ئا.ئايۇپ: كەبىنىڭ ئورنى

menuyghur

كەئبىنى ئامېرىكىدەك دېموكراتىك دۆلەت باشقۇرۇشى كېرەك ئىدى. مۇستەبىت پادىشاھلار كەبىنى باشقۇرۇشنى بىلمەيدۇ. ئامېرىكا باشقۇرغان بولسا كەئبىدىن ئېگىز بىنانى ھەرگىز سالمايتتى. سەئۇدىي زېمىنىدا كەئبىدىن ئېگىز بىرمۇ قۇرۇلۇش بولماسلىققا كاپالەتلىك قىلىپ، كەئبىنىڭ شان-شۆھرىتىنى قوغدايتتى.
ئاھ ئامېرىكا، سەن ئۆز دېموكراتىيەڭ بىلەن كەبىنى قولۇڭغا ئالمىغۇچە ئالىم-ئۆلىمارىمىز، پراپسور تەتقىقاتچىمىزنىڭ كۆزىگە ئۇيقۇ كىرمەيدۇ. سەن چوقۇم سەئۇدىيدىكى كەئبىدىن ئېگىز ھېسابلانغان ھەر-بىر قۇرۇلۇشنىڭ ھېچبولمىغاندىمۇ كەئبىدىن پاكار بولۇشىدا كۈچۈڭنى ئايىماسلىقىڭ كېرەك. نادانلار سېنى قانخور دېيىشىدۇ، ئەمەلىيەتتە ئاۋۇ ئېگىز بىنغا بىر توپ قانخورلار كىرىۋالغان، شۇلارنى ياپوننى ۋەيران قىلغان ئاتوم بومباڭدىنمۇ قۇۋۋەتلىك ئاتوم بومباڭ بىلەن ھالاك قىلالايتتىڭغۇ؟ ئاڭلاۋاتامسەن، كەئبە يېنىدىكى ئېگىز بىنادا...

ABDILKERIM

      كۇزۇم بىلەن  كورمىگەن  بولسام  ماۋۇ تىمىنى  ئابدۇۋەلى ئايۇپ ئەپەندىمنىڭ  يازمىسى  دىسە ئىشەنمەسكەنمەن .   ھەي .......  بولدىلا  ئۇيقامنى  ئۇخلاي .

jan-

كەبىنىڭ 《خۇنىك كۆرۈنۈشى 》بىلەن، ھەيكەلنىڭ 《 ھەشەمەتلىك كۆرسىتىلىشى 》ئارىسىدىكى سېلىشتۇرما، بىر ۋەقەنى ئېسىمگە سالدى.
سوۋېت ئىتتىپاقى تارقىلىشى بىلەن تەڭ لېنىن نىڭ ئەڭ ھەيۋەتلىك ھەيكەللىرى يىقىتىلىشقا باشلىدى. بەزەن ھەيكەلنىڭ ئىگىزلىكى 72 مېتىر، ئېغىرلىقى 110 توننا بولۇپ، سوۋېت ئىتتىپاقىدەك بىر كۈچلۈك مۇستەبىت ھاكىمىيەتنىڭ ھىمايىسى ئاستىدا( 1936 - يىلىدىن، 1992- يىلىغىچە ) ئارانلا 56 يىل مەۋجۇت بولالىغان ئىكەن. چۈنكى ئۇ ھەيكەل مۇستەبىت بىر تۈزۈمنىڭ سىمۋولى بولغاچقا، ئۇنىڭ ھەشەمىتى ئاشۇ تۈزۈمنىڭ ئۆمرى بىلەن تەڭ بولغان.
ئەمما كەبە ھەرقانچە 《خۇنىك، غېرىپ، ھەيۋىسىز 》كۆرۈنۈپ قالسىمۇ، ئۇنىڭ مۇستەبىت شاھزادىلەر بىلەن، مۇستەبىت تۈزۈم بىلەن ھېچقانداق باغلىنىشى بولمىغاچقا، يەر يۈزىدە مۇسۇلمان ھاياتلا بولىدىكەن، ئۇنىڭ مۇقەددەسلىكى، مەۋجۇدلىقى ئەبەدىيدۇر. كەبىنىڭ ھەشەمىتى مۇسۇلمانلارنىڭ قەلبىدىكى ئەقىدىگە ئورنىغان. ئۇنىڭ گۈزەللىكى ھەرگىزمۇ زىبۇ- زىنەت، كۆركەم بېزەكلەر بىلەن ئەمەس.  

