ئىلاۋە:
تورداش ساتار ئالدىنقى تېمىلىرىمغا يازغان ئىنكاسىدا مۇشۇ تېمىنى يوللاپ قويۇشۇمنى تەلەپ قىلغاچقا ئۇنىڭ تەلىپى بېلەن بۇ تېمىنى يوللۇدۇم.باشقا تورداشلارنىڭ كونا تېمىنى يوللاپتۇ،دەپ قالماسلىقىنى كۆزدە تۇتۇپ بۇ ئىلاۋىنى قوشۇمچە قىلدىم.

دېھقانچىلىك ئەقلى يوق ھاكىم

 

                  ۋاڭ يۈلىن

                         بوزقىر تەرجىمىسى
                        
 

      تاسادىبى پۇرسەتتە << جۇڭگو مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى گېزىتى>>نىڭ 2001-يىل4-ئاينىڭ 11-كۈنىدىكى سانىنىڭ 5-بېتىگە ئوخشاش بىرلا ۋاقىتتا بېسىلغان <<گويۈگە سەپەر>>،<< دۆلەت يولىنى ياسايمىز دەپ قەدىمىي شەھەرنى ۋەيران قىلىش>> ماۋزۇلۇق ئىككى خەۋەرنى كۆرۈپ قالدىم.ئالدىنقىسىدا، جىندوڭنەن ۋىلايىتىدىكى گويۈ كەنتىدىكىلەرنىڭ ئۆزىنىڭ تارىخىي مەدەنىيەت جەھەتتىكى داڭلىق كەنتىنى قوغداپ قېلىش ئۈچۈن پويىزغا چىقىپ بېيجىڭغا قايتىش ئالدىدا تۇرغان مۇتەخەسىسلەرنى مېھمانخانىغا قايتۇرۇپ كېلىپ ،ئۆزلىرىگە قوغداش-ئاسراش لاھىيىسى تۈزۈپ بېرىشنى ئۆتۈنگەنلىكى ھەم قەدىمىي قۇرۇلۇشلارنى رېمنوت قىلىپ ئەسلىگە كەلتۈرۈشنىڭ 10يىللىق پىلانىنى تۈزۈپ چىققانلىقى يېزىلغان. بۇ كىچىككىنە كەنىت مۇشۇ قۇرۇلۇش ئۈچۈن 2مىليون يۇەن ئاجرىتىپ ئالدىنقى قارارلىق قۇتقۇزۇش خارەكتىرلىك قۇرۇلۇش  ئېلىپ بارغان.كەنىت باشلىقى مىياۋ كۇنجىېڭ بۇ ھەقتە توختىلىپ مۇنداق دېگەن: ” ھازىر ساياھەتچىلىكنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ئانچە تەكىتلەنمەيۋاتىدۇ،شۇنداقتىمۇ بىز ئاۋال كەنتىمىزدىكى قەدىمىي ئىزلارنى ھەقىقى تۈردە رېمنوت قىلىپ چىقىشىمىز كېرەك. شۇندىلا ئەجدادلىرىمىز ھەم كېيىنكى ئەۋلادلىرىمىزنىڭ ئالدىدا يۈزىمىز يورۇق بولىدۇ.“

