قەدىمىي يۇناننىڭ ھەر قايىسسى دەۋىرلىرى

Algol1991

قەدىمىي يۇناننىڭ ھەر قايىسسى دەۋىرلىرى

  

   1.سىكلادىس مەدەنىيىتى
   سىكلادىس مەدەنىيىتى ( ياكى سىكلادىس دەۋرى ) ئېگىي دېڭىزىدىكى سىكلادىس تاقىم ئاراللىرىدا پەيدا بولغان دەسلەپكى برونزا مەدەنىيىتى بولۇپ ، تەخمىنەن مىلادىدىن بۇرۇنقى 3300-يىلىدىن مىلادىدىن بۇرۇنقى 2000-يىلىغىچە داۋاملاشقان ، لېكىن ئارخېئولوگىيەدە بايقالغان بۇ دەۋىرگە تەۋە ئەڭ دەسلەپكى دېھقانچىلىق ۋە دېڭىزچىلىق ئىشلىرىنى مىلادىدىن بۇرۇنقى 5000-يىللارغىچە سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ .
    سىكلادىس مەدەنىيىتى مەرمەردىن ياسالغان ئادەم ھەيكىلى بىلەن دۇنياغا داڭلىق . بۇنداق ھەيكەللەر ئاساسەن قەبرىلەردىن تېپىلىدۇ ، كۆپىنچىسى يالىڭاچ ئاياللارنىڭ ھەيكەللىرى بولۇپ ، قۇرۇلمىسى ئاددىي . ھەيكەللەرنىڭ ئېگىزلىكى كىچىكلىرى نەچچە ئىنگىلىز سۇڭىدىن چوڭلىرى ئادەم بويىچىلىك . ھازىرغىچە بۇ ھەيكەللەرنىڭ مەدەنىيەت مەنبەسى ئېنىق ئەمەس . ھازىر ئافىنادا سىكلادىس مەدەنىيىتى سەنئەت مۇزېيى بار .
   2.مىنوس مەدەنىيىتى
    مىنوس مەدەنىيىتى ئېگىي دېڭىزى رايونىدىكى قەدىمىي مەدەنىيەت بولۇپ ، قەدىمىي يۇناندا بارلىققا كەلگەن . مىنوس مەدەنىيىتىدىن بۇرۇنقى برونزا دەۋرى مىلادىدىن بۇرۇنقى 2700-يىلىدىن مىلادىدىن بۇرۇنقى 1450-يىلىغىچە سوزۇلىدۇ . بۇ مەدەنىيەت راۋاجلانغان ئاساسلىق رايون كىرىت ئارىلىغا مەركەزلەشكەن .
     مىنوس دېگەن بۇ ئىسىمنىڭ كېلىش مەنبەسى قەدىمىي يۇنان ئەپسانىسىدىكى كىرىت پادىشاھى مىنوس . ⅩⅩئەسىرنىڭ بېشىدا ئەنگىلىيە ئارخېئولوگى ئارتور ئېۋېنىس گرېتسىيىدىكى كىنوسوستىن قەدىمىي ئوردا خارابىسى( يەنى ھازىرقى كىنوسوس ئوردىسى مۇزېيى ) نى قېزىپ چىققاندىن كېيىن ، بۇ ئوردا ئەپسانىلەردىكى مىنوس خانىدانلىقىنىڭ سىرلىق ئوردىسى دەپ قارالدى . شۇڭا ئېۋېنىس بۇ خارابىلىك ۋەكىللىك قىلىدىغان مەدەنىيەتنى مىنوس مەدەنىيىتى دەپ ئاتىدى . لېكىن كىشىلەر ئەپسانىلەردىكى مىنوسنىڭ بىر ھەقىقى مىنوس ھۆكۈمرانى ئىكەنلىكىنى جەزىملەشتۈرەلمەيدۇ . مىنوسلۇقلار ئۆزىنىڭ مەدەنىيىتىنى نېمە دەپ ئاتايدىغانلىقى تېخى نامەلۇم . لېكىن قەدىمى مىسىرلىقلارنىڭ " Keftiu “ دەپ ئاتىغىنى ۋە ساملارنىڭ " Kaftor " ياكى “ Caphtor “ دەپ ئاتىغىنى ھەممىسى مىنوس دەۋرىدىكى كىرىت ئارىلىنى كۆرسىتىدۇ .
