مىلادىنىڭ 951-يىلى
  ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقى كېيىنكى جۇ سۇلالىسى پادىشاھىغا تۇتۇق ئەۋەتىپ ، ئىچكىرى بىلەن بولغان  ئىقتىسادى ، مەدەنىي مۇناسىۋەتنى ئەسلىگە كەلتۈرگەن . كېيىنكى جۇ سۇلالىسى ھۆكىمىتى تەدبىر قوللىنىپ ، ئۇيغۇرلار بىلەن بولغان خەلق ئوتتۇرسىدىكى سودىنى كەڭ قۇيۇۋەتكەن . ئۇيغۇر سودىگەرلەر ئاساسلىقى قاش تېشى ، يۇڭ ، تېرە ، دورا - دەرمەكلەرنى ئالتۇن كۆمۈشكە ئالماشتۇرغان .

 مىلادىنىڭ 956-يىلى
  سۇلتان سۇتۇق بۇغراخان ئالەمدىن ئۆتتى . ئۇنىڭ جەسىتى ئاتۇشقا دەپنە قىلىندى . ئوغلى بايتاش ( مۇسا بىننى ئابدۇكېرىم ) خانلىققا ۋارىسلىق قىلدى ۋە ئۆزىنى « ئارىسلانخان » دەپ ئاتىدى ۋە قەشقەردە تۇردى . سۇتۇق بۇغراخاننىڭ 2 - ئوغلى سۇلايمان بالا ساغۇنغا ھۆكۈمرانلىق قىلدى .
مىلادىنىڭ 960-يىلى
200 مىڭ ئۆيلۈك تۈرك خەلقى ئىسلام دىنىغا كىردى . مۇسا ئىبنى ئابدۇكېرىم ئارىسلانخان ئسلام دىنىنى دۆلەت دىنى دەپ جاكارلىدى . 
    مىلادىنىڭ 981-يىلى
ئىدىقۇت ئۇيغۇر پادىشاھى ئۆزىنى شىجۇدىكى جىيەن شىر ئارسلانخان دەپ ئاتاپ ، موسوۋىنى سۇڭ سۇلالىسىغا ئەۋەتتى . سۇڭ سۇلالىسىمۇ ، جاۋابەن ۋاڭيەندى قاتارلىقلارنى سۇجۇغا ئەۋەتتى . 
 مىلادىنىڭ 982-يىلى
ۋاڭ يەندى بەشباللىقتا ئۇيغۇر خانى بىلەن كۆرۇشتى . ئىدصقۇت ئۇيغۇر خانلىقىغا تارتۇق تەقدىم قىلدى . 983 - يىلى ۋاڭ يەندى قايتىدىغان چاغدا ، ئىدىقۇت پادىشاھى 100 كىشلىك ئەلچىلەر ئۆمىكىنى سۇڭ سۇلالىسىغا ئەۋەتتى .
 مىلادىنىڭ 990-يىلى
  قارخانىلار سۇلالىسىنىڭ پادىشاھى بۇغراخان ھەسەن لەشكەر تارتىپ ئىسىپىجان شەھرىنى ئالدى.
 . مىلادىنىڭ 992-يىلى  
بۇغراخان ھەسەن ماۋرا ئۈنھەرىگە ھۇجۇم قىلىپ سەمەرقەند بىلەن بۇخارانى ئشغال قىلدى . شۇنىڭدىن تارتىپ سامانلار خانلىقى زەئىپلىشىشكە يۈزلەندى .
مىلادىنىڭ 999-يىلى 
قاراخانلار سۇلالىسىنىڭ پادىشاھى بۇخارانى ئىشغال قىلىپ ئصلىك ناسىرى سامانلار خانىلىقىنى ئۇزۇل -كېسىل يوقاتتى .
 مىلادىنىڭ 1069-1070-يىللىرى
بالاساغۇنلۇق يۈسۈپ خاس ھاجىپ « قۇتادقۇ بىلىك » داستانىنى يېزىپ چىقتى .
مىلادىنىڭ 1072-1074يىللىرى
قەشقەرلىك مەھمۇت قەشقىرى « تۈركى تىللار دىۋانى » نى يېزىپ چىقتى .
 مىلادىنىڭ 1141-يىلى 
غەربىي لياۋ لەشكەرلىرى سەمەرقەندنىڭ شىمالىدىكى كاتۋان يايلىقىدا سالجۇقلارنىڭ لەشكەرلىرى بىلەن ئۇرۇشتى ، سالجۇقلارنىڭ لەشكەرلىرى يىڭىلىپ قالدى . ماۋرا ئۈنەھرى رايونى لياۋنىڭ قولىغا ئۆتۈپ كەتتى . شۇنىڭ بىلەن غەربىي قاراخانىيلار سۇلالىسى غەربىي لياۋغا قارام بۇلدى .
  مىلادىنىڭ 1211-يىلى