     كېيىنكىسىدە ، چىڭخەي ئۆلكىسىنىڭ يەنشەن ناھىيىسى 315-دۆلەت يولىدا قۇرۇلۇش قىلىش جەريانىدا كۆرىنىشتە ئىتائەت قىلغان بولىۋېپ ئاستىرىتتىن خىلاپلىق قىلىپ، خەۋەرلەرنى قامال قىلىپ، مەخپىي قۇرۇلۇش ئېلىپ بېرىپ ، پارتىزانلارچە قۇرۇلۇش تاماملىغانلىقى؛ بۇنى بەرىبىر بولۇپ بولغان ئىش قىلىپ كۆرسىتىش شەكلى بېلەن شىخەيجۈن قەدىمىي شەھرىنىڭ ئەسلىدىكى يولىنى مەجبۇرىي كېڭەيتپ، مەمەلىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى ---شىخەيجۈن قەدىمىي شەھەر خارابىسىنى ئېغىر دەرىجىدە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراتقانلىقى يېزىلغان. مەزكۇر ناھىيىنىڭ بىر مۇئاۋىن ھاكىمى بۇ ئىش ھەققىدە توختىلىپ مۇنداق دېگەن:” مۇشۇ بىر نەچچە يىلدا ناھىيمىز مالىيىسى ئىنتايىن قىيىنچىلىق ئىچىدە قالدى، كارخانىلار ۋەيران بولۇپ، پۈتكۈل ناھىيىدىكى ئىشتىن قالغان ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ تۇرمۇشى قىيىنلىشىپ كەتتى.مۇبادا 315-دۆلەت يولى ناھىيىمىزدىن ئۆتسە  بىر قىسىم ئىشتىن قالغان ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى ئورۇنلاشتۇرۇپ ،بەزى 3-كەسىپ تۈرلىرىنى يولغا قويغىلى بولىدۇ. “

       مەن  تازا سېلىشتۇرۇپ كۆرۈپ  ھاكىمنىڭ تۆۋەندىكى ئۈچ جەھەتتىن دېھقانغا يەتمەيدىغانلىقىنى پەملەپ قالدىم:

    بىرىنچى، ھاكىمنىڭ قانۇن-تۈزۈم قارىشى دېھقانغا يەتمەيدىكەن.دېھقان قانداقلىكى بولمىسۇن قانۇن بويىچە ئىش قىلىشنىڭ يوللۇق ئىكەنلىكىنى ، قانۇننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغدايدىغانلىقىنى ، بۇنىڭدا ھەممە ئادەمنىڭ مەسئۇلىيىتى بارلىقىنى بىلگەن. ۋەھالەنكى ھاكىم << مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى قانۇنى>>غا قىلچە پىسەنىت قىلماي ، قانۇننىڭ تەتۈرىسىچە ئىش تۇتۇپ، قانۇننى بىلىپ تۇرۇپ قانۇنغا خىلاپلىق قىلغان. گەرچە بۇ بىر دىلو(ئەمما ئۇ بۇنى پەقەت ۋە پەقەت  دېلو دەپ قارىساىلا) تۇرغۇزۇشقا تېگىشلىك ئىش بولسىمۇ ئەمما ئۇ بىزنىڭ ئەمەلدارلارنىڭ مەنسىپى قانچە ئۆسكەنسېرى ئۇلارنىڭ قانۇن-تۈزۈم قارىشى شۇنچە كۈچىيىپ بارىدۇ، دېگەن خۇراپىلارچە كۆز-قارىشىمىزنىڭ پاچاقلاپ تاشلىنىشغا ياردىمى باردەك قىلىدۇ.

      ئىككىنچى،ھاكىمنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش جەھەتتىكى ئېڭى دېھقانغا يەتمەيدىكەن.دېھقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ تارىخي مەدەنىيەت مىراسى بولۇشتىكى موھىملىقى ۋە قىممىتىنى بىلگەن بولغاچقا ئۇنى ئەمەلىي ھەركىتى بېلەن قوغداپ ئەجدادلىرى ھەم ئەۋلادلىرىنىڭ ئالدىدا يۈزىنى يورۇق قىلغان.ۋەھالەنكى، ھاكىم تارىخي مەدەنىيەت مىراسلىرىنى قۇربان قىلىش بەدىلىگە ” دۆلەت يولىنى مۇشۇ يەردىن ئۆتكۈزگەن“ ،ئۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ قايتا يارالمايدىغانلىقىنى ، بىرسى زىيانغا ئۇچرىسا بىرسىنىڭ ئازلايدىغانلىقىنى بىلمىگەن ياكى بىلسىمۇ پەرۋايىغا ئالمىغان.