ئەگەر كەبە 《سەئۇدى ئەرەبلىرىنىڭ مۇقەددەسگاھى، خاس مەدەنى مىراسلىرى 》بولغان بولسا، ئۇچاغدا بەلكىم سەئۇدىلىقلار ئۇنى دۇنيادىكى ئەڭ كۆركەم، تەڭداشسىز ئىگىز بىنا قىلىپ ياساپ چىقاتتى. لېكىن كەبە ئاللاھنىڭ. مۇسۇلمانلارنىڭ قىبلەگاھى. شۇڭا سەئۇدىلىق شاھزادىلەرنىڭ قانداق مۇئامىلە قىلىشىدىن قەتئىنەزەر، ۋايسىماستىن، قاقشىماستىن، ئۇنى سۆيۈشىمىز كېرەك. كەبە مەككە خەلقىنىڭ ئىقتىسادى مەنپەئەتى ئۈچۈن ئاللاھ ئاتا قىلغان نىمەتنىڭ بىرىدۇر. ھەج ئىبادەت مەۋسۇمىمۇ مەككە خەلقىنىڭ ئىقتىسادى تاپاۋەتلىرى ئۈچۈن ھالال قىلىنغان نىمەتنىڭ بىرىدۇر. بۇ نىمەتلەردىن ھازىرقى سەئۇدىلىقلار تولۇق مەنپەئەتلىنىشكە ھەقلىق. سەئۇدىلىقلارنىڭ 《كەبىگە ھۆرمەتسىزلىك》قىلىشى، ھەجگە كەلگەن مۇسۇلمانلارغا قوپاللىق قىلىشى، ئەگەر گۇناھ شەكىللەندۈرسە، ئۇنىڭ ھېسابى ئاللاھقا ئائىت. بىزنىڭ قىلىدىغىنىمىز، ئۆمرىمىزدە بىر قېتىم ھەج پەرىزىنى ئادا قىلىشتۇر. سەئۇدىلىق قوپاللىق قىلامدۇ، كەبە 《خۇنىك 》كۆرۈنۈپ قالامدۇ، ئۇنىڭ مۇسۇلماندارچىلىقىمىزغا زىيىنى يوق. پەقەت ئادىمى ھېسسىياتىمىزنى، سىياسى قاراشلىرىمىزنى زېدە قىلىدۇ خالاس.

ERDEM

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم: گۈلەن مۇئەللىم

مەن سىزنىڭ " دوللار قارىلار"  ناملىق ماقالىڭىزدىكى ئۇتۇق بولىمەن. سالامەتمۇ سىز؟ اللە قىلغان ئۆمرىڭىزنى قوبۇل قىلسۇن!

سىز بىلەن يۈز تۇرانە كۆرۈشكەندە ئەسكەرتكىنىم ۋە شەخسى ئۇچۇر بىلەن ئەرسكەرتكىنىمدەك ماقالىلىرىڭىز بارا-بارا تولىمۇ سۇبىكتىپ ھالەتتە يىزىلىۋاتىدۇ. ئۇدا ئىككى قىتىم ماقالە يوللىغاندىن كىيىن، بۇ ماقالىڭىزنى ئوقۇغان ھامان دەرھال ئىنكاس يىزىشنى توغرا تاپتىم.

سىز بەكلا سىياسىي پۇررىقى كۈچلۈك دۆلەتتىن يىڭى چىققاچقا ھەممىلا نەرسىنى سىياسىيلىق بىلەن چۈشىنىۋاتامسىزكىن. كەبىنىڭ 13 مىتىر بولىشى، ئەتراپىدىكى مىھمانخانىلارنىڭ ئىگىز بولىشىنىمۇ ھوقۇق، مۇستەبىتلىكنىڭ سىموۋولى قىلىپ چۈشەندۈرۈپسىز. گوياكى ئوقۇمىغان، يىراقنى كۆرەلمەيدىغان كىشىلەردەك تەھلىللەرنى يۈرگۈزۈپسىز. سىز ئەسلى مەككە-مەدىنىگە ئىبادەت قىلغىلى كەلگەندىكىن، شۇ ئىبادەتلەردىن ئالغان تەسىراتلىرىڭىزنى يازسىڭىزمۇ كۆپ يازالايتىڭىز. ئەمما بۇ ماقالىنىڭ بىشىنىلا سىياسىي بىلەن زورلاپ باغلاپ  چۈشەندۈرگىنىڭىزگە ھەيرانمەن.

