نەنچاڭ

 نەنچاڭ جياڭشى ئۆلكىسىنىڭ شىمالىي قىسمىغا، گەنجياڭ دەرياسىنىڭ تۆۋەنكى ئېقىنىغا جايلاشقان، سۇ ۋە قۇرۇقلۇق قاتنىشى تەرەققىي قىلغان ئىستراتېگىيىلىك مۇھىم جاي. قەدىمدىن «ئۈچ دەريا، بەش كۆل بىلەن تۇتىشىدىغان جاي» دېگەن نامى بار. خەن سۇلالىسى بۇ يەردە يۆجاڭ ۋىلايىتىنى، سۇي سۇلالىسى خۇڭجۇ ۋىلايىتىنى تەسىس قىلغان؛ تاڭ سۇلالىسى، بەش دەۋردىن تارتىپ مىڭ، چىڭ سۇلالىلىرىغىچە ئىزچىل تۈردە تارىخىي داڭلىق شەھەر بولۇپ كەلگەن. 1927-يىل8-ئاينىڭ1-كۈنى جۇ ئېنلەي، جۇ دې، خې لۇڭ قاتارلىق كىشىلەر بۇ يەردە نەنچاڭ قوزغىلىڭىنى تەشكىللەپ، جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيىسى رەھبەرلىكىدىكى قوراللىق كۈرەش ۋە خەلق ئارمىيىسى قۇرۇشنىڭ يېڭى ئەسىرىنى ياراتقان. ھازىرغىچە ساقلىنىۋاتقان ئىنقىلابىي خارابىلەر ۋە مەشھۇر يادىكارلىقلاردىن «1-ئاۋغۇست» نەنچاڭ قوزغىلىڭى قوماندانلىق باش شتابىنىڭ كونا ئورنى ۋە خاتىرە سارىيى، خاتىرە مۇنارى، ئىنقىلابىي قۇربانلار خاتىرە سارىيى، ئىنقىلابىي قۇربان فاڭ جىمىننىڭ قەبرىسى ۋە چىڭيۈنپۇ، بەيخۇاجۇ قاتارلىقلار بار. تېڭۋاڭ راۋىقى ۋۇخەندىكى خۇاڭخې(سېرىق تۇرنا) راۋىقى، خۇنەندىكى يۆياڭ راۋىقى بىلەن بىر قاتاردا جەنۇبىي جۇڭگودىكى ئۈچ چوڭ راۋاق دەپ ئاتىلىدۇ. تاڭ سۇلالىسى يۇڭخۇينىڭ4-يىلى(653-يىلى) تاڭ تەيزۇڭنىڭ ئۇكىسى «تېڭۋاڭ» لى يۈەنيىڭ خۇڭجۇ ۋىلايىتىنىڭ ۋالىيسى بولغاندا سالدۇرغان بولۇپ، بۇنىڭغا ۋاڭ بو «تېڭۋاڭ راۋىقىدىكى مۇقەددىمە» نى يازغانلىقتىن، نامى زاماندىن-زامانغا تارقىلىپ كەلگەن.

2015 ـ يىلىغىچە، نەنچاڭ قارىمىقىدا دۇڭخۇ رايونى، شى خۇ رايون، چىڭيۈنپو رايونى، چىڭ شەن كۆلى رايونى، قولتۇق رايونى ۋە  يېڭى رايون قاتارلىق  ئالتە رايون، شۇنداقلا نەنچاڭ ناھىيەسى، جىنشيەن ناھىيەسى، ئەنيى ناھىيەسى قاتارلىق 3 ناھىيە بار. بۇنىڭ ئىچىدە شەھەرگە قاراشلىق رايون قارىمىقىدىكى قىزىل جىلغا ساھىل يېڭى رايونى  يۇقىرى يېڭى پەن - تېخنىكا رايونى، نەنچاڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات رايونى، كىچىك ئىقتىساد - تېخنىكا تەرەققىيات رايونى، سونگاي ئىقتىساد - تېخنىكا تەرەققىيات رايونى قاتارلىق شەھەر رايونى قۇرۇلغان. جەمئىي 29 كوچا، 47 بازار، 33 يېزىسى، 499 مەھەللە، 1141 مەمۇرىي كەنىت؛ بۇنىڭ ئىچىدە شەھەرگە قاراشلىق رايون، 

جەمئىي 29 كوچا، ئون بازىرى، ئىككى يېزىلىرى، 389 ئاساسىىي مەھەللىسى، 167 مەمۇرىي كەنت.