    مىنوسلۇقلار دېڭىز سودىسىنى ئاساس قىلىدۇ . ئۇلارنىڭ مەدىنىيىتىدە مىلادىدىن بۇرۇنقى 1700-يىللىرىدىن ئىلگىرىلا كۆرۈنەرلىك تەشكىلىي ھالەت شەكىللەنگەن ، بۇ كېيىنكى ۋاقىتلاردىكى ھەربىي ئاقسۆڭەكلەر ھۆكۈمرانلىقىنى ئالاھىدىلىك قىلغان مەدەنىيەتنى شەكىللەندۈرگەن . كۆپلىگەن تارىخچىلار ۋە ئارخېئولوگلار مىنوسلۇقلارنىڭ برونزا دەۋرىدە مۇھىم بولغان قەلەي سودىسىدا ئاساسلىق رول ئوينىغان دەپ قارايدۇ : قەلەي ۋە سىپرۇس ئارىلىدا ئىشلىنىدىغان مىسنىڭ قېتىشمىسى برونزا ياساشتا ئىشلىتىلىدۇ . لېكىن كېيىنچە برونزا قوراللىرىنىڭ ئورنىنى خۇسۇسىيىتى تېخىمۇ ياخشى بولغان تۆمۈر قوراللىرىنىڭ ئېلىش جەريانى دەل مىنوس مەدەنىيىتىنىڭ خارابلىشىش جەريانى بىلەن ماس كېلىدۇ . بۇنىڭدىن باشقا مىنوسلۇقلار يەنە زەپە سودىسى بىلەنمۇ شۇغۇللانغان ، زەپە ئېگىي دېڭىزى رايونىدىن چىقىدىغان بىر خىل تەبئىي گېنى ئۆزگەرگەن مەھسۇلات ، بۇنىڭ ماددىي ئىسپاتىنى تېپىش ناھايتى تەس ، لېكىن سان تورىنىدا " زەپە يىغقۇچى " ناملىق بىر داڭلىق تام رەسىمى بار . بۇ خىل سودا شەكلى بەلكىم بىر مەزگىل كېيىنكى مەستىكى سودىسى ۋە تېخىمۇ كېيىنكى قارىمۇچ سودىسىغا قارىغاندا مىنوس مەدەنىيىتىدىن بۇرۇنلا بار بولۇشى مۇمكىن . لېكىن ئارخېئولوگلار تېخىمۇ پۇت دەسسەپ تۇرالىغۇدەك سودىلارنىڭ ئىسپاتىنى تېپىشنى ئۈمىد قىلىدۇ ، مەسىلەن : ساپال ، مىس ، قەلەي ۋە كۆپ مىقداردىكى ئالتۇن كۈمۈش زىننەت بۇيۇملىرى .  ھەر قايىسسى جايلاردىن بايقالغان مىنوسلۇقلار ئىشلىگەن بۇيۇملار شۇنى كۆرسىتىپ بېرىدۇكى ، مىنوسنىڭ يۇناننىڭ ئۆزىدىكى مىتسېنېئان مەدەنىيىتى ، سىپرۇس ئارىلى ، سۈرىيە ، كىچىك ئاسىيا ، مىسىر ، ئىبىرىيە يېرىم ئارىلى ۋە مىسسوپوتامىيە بىلەن بولغان سودا تورى بار .
