴﻪ)

8. ﻛﻮﺭﻧﯩﻞ: 40

9. ﺳﯩﺘﺎﻧﻔﻮﺭﺩ: 37

10. ﮔﯩﺌﻮﺭﮒ، ﮔﻮﺗﺘﯩﻨﮕﯩﻦ (ﮔﯩﺮﻣﺎﻧﯩﻴﻪ) : 31

11. ﻛﺎﻟﺘﻪﻙ: 31 (ﻛﺎﻟﯩﻔﻮﺭﻧﯩﻴﻪ ﭘﻪﻥ-ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﺎ ﺋﯩﻨﺴﺘﻮﺗﻰ )

ﻳﻪﮬﯘﺩﯨﻼﺭ:

ﺑﯘﻻﺭ ﻧﻮﺑﯩﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻧﻠﻪﺭ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﻩ ﭼﺎﻗﻨﺎﭖ ﺗﯘﺭﯨﺪﯨﻐﺎﻧﻼﺭﺩﯗﺭ. ﺳﯩﺘﺎﺗﯩﺴﻜﯩﻠﯩﺴﺎﻕ:

ﻛﻪﻡ ﺩﯨﮕﻪﻧﺪﻩ 170 ﻳﻪﮬﯘﺩﻯ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ 1901-ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ 2005-ﻳﯩﻠﯩﻐﯩﭽﻪ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺋﯘﻣﯘﻣﻰ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ 22 ﭘﯩﺮﺳﻪﻧﺘﯩﻨﻰ ﺗﻪﺷﻜﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﯩﻐﺎ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ 37%ﻧﻰ ﺗﻪﺷﻜﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ. ﻳﻪﮬﯘﺩﯨﻼﺭﻧﯩﯔ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﻧﯘﭘﯘﺳﻰ ﺩﻭﻧﻴﺎ ﻧﯘﭘﯘﺳﯩﻨﯩﯔ 0.25 ﭘﯧﺮﺳﻪﻧﺘﯩﻨﻰ، ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﺎ ﻧﯘﭘﯘﺳﯩﻨﯩﯔ 2%ﺗﯩﻨﻰ ﺗﻪﺷﻜﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ. ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺋﻪﯓ ﻛﯜﭖ ﺋﺎﻟﻐﺎﻥ ﺗﯜﺭﻯ ﻓﯩﺰﯨﻜﺎ ﺑﯘﻟﯘﭖ ﺟﻪﻣﺌﻰ 46 ﺋﺎﺩﻩﻡ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻣﯘﺷﯘ ﺗﯜﺭﺩﯨﻜﻰ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ 26%ﺗﯩﻨﻰ، ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﯩﻐﺎ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ 38%ﺗﯩﻨﻰ ﺋﯩﮕﻪﻟﻠﻪﻳﺪﯗ. 1968-ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﺋﯩﻘﯩﺘﯩﺴﺎﺩ ﺗﯜﺭﯨﺪﻩ 37 ﻳﯩﻠﺪﺍ 22 ﺋﺎﺩﻩﻡ ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﺑﯘﻟﯘﭖ ﺋﯘﻣﯘﻣﻰ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ 39%ﺗﯩﻨﻰ، ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﯩﻐﺎ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﯩﯔ 53%ﺗﯩﻨﻰ ﺋﯩﮕﻪﻟﻠﻪﻳﺪﯗ. ﻣﻪﻥ ﺑﯘﻻﺭﻧﻰ ﺗﻪﭘﺴﯩﻠﻰ ﺳﯧﻠﺸﺘﯘﺭﯗﭖ ﻛﯜﺭﺩﯗﻡ، ﻗﺎﺭﯨﺴﺎﻡ ﺑﯘﻻﺭﺩﯨﻦ ﮬﻪﺭ ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪﻥ ﻛﻪﻡ ﺩﯨﮕﻪﻧﺪﻩ ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﺋﺎﺩﻩﻡ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﭗ ﻛﻪﭘﺘﯘ. ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﮬﯩﺴﺎﭘﻠﯩﻐﺎﻧﺪﺍ ﻳﯩﻞ ﺑﯧﺸﯩﻐﺎ 1.6 ﺋﺎﺩﻩﻡ ﺗﻮﻏﺮﺍ ﻛﻪﭘﺘﯘ.  ^[1]