    ئۈچىنچى، ھاكىمنىڭ نەزەر دائىرسى دېھقاننىڭكىگە يەتمەيدىكەن. كەنىت باشلىقى ئىگىزدە تۇرۇپ يىراققا نەزەر سالغان ، ئۇ ئەجدادلىرىنىڭ چىرىقىنى ئۆچۈرمىسە ئۇلارنىڭ روھىنىڭ ئەۋلادلارنى يۆلەيدىغانلىقىنى بىلگەن. تېخىمۇ موھىمى ئۇ جوڭخۇا مەدەنىيىتىگە، جوڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ روھىغا ۋارىسلىق قىلغان، ئۇ” قانچە يىراققا نەزەر تاشلىساڭ شۇنچە پارلاق مەنزىلنى كۆرىسەن “ دېگەندەك كەڭ نەزەر دائىرىگە ئىگە. ۋەھالەنكى، ھاكىم پەقەت كۆز ئالدىدىكى ئىشتىن قالغان ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ ۋاقىتلىق قىيىنچىلىقىنى ھەل قىلىش، 3-كەسىپنى تەرەققى قىلدۇرۇش  بېلەنلا بولۇپ كېتىپ ئىشنىڭ ئاقىۋىتىنى ئويلىمىغان،” ئەتىكى قۇيرۇقتىن بۈگۈنكى ئۆپكە ئەلا “ دېگەن مەنتىقە بويىچە ئىش كۆرگەن. ئۇنىڭ نەزەر دائىرسىنىڭ تارلىقىغا ھېچقانداق گەپ توغرا كەلمىسە كېرەك.

يۇقۇردىكى ھاكىمنىڭ دېھقانغا ئۈچ جەھەتتىن يەتمەيدىغانلىقى نۆۋەتتە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتىنىڭ ھەقىقەتەن كەسكىن ۋەزىيەتكە دۇچ كەلگەنلىكىدىن بىشارەت بېرىدۇ.

 

(خەنزۇچە <<مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى گېزىتى>>نىڭ 2001-يىل 4-ئاينىڭ 25-كۈنىدىكى سانىدىن تەرجىمە قىلىندى)

ساپا مەسلىسى دە ، لېكىن دېھقانلېرىمىزنىڭ ھەقىقەتەن ئەقىللىق ئىكەنلىكىگە ئىشىنىمەن

        ئاۋام ياخشى باشلامچىغا مۇھتاج . رەھبەر -باشلامچى بولغان كېشى يوقىرىنىڭ سىياسەت ، ئەمىر - پەرمانلىرىنى تېز سۈرئەتتە شۇ پېتى تەشۋىق ۋە ئىجرا قىلدىغان قابىليەت ۋە ئىقتىدارغا ئىگە بولۇپلا قالماي، بەلكى سىياسەتنى ئىجرا قىلىش ، ئەملىلەشتۈرۈشتە  توغرا تەدبىر بەلگىلىيەلەيدىغان ، ياخشى ئامال - چارە تاپالايدىغان ئەقىل ۋە پەم- پاراسەتكە ئىگە بولغان بولسا خەلق يوقىرىنىڭ يۆنۈلۈش - سىياسەتلىرىدىن كۆپ نەپكە ئېرىشكەن بولاتتى ئەمەسمۇ ،  كاشكى !

بۇندىن كېيىن ھەر قانداق شەھەر، ھەر قانداق ئورۇنىڭ ساياھەتتىن  ئالىدىغان پايدىسى كۆپ بولىدۇ

رەھمەت سىزگە بوزقىر ، تېمىڭىزنى كېچىكىپرەك كۆرۈپتىمەن ،.
تەلىپىمنى ئېسىڭىزدىن چىقارمىغىنىڭىزغا كۆپ رەھمەت !!!!!