  نايمانلار خانى كۈچلۈك گورخان غەربىي لياۋ پادىشاھى چورۇقنىڭ خانلىق ئورنىنى تارتىۋالدى. غەربىي لياۋ سۇلالىسى مۇنقەرىز بولدى .
 مىلادىنىڭ 1212-يىلى
خارەنزىم شاھى مۇھەممەت بىننى مەسئۇد سەمەرقەندنى ئىشغال قىلىپ ، غەربىي قاراخانىلار سۇلالىسىنىڭ سۇلتانى ئوسمان بىننى ئىبراھىمنى ئۆلتۈردى . غەربىي قاراخانىلارسۇلالىسى مۇنقەرىز بولدى .
 مىلادىنىڭ 1219-يىلى
چىڭگىزخان لەشكەر تارتىپ چىقىپ غەرىبكە يۈرۈش قىلدى . قوجۇ ئۇيغۇرلىرىنىڭ ئىدىقۇتى تۈمەنمىڭ لەشكەربىلەن چىڭگىزخانغا قوشۇلدى . 
    مىلادىنىڭ 1225-يىلى
  چىڭگىزخان ئۆزى بويسۇندۇرغان جايلارنى ئوغۇللىرىغا تەقسىم قىلىپ بەردى . 2- ئوغلى چاغاتايغا ۋە 3- ئوغلى ئوگدايغا غەربتىكى كەڭ زېمىننى بەردى . 
قوجۇ ئىدىقۇت مۇڭغۇللارغا ھەممىدىن بۇرۇن قارام بولدى . شۇڭا قۇجۇ رايونى يەنىلا ئۆزىنىڭ قارمىقىدا بولىۋەردى . 
   مىلادىنىڭ 1251-يىلى     
مۇڭغۇللار بەشباللىق قاتارلىق جايلاردا ئۆلكە دىۋان ۋازارىتى تەسسىس قىلىپ ، غەربىي رايوننىڭ ھەربىي ، مەمۇرىي ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان ئەمەلدارلارنى تەيىنلىدى . بۇ تارىختا غەربىي رايون بويىچە ھەممىدىن ئەۋزەل تەسسىس قىلىنغان ئۆلكە ۋازارىتى ئىدى .
 مىلادىنىڭ 1274-يىلى   
يۇەن سۇلالىسى ئودۇن ، يەركەنلەردە 13 سۇلۇق ئۆتەڭ قۇردى ۋە خوتەن قاش تېشى ئىشچىلىرىنى ھاشغا تۇتۇشنى كەچۈرۈم قىلدى .
مىلادىنىڭ 1275-يىلى 
چاغاتاينىڭ نەۋرصسى دۇۋا قاتارلىقلار 12 تۈمەن لەشكەر تارتىپ چىقىپ ، قۇجۇنى ئالتە ئايغىچە مۇھاسىرە قىلۋالدى . ماھاسىرە تۈگىگەندىن كېيىن ئىدىقۇت قۇجۇنىڭ جەنۇبىدىكى قۇمۇلدا بوز يەر ئاچتى .
 مىلادىنىڭ 1324-1328-يىللىرى
ئۇيغۇرلار زىمىنىغا كېيىنكى چاغاتاي خانلىقى ھۆكۈمرانلىق قىلدى .
 مىلادىنىڭ 1346-يىلى
 مۇڭغۇل قەبىلىلىرىدىن دوغلات قەبىلىسىنىڭ باشلىقى پىداجى چاغاتاي جەمەتىدىن بولغان تۇغلۇق تۆمۈرنى خانلىققا كۆتۈردى ( ئاقسۇدا ).
مىلادىنىڭ 1370-يىلى 
 چاغاتاي خانلىقى مۇنقەرىز بولدى .
  مىلادىنىڭ 1383-يىلى 
   تۇغلۇق تۆمۈرنىڭ ئوغلى قىدىر خوجا بەشباللىقنىڭ چاغاتاي خانىلىقىغا كۆتۈرۈلدى .
 مىلادىنىڭ 1391-يىلى
 قىدىرخان خوجا ئەلچى تەيىنلەپ مىڭ سۇلالىسىگە تارتۇق ئەۋەتتى . مىڭ سۇلالىسى پادىشاھىمۇ ئەلچى تەيىنلەپ قىدىرخان خوجىغا نامە يوللاپ مىڭ سۇلالىسىنىڭ سىياسىتىنى ئىزھالىدى . شۇنىڭدىن كېيىن تاكى مىڭ سۇلالىسىنىڭ يوڭلار يىلىغا قەدەر قىدىر خوجا ھەريىلى دېگۈدەك مىڭ سۇلالىسىغا تارتۇق ئەۋەتتى .
 مىلادىنىڭ1403-يىلى