مەرھۇم پادىىشاھ ئابدۇللاھنىڭ اللە يولىدا سەدىقە جارىيە بولۇپ قالسۇن دەپ دادىسى ئابدۇلئەزىزنىڭ نامىدا ۋەقفە قىلىپ سالغان مەككە مۇنارىمۇ سىزنىڭ كۆزىڭىزگە ھوقۇق ۋە مۇستەبىتلىكنىڭ سىموۋولى بولۇپ كۆرۈنۈپتۇ، پۈتۈن ماقالە شۇ نۇقتىنى چۆرگىلەپ يىزىلىپتۇ. ئەسلى بۇ ئىمارەت سەدىقە-ئىھسان، دادىسىغا ۋاپادارلىقنىڭ نامايەندىسى ئىدى.  مەككە مۇنارىنىڭ 5-قەۋىتىگە توغرا كىلىدىغان يىرىگە بۇ كاتتا ئىمارەتنىڭ ۋەفقە قىلىنغان بىنا ئىكەنلىكى يىزىلغان. ئۇنىڭدىن كىيىن بۇ بىناغا كىرگەن بارلىق كىرىم، ئىجارە ھەقلىرى ئىككى ھەرەمگە تەمىنلىنىپ، مەككە ھەرەمنىڭ قۇرۇلۇش، تازىلىق، باشقۇرۇش ئىشلىرىغا ئىشلىتىلىدۇ. بۇ قارار شۇ بىنا سلىنغاندىلا شۇنداق ئىلان قىلىنغان ۋە شۇنداق قىلىنماقتا.
كەبە شەرىفنىڭ ئەسلى ئورنى بۇرۇندىلا تاغ ئارىسىغا جايلاشقان ئويمان يەردە بولۇپ، ئەتراپى پۈتۈن تاغ ئىدى. ھاجىلارنىڭ خىزمىتى، ھەرەمنى كىڭەيتىش خىزمىتى ئۈچۈن ئەتراپتىكى تاغلار زور سوممىدىكى پۇلغا كىسىپ، يولۇنۇپ، تۈزلىنىپ ھەرەم كىڭەيتىلدى. ئەتراپىغا مىھمانخانىلار سىلىندى. بولمىسا ئۇنىڭ ئورنىدا ئەشۇ مىھمانخانىلارنىڭ بويىدا تاغلار بار ئىدى.
ھەرەمگە ۋەفقە قىلىنغان بۇ كاتتا مىھمانخانىنىڭ ئەڭ ئەرزان ياتىقى 200 دوللار ئەتراپىدا، 5000 رىيال ئەمەس.  
دۇنيا بويىچە ئىككىنجى ئىگىز بولغان مۇنار مەككە مۇنارى كەبە ئالدىدا قەد كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ. 30 كىلومىتىر يىراقلىقتىن ئۇنىڭ نۇرلۇق جۇلاسى كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ. بۇ ئەتراپى ۋە ئىچ باغرى پۈتۈنلەي تاغ بولغان، يوللىرى ئەگرى-بۈگرى مەككىگە كەلگەن كىشىلەرگە نىسبەتەن خۇددى بىر ماياك كەبى نىشان بولۇپ، كىشىلەرنىڭ ئىزىپ قالماي ھەرەمنى تاپالىشىغا ياردەمدە بولىدۇ.
دۇنيا بويىچە كۆلەم جەھەتتىن ئەڭ چوڭ بولغان مىھمانخانا ھىسابلانغان بۇ ئىمارەت جەمئىي 7 بىنادىن تەركىپ تاپىدۇ. ئۇلارنىڭ ئىسمى مۇنار، ھاجەر، زەمزەم، سافا، مەرۋە، مۇقام قاتارلىقلار بولۇپ، سىز دىگەندەك شاھزادىلەرنىڭ نامىغا ئاتالغان ئەمەس. پادىشاھنىڭ قەسرىدىن پەقەت بىرىلا سافادىن چىقىش ئىغىزىدا بار، ئانچە كۆزگە چىلىقىپ كەتمەيدۇ.  بۇ مىھمانخانىلاردا  100،00 كىشى ياتاق ۋە تاماقتىن بەھىرلىنەلەيدۇ. بۇ ساننىڭ كۆپ قىسمى ياشانغانلار بولغان ھاجىلارغا كۆپ قولايلىق ئىلىپ كىلىدىغانلىقىنى بىلمىسڭىز كىرەك. بۇ بىنا مەككە ھەرەم ئالدىغا سىلىنغان بىلەن ھەج ۋە جۈمە كۈنلىرى كۆپلىگەن  كىشىىلەرگە ناھايىتى قولايلىقلارنى ئىلىپ كەلگەن. ئۇ ئىگەللىگەن يەر مەيدانىنى ئاق قويۇپ قويسا پىيادىلەر يولى بولغاندىن باشقا ئەھمىيىتى بولماسلىقى مۇمكىن. ئەمما ئۇنىڭ ئاشۇ يوغان گەۋدىسى ئىچىگە كەم دىگەن100،000 كىشى ئۈچۈن ياتاق، تاماق، دۇكان، ھەقسىز دوختۇرخانا ئورۇنلاشتۇرۇلغاندىن باشقا يەنە كىشىلەرگە تومۇز كۈنلىرى ناھايىتى سالقىن سايە تاشلاپ تۇرىدۇ. ئەگەر بۇ بىنالارنى مىسفەلە كۆۋرۈكنىڭ سىرتىغا چىقىرىۋەتكەندە بىچارە ھاجىلارنىڭ پىژژىغىم ئىسسىقتا سايىدايدىغان، ئارام ئالىدىغان، تاماق يەيدىغان يەرگە بىرىشى ئۈچۈن قانچىلىك جاپا تارتىدىغانلىقىنى ئويلاشتىڭىزمۇ؟ كەم دىگەندە شۇ تومۇز ئىسسىقتا يىرىم سائەت ماڭمىسا ئىغىز تىىتىغۇدەك ئىسسىق تاماق ييەممەيدىغان گەپ. بۇ ياشانغان ھاجىلارغا ئېغىر كەلمەمدۇ؟ جۈمە نامىزىنى ھەرەمدە ئوقۇسىڭىز نۇرغۇن كىشىلەرنىڭ شۇ بىنانىڭ سايىسىدا، سەيناسىدا ئارام ئىلىۋاتقانلىقىنى كۆرىسىز. ھەج ۋاقىتلىرى بولسا ھەرەمگە پاتماي قالغان ھاجىلار ئەنە شۇ مىھمانخانانىڭ ئىچىدە، ھەرقايسى قەۋەتلىرىدە قاتارىسىغا تۇرۇپ ناماز ئوقۇيالايدۇ. ئەگەر قۇرۇق مەيدان قىلىنغان بولسا ئىدى، ئۇنچە كۆپ ئادەمنى سىغدۇرۇش مەسىلە بولغان بولاتتى. ئەمما قەۋەتمۇ-قەۋەت پايدىلىنىش بىلەن كۆپلىگەن پايدىلارنى قولغان كەلتۈرگەن

