جۇڭگو يازغۇچىلىرى ۋە نوبىل مۇكاپاتى

nijat

        جۇڭگۇنىڭ پۇتبولچىلىرى "دۇنيا لوڭقىسى"مۇسابىقىسىگە يارىمىغاندەك ، جۇڭگۇنىڭ يازغۇچىلىرىمۇ نوبېل ئەدەبىيات مۇكاپاتىغا ئېرىشەلمەي كېلىۋاتىدۇ . پۇتبول ئويناش چىڭ ھۈنەر ، پۇتبول ئوينىغان چاغدىكى ھەر بىر ھەركەتنى تاماشىبىنلار ئۆز كۆزى بىلەن كۆرۈپ تۇرىدۇ . ئۇنىڭدا ھارامزادىلىك ئاقمايدۇ ، قايىل بولمايمەن دېسىڭىزمۇ ئىلاجىڭىز يوق.
       لېكىن نوبېل ئەدەبىيات مۇكاپاتى ئۇنىڭغا ئوخشىمايدۇ ، بۇ مۇكاپاتنى باھالاش ۋە تارقىتىش جەريانى مۈرەككەپ بولىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن جۇڭگۇنىڭ يازغۇچىلىرى پۇتبولچىغا ئوخشاش خىجالەت تارتىپ يۈرمەيدۇ ، مۇكاپات ئالالماسلىقنىڭ سەۋەبى توغرىسىدا كۆرسىتىدىغان باھانە-سەۋەپلىرى يېتىپ ئاشىدۇ . بەزىلىرى، غەرپ مەدەنىيىتى شەرق مەدەنىيىتىگە ھەسەت قىلىدۇ-دەيدۇ ، بەزىلىرى خەنزۇ تىلىنى تەرجىمە قىلىش قىيىن بولغاچقا ئەسەرنىڭ تەسىرچانلىقىنى ياخشى ئىپادىلەپ بېرەلمەيدۇ-دەيدۇ، يەنە بەزىلىرى شىۋېتسىيىدىكى نامزات تاللاش ھەيئىتىدىكىلەرنىڭ بىلىدىغانلىرى چاغلىق –دەيدۇ، يەنە بەزىلىرى نوبېل مۇكاپاتى كارى چاغلىق نەرسە –دەپ پىسەنتىگە ئالمايدۇ . بۇنداقلارنىڭ سۆزىنىڭ ئورامىغا قارىغاندا نوبېل مۇكاپاتىنى بەرسىڭىزمۇ ئالماسمىش . نوبېل مۇكاپاتى ئالغان چەتئەل يازغۇچىلىرىنى ياراتمايدىغانلارمۇ يوق ئەمەس .
بۇنىڭدىن نەچچە يىل ئىلگىرى نوبېل ئەدەبىيات مۇكاپاتى ئالغان ياپۇنىيىلىك داجاڭ جەنسىلاڭ شەرقلىقلەرگە مەنسۇپ يازغۇچى ئىدى . شۇ چاغدا ئۇلار، بۇ ئالۋاستى ياپۇنەك قانچىلىك بىر نېمىتى –دىيىشتى . ئۇنىڭ ئەسەرلىرى خەنزۇ تىلىغا بىر-بىرلەپ تەرجىمە قىلىنغاندىن كېيىن ،ھەممىسىنىڭ ئاغزى يۇمۇلۇشقا باشلىدى . باشقىلارنى ياراتمىغانلىقىمىز دەل ئۆزىمىزنىڭ بىلىدىغانلىرىنىڭ چاغلىق ئىكەنلىگىدىن بولماقتا . جۇڭگۇ يازغۇچىلىرىنىڭ نوبېل ئەدەبىيات مۇكاپاتىغا ئېرىشىشىگە زادى قانچىلىك مۇساپە باردۇر ؟
        ئاۋۋال نوبېل مۇكاپاتىنىڭ تارىخىغا قاراپ باقايلى : 1895-يىلى نوبېل مۇكاپاتى تەسىس قىلىنغان چاغ دەل جۇڭگۇدا پادىشاھ گۇاڭشۈي پۇقرالار شەرقى شىمالدىكى كەڭ كەتكەن يەرلەرنى ئېچىپ ، زىرائەت تېرىپ تىرىكچىلىك قىلسا بولىدۇ-دەپ رۇخسەت قىلغان يىل ئىدى . ئۇنىڭدىن ئىلگىرى ئەشۇ بىپايان زېمىن ئۇلۇغ مەنچېڭ خاندانلىقىنىڭ "پادىشاھلىق يېرى"بولۇپ ، ئاتا-بوۋىمىزنىڭ روھى ئاياق-ئاستى بولمىسۇن-دەپ ، ئادەم ئايىغى تېگىش مەنئى قىلىنغان ۋە پۇقرانىڭ قەدەم بېسىشىغا يول قويۇلمايدىغان يەر ئىكەن .