يازغۇچىدا مەسىلە بار... ھاكىمنىڭ دېھقانچىلىك ئەقلى بولىدۇ دەپ كىم ئېيتىدۇ؟ ! ئەگەر دېھقاندەك ئەقىل بولسىدى ئۇ پوق قۇرساقلارنىڭ، خەقنىڭ ھەققىدە نىمە ئىشى بار؟ ھاكىم ھاكىم بولۇپ قايسى بىر دېھقاننىڭ ئاغزىغا ئىسسىق ئاش بېرىپتۇ؟  
  خوش ئەقىلسىز دەپ قارالغان دېھقانلىرىمىزغا قاراڭ، ئۇ شۇ ئەقىلسىزلىقى بىلەن پۈتكۈل دۇنيا خەلقىنىڭ ھەر ۋاق ئېشىغا ئۆز ئەجىرىنى قوشتىمۇ؟  دېھقان ئەقىلسىز بولغاچ ئاققان تەرىدە خېمىر تۇرۇچ تەييارلاپ، ھالاللاپ يەمدۇ؟ يازغۇچى بولغان ئادەم ھاكىم باشلىق دېگەنلەرنى ئەقىللىق بولغاچ ھاكىم باشلىق بولغان دەپ قارامدۇ؟ مەن جاۋاب بېرەي، ھازىرقى ئاتالمىش باشلىقلار كۆتەمىكەشلىكنى بىلمىسە باشلىق بولالمايدۇ، ئۇلارنى پۇرسەتپەرەس ياكى تەخسىكەش دېگەن بىر قەدەر مۇۋاپىق. شۇنداقلا ھىيلىگەر!!!
دېھقان بولغان ئادەم ئاددى ساددا كەلگەن ئۇ ئەقىلسىزمۇ؟ ياق ئۇنىڭ جاۋابى ناھايتى ئاددى، بىز ھەر ئىنسان بۇ دۇنياغا مېھمانمىز، بۇ دۇنيالىقتا قالدۇرغان ئىزىمىز ئىمتىھان سۇئالىغا يازغان جاۋابىمىز... دېمەك يەنىلا شۇ دېھقان يىراقنى كۆرگەن ئەقىللىق ئىنسان!!!!

بىز نۇرغۇن ۋاقىتلاردا "دېھقانچىلىك ئەقلى يوق"، "دېھقانچىلىك بولالمامسەن" دېگەندەك ئىبارىنى ئىشلىتىپ كېلىۋاتىمىز. ئەمىلىيەتتە بۇ دېھقاننى كەمسىتىشتىن باشقا گەپ ئەمەس. كىم دەيدۇ دېھقاننى ئەقلى يوق، دەپ؟!
دەرھەقىقەت، دېھقانلارنىڭ كۆپ قىسىمىنىڭ كۆپ تەربىيە ئالامىغانلىقى، ئەقلىنىڭ ئاق ياقىلىق زىيالىلارغا، ھۆكۈمەتتىن تەييار لەڭ يەيدىغانلارغا يەتمەيدىغانلىقى. ئەمما ئەتىراپىمىزغا ئىنچىكىلىك بىلەن ئەستايىدىل قارايدىغان بولساق يەنە بىر تۈركۈم دېھقان زىيالىلارنى، دېھقان يازغۇچىلارنى، دېھقان دانىشمەنلەرنى، دېھقان تېخنىكلارنى... كۆرۈپ يېتىمىز. ئۇلار ئەقىللىق ئەمەسمىكەن؟!  يەنە ئالساق، ئىشەك جېنىدا بىر قېتىم پۇتى كىرگەن تۆشۈككە قايتا دەسسىمەيدۇ، ئەمما، ئاشۇ ھۆكۈمەتتىن لەڭ يەيدىغان ئاق ياقىلىق "زىيالىلىرىمىز" ئىچىدىن ئۆسۈپ چىققان ھوقۇقدارلىرىمىزچۇ؟ تەكرار-تەكرار مىققا ئۈسسىمۇ يەنىلا پارا ئېلىۋېرىدۇ. ئاشۇلارنى ھالاللىقى بىلەن ياشاۋاتقان دېھقانلىرىمىزدىن ئەقىللىق دەيمىزما؟!
دېھقانلارنى كەمسىتىدىغان يۇقارقى ئىبارىلەر ئەمىلىيەتتە خەنزۇ مىللىتىنىڭ 2 مىڭ نەچچە يۈز يىللىق ئەنئەنىسىدىن قالغان، جىسمانىي ئەمگەكنى ئەقلىي ئەمگەكتىن، دېھقاننى قەلەمدارلاردىن پەس كۆرىدىغان، ئىنسانغا ئىنسانچە مۇئامىلە قىلمايدىغان فېئۇداللىق پەس ئىنسانىي قارىشىدىن كەلگەن.
يەنە تېخى بىر قىسىم ئەمەلدارلارنىڭ پارىخورلۇق قىلىپ ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىنغاندا ئۇيالماستىن دېھقانلارنى تېخىمۇ ھاقارەتلەپ، "بىر ئۆمۈر دېھقان بولۇپ گۇناھىمنى يۇياي" دېيىشلىرىچۇ تېخى. ئۇلارچە بولغاندا دېھقانلار جىنايەت ئۆتكۈزۈپ، گۇناھىنى يۇيىۋاتقانلاركەن-دە!؟

