ئەرەب يېرىم ئارىلى

 يېرىم ئارالنىڭ جەنۇبى ئەرەب دېڭىزىغا، شەرقى پارس قولتۇقى بىلەن ئومان قولتۇقىغا تۇتىشىدۇ. شىمالدا ئەرەب دەرياسىنىڭ قۇيۇلۇش ئېغىزى ئاكابا قولتۇقىنىڭ يۇقىرى قىسمىنى چېگرا قىلغان ھالدا ئاسىيا چوڭ قۇرۇقلۇقىنىڭ ئاساسىي قىسمى بىلەن تۇتىشىدۇ. يېرىم ئارالنىڭ جەنۇبىدىن شىمالىغىچە بولغان ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن2240 كىلومېتىر، شەرقىدىن غەربىگىچە بولغان كەڭلىكى تەخمىنەن1200 كىلومېتىردىن1900 كىلومېتىرغىچە كېلىدۇ، ئومۇمىي كۆلىمى3 مىليون220 مىڭ كۋادرات كىلومېتىر بولۇپ، دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ يېرىم ئارال ھېسابلىنىدۇ.

ئەرەب يېرىم ئارىلىدا يەتتە دۆلەت بار، ئۇلار: سەئۇدى ئەرەبىستانى، يەمەن جۇمھۇرىيىتى، ئومان، ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكى، قاتار، كۇۋەيت ۋە بەھرەين (پارس قولتۇقىدا) قاتارلىقلاردىن ئىبارەت. سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭ زېمىنى يېرىم ئارال ئومۇمىي كۆلىمىنىڭ 4 /3 قىسمىنى ئىگىلەيدۇ. 

بۇ يەرنىڭ كۆپ قىسىم جايلىرىنىڭ ئىقلىمى ئىنتايىن ئىسسىق، يىل بويى سۈيى ئېقىپ تۇرىدىغان ياكى سۈيى بار دەريا، كۆللەر يوق، يېزا ئىگىلىكىدە يەر ئاستى سۈيىگە تايىنىپ تېرىقچىلىق ئېلىپ بېرىلىدۇ. ئىقلىمى قاتتىق ئىسسىق ھەم قۇرغاق بولغاچقا، كەڭ كۆلەمدە قۇملۇقلار شەكىللەنگەن، قۇملۇقلار كۆلىمى تەخمىنەن يېرىم ئارال ئومۇمىي كۆلىمىنىڭ 3 /1 قىسمىنى ئىگىلەيدۇ. يېرىم ئارالنىڭ جەنۇبى قىسمىدىكى رۇب خالى قۇملۇقىنىڭ كۆلىمى 650 مىڭ كۋادرات كېلومېتىر بولۇپ، مەملىكىتىمىزدىكى ئەڭ چوڭ قۇملۇق بولغان تەكلىماكان قۇملۇقىدىن يەنە بىر ھەسسە چوڭ.

يېرىم ئارالنىڭ يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئىنتايىن ئاز، كىشىلەر ئاساسەن چارۋىچىلىق ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللىنىدۇ، كۆپ قىسىم ئادەملەر تۆگە باقىدۇ. بۇ يەردىن چىقىدىغان ئەرەب ئېتى بىلەن ئەرەب تۆگىسى دۇنياغا داڭلىق.

ئەرەب يېرىم ئارىلى ۋە ئەتراپىدىكى دېڭىز قولتۇقلىرىدا غايەت زور مىقداردىكى نېفىت ۋە تەبىئىي گاز بايلىقى بار، نېفىت ۋە تەبىئىي گاز يېرىم ئارالدىكى نۇرغۇن دۆلەتلەرنىڭ ئىقتىسادىي تۈۋرۈكىدۇر. سەئۇدى ئەرەبىستانى دۇنيادىكى نېفىتنى ئەڭ كۆپ ئىشلەپچىقىرىدىغان دۆلەت، نېفىت سانائىتىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتى خەلق ئىگىلىكى ئومۇمىي ئىشلەپچىقىرىش قىممىتىنىڭ %80 ىدىن كۆپرەكىنى ئىگىلەيدۇ. شۇڭا سەئۇدى ئەرەبىستانى «نېفىت پادىشاھلىقى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

ئەرەب يېرىم ئارىلى دۇنيادىكى ئۈچ چوڭ دىننىڭ بىرى بولغان ئىسلام دىنىنىڭ بارلىققا كەلگەن جايى، ھەر يىلى دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىن نۇرغۇن مۇسۇلمانلار سەئۇدى ئەرەبىستاننىڭ غەربىي قىسمىدىكى مەككە ۋە مەدىنىگە كېلىپ تاۋاپ قىلىدۇ.