سىزنىڭ كۆزىڭىز ئىزدەپمۇ تاپالمىغان كىتابخانىلاردىن ئەنە شۇ بىنانىڭ ئىچىدىلا نەچچىسى بار ئىدى. رەسۇلۇللاھنىڭ تۇغۇلغان ئۆيى كۈتۈنخانا قىلىنغان، ئەمما ئىتىك بولىشى رەسۇلۇللاھنى ئۇلۇغلىمىغانلىق سەۋەبىدىن ئەمەس. بەلكى قاتناش راۋانلاشقاندىن كىيىن، ھەريەردىن كەلگەن كىشىلەرنىڭ رەسۇلۇللاھنى ئۆ مۇقامىدىن ئارتۇقچە ئۇلۇغلاپ، رەسۇلۇللاھ تۇغۇلغان ئۆينى زىيارەت قىلىشتا كىتاب كۆرۈش، كۆرۈپ كىتىشنى ئەمەس بەلكى تاملىرنى سىيلاش، سۆيۈش، بەرىكەت تىلەش قاتارلىق بىدئەت ئىشلارنى قىلغان. شۇ  سەۋەبتىن ئەنە شۇنداق كۆزگە چىلىقمىغان، بىلىنمىگەن  ھالەتتە قىلىپ قالغان. ئەگەر كىتابخانا كۆرۈش نىيىتىڭىز بار بولسا سىزنى ھەرەمنىڭ ئازادە ۋە ئارامبەخىش كۈتۈپخانىسىغا  باشلاپ قويىدىغان ئادەممۇ چىقاتتى، ئۇ ھەرەمنىڭ ئىچىدىلا ئىدى. ئەپسۇس، رەڭلىك كۆزەينەك تاقىۋالغان كۆزىڭىزگە نە كىتابخانا، نە كۈتۈپخانا، نە ھاجەتخانا كۆرۈنمىگەنلىكىگە ھەيرانمەن.  ھەرەمنىڭ سەيناسىدا شۇنچە كۆپ يەر ئاستى ھاجەتخانىلار تۇرسا كۆرمىدىڭىزمۇ؟ ياكى سىز ھەرەم مەسجىدنىڭ ئىچىدىمۇ ھاجەتخانا بولىشىنى خالامتىڭىز؟