بۇ تېما يوللىنىىپ ئاي توشقىلىۋاتقاندا ھەجەپ پەيزى ئىنكاستىن بىرسى چۈشتى ،
ئاتىللا ئارلىشىپ ئۆتەيلى ، سىزنىڭ تېما ئىنكاسلىرىڭىزغ ا قىزىقىپ قېلىۋاتىمەن !

مەن ئاقسۇنىڭ ئونسۇ ناھىيىسىدىن، بوزقىر ۋە «ئاقسۇ ئەدەبىياتى» غا بېسىلغان «دېلۇ قۇرلىرىدىن ئەخلاق كىرىسىزىگە نەزەر» ناملىق ماقالىنىڭ مۇئەللىپى تۇنياز ئوسمان ئاكىمىز بىلەن ياخشى تونۇش. مەن 1989-دىن 1994-يىلغىچە شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرستېتى ئۇيغۇر تىل-ئەدەبىياتى كەسپىدە ئابلەھەت ئابدۇرەشىت بەرقى بىلەن بىر سىنىپتا ئوقۇغان.
تارىخ ۋە مىللىي مەدەنىيەتكە، ئىجتىمائىيەتكە قىزىقىمەن. يېقىندا «يىپەك يولىنىڭ ئېچىلىنىشى ۋە لىنىيىسى ھەققىدە يېڭى ئىزدىنىش» ناملىق ماقالىلار توپلىمىمنى «شىنجاڭ پەن-تېخنىكا نەشرىياتى»غا يوللىدىم. نەشىر قىلىنامدۇ-قىلىنمامدۇ، بۇنىڭغا بىر نەرسە دېيەلمەيمەن. تەۋپىق مۇنبىرىدە نۇرغۇنئېسىل ئەسەرلىرىم بار. بىراق بۇ مۇنبەردە دېگەندەك قوللاشقا ئېرىشەلمىدىم. بىراق كېرەك يوق. دوستلار ھامىنى چۈشۈنۈپ يېتىدۇ. مېنى تېخىمۇ تەپسىلىي چۈشۈنىشنى خالىسىڭىز مۇشۇ مۇنبەردىكى «بىر ئوقۇتقۇچىنىڭ ئاھۇ-زارى» ناملىق ماقالىغا يېزىلغان 471-قەۋەتتىكى ئىنكاسنى ئوقۇپ كۆرسىڭىز بولىدۇ.
ئالاقىلىشنى خالىسىڭىز بۇ مېنىڭ تېلفون ۋە چچ نومۇرۇم.
18963884641
1660102866