ئۇيغۇرلار ۋە ئىرىق

samawar

ئۇيغۇرلار مەركىزىي ئاسىيا تىپىدىكى قەدىمكى قەبىلە ۋە خەلقلەردىن تەشكىل تاپقان. جۇڭگو ۋە چەتئەل ئالىملىرى ئۇيغۇرلارنىڭ مىللەت مەنبەسى توغرىسىدا كۆپ ئىزدەندى. ئۇلار مىلادىيىدىن 3000-2000 يىل ئىلگىرى شىمالىي ئالتاي دالىسىدىكى ئاندرونوۋ-منوسېنىك رايونلىرىدا ياشىغان ئارى (ئارىيان) قەبىلىلىرى، سىكتاي-ساك خەلقلىرىنى ئۇيغۇرلارنىڭ ئەڭ قەدىمكى ۋە ئاسىياچە ئاق جىنسلىق (ئاق تەنلىك) ئەجدادلىرى دەپ قاراشماقتا. قەدىمكى جەسەتلەرنىڭ باش سۆڭەك ئانالىزى، قان تىپى، قەدىمكى ئارىيان-سىكتاي-ساك ئەپسانە فولكلورى، كىيىنىش ۋە مۇزىكا، ئۇسسۇل، بايرام، سەيلە-مەرىكىلىرى بۇ مۇھاكىمىگە كۈچلۈك ئىسپات ھازىرلاپ بەردى. ئەينى زاماندىكى «ئات مەدەنىيىتى» بۇ كەڭ ماكاندا جۇڭگونىڭ رەسمىي يىلنامىلىرىدا «ئۇلۇغخور» دەپ ئاتالغان ئارىيان-سىكتاي-ساك خەلقلىرىنىڭ زور يۇغۇرۇلۇشىنى مەيدانغا كەلتۈردى. ئارىيان-سىكتاي-ساك قەبىلىلىرى مىلادىيىدىن ئىلگىرىكى -2000يىللاردىن تاكى 6 ،5 ئەسىرلەرگىچە غەرب، جەنۇب ۋە شەرققە يۆتكىلىپ، ئىران ئېگىزلىكى، ھىندىستان زېمىنى ۋە چىلىيەن تاغلىرى ئەتراپىغا كېڭەيدى ۋە ئىرانى خەلقلەر، ھىندىستان ئارىيان-ساكلىرى، تارىم ساكلىرى ۋە توخار قەبىلىلىرىنىڭ مىللەت تەركىبىگە سالماقلىق تەسىر كۆرسەتتى. مىلادىيىدىن ئىلگىرىلا ساكلارنىڭ ئاسنا قەبىلىلىرى بىلەن موڭغۇللۇئىد (موڭغۇل ئىرقى) تىپىدىكى ئاشىد قەبىلىلىرى ئاسنا ئۇرۇقىنى ئاساس قىلىپ قوشۇلدى. نەتىجىدە مەركىزىي ئاسىيا ئۇلۇغخورلىرىنىڭ -2تۈركۈمى-تۈركلەر مەيدانغا چىقتى. ئۇيغۇرلار ئەنە شۇ ئارىيان-سىكتاي-ساك خەلقىنىڭ يىراق ئەۋلادى، تۈركىي تۈركۈمىنىڭ يېقىن ئەۋلادى ھېسابلىنىدۇ..
ئۇيغۇرلارنىڭ قان تىپى ۋە ئىرقىي قوشۇلۇش ھادىسىى بىر قەدەر مۇرەككەپ ھەم كۆپ خىل ئامىللارنى ئۆز ئىچىگە ئالغاچقا ،ئۇلارنىڭ بەدەن قۇرۇلمىسى ۋە چىراي ئىپادىلىرىدىنمۇ ئوخشىمىغان تىپ ۋە ئىرىقلارنىڭ روشەن ئىپادىسىنى تاپقىلى بولىدۇ...

      ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻳﯩﻠﻨﺎﻣﯩﻠﯩﺮﯨﺪﻩ ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﺟﯘﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺯﺍﻣﺎﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﮔﻪﻧﺴﯘ (ﻛﻪﯓ ﺳﺎﻱ) ﯞﻩ ﺋﻮﺭﺩﯗﺱ ﺋﻮﺗﻠﯩﻘﻰ ﺋﻪﺗﺮﺍﭘﯩﺪﺍ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ ﮔﯜﻳﻔﺎﯓ، ﺩﻯ-ﺯﻩﻱ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻛﯧﻴﯩﻨﭽﻪ ﺑﺎﻳﻘﺎﻝ ﻛﯚﻟﻰ ﺋﻪﺗﺮﺍﭘﯩﺪﺍ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ ﺩﯨﯖﻠﯩﯔ (ﺩﻩﻧﻠﻪﻥ) ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺑﯩﯟﺍﺳﺘﻪ ﻣﻪﻧﺒﻪﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﻯ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﻏﯘﭼﯩﻼﺭﻣﯘ ﺑﺎﺭ. ﺋﯘﻻﺭ ﺩﯨﯖﻠﯩﯖﻼﺭﻧﯩﯔ ﺷﻪﺭﻗﯩﻲ ﯞﻩ ﻏﻪﺭﺑﻲ ﺩﯨﯖﻠﯩﯖﻼﺭﻏﺎ ﺋﺎﻳﺮﯨﭗ، ﺑﺎﻳﻘﺎﻟﺪﯨﻦ ﻳﯧﻨﺴﻪﻳﮕﯩﭽﻪ، ﻳﯧﻨﺴﻪﻳﺪﯨﻦ ﻳﻪﺗﺘﻪ ﺳﯘ ﯞﻩ ﺳﯩﺮ ﺩﻩﺭﻳﺎﺳﻰ ﺳﺎﮬﯩﻠﻠﯩﺮﯨﻐﯩﭽﻪ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﻳﺪﯗ. ﻳﯧﻘﯩﻨﻘﻰ ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﯨﻦ ﺑﯘﻳﺎﻥ ﺩﯨﯖﻠﯩﯖﻼﺭﺩﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ، ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ، ﻛﺮﻭﺭﺍﻥ ﺋﺎﮬﺎﻟﯩﻠﯩﺮﻯ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺋﯘﺟﻴﯥ، ﺋﯘﺧﯘ ﯞﻩ ﻗﻮﺵ ﻗﺎﯕﻘﯩﻞ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﻣﻪﻧﺒﻪﺳﻰ ﺩﯦﮕﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍﺷﻼﺭﻣﯘ ﻣﻪﻳﺪﺍﻧﻐﺎ ﭼﯩﻘﺘﻰ.
    ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﻣﻪﺭﻛﯩﺰﯨﻲ ﺋﺎﺳﯩﻴﺎﺩﯨﻜﻰ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ، ﺋﺎﺭﯨﻴﺎﻥ-ﺳﯩﻜﺘﺎﻱ-ﺳﺎﻙ-ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪﺭ ﺗﯜﺭﻛﯜﻣﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﺧﻪﻟﻖ. ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺟﯩﺴﻤﺎﻧﯩﻲ ﺧﯘﺳﯩﻴﺴﯩﺘﻰ ﯞﻩ ﻗﺎﻥ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﯨﻠﯩﻜﻰ، ﺗﯩﻞ ﯞﻩ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ-ﺳﻪﻧﺌﻪﺕ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﯨﻠﯩﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﯧﺘﻨﻮﮔﺮﺍﻓﻚ ﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﺋﺎﺩﯨﺘﻰ ﯞﻩ ﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﯨﻠﯩﻜﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ ﻳﯩﺮﺍﻕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻗﺎﺗﻼﻣﻠﯩﺮﯨﻨﻰ، ﺗﺎﺭﻗﯩﻠﯩﺶ ﻣﺎﺳﯩﺸﺘﺎﺑﯩﻨﻰ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﻣﻪﻧﺒﻪﺳﻰ ﯞﻩ ﮬﻪﺭﺧﯩﻞ ﺗﻪﺭﻛﯩﺒﻠﻪﺭﻧﻰ، ﺋﯚﺯﻟﻪﺷﺘﯜﺭﯛﺵ ﺋﯩﻘﺘﯩﺪﺍﺭﯨﻨﻰ، ﺋﻪﺟﺪﺍﺩﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﯘﻧﻪﯞﯞﻩﺭ ﻓﻮﻟﻜﻠﻮﺭﻯ ﯞﻩ ﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺗﻮﻟﯘﻕ ﯞﺍﺭﯨﺴﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺳﺎﻻﮬﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪﯛﺭﯛﭖ ﺑﯧﺮﯨﺪﯗ....

aqhunmen

ئاق تەنلىك ،سېرىق تەنلىك دەپ ئىرىققا ئايرىش ئىلىم ساھەسىدە ئاللىقاچان ئەمەلدىن قاپتۇ.ئۇيغۇرلار سېرىق تەنلىك ،دەيدىغان سىياسى سەپسەتىمۇ ئللىقاچان كۆپۈككە ئايلاندى.

