بەدۆلەت ياقۇپبەگ ۋە ئۇنىڭ ھازىرقى ئەۋلادلىرى

busux

nijatkurban يوللىغان ۋاقتى  2016-1-13 21:10
ياقۇپبەگنىڭ ئەجدادى ئاپپاق خوجىغىچە تۇتىشىدۇ. ئەينى چ ...

ياقۇپ بەگ 1820-يىلى قوقەن خانلىقىدا تۇغۇلغان، ئوردىدا ئۇسسۇلچى، خاننى كۈتىدىغان ئەسكەرلەرنىڭ قۇربېشى  بولغان. قوقەن خانلىقى ئىچكى زىدىيەت ۋە چاررۇسىيەنىڭ تەھدىتى ئاستىدا قېلىپ، ياقۇپبەگنىڭ ھاياتى قىل ئۈستىدە قالغانلىقتىن 1865-يىلى 1-ئايدا شۇ چاغدا قەشقەرنىڭ ھۆكۈمرانلىقىنى تارتىۋالغان سىدىقبەگ قىرغىزنىڭ تەكلىۋىگە بىنائەن قوقان خانلىقىدا پانالىنىۋاتقان ئاپئاق خوجا خوجا ئەۋلادى بۈزرۈكخان خوجىغا ئەگىشىپ ، ئۆز يېقىنلىرىدىن 68 كىشىنى ئېلىپ جەنۇبى شىنجاڭغا  كىرگەن.

     سىدىقبەگە خوجا ئابرويىدىن پايدىلىنىپ ھاكىمىيەتنى مۇستەھكەملىمەكچى بولغان بولسىمۇ ئەمما ياقۇپبەگ پۇرسەتنى چىڭ تۇتۇپ ھوقۇق ئىگەللەپ، سىدىقبەگنى يوقىتىپ، بۇزرۇكخاننى «ھەج سەپىرى» گە يول ئېلىشقا مەجبۇر قىلىپ يېرىم يولدا ئۇجۇقتىرىۋەتكەن.  1865-يىلدىن 1872-يىلغىچە ياقۇپبەگ كۇچاردىكى جالالىدىن كېتكى ئەۋلادىدىن بولغان راشىدىن خان خوجا ھاكىمىيىتىنى ئىچكى نىزادىن پايدىلىنىپ، خوتەندىكى ئابدۇراخمان خان غوجىنىڭ ئاتىسى ھەبىبۇللا ھاجى پادىشاھلىقىنى مازار تاۋاپ قىلىش نامى بىلەن قەستلەپ ئۆلتۈرۈپ، ئۈرۈمچىدىكى داۋۇت تۇڭگان قاتارلىقلار بىلەن يەتتە يىل ئۇرۇش قىلىپ قەشقەر، يەكەن، خوتەن(چەرچەن چارقىلىق)، كۇچا (ئاقسۇ، كورلا)، تۇرپان(قۇمۇل)، ئۈرۈمچى(ماناسقىچە) قاتارلىق جايلارنى بويسۇندۇرۇپ ئۆز ھاكىميىتىنى قۇرۇپ چىققان. تۈركىيە ئىمپىرىيسىگە ئىتائەت قىلىپ، سۇلتان ھەمىدخان تەرىپىدىن بەدۆلەت دىگەن ئۈنۋاننى ئالغان. تارىختا <قەشقەرىيە> دىيىلگىنى ئەنە شۇ نام جەھەتتىن تۈرك ئىمپىرىيىسىگە بېقىنغان ئۆلكىنىڭ نامى ئىدى.

     ياقۇپبەگ سەئىدىيە خانلىغى زاۋاللىققا يۇزلەنگەندىن كېيىنكى قۇمدەك چىچىلىپ كەتكەن ئۇيغۇر جەمئىيىتىنى قىسقا ۋاقىت بىرلىككە كەلتۈرگەن. ئەمما جاھانگىرلىك ۋە چەتئەلگە بېقىنغانلىقتىن  1878-يىلى ياقۇپ بەگ قول ئاستىدىكى خوتەن ۋالىسى-ئەسلىدىكى يەركەن ئامبىلى نىياز ھېكىمبەگنىڭ زەھەر بېرىشى بىلەن ئۆلگەن، قالدۇق قوشۇنلىرى  چىڭ سۇلالىسى سەركەردىسى زوزۇڭتاڭ تەرىپىدىن يوقۇتۇلغان.

   ياقۇپبەگ ۋە ئۇنىڭ ھاياتى ھەققىدىكى مەلۇماتلاردىن ئۇيغۇر تارىخچىلىرىدن شۇ دەۋردە ياشاپ ئۆتكەن موللا مۇسا سايرامى يازغان«تارىخى ھەمىدىيە»، چارسىيە ئەلچىسى نىكولاي كوروپاتكىن يازغان «قەشقەرىيە» قاتارلىق ئەسەرلەر بار.