   قۇمۇل ۋاڭى ئوڭغۇ تۆمۈر مىڭ سۇلالىسىگە ئەلچى ئەۋەتىپ 4700 ئات تارتۇق قىلدى . مىڭ سۇلالىسىمۇ پۇل قايتۇردى . تارتۇق قىلىنغان ئاتلارنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنى چىگرا قوغدۇغۇچى ئاتلىق ئاتلىق ئەسكەرلەرگە تارقىتىپ بەردى .
 مىلادىنىڭ 1404-يىلى
   مىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتى قۇمۇل ۋاڭنى ئوڭغۇ تۆمۈرنى ساداقەتلىك ، ئىتائەتمەن دەپ ئاتىدى ھەم ئالتۇن مۆھۈر ئىنھام قىلدى .
مىلادىنىڭ 1680-يىلى
17- ئەسىرنىڭ باشلىرىدا جەنۇبى شىنجاڭدىكى مۇسۇلمان خوجىلار « ئاق تاغلىق » « قارا تاغلىق » « ئاق تاقىيە » « قارا تاقىيە » دەپ ئىككگە بۆلۈندى ، ۋە ئۆزئارا ھوقۇق تالاشتى .17-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرلىرىغا كەلگەندە بۇلار ئوتتۇر سىدىكى زىدىيەرت كۈندىن-كۈنگە كەسكىنلەشتى . يەركەن خانلىقىنىڭ سۇلتانى ئىسمايىل خان قارا قاغلىقلارنى قوللاپ ، ئاق تاغلىقلار نىڭ غوجىىسىنى قەشقەردىن قوغلاپ چىقاردى . ئاپئاق دالايلاما ۋە جۇڭغارلارنىڭ خانى غالدان بىلەن كۆرۈشۈپ ، جەنۇبى شىنجاڭ دىكى سەئىدىيە دۆلىتىنى يوقىتىش ئۈچۈن ھەربىي ياردەم سورىدى . شۇيىلى غالدان قوشۇپ بەرگەن ئەسكەرلەرنى باشلاپ كېلىپ يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنى ئاغدۇرۇپ تاشلىدى . ئاپئاق خوجا جەنۇبى شىنجاڭنىڭ قورچاق خانى بولدى . بۇ قورچاق خانلىق ھەريىلى جۇڭغارلارغا  100مىڭ سەر كۈمۈش خىراجەت ، 100 مىڭ ئۇلاغ ماتاچەكمەن تۆلىدى.
مىلادىنىڭ 1696-يىلى
   جۇڭغارلارنىڭ خانى غالدان ئۆلدى . ئۇنىڭ ئورنىغا چىۋان ئاراپتان ۋارىسلىق قىلدى . جەنۇبىي شىنجاڭدىكلەر بۇ پۇرسەتتىن پايدىلنىپ جۇڭغارلارنىڭ ھۆكۈمرانلىقىدىن قۇتۇلدى .
   مىلادىنىڭ 1700-يىلى
 چىۋان ئاراپتان لەشكەر تارتىپ كېلىپ ، جەنۇبىي شىنجاڭنى قايتا بويسۇندۇردى ، جەنۇبىي شىنجاڭنىڭ ھۆكىمرانلىق ھوقۇقى ئاق تاغلىقلار قولىدىن قارا تاغلىقلار قولىغا ئۆتتى . جۇڭغار خانى چىۋان ئاراپتان قارا تاغلىقلارنىڭ ئاقساقىلى دانىيال خوجىنى جەنۇبىي شىنجاڭنىڭ خانى قىلىپ تەيىنلەپ ، ھەر يىلى جۇڭغارلارغا ئون تۈمەن كۈمۈش پۇل ئولپان تاپشۇرۇشنى بەلگىلەپ ئىلىغا قايتىپ كەتتى .
 مىلادىنىڭ 1755-يىلى
 چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى جۇڭغار خانلىقىنى يوقىتىپ ، ئۇنىڭ 70 نەچچە يىللىق ھۆكۈمرانلىقىغا خاتىمە بەردى .
 مىلادىنىڭ 1759-يىلى
 چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى لەشكەر تارتىپ ، جەنۇبىي شىنجاڭدىكى چوڭ- چوڭ خوجا ( بۇرھاندىن خوجا ۋە خوجا جاھان ) لارنىڭ توپىلىڭىنى تىنجىتىپ شىنجاڭ رايونىنى يىڭىباشتىن بىرلىككە كەلتۈردى.