       مەلۇماتلاردىن بىلىشىمىزچە ھەر يىلقى نوبېل مۇكاپاتىنى شىۋېتسىيە پادىشاھى ئۆز قولى بىلەن مۇكاپاتقا ئېرىشكۈچىلەرگە تارقىتىپ بېرىدىكەن . بۇ ئىككى پادىشاھنىڭ پەرقىگە قاراپ باقايلى : مۇبادا نوبېل جۇڭگۇدا تۇغۇلغان بولسا ،ئۇلۇغ مەنچېڭ پادىشاھى دۆلەت تەۋەلىكىگىمۇ قارىمايدىغان شۇنداق مۇكاپاتنى تەسىس قىلىشقا ماقۇل بولارمىدى ؟ شۇنچە نۇرغۇن مۇكاپات پۇلىنى پادىشاھقا تەقدىم قىلماي، چەتئەللىكلەرگە بېرىۋېتىشنىڭ ئۆزى ۋەتەنگە خائىنلىق قىلغانلىق بولمامدۇ ؟ دېمەك نوبېل شۇ زاماندا جۇڭگۇدا بولغان بولسا "ۋەتەنگە ئاسىيلىق قىلىش جىنايىتى"بىلەن كاللىسى ئېلىناتتى . شۇنداقلا شۇ زامانلاردا جۇڭگۇدىن نوبېلدەك ئىقتىدارلىق بىر ئالىمنىڭ چىقىشىمۇ مۇمكىن ئەمەستى . ئۆز ۋاقتىدا نوبېل ئىنسانلار ئۈچۈن تۆھپە قوشقان ئالىملارنى ۋە ئەدىپلەرنى مەيلى دۇنيانىڭ قايسى يېرىدىن بولىشىدىن قەتئىنەزەر ، ھەر يىلى باھالاپ چىقىپ ئۆزىنىڭ شەخسى فوندىدىكى پۇلدىن چىقىم قىلىپ مۇكاپاتلاشنى ۋەسىيەت قىلغان .
      دەل شۇ زاماندا ياشاۋاتقان جۇڭگۇنىڭ دانىشمەنلىرى بولسا، قەھرىتان سۇغۇق كۈنلەردە خېيلۇڭجىياڭ دەرياسى ۋادىسىدا "سىشى تەيخۇ ئانا"غا ئالتۇن قېزىش بىلەن ئاۋارە بولۇپ يۈرگەنىكەن . ئۇ يەردە بىر ئالتۇن كانى مەخسۇس سىشى تەيخۇنىڭ پەردازلىق خىراجىتى ئۈچۈن ئاجرىتىلغان بولۇپ ، دېمەك : ئوخشاش بىر زاماندا ئىككى دۆلەتتە ياشىغان دانىشمەنلەرنىڭ نەزەر دائىرىسى ۋە تەپەككۇرىدا مانا مۇشۇنداق ئاسمان-زېمىن پەرق بولغان ئىكەن .
         نوبېل مۇكاپاتىنى باھالاش، نامزات تاللاش جەھەتتىكى خىلمۇ-خىل قۇسۇرلارنى بىر-بىرلەپ كۆرسىتىپ بېرىشىمىز مۇمكىن . لېكىن بۇ دۇنياۋى مۇكاپاتنى بىز جۇڭگۇلۇقلارغا باھالىتىدىغان ياكى تاللىتىدىغان ئىش بولسا ، نەتىجىسى قانداق بوپ كېتەر ؟؟؟!!! .
جۇڭگۇدا ھۆكۈمەت باھالىغان ئالىي ئەدەبىيات مۇكاپاتلىرىنى تولا چاغلاردا پۇقرالار ئېتراپ قىلمايۋاتىدۇ، پۇقرا راۋا كۆرگىنىنى ھۆكۈمەت راۋا كۆرمەيۋاتىدۇ . بىر چاغدا جۇڭگۇدا پۇقرالار ئۆزلىرى تاللاپ بېكىتىدىغان،تېلىۋېزىيە تىياتىرىنى باھالايدىغان بىر تۈرلۈك مۇكاپاتنى تەسىس قىلىۋېدى – ئاقىۋەتتە باھالىغۇچىلارغا پارە بېرىپ ، ئۇلارنىڭ ئاغزىنى ياغلايدىغان رەسۋاچىلىق يۈز بەردى .
دېمەك : جۇڭگۇنىڭ ئەدەبىي ئەسەرلىرى نوبېل مۇكاپاتىغا يارىمايلا قالماستىن ، بەلكى نوبېل مۇكاپاتىغا باھالاش ، تاللاش ئېلىپ بېرىش جەريانىدىكى ئىجتىمائى مۇھىتمۇ ئىنتايىن ناچار . ئەگەر بۇ دۇنياۋى مۇكاپاتنى بىز جۇڭگۇلۇقلارغا باھالىتىدىغان ياكى تاللىتىدىغان ئىش بولسا بىز چۇقۇم خەلقئارادا رەسۋايى ئەزىم بولىمىز .