   ئۇلارنىڭ تىلىغا نىسبەتەن كىشىلەرنىڭ بىلىدىغىنى ئىنتايىن ئاز بولۇپ ، ئادەتتە Eteocretan دەپ ئاتايدۇ ، ئۇيغۇرچىغا مىنوس تىلى دەپ تەرجىمە قىلىنغان . ئۇلار بەلكىم ھازىرغىچە سىرى ئېچىلمىغان يىپسىمان يېزىق A نى ئىشلەتكەن بولۇشى مۇمكىن . كېيىنكى مەدەنىيىتىدە ، مىتسېنېئان مەدەنىيىتى كىرگەچكە يىپسىمان يېزىق B نى ئىشلىتىشكە ئالماشقان بولۇپ ، بىر خىل دەسلەپكى ھالەتتىكى گرېك تىلى ھەرىپلىرى ئارقىلىق ئىشلارنى خاتىرلەشكە باشلىغان . يىپسىمان يېزىق B نىڭ سىرى 1950-يىللاردا ئېچىلغان ، لېكىن يىپسىمان يېزىق A نىڭ سىرى ھازىرغىچە يېشىلمىدى . شۇڭا بىز يەنىلا بۇ شانلىق مەدەنىيەتكە چوڭقۇرلاپ چۈشەنچە ھاسىل قىلالمايمىز .
    بىر تالاش-تارتىشلىق خۇلاسە شۇنى كۆرسىتىپ بېرىدۇكى ، مىنوس مەدەنىيىتى ھۆكۈمرانلىقى مەزگىلىدە كىرىت ئارىلى پەقەت ئۇرۇش قالايمىقانچىلىقىغا دۇچار بولمىغان .
   3.مىتسېنېئان مەدەنىيىتى
   مىتسېنېئان مەدەنىيىتى ( مىلادىدىن بۇرۇنقى 1600-يىللاردىن مىلادىدىن بۇرۇنقى 1100-يىللارغىچە ) يۇنان برونزا دەۋرىنىڭ ئاخىرقى مەزگىلىدىكى مەدەنىيەت بولۇپ ، ئۇ پېلوپوننىس يېرىم ئارىلىدىكى مىتسېنېئان شەھىرىنىڭ نامى بىلەن ئاتالغان . بۇ قەدىمىي يۇناننىڭ برونزا دەۋرىنىڭ ئەڭ ئاخىرىدىكى بىر مەزگىل بولۇپ ، ھومېر داستانىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان كۆپلىگەن يۇنان ئەدەبىياتى ۋە ئەپسانە تارىخى مۇشۇ مەزگىلنى ئارقا كۆرۈنۈش قىلغان .
   4.زۇلمەتلىك دەۋىر
  زۇلمەتلىك دەۋىر ( مىلادىدىن بۇرۇنقى 1200-يىللاردىن مىلادىدىن بۇرۇنقى 800-يىللارغىچە ) يۇنان تارىخىدىكى دورىيانلار تاجاۋۇز قىلغان ۋە مىلادىدىن بۇرۇنقى ⅩⅢئەسىردىكى مىتسېنېئان مەدەنىيىتى ھالاك بولغاندىن تارتىپ ، مىلادىدىن بۇرۇنقى Ⅸئەسىر ، يەنى يۇناننىڭ بىرىنچى شەھەر دۆلىتى قەد كۆتۈرگەن ۋە ھومېر داستانىغىچە بولغان دەۋىرنى كۆرسىتىدۇ . بۇ دەۋىر دەل يۇناننىڭ ئۇرۇقداشلىق جامائەسىدىن قۇلدارلىق جەمىيەتكە ئۆتۈش دەۋرى بولۇپ ، تارىختا " قەھرىمان دەۋرى " دەپ ئاتىلىدۇ .
   مىلادىدىن بۇرۇنقى 1200-يىللار ئەتراپىدا يۇنان زۇلمەتلىك دەۋىرگە كىرگەن بولۇپ ، بۇ دەۋىرنىڭ تارىخىغا ئائىت ئاساسەن ھېچقانداق ماتېرىيال يوق . ئارخېئولوگلار بۇ دەۋىردە ئوتتۇرا شەرقىي ئوتتۇرا دېڭىزنىڭ مەدەنىيىتى يوقالغان دەپ قارايدۇ . مىتسېنېئان مەدەنىيىتىنىڭ ھەشەمەتلىك ئوردا-سارايلىرى ۋە شەھەرلىرى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرىغان ياكى تاشلىۋېتىلگەن .
  