1765- يىلى ئۈچتۇرپان ئۇيغۇرلىرى قوزغىلاڭ كۆتۈردى، بۇ مەشھۇر جىگدە يېغىلىغى بۇلۇپ چىڭ سۇلالىسى غەلىبە قىلغاندىن كېيىن بارلىق ئاھالىنى قىرغىن قىلىپ تۈگەتتى.
1803- يىلى يۈسۈپ خوجىدىن پايدىلىنىپ قوقەنلىكلەر پاراكەندىچىلىك سالدى.
1820- يىلىدىن 1828 - يىلىغىچە جاھانگىر خوجىنىڭ كۆپ قېتىملىق توپىلاڭى بولدى.
1845 - يىلى قەشقەردە ئۇيغۇر ۋە قىرغىز دېھقانلار قوزغىلاڭ كۆتۈرگەن.
1847- يىلى يەتتە خوجا توپىلىڭى بولدى.
1852- يىلى ۋەلىخان تۆرە تۆت قېتىم بېسىپ كىرىپ نۇرغۇن قىرغىنچىلىق قىلغان ۋە جاللاتلىق قىلىپ نەچچە كاللا مۇنارى ياسىغان.
1854- يىلى قەشقەردە دېھقانلار قوزغىلاڭ كۆتۈرگەن.
1857- يىلى ئاتۇش مىس كان ئىشچىلىرى، مەمتىلى باشچىلىغىدا كۇچار دېھقانلىرى، خوتەننىڭ بىر قىسىم يېزىلىرىدىكى دېھقانلار قوزغىلاڭ قىلغان، ۋەلىخان تۆرىمۇ توپىلاڭ كۆتۈرگەن.
1858- يىلى قەشقەردە بىر قىسىم دېھقانلار قوزغىلاڭ كۆتۈرگەن.
1860 – يىلى يەكەندە، 1862- يىلى خوتەن، كۇچار، بايلاردا قوزغىلاڭ بولغان.
1864-يىلى راشىدىنخان غوجا كۇچار خەلقنى باشلاپ چىڭ سۇلالىسى قوشۇنلىرىنى مەغلۇپ قىلىپ كۇچار-ئاقسۇ-كورلا رايونلىرىنى بويسۇندۇردى.
1864-يىلى ئابدۇراخمان خان غوجا خوتەن خەلقىگە رەھبەرلىك قىلىپ خوتەن ۋىلايىتىنى چىڭ سۇلالىسىدىن ئازا دقىلدى، ئۆزى ئۇرۇشتا قۇربان بولۇپ ئاتىسى ھەبىبۇللا ھاجى خوتەن پادىشاھى بولدى.
 