زېمىن دائىرىسى

نەنچاڭ جياڭشى ئۆلكىسىنىڭ ئوتتۇرا قىسمى شىمالغا جايلاشقان بولۇپ، گەنجياڭ دەرياسى، فۇخې دەرياسىنىڭ تۆۋەن ئېقىنىدا، پوياڭخۇ كۆلىنىڭ غەربىي جەنۇب قىرغاق، شەرقىي مېرىدىئان27' 115° دىن35' 116°، شىمالىي كەڭلىك10' 28° دىن 11' 29° ئارىسىدا. 

شەرقىي يۈگەن، توگو , جەنۇبتا لىڭچۈەن، فېڭچېڭ شەھىرى، غەرب تەرىپى گاۋئەن، فېڭشىن، جىڭ ئەن بىلەن، شىمالىي تەرىپى يۇڭشيۇ ، دوۋچاڭ، پوياڭ ئۈچ ناھىيە، پوياڭ كۆلى بىلەن تۇتىشىدۇ، جەنۇب - شىمال ئەڭ ئۇزۇن ئارىلىقى تەخمىنەن 121 كىلومېتىر، شەرق - غەرب ئەڭ ئۇزۇن ئارىلىقى تەخمىنەن 108 كىلومېتىر بولۇپ، ئەڭ ئېگىز نۇقتىسى قارا ئۆرۈك چوققىسى ئاساسىي چوققىسى بولغان يۇيۇش دورىسى كۆلدە يۇيۇش دورىسى، دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى841.4 مېتىر كېلىدۇ . ئېگىزلىكنى پوياڭخۇ كۆلى تۈزلەڭلىكى ئاساس قىلىدۇ ، شەرقىي جەنۇب نىسبەتەن تۈزلەڭ، شەرقىي جەنۇبى ئېدىرلىق ئومۇمىي يەر كۆلىمىنىڭ تەخمىنەن 7402 كۋادرات كىلومېتىر بولۇپ ، پۈتۈن ئۆلكە ئومۇمىي يەر كۆلىمىنىڭ %4.4 ىنى ئىگىلىدى. 

يەر شەكلى 

پۈتۈنلەي تاغ، بارخان، پوست، تۈزلەڭلىك گىرەلىشىپ كەتكەن بولۇپ ،بۇنىڭ ئىچىدە پەس ئېدىرلىق %34.4نى، سۇ كۆلىمى 2204.37 كۇپ مىتىر، %29.78 نى ئىگىلەيدۇ، ئېلىمىزدىكى ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى شەھەرلەردە ئەڭ ئالدىنقى قاتاردا تۇرغان. پۈتۈن تۈزلەڭلىكنى ئاساس قىلىدۇ ، %35.8 نى، شەرقىي نىسبەتەن تۈزلەڭ، غەربىي شىمال ئېگىز - پەس ئېدىرلىق، سو تۇرى زىچ، كۆللەر ناھايىتى كۆپ. ۋاڭ بو « تېڭۋاڭ راۋىغىغا بېغىشلىما » دېگەن سۆزگە يەر شەكلى ئۈچۈن « ئۈچ دەريا ، بەش كۆل بىلەن ، تىزگىنلەش مەنجىڭلار كېلىپچىقىدۇ ئوۋلار شۇنچە » دەپ نەزمە توقۇغان. 

كىلىمات ئالاھىدىلىكى 

نەنچاڭ شەھىرى سۇبتىروپىك بەلباغ نەمخۇش موسسون شامىلى كىلىماتىغا تەۋە، كىلىمات نەمخۇش ئىللىق، كۈن نۇرى تولۇق چۈشىدۇ، بىر يىل ئىچىدىكى ياز، قىش پەسلى ئۇزۇن، ئەتىياز، كۈز پەسىللىرىدىكى قىسقا. نەنچاڭ شەھىرى « ياز ياللۇغى ، قىشتا سوغۇق » تىكى تىپىك شەھەر، يازدا قاتتىق ئىسسىق،  قىشتا قاتتىق سوغۇق بۇلىدۇ. 