[ مەنبە : ۋىكىپېدىيە ئەركىن ئېنسىيكلوپېدىيەسى ، خەنزۇچىدىن تەرجىمە قىلىندى ]
داۋامى بار...

ziya

بۇ پايدىلىنىش قىممىتىگە ئىگە ياخشى ماتىريال ئىكەن.قەدىمقى يوناننىڭ ئىلمى مىراسلىرىنى چۈشەنمەي تۇرۇپ،ھازىرقى زامان ئىلىم-پېنىنى ماھىيەتتىن چۈشەنمەك قىيىن.
سىلىشتۇرما مەدەنيەتشۇناسلىقتا ياخشى پايدىلىنىش ماتىريالى،ماترىيال ئۇچۇرى ئىكەن.

baburshah

نىمە ئۈچۈن ھەر قانداق بىر ئىلىم ئۈستىدە گەپ باشلىغاندا قەدىمى يۇناندىن  باشلايمىز؟ قەدىمى يۇناندىكى ھىپوگىراتىن باشلانغان (ئىھتىمال ئۇنىڭدىن بۇرۇنقىللىرىمۇ باردۇ) بىر يۈرۈش نامايەندىلەرنىڭ ھاياتى بىلەن تونۇشساق،شۇنداقلا سىھرىگەرلىك ۋە دىندىن خالى ئىلىم تەتقىقاتىنى باشلاپ ھازىرغىچە ئىلىمپەن تەتقىقاتغا ئاساسى مىتود بولىۋاتقان ئۇسۇللىرى بىلەن تونۇشساق تېخىمۇ ياخشى بولاتتى .