سىزنىڭچە بولسا ئاشۇ ئىگىز بىنالار ئىگىزلىكى 13 مىتىر كىلىدىغان كەبە شەرىفتىن ئىگىز سلىنماسلىقى كىرەكمىدى؟ زامان-زاماندىن بۇيان، مەككە شەھەر بولۇشتىن بۇيان بۇنداق تەلەپنى ياكى پەيغەمبەر، ياكى ساھابىلەر تەلەپ قىلمىغان. مەيلى ئەرەب خەلىپىلكى دەۋرىدە بولسۇن ياكى ئوسمانلى خەلىپىلىكى دەۋرىدە بولسۇن كەبە شەرىفتىن ئىگىز بىنا سىلىنغان. بۇنىڭغا شۇ دەۋىردىكى رەسىملەرنى، 100 يىل ئاۋالقى رەسىملەرنى تەكشۈرۈپ كۆرسىڭىز بولىدۇ.  بۇنىڭدا مەيلى دىنىي جەھەتتىن  ھىچقانداق بىر چەكلىمە يوق، بەلكى زىيارەتچىلەرنىڭ ئومۇمىي مەنپەتىگە چوڭ نۇقتىدىن ئىيىتقاندا پايدىسى بار. كەبە شەرىفنىڭ مۇسۇلمانلار قەلبىدىكى ئورنى ئۇنىڭ ئىگىزلىكى، كەڭلىكى بىلەن ئۆلچەنمەيدۇ. ياكى مۇسۇلمانلارنىڭ ھەق-ھۆرمىتى ئۇنىڭ ئىگىزلىكى بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئەمەس.  رەسۇلۇللاھنىڭ زامانىسىدىمۇ مەككە فەتىھ قىلىنغاندا كەبىدىن ئىگىز ئۆيلەرنى ئۆرىمىگەن، بەلكى بۇدلارنى چاققان. تۆت خەلىپە زامانىسىدا ھەرەمنى كىڭەيتىش ئۈچۈن ھەرەم ئەتراپىدىكى ئۆيلەرنى چاققان.  ئوسمانلىلار سالغان ئىمارەتلەرنىڭ ئىزناسى ھىلىھەم بار، ئەنە شۇ ئىككى قەۋەتلىك قۇرۇلۇشلارمۇ كەبىدىن ئىگىز ئىدىغۇ، ئەجىبا شۇمۇ ئوسمانلى خەلىپىلىرىنىڭ ھوقۇقىنىڭ سىموۋولىمۇ؟

كىشنى تولىمۇ ھەيران قالدۇرغىنى سىزنىڭ اللەنىڭ يولىدا سەدىقە جارىيە قىلىپ سىلىنغان ئىمارەت بىلەن كوممۇنىزىمنىڭ داھىيسى ماۋزىدۇڭنىڭ ھەيكىلىنى سىلىشتۇرۇپ ئۈلگۈرىشىڭىز. بۇ يەرلەرنى ئوقۇغاندا  نەقەدەر ئاشقۇن، تىيىز پىكىر قىلىۋاتقانلىقىڭىزنى ئۆزىڭىزمۇ ھىس قىلالمىغان بولسىڭىز كىرەك، بەك بىر خىل روھىي ئاجىزلىقنىڭ سىموۋولىنى كۆرگەندەك بولدۇم.  خۇددى دونكىخوتنىڭ كۆزىگە چاقپەلەكلەر دىۋە كۆرۈنگىنىدەك، سىزنىڭ كۆزىڭىزگە ئاشۇ بىنالار تەكەببۇر پادىشاھ بولۇپ كۆرۈنۈپتۇ.