     مەلۇم بىر يىلى نوبېل ئەدەبىيات مۇكاپاتى گېرمانىيىلىك گىراسقا بېرىلدى، شۇ چاغدا جۇڭگۇلۇقلار غىدىڭ-پىدىڭ قىلمىدى ، چۈنكى ئۇنىڭ "قەلەي دۇمباق"ناملىق ئەسىرى بىر نەچچە يىل ئىلگىرى كەڭ ئوقۇرمەنلەرگە تونۇشلۇق ئىدى . ئەسەرنىڭ بەدئىلىكىدىن گەپ ئاچماي تۇرايلى، گىراسنىڭ بىر گېرمان مىللىتى بولۇش سالاھىيىتى بىلەن گېرمان فاشىسىتلىرىنى چۇڭقۇر پاش قىلالىشى ، گېتلىرنى شۇنچە قەبىھ-رەزىل قىلىپ تەسۋېرلەپ بېرەلىشى ئاسان ئىش ئەمەس . جۇڭگۇنى ئېلىپ ئېيىتساق ، چىڭگىزخاننىڭ قارا نىيىتى گېتلىرنىڭكىدىن قېلىشمايدۇ ، ئۇلارنىڭ ھەر ئىككىسى ئوخشاشلا دۇنياغا يالغۇز خوجا بولماقچى . چىڭگىزخان ياۋۇزلۇقتا گېتلىردىن قېلىشمايدۇ ، چۈنكى ئۇمۇ ئۆزىگە قارشى چىققان قەبىلىلەرنى پۈتۈن ئۇرۇق-ئەۋلادىنى قويماي قىرىپ تاشلىغان . ئەمما جۇڭگۇدا يازغۇچى ، شائىرلىرىمىز چىڭگىزخاننى ئىزچىل ئۇلۇغ قەھرىمان –دەپ مەدھىلەپ كەلمەكتە . ياۋرۇپالىقلار بولسا چىڭگىزخاننى گېتلىردىن ئۆتە ئەزرائىل-دەپ قارايدۇ .
        ھازىرقى جۇڭگۇنىڭ يازغۇچىلىرى بۇرۇنقى فېئۇداللىق جەمىئيەتتىكى خان-پادىشاھلارنى –چىن شىخۇاڭ،خەن ۋۇدىدىن تارتىپ تاكى كاڭشى،چىيەنلۇڭغىچە زوق-شوق بىلەن مەدىھيىلەپ كەلمەكتە . بۇ يەردە گەپ ، بۇنداق ناتوغرا مەدىھىيلەر بىلەن گىراسنىڭ گېتلىرنى پاش قىلىشى ئوتتۇرىسىدا ئوي-پىكىر جەھەتتە ئاسمان-زېمىن پەرق بارلىقىنى سېلىشتۇرۇشتا . 《يۇڭجېڭ خاندانلىقى》ناملىق تېلىۋېزىيە تىياتىرىدا پادىشاھلارنىڭ ئۆز يېنىدىكى ھەرەمئاغىلىرىغا سىنىپىي دۈشمەندەك مۇئامىلە قىلغانلىقىنى كۆرىمىز . شۇ فىلىمنىڭ ئاپتۇرلىرى ، رېژىسورلىرى شۇ ئەركەكلەرنىڭ ئاغۋات بولغاندىن كېيىن ، يەنى پىچىپ تاشلانغاندىن كېيىن ئاندىن پادىشاھنىڭ خىزمىتىنى قىلىشقا مۇۋەپپەق بولالىغانلىقىنى بىلمەي قالمايدۇ . گېتلىر شۇنچە قەبىھ-زالىم بولسىمۇ، ئۆزىنىڭ خىزمىتىنى قىلىدىغان ئەركەكلەرنى پىچىپ تاشلىماپتىكەن . "ياڭجۇدىكى 10كۈنلۈك قەتلى قىلىش""جىيادېڭدىكى 3كۈنلۈك قەتلى قىلىش"لار گېتلىر ئوسۋېشىم جازا لاگېرىدا ئېلىپ بارغان قىرغىنچىلىقتىن قىلچىلىكمۇ قېلىشمايدۇ . جۇڭگۇ يازغۇچىلىرى بۇرۇنقى خان-پادىشاھلارنىڭ ئىنسان قېلىپىدىن چىققان ياۋۇزلۇقلىرىنى پاش قىلماقتا يوق ، ئەكسىچە ئۇلارنىڭ ئۆزىنىڭ ئوغلىنىڭ خوتۇنىنى ئاياق-ئاستى قىلغانلىقىدەك "ئېسىل ئەخلاقىي-پەزىلەت"لىرىنى ھەدەپ مەدھىيلەۋاتسا ، قېنى سىلەر بىر ئادىل باھالاپ بېقىڭلارچۇ ، جۇڭگۇ يازغۇچىلىرى بىلەن نوبېل ئەدەبىيات مۇكاپاتىنىڭ ئارىلىقى زادى قانچىلىك باردۇر ؟؟؟

