قارا بۇلغىن يېزىسى

قارابۇلغىن يېزىسىقارابۇلغىن يېزىسى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى ئالتاي ۋىلايىتى كۆكتوقاي ناھىيەسى گە قاراشلىق مەمۇرىي يېزا. ئۈلۈڭگۈر دەرياسى يېزىنىڭ ئوتتۇرسىدىن ئېقىپ ئۆتىدۇ، پۈتۈن يېزا شىمال ۋە جەنۇبتىن ئىبارەت ئىككى قىسىمغا بۆلۈنىدۇ. جەنۇب شىمالى تار، ئۇزۇنلۇقى 400 كىلومېتىر، ئەمما، شەرقتىن غەربكە ئەڭ تار يېرى ئاران 17.5 كىلومېتىر، يېزا بويىچە مەمۇرىي ئومۇمىي كۆلىمى 7000 كۋادرات كىلومېتىر. يەر شەكلى شىمالدىن جەنۇبقا يانتۇلاشقان، شىمالدىن جەنۇبقا يەر شەكلى تاغلىق رايون، جاڭگال، ۋادى، قۇملۇق دەپ تۆت تۈرگە ئايرىلىدۇ. يېزىلىق ھۆكۈمەت _ ئۈرۈمچى دەرياسى ئوتتۇرا بۆلىكى دەريا ۋادىسىنىڭ شىمالىي قىرغىقىغا جايلاشقان، 360 مىڭ 300 گېكتار يايلاق بار، 28700 مو تېرىلغۇ يەر، ھەمدە تۆمۈر، ئالتۇن، چىرىمتال قاتارلىق قېزىلما بايلىقلار.

ئورنى

قارابۇلغىن يېزىسى، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى ئالتاي ۋىلايىتى كۆكتوقاي ناھىيەسىگە قاراشلىق مەمۇرىي يېزا بۇلۇپ، جۇڭغار ئويمانلىقىنىڭ شىمالىي چېتىگە جايلاشقان. شەھەر رايونى بىلەن بولغان ئارلىقى 120 كىلومېتىر، ئۇلۇنگۈر دەرياسى سايلىرىدىكى ئوتتۇرا بۆلىكى، شەرقىي كۈرتى يېزىسى بىلەن  قوشنا، غەربىي تەرىپى دۈرە يېزىسى چىگىرداش، شىمال تەرىپىدىكى ئالتاي تېغى شەرقى بۆلىكى ۋە موڭغۇلىيە دۆلىتى بىلەن، جەنۇبىي جۇڭغار ئويمانلىقى بىلەن سانجى خۇيزۇ ئاپتونوم ئوبلاستى چېگرىلىنىدۇ، چېگرا لىنىيەسىنىڭ ئۇزۇنلۇقى 19.5 كىلومېتىر.

كىلىماتى

يېزا ياۋروپا چوڭ قۇرۇقلۇقى مەركىزى كىندىكىگە جايلاشقان بولۇپ، ئوكيانلاردىن يىراق، كەڭلىك گرادۇسى يۇقىرى، ئەتيازدا بالدۇر شامال كۆپ، ياز پەسلى قاتتىق ئىسسىق، ھاۋا قۇرغاق، قىش پەسىلى قاتتىق سوغۇق. ئىقتىسادىي زىرائەت تېرىلغۇ كۆلىمى 1775 گېكتار، كىلىماتى قۇرۇقلۇق تىپىدىكى قۇرغاق سوغۇق كىلىماتىغا كىردۇ. كۆپ يىللىق ئوتتۇرىچە يورۇتۇش ۋاقتى 2889.8 سائەت، كۆپ يىللىق ئوتتۇرىچە شامال سۈرئىتى 3 مېتىر/ سېكۇنت، يىللىق ئوتتۇرىچە ھۆل-يېغىن مىقدارى 112.6 مىللىمېتىر، قىروسىز مەزگىلى 148 كۈن. ئۈلۈڭگۈر دەرياسىنىڭيېزىدىكى يەر ئۈستى سىرغىم مىقدارى مىليارد 260 كۇب مېتىر. تۇپرىقى ئاساسەن نەم تۇپراق، قوڭۇر كالتسىيلىق تۇپراق، چىملىق تۇپراق، تۇزلۇق تۇپراق قاتارلىقلارنى ئاساس قىلىدۇ.