يەر بايلىقى 

تېرىلغۇ يەر كۆلىمى 210 مىڭ 400 گېكتار. بۇلار ئىچىدە، ئۈنۈملۈك سۇغىرىش كۆلىمى189 مىڭ 800 گېكتار، %90.2 ىنى ئىگىلىدى. ئۈنۈملۈك سۇغىرىش كۆلىمى ئىچىدە، ھۆلچىلىكتىمۇ ھوسۇل ئېلىشقا كاپالەتلىك قىلىش كۆلىمى 157 مىڭ 700  گېكتار،    %82 نى ئىگىلەيدۇ. 

مىنېرال بايلىقى 

 غەيرىي مېتال قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرى قاتارلىق قېزىلما بايلىقلىرى ئاساسلىق، يېقىلغۇ، مىنىرال سۇ قاتارلىق ھەر خىل كان مەھسۇلاتلىرىدىن 28 خىلى بار. بۇنىڭ ئىچىدە سانائەت ئېچىش قىممىتىگە 8 زاۋۇت، بايقالغان كان نۇقىسى، مىنېراللاشقان نۇقتىدىن 100 ى، بولۇپمۇ قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان قۇم، خىش - كاھىش سېغىز توپا، تاش تاختا، ھاك تاش ۋە مېنىرال سۇ قاتارلىقلار بىر قەدەر ياخشى تەرەققىيات ئىستىقبالغا ئىگە. گىرانىت، قۇم شېغىل زاپىسى ئىنتايىن كۆپ، قېزىش تارىخى ئۇزۇن. 

بىيولوگىيەلىك بايلىق

نەنچاڭ شەھىرى ئاساسلىق دەرەخ تۈرىدىن 413 ى بار، كۆپ ئۇچرايدىغان دەرەخ تۈرلىرىدىن قارىغاي، شىنا يوپۇرماقلىق شەمشاد، كامفورا دەرىخى قاتارلىقلار بار. تىرىك تاشقاتما دەپ نام ئالغان ئۆرۈك دەرىخىمۇ بار، چوڭ شەمشاد ۋە مېۋە شاھى دەپ تەرىپلەنگەن مايمۇن شاپتۇلىمۇ پارچە - پۇرات تارقالغان. ماتىرىيال ئورمانلىقى، يېقىلغۇ ئورمىنى كۆپ، ئايرىم ئورمان بار يەر كۆلىمى%39 ۋە %31.8؛ ئىھاتە ئورمانلىقى، ئالاھىدە ئىشلىتىلىدىغان ئورمان نىسبىتى بىرقەدەر كىچىك، ئايرىم ئورمان بار يەر كۆلىمى%20.9 ۋە %4.5 تۆۋەنلىگەن. ياۋايى ھايۋانلار 480 خىلدىن ئاشىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە دۆلەت دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان قۇشلار 20 نەچچە خىل بولۇپ، 12 خىل ئاز ئۇچرايدىغان ئەتىۋارلىق قۇش. 

 تاشيول قاتنىشى 

 نەنچاڭ جياڭشىنىڭ ئەڭ مۇھىم ئۇنىۋېرسال قاتناش تۈگۈنىنىڭ بىرىگە ئايلاندى، 105,316,320 قاتارلىق ئون نەچچە دۆلەت تاشيولى گىرەلەشكەن، نەچچە شەھەرنىڭ يۇقىرى سۈرئەتلىك يولى بىلەن نەنچاڭ شەھىرى قاتناش تەرەپ - تەرەپكە تۇتاشقان، يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيول تورى تۈز ئۆتۈشمە خۇنەن، ئەنخۇي، جېجياڭ، فۇجيەن،گۇاڭدۇڭ قاتارلىق قوشنا ئۆلكە ھەم مەملىكەتلەر بويىچە تورلاشتى، نەنچاڭ شەھىرى تەرەپتىن ماشىنا ھەيدەپ، ئەنخۇي، كوخوگۇ، خۇانەن، جېجياڭ قاتارلىق ئەتراپتىكى ئۆلكە ئۆلكە مەركىزى بىلەن بولغان ئارىلىقى ھەممىسى 5 سائەت ئىچىدە، شەكىللەنگەن بىر نەنچاڭ مەركەز قىلغان « بەش ئىقتىساد چەمبىرىكى ». 