  

مەدىنە ھەرەمنىڭ مۇنارلىرى ئەتراپتىكى بىنالاردىن ئىگىز، ئۇنىڭدىن ئاشۇرۇپ سىلىشقىمۇ بولمايدۇ. سەۋەبى ھەرەمنى ئۇلۇغلاش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى كىشىلەرنىڭ مەدىنە ھەرەمنى ھەرجايدىن تىپىپ كىلەلىشى ئۈچۈن. شۇڭا مەدىنە ھەرەمنى سىز بىر كىچە قونغان ئۆيدىنمۇ كۆرەلەيسىز.  مەككە ھەرەمدەك ئەتراپى تاغ بىلەن ئورالغان ئويمان يەرگە مۇناردىن بىرنى سىلىپ، كىشىلەرگە ھەرەمنى، قىبلىنى بەلگىلەش ئىشلىرىدا نىشان بولسا نېمە زىيىنى بار؟  

سىز بىلمىگەن نەرسىسى ئۈستىدە سۆزلىگەن كىشىلەرنى سۆزلەشكە ئىھتىياجى بار شۇڭا سۆزلەيدۇ دىگەن ئىدىڭىز. سىزنىڭ ئىككى ماقالىڭىزدىن قارىسام، سىزنىڭ يىزىشقا ئىھتىياجىڭىز بار شۇڭا يىزىۋاتقان ئوخشايسىز.

ERDEM

« ئانامنىڭ رەڭلىك ياغلىقى» دىگەن تېمىدا ئىنكاس يىزىش ھوقۇقۇم چەكلىنىپتۇ. مۇشۇ يەرگە يىزىشقا مەجبۇر بولدۇم. مەن سەئۇدى ئەرەبىستاننى شەرىئەتنى ئەڭ ياخشى ئىلىپ مىڭىۋاتقان دۆلەت دىدىم. ئەخلاقنى ئومۇملاشتۇرۇش، كىشىلىك ساپا قاتارلىقلار بۇنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ. شۇڭا بۇنىڭ پەرقىنى بىلىۋالساق، مالايسىيە، تۈركىيە،ھىندونوسىيە قاتارلىق دۆلەتلەرنىڭ قايسى جەھەتتە سەئۇدىدىن ئىلغار، قايسى جەھەتتە تۈركىيەگە يەتمەيدىغانلىقى ئېنىق بولىدۇ.
شۇنداقلا مەن سەئۇدىنى مەلۇم جەھەتتىن باشقا دۆلەتلەردىن ئۈستۈن كۆرسەممۇ، كۆپلىگەن تەرەپلەردىن سەئۇدىنىڭ كۆڭۈلدىكىدەك ئەمەسلىكىنىمۇ بىلىمەن. ئىلىم تەلەپ قىلىشتىن باشقا جەھەتتە سەئۇدىمۇ مىنىڭ ئالدىن تاللىشىم ئەمەس.

jasuri

رەھمەت سىلەرگە يېڭى كەلدى لالما ئ‍ىتلار! سىلەر ئ‍ەۋلاتمۇ-يىڭىلنىپ، ئ‍المىشىپ غىڭشىپ، ھاۋشىپ تۇرساڭلار زىيالىلىرىمىز، سەركلىلىرىمىز تېخىمۇ پىشىپ يېتىلىدۇ! قېنى بۇ مىللەتنىڭ كەلگۈسى ئ‍ۈچۈن داۋاملىق غىڭشىڭلار...ھاۋشىڭلار…ھاۋ…ھاپ…