Algol1991

        تۆۋەندىكىسى مېنىڭ شەخسىي كۆز قارىشىم ( لېكىن ئاساسەن ماتېرىياللاردىن ئۆزلەشتۈرىۋالغان ) .
        ئېگىي دېڭىزى ئەتراپىدا مۇھىتنىڭ ھەر قاندىقى مەۋجۇت ، جۇغراپىيىلىك ئورنىمۇ ئىنتايىن ئالاھىدە ، شۇڭا بۇ جايدا ئەڭ كەڭرى ھالەتتىكى پەلسەپە مەيدانغا كېلىشكە مەجبۇر بولغان . بۇنىڭ يەنە بىر سەۋەبى سوقراتنىڭ ئۆلۈمى ، يەنى ئىككى خىل توغرا ئوتتۇرىسىدىكى زىددىيەت . شۇنىڭ بىلەن كىشىلەر ئاددىي ھالدا توغرا خاتا دەپلا ئايرىشتىن ۋاز كېچىپ يەنىمۇ چوڭقۇر تەپەككۇر قىلمىسا بولمايدىغانلىقىنى تونۇپ يەتكەن ( رايونىمىزدا ھازىر مۇھىت ۋە باشقا ئامىللارنى چۆرۈۋېتىپ توغرا خاتاغىلا ئېسىلىۋالىدىغانلار بەك كۆپ ) . مانا بۇ دەل ئىلىم پەن تەرەققىياتىنىڭ ھەرىكەتلەندۈرگۈچ كۈچى . شۇنىڭ بىلەن يۇنان پەلسەپىسىدە سان نەزىرىيىسى ۋە ئىپتىدائىي ھالەتتىكى ئاتوم نەزىرىيىسىگە ئوخشاش دەسلەپكى ئىلىم پەن نەزىرىيىلىرى پەيدا بولغان . كېيىن رىم جۇمھۇرىيىتى يۇناننى بېسىۋالغان ، شۇنىڭ بىلەن نىسبەتەن ئىلغار بولغان يۇنان مەدەنىيىتى رىمغا سىڭگەن . كېيىن رىمنىڭ ياۋروپادا ئاساسىي ئورۇنغا ئۆتۈشى بىلەن يۇنان مەدەنىيىتى ۋە پەلسەپىسىمۇ ياۋروپادىكى باشقا نىسبەتەن ئاجىز مەدەنىيەتلەر ئۈستىدىن غالىپ كېلىپ ، ياۋروپادا ئاساسىي ئورۇننى ئىگىلىگەن . شۇنىڭ بىلەن شۇ دەۋىردىكى ئىلىم پەن ۋە پەلسەپە كىتاپلىرى ئاساسەن يۇناننى مەنبە قىلغان . لېكىن 313-يىلىدىكى مىلان پەرمانى سەۋەپلىك خىرىستىئان پەلسەپىسى ھۆكۈمران ئورۇنغا چىققان . يۇنان پەلسەپىسى پەسكويغا چۈشۈپ قالغان ، خىرىستىئان دىنى ئارىستوتېلنىڭ ۋە پتولمىينىڭ بەزى نەزىرىيىلىرىنى بۇرمىلاپ قورال قىلىۋالغان . نەچچە ئەسىرلىك تەرجىمە ھەركىتى ئارقىلىق ئوتتۇرا ئەسىرنىڭ كېيىنكى مەزگىلىدە ئىران رايونىدا ئىسلام دۇنياسىدىكى ئىلىم پەننىڭ ئالتۇن دەۋرى بارلىققا كەلگەن ، تەرجىمە قىلىنغان نەرسىلەر يەنىلا يۇنان ۋە رىمنىڭ ئىلىم پەن ئەسەرلىرى . كېيىن بۇ قىزغىنلىقنىمۇ مۇڭغۇل ئىمپېرىيىسى گۇمران قىلغان . 14-ئەسىردىن باشلاپ خىرىستىئان دىنى بەزى كىشىلەرنى ئويلاندۇرۇشقا باشلىغان ، چۈنكى ئەھلىسەلھىپ ئۇرۇشى جەريانىدا خىرىستىئاننىڭ ئىچكى قىسمىدا بەزى ئىختىلاپلار كۆرۈلگەن . 14-ئەسىردىن باشلاپ كىشىلەر سەنئەتنى ئاستا ئاستا دىندىن ئايرىپ چىققان . بولۇپمۇ 1517-يىلىدىكى مارتىن لۇتېرنىڭ دىنى جەمىيەت ئۈستىدىن شىكايەت قىلغان 95 ماددىلىق تېزىسىدىن كېيىن دىنى جەمىيەتنىڭ ئىناۋىتى بىراقلا چۈشۈپ كەتكەن . كىشىلەر ئىلاھىي قانۇنىيەت دەپ قارىغان ئارىستوتېل ۋە پتولمىي نەزىرىيىلىرىدىن گۇمانلىنىشقا باشلىغان ، شۇنىڭ بىلەن يۇناننى مەنبە قىلغان مەدىنىيەت ۋە ئىلمى ئېقىملار قايتىدىن كىشىلەرنىڭ دىققىتىنى تارتقان ، شۇنىڭ بىلەن ئىلىم پەن ئىنقىلابى رەسمىي باشلىنىپ كەتكەن . ئەلۋەتتە يېڭى دېڭىز يولىنىڭ ئېچىلىشىغا ئەگىشىپ ياۋروپا پۈتۈن دۇنياغا تەسىر كۆرسىتىشكە باشلىغان . كېيىنكى جەرياننى سۆزلەپ ئولتۇرۇشنىڭ ھاجىتى يوق .
        شۇڭا ئىلىم پەن تارىخىنى سۈرۈشتۈرسەك كۆپ ئەھۋالدا قەدىمىي يۇنانغا ئىشتىراك قىلىمىز .