قارابۇلغىن يېزىسىغا قاراشلىق: جالاڭ ئاشجار كەنتى (تەبىئىي كەنت)، جىڭگىل تۆبە كەنتى (تەبىئىي كەنت)، قاراتاش كەنتى، قىزىلقۇم كەنتى، قاراسۇ كەنتى، سارقارىن كەنتى، قاراجول كەنتى، تاڭبالى كەنتى، كۆكتېرېك كەنتى، بالائېرتىش كەنتى، جىبەتى كەنتى، جىنچۈەن چارۋىچىلىق فېرمىسى (تەبىئىي كەنت) قاتارلىق جەمئىي 12 مەمۇرىي كەنت بار.

يېزا بويىچە ، يېزا بويىچە جەمئىي نوپۇسى 5706 ئادەم، بۇنىڭ ئىچىدە يېزا ئىگىلىك يېزا ئىگىلىك نوپۇسى 4765 ، نوپۇس ئىچىدە خەنزۇ، قازاق، خۇيزۇ، مياۋزۇ قاتارلىق مىللەتلەر بار، بۇنىڭ ئىچىدە ئاز سانلىق مىللەت 3818 ئادەم. پۈتۈن يېزىسى شتاتلىق كادىر، ئىشچى-خىزمەتچى 237 نەپەر، بۇنىڭ ئىچىدە كەسپىي ئورۇنلاردىكى ئىشچى-خىزمەتچىلەر 185 ئادەم.

پۈتۈن يېزىنىڭ دېھقانچىلىق زىرائەتلىرىنىڭ ئومۇمىي مەھسۇلات مىقدارى 20 مىڭ توننا، 146 مىڭ تۇياق چارۋا، دېھقان-چارۋىچىلارنىڭ ئوتتۇرىچە كىرىمى 4318 يۈەن، يېزا بويىچە مىللىي ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتى مۆلچەردىكى ئورۇندىلىشى 52 مىليون 990 مىڭ يۈەن. 2003-يىلى قارا بۇلغىن يېزىسى ناھىيە بويىچە ئۇنىۋېرسال باھالاشتا 1-لىككە، 2004-يىلى ئۇنىۋېرسال باھالاش تۈردە 2-لىككە، كىشى بېشىغا توغرا كېلىدىغان كىرىمى ۋىلايەت بويىچە ئون كۈچلۈك بازار قاتارىغا كىرگەن.

بۇ يېزا دېھقانچىلىق، چارۋىچىلىق ئۇللۇق ئورنىنى قەتئىي تەۋرەنمەي چىڭ تۇرۇپ ئوت-چۆپ ماتېرىيال ئاساسىي ھۇجۇم نىشانى قىلىپ تېرىقچىلىق قۇرۇلمىسىنى ۋاقتىدا تەڭشەپ، يەم-خەشەك كۆلىمى كېڭەيتىش بازىرىنى يېتەكچى قىلىش، چارۋىچىلارنىڭ كىرىمىنى ئاشۇرۇشنى نىشان قىلىپ، چوڭ يېزا ئىگىلىك قۇرۇلمىسىنى تەڭشەپ ۋە سەرخىللاشتۇرۇش بولۇپمۇ دېھقانچىلىق، چارۋىچىلىق، مەھسۇلات قۇرۇلمىسىنى تەڭشەش جەھەتتە پۇختا قەدەم باسقانلىقىنىڭ ئىپادىسى.

2006-يىلى بۇ يېزا ئەمەلىي تېرىقچىلىق كۆلىمى 28700 مو، بۇنىڭ ئىچىدە ئاشلىق زىرائىتى تېرىلغۇ كۆلىمى 6100 مو بولۇپ، %21.25 نى ئىگىلەيدۇ. ئىقتىسادىي زىرائەت تېرىلغۇ كۆلىمى 19233 مو بولۇپ، ئومۇمىي يەر كۆلىمىنىڭ %67.01 نى ئىگىلەيدۇ. 3367 مو يەم-خەشەك زىرائەتلىرى تېرىلىغان بۇلۇپ، تېرىقچىلىق كۆلىمىنىڭ %11.73 نى ئىگىلەيدۇ. 1200 مو سىلوس كۆممىقوناق، 2167 مو بېدىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. 

بۇ يىل ھەرخىل زىرائەتلەرنىڭ ئومۇمىي مەھسۇلات مىقدارى 15 مىڭ توننا. يېزىنىڭ 10 مىڭ مو يەرگە ئاپتاپپەرەس بازىسى شەكىللەنگەن، ئۆز يېزىسىنىڭ ئاپتاپپەرەس بىر داڭلىق ماركا بەرپا قىلىش، تەرەققىيات يېمەكلىك پالما پىششىقلاپ ئىشلەش، بۇ يېزىنىڭ گازىر ئاپتاپپەرەس كەسىپ تەرەققىياتى ئىلگىرى سۈرۈلگەن.^[0]