ERDEM

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم: گۈلەن مۇئەللىم
   ئىنكاسلارنىڭ تەستىقتىن ئۆتەلمەسلىك، ئۆچۈرۈلۈپ كىتىش، تورنىڭ ئۈزۈلۈپ كىتىشى سەۋەبىدىن يازغان نەرسىلەرنىڭ يوقاپ كىتىشىنى ئويلىشىپ ئىنكاسلىرىمنى ئايرىم-ئايرىم يوللىدىم. سىلى ۋە باشقا تورداشلارغا سەئۇدى مۇستەبىتلىرىنىڭ گۇماشچىسى بولۇپ كۆرۈنۈپ قالماسلىق ئۈچۈن بىر نەچچە نۇقتىنى ئەسكەرتىپ ئۆتۈشۈمگە توغرا كىلىدۇ. سەئۇدى ئەرەبىستان دۆلەت ئاتىلىرىنىڭ تارىخى خائىنلىقى، پادىشاھلارنىڭ مۇستەبىتلىكى، خان جەمەتىنىڭ چىرىكلىكى، پادىشاھلىق تۈزۈمنىڭ سۈننەتكە خىلاپلىقى، شەرىئەتنىڭ مۇكەممەل يۈرگۈزۈلمەسلىكى، جەمىيەتتىكى تەڭسىزلىك قاتارلىق جەھەتلەردىن مەن سىلى بىلەن ئورتاق پىكىردە. ئەگەر مەن بۇ جەھەتتىن يازار بولسام سىلىدىنمۇ بەكرەك يازالىشىم مۇمكىن. تېخىمۇ ئېنىق مىساللار، شەرئىي دەلىللەر،  ئەمەلىي پاكىتلار، چىن تۇيغۇلار بىلەن تېخىمۇ قاملاشتۇرۇپ يازالىشىم مۇمكىن. ئەمما ئىشەنسىلىكى، ھەرەم ئەتراپىدىكى بىنالار شۇ سۆكۈشلەرنىڭ دەلىلى بولالمايدۇ. بىنالار قۇرۇلۇش ئورنى جەھەتتىن خاتا بولغان بولىشى مۇمكىن، ئەمما ئۇ ھەرگىزمۇ مۇستەبىتلىكنىڭ نامايەندىسى ئەمەس. ھەرەم ساقچىلىرى ئەرەبچىدىن باشقا تىلنى بىلمىگەن بىلەن ھەرەمنىڭ ئەتراپى ۋە ئىچىدە ھەرقايسى مىللەت، دۆلەتلەردىن تەشكىللەنگەن ئوقۇغۇچىلار، خادىملار ھاجىلارغا يىتەكچىلىك قىلىش، يول كۆرسىتىش ئىشلىرىغا مەسئۇل بولۇپ، كىنىشكە ئېسىپ سىلىق-سىپايىلىك بىلەن خىزمەت قىلىدۇ. سىلىگە ئۇچرىمىغان، ياكى بايقىيالمىغان بولسىلا كىرەك.
  ئەرەبلەرنى يازغان تەقدىردىمۇ ئەرەب ئۇنى ئوقۇمايدۇ، ئەھۋالى ئۆزگىرەپ قالمايدۇ. ئەكسىنچە ئەرەب ئۆچمەنلىرىگە باھانە، ھەرەم ئاشىقلىرىغا ئۈمىدسىزلىك بىغىشلايدۇ. ئەرەب بىلەن مۇسۇلماننىڭ پەرقىنى ئايرىيالمايدىغان كىشىلەرگە دىننى مەسخىرە قىلىش، مۇسۇلمانلارنى مەسخىرە قىلىشنىڭ پىلتىسى بولۇپ بىرىدۇ.
توغرا، يازغاندا، سۆزلىگەندە راستچىللىقنى ئاساس قىلىش كىرەك. راستچىل بولۇش سىلىنىڭ ئاساسلىق پىرىنسىپلىرى. ئەمما ھەر بىر سۆزنىڭ ئۆزىگە چۇشلۇق ئورنى، ۋاقتى بولىدۇ. ئوقۇرمەنلەرنىڭ چۈشىنىشى، ھىسسياتىنىمۇ ئويلاشماي بولمايدۇ. سىلى يازغان 3 پارچە ماقالىدىن كۆپىنچە ئوقۇرمەنلەرنىڭ سەلبىي تەرەپلەرنى كۈچەپ تالىشىپ، سىلى ماختىغان، ئاقلىغان كىشىلەرگىمۇ قارا سۇۋاۋاتقانلىقىنى،  ئەكىس تەسىر پەيدا قىلغانلىقىنى  ھىس قىلغان بولۇشلىرىنى ئۈمىد قىلىمەن.  

kaman1

بىردەمدە ئۈنۈپتۇ بىر قىسىملار