تۆمۈر يول قاتنىشى

نەنچاڭ تۆمۈر يول قاتنىشى تەرەققىي قىلغان بولۇپ، نەنچاڭ تۆمۈريول ئىدارىسى جۇڭگودىكى مۇھىم تۆمۈر يول ئىدارىسىنىڭ بىرى، نەنچاڭ - جيۇجياڭ تۆمۈريولى بىردىن بىر ئۆلكە مەركىزى بولغان شەھەرى، جيۇلۇڭ تۆمۈريولى، لۇكۈن تۆمۈريولى، چاڭجىيۇۋ شەھىرى دۆلەتلەر ئارا تۆمۈر يولى، فۇجۇ تۆمۈر يولى، لۇكۈن يۇقىرى سۈرئەتلىك تۆمۈر يولى، سانجى جياڭشى يولۇچى توشۇش مەخسۇس لىنىيەسى ( تەييارلىق ) قاتارلىق جەھەتلەردە نەنچاڭ شەھىرى بىلەن تۇتۇشىدۇ. نەنچاڭ شەھىرى جەنۇبىي شەھەر ئەتراپى بېكىتى 98 خىل مەملىكەت بويىچە 2 - چوڭ مال تىرانسپورت گۇرۇپىلاش ئىستانىسى.

ھاۋا قاتنىشى

نەنچاڭ چاڭ بېي خەلقئارا ئايرۇپورتى جۇڭگونىڭ مۇھىم تۈگۈن غول لىنىيە ئايرودرومى، خەلقئارالىق يولوچى توشۇش ۋە مال توشۇش ئاۋىئاتسىيە تۈگۈنى. 2011 - يىللىق يولۇچى توشۇش  قېتىم سانى 5 مىليون 248 مىڭ ئادەم ( قېتىم ). 2012-يىلى 10-ئاينىڭ 28-كۈنىدىن باشلاپ 40 لىنىيە بويىچە، دۆلەت ئىچى - سىرتىدىكى 41 ئايرودروم يەتكۈزۈش ، يېڭى قاتناش بولدى، شىنىڭ، يىنچۇەن ئىككى شەھەر، نەنچاڭغا ئۇچۇپ، شىئەن، ئۈرۈمچى، چىڭداۋ ئارىلى، شاڭخەي، جېڭجۇ، سەنيا، شيامېن، خەيكۇ، كۇنمىېڭ، جۇخەي، ۋۇخەن قاتارلىق 11 شەھەرنىڭ نۆۋەتچى ئايروپىلاننىڭ زىچلىقىنى، ھەر ھەپتىدە قاتنايدىغان نۆۋەتچى ئايروپىلان مىقدارى 1238 ئايروپىلان ( قېتىم ) غا يەتكۈزدى، كۈنىگە ئوتتۇرا ھېساب بىلەن 760 ئايروپىلان قېتىم ئۇچتى. 

ئومۇمىي بايان 

نەنچاڭ شەھىرىنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىياتى تېز، دۇنيا تەرەققىياتى ئەڭ تېز بولغان 20 شەھەرنىڭ ئىچىدە 15- ئورۇندا، جۇڭگونىڭ ھەتتا يەر شارى كەلگۈسى تەرەققىيات يوشۇرۇن كۈچى ئەڭ زور بولغان شەھەرنىڭ بىرى. 

2013 - يىلى رايون ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتى 333مىلياد 603 مىليون يۈەن ، ئۆزگەرمەس باھا بويىچە ھېسابلاش ئارقىلىق ئالدىنقى يىلدىكىدىن%10.7  ئاشتى. بىر يىلدا مالىيە ئومۇمىي كىرىمى55 مىليارد 802 مىليون يۈەن، ئالدىنقى يىلدىكىدىن %11.6 ئاشتى، 2015 - يىلىغا بارغاندا نەنچاڭ شەھىرى 400 مىليارد يۈەن ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتى بىلەن بۆسۈش ھاسىل قىلدى. 