sap

ئەڭ دەسلەپكى پۇخرالار كىڭشىمۇ يۇناندىكى شەھەر دۆلىتى بولغان ئافىنادا بارلىققا كېلىپ،ئافىنا پۇخرالىرى بۇنىڭدىن 26ئەسىر بۇرۇنلا ھاكىمىيەت،سىياسى ئىشلارغا كەڭ كۇشادە قاتناشقان ئىكەن.

ziya

Algol1991 يوللىغان ۋاقتى  2015-1-17 17:09
تۆۋەندىكىسى مېنىڭ شەخسىي كۆز قارىشىم ( لېكىن ئاساس ...

ئېتىقانلىرىڭىز توغرا.قەدىمقى يۇنان ھازىرقى زامان ئىلمى ئىدىيەلىرىنىڭ بۆشۈكى،تارىخى يىلتىز يونانغا بېرىپ چېتىلىدۇ.

bagdax1

قەدىمىي يۇناننىڭ ھەر قايىسسى دەۋىرلىرى    دىگەن تېمىنىڭ كەينى ئايرىپ تېما قىلىنىپ يوللۇنۇپتىكەن ئىنكاس پىكىرنىڭ چېچىلىپ بۆلۈنۈپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن ئەسلى تىېمىنىڭ ئاستىغا ئىنكاس شەكلىدە يۆتكەلدى