مەنبە:ئوكياندىن

kuy2015

nayip يوللىغان ۋاقتى  2016-1-13 23:28
پۇتىن ئەپەندىنىڭ ،ئەينى ۋاقىتتا ياقۇپ بەگنىڭ ئايال چا ...

ما  گەپنى  

kuy2015

putin يوللىغان ۋاقتى  2016-1-13 19:16
ياقۇپبەگ ئۇيغۇر دىيارىنى ئىككىنچى ئەڭ ئىسلام پالاكى ...

ئ‍ۈچ ۋىلايەت ئ‍ىنقىلابىي رەھبەرلىرى بەك ياخشى قىپتىكەن ،،،

kuy2015

putin يوللىغان ۋاقتى  2016-1-13 19:16
ياقۇپبەگ ئۇيغۇر دىيارىنى ئىككىنچى ئەڭ ئىسلام پالاكى ...

تارىختا ئ‍اچ قېلىشنىڭ نېمىلىكىنى بىلمگەن مىللەت ئ‍اچ قېلىشنىڭ تەمىنى تېتىدى ، مانا ئ‍ەمدىلىكتە بولسا روھىي جەھەتتىن ئ‍اچلىقنىڭ تەمەخورلۇقنىڭ قۇلىغا ئ‍ايلىنىپ قېلىۋاتىدۇ ،،،،،

kuy2015

putin يوللىغان ۋاقتى  2016-1-13 19:16
ياقۇپبەگ ئۇيغۇر دىيارىنى ئىككىنچى ئەڭ ئىسلام پالاكى ...

تەمەخورلۇقتىن قۇتۇلدۇرۇش چارىسىنى ئ‍ىزدەڭ ، ياكى بىزگە ئ‍ۇلاپ بېرىڭ پۇتىن ئ‍ەپەندى ، پەيدا بولشى ، تەرەققىي قىلىشى ، يوقۇلۇشى دىگەندەك ، سىز تارىخنى خېلى چۈشىنىدىغاندەك تۇرىسىز ، بىز خەلىقنىڭ روھىي جەھەتتە يولۇققان قىيىن سوئاللىرى ، توسالغۇلىرى بىلەن تونوشۇپ چىقايلى ،  روھىي ئ‍ازادلىقنى قانداق قولغا كەلتۈرۈش ھەققىدە سۆزلىشەيلى ، ئ‍ادەملەر كەلتۈرۈپ چىقارغان نەرسىلەرنى ئ‍ىدىيەگە دۆڭگىمەيلى ، ئادەدە ئ‍ەقىل بار، ئ‍ەقىل ئ‍ىدىيەدىن ئ‍ۈستۈن تۇرىدۇ ،،

subat007

nayip يوللىغان ۋاقتى  2016-1-13 23:28
پۇتىن ئەپەندىنىڭ ،ئەينى ۋاقىتتا ياقۇپ بەگنىڭ ئايال چا ...

راسمۇ؟ چاقچاقمۇ؟

kuy2015

putin يوللىغان ۋاقتى  2016-1-13 19:16
ياقۇپبەگ ئۇيغۇر دىيارىنى ئىككىنچى ئەڭ ئىسلام پالاكى ...

مەيلى دىن بولسۇن ياكى باشقا ئ‍ىدىيە سېستىمىسى بولسۇن بىزنىڭ باھالاپ بېرىشىمىز ئ‍ۈچۈن ئ‍وتتۇرىغا چىقمىغان ، تەنقىدىي قوبۇل قىلىپ ئ‍ىنسانىيەتكە بەخىت يارىتىشنى نىشان قىلىشىمىز ئ‍ۈچۈن ،،،

jahangir123

     ئەخمەتجان تارىمى ئەپەندىمگە كۆپتىن-كۆپ تەشەككۈرلەر بولسۇن!
   سىز پايدىلانغان ماتىرىياللارنىڭ دائىرىسى بەكلا كەڭرىكەن. مەن ياقۇپبەگدىن ئىبارەت بۇ تارىخىي شەخىسنى موللا مۇسا سايرامىنىڭ كىتابلىرى بىلەن ئەنگىلىيىلىك چارلېز بولگېرنىڭ كىتابىدىن تونۇشقا باشلىغان ئىدىم. سىز بىر قىسىم مۇھىم تارىخىي جەريانلارنى سەمىمىزگە سېلىپ قويدىڭىز. سىزگە رەھمەت.
     شىنجاڭ يېقىنقى زامان تارىخىدا ئۆتكەن ياقۇپبەگ بىلەن نىيازھىكىمبەگلەر ئىجابىي ياكى سەلبىي شەخىس بولۇشىدىن قەتئىينەزەر، ئۇلارنىڭ ئەقىل-پاراسىتى، سىتداتى ۋە ئىقتىدارى ھەقىيقەتەن كىشىنىڭ زوقىنى كەلتۈرىدۇ.