aqhunmen

تارىم ۋادىسىدىن تېپىلغان تام رەسىملىرىدىكى ئۇلاشما قاش ئايال رەسىملىرىگە قاراپ ،ئۇيغۇرلارنىڭ ئوسما قۇيۇش ئادىتى قەدىمقى تارىم ئاھالىلىرىدىن كەلگەن دىگەنلەرنى ئوتتۇرىغا قويدى.دىمىسىمۇ بەدەن قۇرۇلۇشى، تىل ،ئۆرپ -ئادەت جەھەتلەردە قەدىمقى تارىم ،كىروران ،تۇرپان ئاھالىلىرىنىڭ ئالاھىدىلكىگى بىزدە خېلىلا كۆرۈنەرلىك. قەدىمقى تارىم تۇرپان ئاھالىلىرى ،بىر يەرگە كەتمىگەن ، ياكى بەزەن ياۋا تارىخچىلار دىگەندەك قىرغىن قىلىنمىغان ،بەلكى ھازىرقى ئۇيغۇرلارنى تەشكىل قىلغان بىر غول ئېقىن بۇلۇپ ،ئۇيغۇرلارغا سىڭىشىپ كەتكەن .

arginakun

ئاستىدىن ئۈستىگە ئىككىنجى قاتاردىكى  يىگىت  ئاففانىستانسىكى قىرىنداشلىرىمىز ھازار ئۇيغۇرلىرىغا بەئەينى ئوخشايدىكەن.  ئۈستىدىن
ئاستىغا قاراپ سانىغاندا 5-رەتتىكى قىز ئۇيغۇر ئەمەس بەلكى ئۆزبىكياكى تاتار قىزى، مەيلى كىيىنىشىدىن بولمىسۇن ئۇنىڭ ئۆزبىك
ياكى تاتارلىغى  چىقىپ تۇرىدۇ .  بۇ ماقالىنى نوپۇزلۇق ئادەم يازغان بولىشى مۇمكىن ، لىكىن سۈرەتلەرنى كىمنىڭ كىرىشتۈرگەنلىكى ئىنىق
ئەمەس سەمىمى تەكلىپىم شۇكىئۇيغۇر مەدەنىيىتىنى تەتقىقىت قىلدىغان ماقالىلەرگە ئىشلىتىدىغان سۈرەتلەرگە دىققەت قىلساق بولمىسا باشقىلارغا
خاتا تەسىر بىرىپ قويىمىز

كىچىككىنە خاتالىقمۇ پۈتكۈل ماقالىنىڭ چىنلىقىغا تەسىر يەتكۈزەلەيدۇ
------------------------------------------
ھەم مۇشۇ پۇرسەتتە مەن بىر ئىددىيەنى تەرغىپ قىلماقچىمەن
يەنى : ئاففانىستاندا 4 مىليۇنغا يىقىن ئۇيغۇر بار ئۇلار ھازار (مىڭ دىگەن مەنىدە)لار دەپ ئاتىلىدۇ
جوڭگۇ شىنجاڭدا بولسا 10 مىليۇن ھازار بار، ئۇلار ئۆزلىرىنى ئۇيغۇر دەپ ئاتايدۇ

بىز تەشەببۇسكارلىق بىلەن ھازارلارنى ئۆزىمزىگە تارتىشىمىز كىرەك.


مەن ھازارلارنىڭ تور بىتىدىن ئۇلارنىڭ كۆپ قىسىم ياش زىيالىلىرىنىڭ ئۆزلىرىنى
ئۇيغۇر بىلەن بىر مىللەت دەپ قارايدىغانلىقىنى بىلدىم

samawar

arginakun يوللىغان ۋاقتى  2013-5-6 10:39
ئاستىدىن ئۈستىگە ئىككىنجى قاتاردىكى  يىگىت  ئاففانىست ...

ئۇ رەسىملار سىز دىگەندەك خالىغانچە قوشۇلۇش ئەمەس بەلكى ئىنىق مەنبەلەر ئارىسدا قىستۇرىلغان رەسىملەر قىرىندىشىم....ئىشەنمىسىڭىز سىز گۇمان قىلغان رەسىمنىڭ ۋە ياكى مۇناسىۋەتلىك رەسىملەرنىڭ ئاستىدىكى ئىنگىلىزچە خەتنى ئوقۇپ باقسىڭىز بولىدۇ...

arginakun

samawar يوللىغان ۋاقتى  2013-5-6 11:31
ئۇ رەسىملار سىز دىگەندەك خالىغانچە قوشۇلۇش ئەمەس بەل ...

چەتئەللىكلەرنى ئىزىقمايدۇ دەپ كىم ئىيتالايدۇ.
چەتئەللىكنىڭ گىپىگە ئەمە، ئاۋۇ رەسىمدىكى قىزنىڭ باش كىيمىگە قاراپ بىقىڭ
تەكرار، تەكرار قاراپ بىقىڭ .  سىزگە تەكشۈرۈپ بىرەي دىسەم ماقالىڭىزنىڭ
كىلىش مەنبەسىنى تىخى ئەسكەرىتمەپسىز

elxatrahim

بۇ ماقالە ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىننىڭ!