1865-يىلى غۇلجىدىكى دېھقانلار سادىر پالۋان، ئەلاخان پالۋانلارنى يېتەكچىلىكىدە غۇلجىدىكى چىڭ قوشۇنلىرىنى مەغلۇپ قىلىپ ئىلى ئۇيغۇر سۇلتانلىقىنى تىكلىدى.
1864- يىلى سىدىق بەگ  قەشقەرنى ئىشغال قىلغان.

1865-يىلى سىدىقبەگ قىپچاقلارنى باشلاپ قەشقەرنى ئازاد قىلدى ۋە قوقاندىن بۇزرۇكخان غوجىنى قەشقەرگە تەكلىپ قىلدى، بۇزرۇكخان ياقۇپبەگ قاتارلىق ياردەمچىلىرىنى ئېىلپ قەشقەرگە ئورۇنلاشتى. ھەم ئاق تاغلىق خوجىلار بۇزرۇگ خوجا ئۈچۈن ئۇلارنى قوللىدى.

1866-يىلى ياقۇپبەگ سىدقبەگنى تاغقا چىقىپ كېتىشكە مەجبۇر قىلىپ ھاكىمىيەتنى قولىغا كىرگۈزدى ۋە بۈزرۈكخان غوجىنى مەجبۇرى ھەرەمگە ھەج قىلىشقا يولغا سېلىۋېتىپ قەشقەرنىڭ ھۆكۈمرانى بولۇپ قالدى.
186-يىلى ئۈرۈمچى ئەتراپىغا ئولتۇراقلاشقان شىئەنلىك خۇيزۇلار داۋۇت خەلىپە(تومىڭشۇ)نىڭ يېتەكچىلىكىدە ئۈرۈمچى ئەتراپىنى چىڭ سۇلالىسى قوشۇنىدىن ئازاد قىلدى.

1867-يىلى ياقۇپبەگ خوتەنگە تاۋاپ باھانىسىدا بېرىپ ھاجى پادىشا ھەبىبۇللاخاننى قەستلەپ ئۆلتۈردى ، يىل ئاخىرىدا راشىدىنخاننى ئۆلتۈرۈپ تەكلىماكان ۋادىسىنى ئاساسەن قولىغا كىرگۈزدى.

1868-يىلى ياقۇپبەگ ئۈرۈمچى ۋە تۇرپان-قۇمۇلغا يۈرۈش قىلىپ غەلىبە قازاندى، ياقۇپبەگ قوشۇنى بىلەن ئىلى ئۇيغۇر سۇلتانلىقى ماناستا ئۇچرىشىپ سۈلھى تۈزۈپ قايتىشتى.

1870-يىلى قازاقىستاندىكى تازىبەك قوشۇنى نەچچە مىڭ قازاقنى باشلاپ تۇققۇزاق ئەتراپىغا ماكانلاشتى. ئەلاخان سۇلتان چاررۇسىيەنىڭ تەلىپىنى رەت قىلىپ قازاقلارنى ئۆتكۈزۈپ بېرىشكە قوشۇلمىدى.

1870- يىلى چارروسىيە چىڭ سۇلالىسى بىلەن تۈزۈلگەن توختام بويىچە ئىلىغا ھۇجۇم قىلىپ دەھشەتلىك قىرغىنچىلىق يۈرگۈزگەنلىكتىن ئەلاخان سۇلتان قىرغىنچىلىقنى توختىتىش شەرتى بىلەن تەسلىم بولدى. چاررۇسىيە ئىلى رايونىنى ئىشغال قىلدى.