oguzhan

تەڭرىدىن   جۇڭگو  قاچان   دۇنيا   پۇتبول  لوڭقىسىنى  ئالىدۇ   دەپ  سورالسا   تەڭرى   يىغلاپ  كېتىپتىكەن   مەن  بۇ   ئۆمرۈمدە  كۆرەلمەيمەن  دەپ  .   ئەمدى  نوبىل  ئەدىبىيات  مۇكاپاتىنى  ئاڭلىسا   يەنە  بىر  قېتىم   يىغلاپ  كېتەرمۇ  ؟   
     ئەمما  دۆلىتىمىز   يازغۇچىلىرىغا   چوڭراق   مۇكاپات  بولمىسا   ئالدىراپ   ئالمايدۇ  جۇمۇ  ،  بۇنۇڭ  ئۈچۈن   چوقۇم   كوڭزى  مۇكاپاتى  ياكى  لىبەي  مۇكاپاتى  دىگەندەك  مۇكاپاتلار  تەسىس  قىلىنشى  كېرەك  .

kaptar

قاچانمۇ ئالار . لۇشۇن ھايات بولغان بولسا شۇ كىشى ئالارمىكىن ئالسا ،،،،ھازىر تاڭ جۇمۇ دۆلىتىمىزدە

maptun

ئەگەر جوڭگۇلۇقلاردىن نوبېل مۇكاپاتى ئالىدىغان قەلەمكەش نامزاتلارنى كۆرسىتىپ بەر دېسە..................

1. لۇشۇن
2.ماۋدۇن
3.گومۇرۇ
4.باجىن
5.ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر

 بۇ تېمىنىڭ مەنبەسى ؟

nusrat

لۇشۈننىڭ ئېلىش ئېھتىماللىقى بارمىكىن ئەينى چاغدا.
نوبىل مۇكاپاتى دېگەن < غەربنىڭ يازغۇچىلىرى بىلەن شەرقنىڭ مىللەت ساتارلىرىغان بېرىلىدىغان مۇكاپات > دەپتىكەن بىرى.