ئەمەن

ئەمەنبۇ مۇرەككەپ گۈللۈكلەر ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك ئەمەننىڭ قۇرۇتۇلغان يوپۇرمىقىدىن ئىبارەت. يوپۇرماق ئارقىسى ئاقۇش كۈل رەڭ، تەمى ئاچچىق، چۈچۈك كېلىدۇ. ئۆزى يۇمشاق پۇراقلىق، يۇمران تۈكلىرى كۆپ بولىدۇ.

توسالغۇلارنى ئېچىش، غەيرىي تەبىئىي بەلغەم خىلىتلىرىنى سۈرۈش، ئۆپكىنى تازىلاش، ئىششىق قايتۇرۇش، ئاغرىق پەسەيتىش، سۈيدۈك ھەيدەش، ھەيز ماڭدۇرۇش، تەرلىتىش، قۇرت ئۆلتۈرۈش، چاچ ئۆستۈرۈش خۇسۇسىيىتى بار.

ئەمەننىڭ تەركىبىدە ئۇچۇچان ماي بولۇپ، بۇنىڭ ئاساسلىق تەركىبى فىللاندىرىن (Phellandrene )، كادىنېن (Cadinene)، تويىل ئالكاھول (Thujyl alcohol) قاتارلىقلاردىن ئىبارەت. ياۋا ئەمەننىڭ تەركىبىدە تەخمىنەن %50 تىن يۇقىرى ئۇچۇچان ماي تۇتىدۇ. يەنە %10.13 كان ماددىلىرى، %2.5 ماي، %25.85 ئاقسىل، ۋىتامىن C,B2,B1,A قاتارلىقلار بار.

سۈيدۈك ۋە ھەيز تۇتۇلۇش، قىزىتما، ھەر خىل سۇلۇق ئىششىق، قىيىن تۇغۇت، كۆكرەك ئاغرىقى، نەپەس سىقىلىش، بۆرەك ۋە دوۋسۇنغا تاش پەيدا بولۇپ قېلىش، يانپاش ۋە بوغۇم ئاغرىقى، يىرىڭلىق تېرە جاراھەتلىرى، ئاشقازان- ئۈچەيلەردىكى قۇرتنى ئۆلتۈرۈش، چاچ ئۆستۈرۈش قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ.

ئورۇنباسارى

ئىچى سۈرۈشتە غاپەس، ئاشقازاننى قۇۋۋەتلەشتە باراۋەر مىقداردا ئاسارۇن، يېرىم مىقداردا سېرىق ھېلىلە ئىشلىتىلىدۇ.

1.ئەمەن، سانا، ئۇبھەل، خىيارشەنبەرلەردىن 10 گرامدىن ئېلىپ قاينىتىپ، بادام يېغى قۇيۇپ ئىچسە ھەيىزنى راۋان قىلىدۇ.

2. 5 گرام ئەمەننى 10 گرام بابۇنە گۈلى بىلەن قاينىتىپ ئىلىمان ھالەتتە ئابىزەن قىلسا، بالىياتقۇ ئىششىقىنى قايتۇرىدۇ.

3. 10 گرام ئەمەن ياپرىقىنى قاينىتىپ، سۈيىنى ئىچسە، كۆكرەك ئاغرىقى، نەپەس سىقىلىشقا مەنپەئەت قىلىدۇ، ئاشقازان – ئۈچەيلەردىكى قۇرتنى ئۆلتۈرىدۇ.

 4. ئەمەننى ئابدىمىلىك يېغى ياكى تۇرۇپ يېغى بىلەن قوشۇپ، باشقا سۈركىسە، چاچ چۈشۈشتىن ساقلايدۇ، چاچنى تېز ئۆستۈرىدۇ.

5. ھەمەل قىلىنسا قورساقتىكى ھامىلىنى چۈشۈرىدۇ، كۆرپە ئاستىغا سېلىنسا ھاشارەتلەرنى قاچۇرىدۇ.

(1) باكتېرىيىگە قارشى تۇرۇش تەسىرى بار. ياۋا ئەمەن،ئەمەن چىۋىقلىرى ياكى تۈتۈنى بىلەن ئۆي دېزىنفېكسىيە قىلىنىدۇ. ياكى ئېگىر ۋە زەرنىخ بىلەن ياكى ساڭشو(苍术)، زەرنىخ، داغۇر كىرەش قاتارلىقلارنى ئارىلاشتۇرۇپ ئىسلىسا، ئالتۇن رەڭلىك ئۈزۈمسىمان شارچە باكتېرىيىسى،B تىپلىق قان ئېرىتكۈچى زەنجىرسىمان شارچە باكتېرىيىسى، چوڭ ئۈچەي تاياقچە باكتېرىيىسى، شەكىل ئۆزگىرىشچان تاياقچە باكتېرىيىسى، بوغما تاياقچىسى، ئۈچەي كېزىكى تاياقچە باكتېرىيىسى، يېشىل يىرىڭ تاياقچىسى، قۇرۇق چۆپ تاياقچە باكتېرىيىسى، ئىشقار ھاسىل قىلغۇچى تاياقچە باكتېرىيىسى، سىل تاياقچە باكتېرىيىسى قاتارلىقلارنى ئۆلتۈرۈش ياكى تورمۇزلاش تەسىرى بار. ياۋا ئەمەن بىلەن ئىسلىسا ، نۇرغۇنلىغان كېسەللىك پەيدا قىلغۇچى زەمبۇرۇغلارنىمۇ تورمۇزلايدۇ. ياۋا ئەمەننىڭ قاينىتىلمىسى تەجرىبە نەيچىسى ئىچىدە ئالتۇن رەڭلىك ئۈزۈمسىمان شارچە باكتېرىيىسى،قان ئېرىتكۈچى زەنجىرسىمان شارچە باكتېرىيىسى، ئۆپكە ياللۇغى قوش شارچە باكتېرىيىسى، بوغما تاياقچىسى، تولغاق تاياقچىسى، ئۈچەي كېزىكى تاياقچىسى ۋە پارازىت تاياقچە باكتېرىيىسى، ۋاباۋبىرئون قاتارلىقلارنى تورمۇزلايدۇ. (2) باشقا تەسىرى: ئەمەن قايناتمىسىنى ئۆي توشقىنىغا بېرىلسە، قان قېتىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ ۋە قىزىتما قايتۇرىدۇ.

ئىسسىق مىجەزلىك كىشىلەردە باش ئاغرىقى پەيدا قىلىدۇ، بەدەننى قۇرۇتىدۇ ھەم بۆرەككە زىيان قىلىدۇ.

ساقلاش 

ئەتىياز ۋە يازدا گۈلى ئېچىلمىغاندا يىغىۋېلىنىپ قۇرۇتۇپ ئېلىنىدۇ ياكى ھۆل ئىشلىتىلىنىدۇ.^[0]