Zapar916

arginakun يوللىغان ۋاقتى  2013-5-6 10:39
ئاستىدىن ئۈستىگە ئىككىنجى قاتاردىكى  يىگىت  ئاففانىست ...

  شنجاڭدىكى 10  مىليۇن خەلىق ھازارلار ئەمەس بەلكى  ھەقىقىي ئۇيغۇر دۇر ، ئاففانىستاندىكى 4 مىليۇن ھازارلار بولسا  ئەينى دەۋىرلەردە  ئۇيغۇر لاردىن كۆچمەن ھالەتتە  بۆلۈنىپ چىققان  ،  ئالدىنقى  قىتىم مۇشۇ ھازارلار  توغرىسىدىكى  تىما يوللانغاندا  تولۇق  ئوقۇپ چىققانمەن   ھازار سۆزىنىڭ  مەنسى  بولسا  « تىرىشچان » دىگەن مەنىدە (ئىسىمدە قالغۇنى شۇ ).
ئەگەر  سىز دەپ ئۆتكەندەك  10 مىليۇن نوپوسقا ئىگە   ئۇيغۇر نامى بىلەن جۇڭگۇدا ياشاۋاتقان بىر مىللەت   ئۇزاق يىللار داۋامىدا  پارىسلار نىڭ تەسىرىگە ئۇچراپ  ئۆزىنىڭ  مىللەت نامىنى ساقلاپ قالالمىغان    مىللەتنى دەپ  ئۇيغۇر دىگەن نامىنىڭ ھازار ئاتىلىشى  ئىلمىيلىك  بولامدۇ ؟
ئۇلارنىڭ ئۆزىنى  ئۇيغۇر دەپ  ئاتىشى  ناھايتى  ياخشى  ئىش  ،  لىكىن  بىزلەر ھەقىقىي ئۇيغۇر بىز   ،
سىز نىڭ قالايمىقان سۆرلەپ  كىشىلەرنى ئازدۇرماسىلىقىڭىز  ئۈمۇد  قىلىمەن  

arslan428

تۆت خىل ئېرىققا ئايرىش ھازىر قېلىپ قالدى، بۇگۇن تېخىمۇ كۆپ تۈرلەرگە ئايرىيدۇ.
چەتئەل مەتبۇئاتلىرىدا ئۇيغۇرلارنى تەسۋىرلىگەندە تەقە-تۇرقى كاۋكازىئان، قۇڭۇر چاچلىق، ئوتتۇرا بوي ، رەڭلىك كۆز ۋە قوڭۇر كۆز كۆپ ئۇچرايدىغان دىيىشىدىكەن، بەزىلىرى شەرقىي ياۋروپالىقتەك كۆرۇنىغان دىيىشىدىكەن.  بۇلار قىياپەت تەسۋىرى خالاس.
بىر يەردە كۇرۇشۇمچە ئۇيغۇرلار ئوتتورا ئاسىيا ئېرقىغا تەۋە دەپتۇ، ئالاھىدىلىكى، ئوتتورا ئىگىز بوي، تېرىسى ئاقۇچ، باش سۆڭىكى يۇمىلاقراق ئۇزۇنچاق ، كۆزى چۇڭقۇر رەڭلىك، يەلكىسى گەۋدىلىك، قاڭشىرى تۈز ياكى ئىگىز.  بۇ خىل تۈرگە ئايرىش ئۇسۇلىدا 10 ئەتراپىدا ئېرىق بار، ئىنچىكىرەك ئايرىيدىكەن. قارا، ئاق، سېرىپ ، قۇڭۇر تەنلىك دىگەنلەر ئاللىقاچان ئىشلىتىشتىن قالغان چېغى.

qinturk

نېمە ئىش بوپكەتتى بۇ يەردە؟ بىر قارىسا ئانتىروپولۇگيەنىڭ گېپى يەنە بىر قارىسا سەپسەتە...
  ئەجىبا رەھمەتلىك ئالىم ئا.مۇھەممەتئىننىڭ ‹قەدىمكى مەركىزى ئاسىيادا›ناملىق كىتابىدا تىلغا ئېلىنغان ئەشۇ ساك-سىكتاي دىن باشقا گەپ يوقمۇ؟باشقا مەنبەنىىمۇ تىلغا ئېلىش كېرەكڭقۇ  ئەسلى ...
  چوڭ بىر تېمىنى يورىتىپ بىرىمەن دەپ خىلى كۈچەپسىز، پاكىتلىق سۆزلەڭ.
  يەنە بىرى ھازىر ياۋرۇپا ئىرىقى، موڭغۇلۇئىد ئىرىقى...دېگەندەك ئاتاشلار بار،بىز سىرىق ،ئاق .قارا دەپ ئۆگەنگەن ئۇ رۇسچە ئەندىزە بىلىمرىنى تىلغا ئالمايلى ئەمدى!