- مۇنبەر مەسئۇلىدىن
  
      5.كلاسسىك ئۇسلۇب دەۋرى
        يۇناننىڭ كلاسسىك ئۇسلۇب دەۋرى ( مىلادىدىن بۇرۇنقى 800-يىللاردىن بىلادىدىن بۇرۇنقى 480-يىللارغىچە ) بولسا يۇنان تارىخىنىڭ بىر بۆلىكى . بۇ ئېنىقلىما ئەڭ دەسلەپ ⅩⅧئەسىردە پەيدا بولغان ، چۈنكى يۇنان سەنئىتى تەتقىقاتىدا بۇ دەۋىردە بارلىققا كەلگەن ئالاھىدە بولغان يۈز بېزەكچىلىكى ۋە تەسۋىرىي سەنئەت ئۇسلۇبى قاتارلىقلار دەسلەپكى گېئومېتىرىك سەنئەت ۋە كلاسسىك يۇنان دەۋرى سەنئەت ئۇسلۇبى بىلەن زور ئوخشىماسلىق بار . بۇ كلاسسىك سەنئەت ئۇسلۇبلىرى يۇناننىڭ “ كلاسسىك سەنئەت ” ئۇسلۇبىنى ئەكىس ئەتتۈرگەنلىكى ئۈچۈن “ كلاسسىك ئۇسلۇب ” دەپ ئاتالغان . كلاسسىك ئۇسلۇب دەۋرى زۇلمەتلىك دەۋىردىن كېيىنلا بارلىققا كەلگەنلىكى ئۈچۈن ، كىشىلەر سىياسى پەلسەپىنىڭ كۆرۈنەرلىك ئىلگىرلىگەنلىكى ۋە يۇنان شەھەر دۆلەتلىرىنىڭ گۈللەنگەنلىكى، كلاسسىك پەلسەپە ، تىياتىر ۋە شېئىرىيەتنىڭ گۈللەنگەنلىكى ھەمدە زۇلمەتلىك دەۋىردە يوقىتىپ قويغان يازما تىلنىڭ قايتىدىن پەيدا بولغانلىقىغا دىققەت قىلغان .
        6.كلاسسىك دەۋىر
        كلاسسىك دەۋىر يۇناننىڭ بىر تارىخى دەۋرى بولۇپ ، تەخمىنەن مىلادىدىن بۇرۇنقى Ⅴ ئەسىردىن مىلادىدىن بۇرۇنقى Ⅳ ئەسىرگىچە داۋاملاشقان  ( ئادەت بويىچە ئافىنانىڭ ئاخىرقى ھۆكۈمرانى ئاغدۇرۇلغان ۋاقىت ، يەنى مىلادىدىن بۇرۇنقى 510-يىلىدىن ئىسكەندەر زۇلقەرنەين ۋاپات بولغان ۋاقىت ، يەنى مىلادىدىن بۇرۇنقى 323-يىلىغىچە دەپ ئېنىقلىما بېرىلىدۇ ) . بۇ دەۋىر كلاسسىك ئۇسلۇب دەۋرىگە ۋارىسلىق قىلىپ ، يۇنانلاشقان دەۋىرگە ئاساس سېلىپ بەرگەن . يۇناننىڭ كلاسسىك دەۋرىنىڭ مەدەنىيىتى كېيىنكى زاماندىكى قەدىمىي رىم مەدەنىيىتىگە تەسىر كۆرسەتكەن ، ھەم پۈتۈن غەرىپ مەدەنىيىتىگە چوڭقۇر تەسىر قىلغان ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ھازىرقى زامان سىياسىيسى ، سەنئىتى ، ئىلىم-پېنى ، ئەدەبىياتى ۋە پەلسەپىسىگە تەسىرى ناھايتى چوڭقۇر بولغان .     
    7.يۇنانلاشقان دەۋىردىكى يۇنان ، يۇناننىڭ قەدىمىي يۇناننىڭ يادروسى بولغان گرېك يېرىم ئارىلىنىڭ يۇنانلاشقان دەۋرىنى كۆرسىتىدىغان بولۇپ ، مىلادىدىن بۇرۇنقى 323-يىلى ئىسكەندەر زۇلقەرنەيننىڭ ۋاپاتىدىن تارتىپ ، مىلادىدىن بۇرۇنقى 146-يىلى يۇناننىڭ رىم تەرىپىدىن يۇتۇۋېلىنغىچە بولغان ۋاقىتنى كۆرسىتىدۇ ، گەرچە رىم تەرىپىدىن يۇتۇۋېلىنغان بولسىمۇ ، لېكىن قەدىمىي يۇناننىڭ ئەدەبىياتى ، سەنئىتى ، قۇرۇلۇشى ، مەدەنىيىتى ، ھەتتا يۇنانلاشقان جەمىيەت ۋە ئىلىم-پەن بۇنىڭلىق بىلەن توختاپ قالمىغان ، يۇنان مەدەنىيىتى ماھىيەتتە خىرىستىئان دىنى مەدەنىيىتى يېتىپ كەلگۈچە داۋاملاشقان ، لېكىن رىمنىڭ ھۆكۈمرانلىقى قەدىمى يۇنان شەھەر دۆلەتلىرىنىڭ ئاخىرلاشقانلىقىدىن ، يۇناننىڭ سىياسى مۇستەققىللىقىنىڭ ئاخىرلاشقانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ .
     يۇنانلاشقان دەۋىردە يۇنان زېمىنىنىڭ گرېك تىلى دۇنياسىدىكى مۇھىملىقى جىددىي تۆۋەنلىگەن ، بۇ مەزگىلدە يۇنانلاشقان مەدەنىيەتنىڭ مەركىزى ئايرىم-ئايرىم ھالدا پتولېمى خاندانلىقىنىڭ پايتەختى ئالېكساندېرىيە ( ئىسكەندىرىيە ) ۋە سېلېئۇتسىد ئىمپېرىيىسىنىڭ ئانتيوك شەھىرىگە يۆتكەلگەن ، لېكىن يەنە باشقا شەھەرلەرمۇ مۇھىم ئورۇن تۇتقان ، مەسىلەن پىرغام ، ئېفېس ، رود ئارىلى ۋە سېلۋاكىيە قاتارلىق . شەرقى ئوتتۇرا دېڭىزدىكى شەھەر مەدەنىيىتىنىڭ يۇقىرى كۆتۈرۈلۈشىمۇ بۇ دەۋىرنىڭ مۇھىم ئالاھىدىلىكى .
      8.رىملاشقان دەۋىر
         يۇناننىڭ رىملاشقان دەۋرى يۇنان تارىخىنىڭ بىر بۆلىكى بولۇپ ، مىلادىدىن بۇرۇنقى 146-يىلى رىملىقلار كورىنتىيىنى ئىگىلىۋالغاندىن تارتىپ ، 330-يىلى رىم ئىمپېراتورى كونستانتىن Ⅰنىڭ پايتەخىتنى رىمدىن ۋىزانتىيىگە كۆچۈرۈپ ، ۋىزانتىيەنىڭ نامىنى يېڭى رىمغا ئۆزگەرىتكىچە بولغان ۋاقىتنى كۆرسىتىدۇ .
        رىم ھۆكۈمرانلىقى مەزگىلىدە كۆپلىگەن رىم ئىمپېراتورلىرى يۇنان شەھەرلىرىگە يېڭى قۇرۇلۇشلارنى قوشقان ، تىپىك مىساللىرىدىن ئافىنادىكى قەدىمى ئافىنا رەستىسى ، شامال مۇنارى قاتارلىقلار بار . بۇ دەۋىردە يۇنانلىقلارنىڭ تۇرمۇشى ئاساسەن يۇنانلاشقان دەۋىر بىلەن ئوخشاش . قەدىمىي رىم مەدەنىيىتىمۇ يۇنان مەدەنىيىتىنىڭ چوڭقۇر تەسىرىگە ئۇچىرىغان . ئوخشاشلا نۇرغۇن رىم ئىمپېراتورلىرىمۇ يۇنان مەدەنىيىتىنى ھۆرمەتلىگەن ، مەسىلەن 66-يىلى نىرۇ يۇناننى زىيارەت قىلغان ھەم ئولىمپىك تەنھەرىكەت يىغىنىغا قاتناشقان . بۇنىڭدىن باشقا خادرېن( 117-يىلىدىن 138-يىلىغىچە تەخىتتە ئولتۇرغان )مۇ يۇنان مەدەنىيىتىنى ھۆرمەتلەپ ، ئافىنا شەھەر سېپىلىنىڭ سىرتىدا خادرېن ئەگمە ئىشىكىنى سالدۇرغان ، يەنە ئافىنادا نۇرغۇن ئىبادەتخانا سالدۇرغان .
        بۇ دەۋىردە يەنە خىرىستىئان دىنىمۇ يۇنانغا ۋە رىم ئىمپېرىيىسىنىڭ شەرقى قىسمىغا تارقىلىشقا باشلىغان ، مەسىلەن سان پائۇل ئىككىنچى ۋە ئۈچىنچى قېتىملىق دىن تارقىتىش سەپىرىدە ماكېدونىيە ، فېسسالونىك ، كورىنتىيە ۋە ئافىناغا بېرىپ دىن تارقاتقان . يۇنان ئاستا-ئاستا رىم ئىمپېرىيىسىدىكى خىرىستىئان دىنىنىڭ تارقىلىش نىسبىتى ئەڭ يۇقىرى بولغان رايوننىڭ بىرىگە ئايلانغان .

        تۈگىدى .
مەنبە ：ۋىكىپېدىيە ئەركىن ئېنسىيكلوپېدىيىسى ، خەنزۇچىدىن تەرجىمە قىلىندى

yesboos

مەنمۇ بەك قىزقىمەن مۇشۇ دەۋېرلەرەدىكى مەدەنىيەتلەرگە، لىكىن  بۇ مەدەنىيەتلەرنىڭ ھەممىسى ئەينى چاغدىكى پەيغەمبەرلەرگە ئىتائەت قىلماي جازاغا ئۇچىراپ يوق بولۇپ كەتكەنلىكىنى ئويلاپ قالىمەن بەزىدە.