ئىلى دىيارى بلوگى

«تۇلپار ماكانى» مۇڭغۇلكۈرە ھەققىدە

" تۇلپار ۋە شۇڭقار ماكانى"موڭغۇلكۈرە ناھىيىسى تەڭرى تېغىنىڭ شىمالىي ئېتىكىگە، تېكەسدەرياسىنىڭ يۇقىرى ئېقىنىغا جايلاشقان........

ئىلىدىكى ‹‹شىنجاڭ بويىچە ئەڭ›› لەر

  باياندايدىكى دۆلەت مۇداپىئە قۇرلۇشى شۆتاڭ (مەكتەپ)1902-يىلى قۇرۇلغان بولۇپ، شىنجاڭدىكى تۇنجى ھەربىي ئىشلار 

  مەكتىپى ھېسابلىنىدۇ.

.

سايرام كۆلى ھەققىدە

                                             غۇلجىدىن ئۈرۈمچىگە ماڭغان يولۇچىلار ئاپتوبوسى گۈزەل ئارىلاپ مەنزىرىلىك كەڭساينى ئۆتۈپ ،تارىختا « كارۋان توختىماي ئۆتتى » دەپ تەرىپلەنگەن. تەلكىنىڭ داۋىنىدىن ئېشىپ، سىمپىتوزا داۋىنى بىلەن تۆۋەنلىشىشگە ، يولۇچىلارنىڭ كۆز ئالدىدا بىپايان كۆڭ دېڭىز پەيدا بولىدۇ. ئېگىز تاغلىقتىكى بۇ مۆجىزەسىمان مەنزىرە كىشىنى ھاياجان، ھەيرانلىق ۋە ئاپىرىن تۇيغۇسىغا سالماي قويمايدۇ. كۆز ئالدىڭىزدىكى بۇ بىپايان سۇ دېڭىز ئەمەس، بەلكى

                                                    غۇلجا شەھىرى

                                           غۇلجا شەھىرى ئىلى دەرياسى ۋادىسىنىڭ ئوتتۇرا قىسمىغا جايلاشقان. شەرقىي شىمالى غۇلجا ناھىيىسى بىلەن، جەنۇبىي تەرىپى چاپچال شىبە ئاپتونوم ناھىيىسى بىلەن، غەرب،شىمال تەرەپلىرى قورغاس ناھىيىسى بىلەن تۇتىشىدۇ، ئومۇمىي يەر كۆلىمى 575 كۋادرات كىلومېتىر، شەھەرگە بىر بازار، ئالتە يېزا، ئالتە مەھەللە ئىش باشقارمىسى، 59 ئاھالە كومىتېتى، 38 كەنت ئاھالە كومىتېتى قارايدۇ.

غۇلجا ئاتالغۇسى ۋە غۇلجا شەھرى (1)                                                          

《غۇلجا》 ئاتالغۇسى توغرىسىدا ھازىرغىچە خەلق ئىچىدە مۇنداق بىر نەچچە خىل كۆز قارشلار ساقلىنىپ كېلىۋاتىدۇ. 《غۇلجا》 ـــ ئەسلى 《غولچە》 سۆزنىڭ بۇزۇپ ئاتىلىشى،دەيدىغان قاراش، 《غۇلجا》 ـــ تاغ قوشقىرى دىمەكتۇر، دەيدىغان قاراش. بۇ يەر دە تىلغا ئېلىنغان 《تۆپىلىك》 ھازىرقى غولجا شەھرىنىڭ شەرقىدىكى 《قارىدۆڭ》 ئۈستىدىكى كىشىلەر 《قۇنتاجى ئوردىسى》 دەپ كېلىۋاتقان ئورۇن بولۇپ، بۇيەرگە ئىلگىركى بۇتخانا كۆيۈپ كەتكەندىن كىيىن، چىيەنلوڭنىڭ27-يىلى يەنە كىچىككىنە بىر بۇتخانا سېلىنغان، دېگەن سۆز غەلەتتۇر...

شىنجاڭنىڭ يېقىنقى زامان سودىسى توغرىسىدا قىسقىچە بايان

-19ئەسىرنىڭ دەسلەپكى يېرىمى يەنى 1848-يىلىدىن باشلاپ، شىنجاڭدىكى بىر قىسىم ئۇيغۇر سودا-سانائەتچىلەر ئىگىلىك تىكلەشتە دۇنياغا يۈزلىنىپ، تىجارەت پائالىيىتىنى رۇسىيە، ئوتتۇرا ئاسىياغىچە كېڭەيتىپ، تاشكەنت، ئالمۇتا، ئەنجان، سىرۋالىسكى، زەيسەن، موسكۋا، قازان قاتارلىق شەھەرلەردە سودا سارايلىرىنى قۇردى. ئۇنىڭدىن باشقا ئىچكىرى ئۆلكىلەرگىمۇ نەزەر سېلىپ، تيەنجىن، چېڭدۇ، سۇجۇ، خاڭجۇ، شىئەن، لەنجۇ، ۋۇۋىي، جۈچۇەن قاتارلىق شەھەرلەردە ماگىزىنلار ئېچىپ، ۋاكالەتچىلەر تۇرغۇزدى. ئۇزاق ئۆتمەي، ئۇلار سودا تىجارىتىنى تۈركىيە، گېرمانىيە، فىنلاندىيە قاتارلىق ياۋروپا ئەللىرىگە ھەمدە ئەرەب يېرىم ئارىلىغىچە يەتكۈزدى.......

بۇرۇنقى ئۈمىد مەكتىپى كىيىنكى 2-ئوتتۇرا مەكتەپ   

   19-ئەسىرنىڭ كېيىنكى يېرىمىدىن 20- ئەسىرنىڭ باشلىرىغىچە بولغان ئارلىقتا، ئىلىنىڭ مەملىكەت ئىچى ۋە سىرتى بىلەن بولغان باردى - كەلدىسىنىڭ كإپىيىشى ھەمدە سودىنىڭ تەرەققى قىلىشىغا ئەگىشىپ، غولجا شەھىرىنىڭ نوپوسى كۆپىيىپ، دائىرىسى كېڭىيىپ، يېڭى -يېڭى مەھەللىلەر بارلىققا كەلدى ۋە كېڭىيىشكە باشلىدى.

مۇسابايوۋلارنىڭ قىسقىچە ئائىلە تارىخى 
        مۇسابايوۋلارنىڭ ئەسلى يۇرتى قەشقەر- ئاتۇش ناھىيە ئېكىساق كەنتى .ئۇلارنىڭ يەتتەئاتىسى ئاشۇ زېمىندا تۇغۇلۇپ ئۆسكەن، دېھقانچىلىق ،تىجارەت كەسپىي كارخانچىلىق ۋە چارۋىچلىق بىلەن شۇغۇللانغان بۇلارنىڭ سودىسى ئابدۇرۇسۇل بايدىن باشلاپ دۇنياغا يۈزلەنگەنىدى .

نۇرتاي ھاجىم ئىسكەندەر يىتىملار مەكتىۋى

تۇغلۇق تۆمۈرخان مازىرى