بىرىنچى كەسىپ 

نەنچاڭ يېزا ئىگىلىكىنى زامانىۋىلاشتۇرۇشنى چىڭخۇاڭ زامابىسىدىلا داۋاملاشتۇرغان، دۆلەت، قـەھرىـمـان، لىخەي جىيا، قوش پېرېۋوت قاتارلىق بىر تۈركۈم يۇقىرى، يېڭى تېخنىكىلىق يېزا ئىگىلىك كارخانىلىرى، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ تېخنىكا تەركىبى زور دەرىجىدە ئۆستۈرۈشنى ئىشقا ئاشۇرۇپ ، مەھسۇلات مىقدارى مۇقىم ئاشتى، قۇرۇلمىنى سەرخىللاشتۇرۇپ، دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈش، ئۇل مۇستەھكەملەش ۋە يۇقىرى كۆتۈرۈش، يېزا ـ بازار، كەنت قىياپىتى پۈتۈنلەي يېڭىلاندى. ئەلا سۈپەتلىك گۈرۈچ ، مېۋە - چىۋە، قارا ئەتلىك چوشقا، ئالاھىدە سۇ مەھسۇلاتلىرى قاتارلىق « 10 چوڭ يېتەكچى مەھسۇلات » ئەلالاشتۇرۇلدى، جۇڭگو چوڭ قۇرۇقلۇقىدىكى مۇھىم تاۋار ئاشلىق ۋە يېزا ئىگىلىك قوشۇمچە مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش بازىسى، شەھەر بويىچە « ناھىيەدە ماركا، يېزا كەسىپ، كەنت ئىقتىسادىي تاختىسى ئالاھىدە يېزا ئىگىلىك بازىسى » شەكىللەنگەن. 

ئىككىنچى كەسىپ 

 نەنچاڭ شەھىرىنىڭ سانائىتى تەرەققىي قىلغان، نەنچاڭ شەھىرى ئاپتوموبىل ياساش، مېتاللۇرگىـيـە، ماشىنا ئېلېكتر، توقۇمچىلىق، خىمىيە سانائىتى، تىببىي دورىگەرلىك قاتارلىق زامانىۋى سانائەت سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرگەن، ۋە ئېلېكترون ئۇچۇرى، بىئولوگىيە قۇرۇلۇشى،  يېڭى ماتېرىيال، يۇمشاق ماتېرىيال، مۇلازىمەتنى سىرتقا ھۆددىگە بېرىش قاتارلىقلار ۋەكىللىكىدىكى گۈللىنىۋاتقان - تاشقى سودا يېڭى تېخنىكا كەسپىنىڭ ئالدىنقى سەۋىيىسىگە ئىگە . نەنچاڭ سىرتقا يۈزلەنگەن ئىقتىسادىي تەرەققىيات ئىستراتېگىيەسىنى يولغا قويۇپ، يار - يۆلەك بولۇش، چوڭ كارخانا، ئېكسپورتقا پىششىقلاپ ئىشلەش سانائىتىنى زور كۈچ بىلەن راۋاجلاندۇرۇپ، ئىقتىسادىنىڭ يۈكسىلىشى ئىشقا ئاشۇرۇلدى. 

ئۈچىنچى كەسىپ 

پۇل مۇئامىلە ئىشلىرى 

نەنچاڭ شەھىرى جۇڭگونىڭ ئوتتۇرا قىسمىدىكى مۇھىم پۇل مۇئامىلە مەركىزى، ھازىر نەنچاڭ شەھىرى قىزىل جىلغا ساھىل مەركىزىي سودا رايونى قۇرۇش، ھازىرقى چەت ئەل مەبلىغى بانكىسى، ئىستاندارت چارتېرېد بانكىسى، چوڭ يېڭى بانكا قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. 

سودا ئىشلىرى 

نەنچاڭ بولسا دېڭىز بويىدىكى رايونلارنىڭ سودا رادىئاتسىيە تۈگۈنى. شەھەر ئىچىدىكى چوڭ تىپتىكى سودا جۇش ئۇرۇپ راۋاجلاندى. « شەھەر ئىچىدىكى چوڭ سودا سارىيى، شەھەر چوڭ بازار، شەھەر سىرتىدىكى چوڭ ئەشيا ئوبورۇتى » ئەندىزىسىنى شەكىللەندۈردى. 

ساياھەت ئىگىلىكىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش 

نەنچاڭ شەھىرى « ھازىرقى زامان گۈللۈك قەھرىمان شەھىرى » دەپ ئاتالغان. ھەر يىلى نەنچاڭ شەھىرى، ئۆزىگە خاس « قىزىل، يېشىل، كۇسېيك » مەنزىرە نۇقتىسى دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى ساياھەتچىلەرنى جەلپ قىلدى. زور بىر تۈركۈم كەلگەن سەيلە - ساياھەت قىلىش ، دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى سودىگەرلەرگە مەبلەغ سېلىش. ^[0]