ئالەمنىڭ سائىتى-پۇلسار (ياكى ئىمپىلۇس يۇلتۇز)

intilguchi

ئالەمنىڭ سائىتى-پۇلسار (ياكى ئىمپىلۇس يۇلتۇز)

ئىنتىلگۈچى

يۇقىرى زىچىلىقلىق يۇلتۇزلار يەنى قارا ئۆڭكۈر، نىتىرون يۇلتۇز ۋە ئاق پەتەك يۇلتۇزلار، بۇ يۇلتۇزلار ئۆلگەن يۇلتۇزلار بولۇپ، ئۆزىدىن بىۋاستە يۇرۇقلۇق چىقىرالمايدۇ شۇڭا ئادەتتە كۆرگىلى بولمايدۇ، پەقەت بەزى ئالاھىدە شەرتلەر بولغاندا ئاندىن كۆرگىلى بولىدۇ. بۇنداق  يۇقىرى زىچىلىقلىق يۇلتۇزلار  ئۆزلىرىنىڭ ئالاھىدە شەكىللىنىش يوللىرى، تۇزۇلىشى ۋە مەيلى ئۆزى ياكى باشقا ئاسمان جىسىملىرى بىلەن بولغان تەسىرلەر سەۋەبلىك تارقاتقان ھەرخىل چاستوتىدىكى ئېلېكتر-ماگنىت دولقۇنلىرى شۇنداقلا تارتىش كۈچى دولقۇنلىرى بىلەن ئىنتايىن مۇھىم تەتقىقات قىمىتىگە ئىگە بولۇپ، ئاستىرونۇمىيە ساھەسىدە ئالاھىدە ئورۇندا تۇرىدۇ. بۇ ئالاھىدە ئاسمان جىسىملىرىنىڭ بىر مۇھىم ئەزاسى بولغان نىتىرون يۇلتۇزنىڭ بىرقانچە شەكىللىنىش يوللىرى بار مەسىلەن: مەلۇم ماسسىلىق نورمال يۇلتۇزلار ۋاقتنىڭ ئۆتىشى بىلەن ئۆزگىرىپ ھاياتىنىڭ ئاخىرى دەرىجىدىن تاشقىرى يېڭى يۇلتۇز شەكلىدە پارتىلاپ ئۆلىدۇ-دە نىتىرون يۇلتۇز ھاسىل قىلىدۇ، بۇنىڭىدىن باشقا ئاق پەتەك يۇلتۇزلار سەۋەبىدىنمۇ نىتىرون يۇلتۇز ھاسىل بولىدۇ(بۇ ھەقتە  2015-يىلى مېنىڭ بىر تەتقىقات نەتىجەم ئامرىكىنڭ داڭلىق نۇپۇزلۇق ئاستىرو-فىزىكا ژۇرنىلىدا ئىلان قىلىنغان: http://iopscience.iop.org/articl ... fromSearchPage=true ).. نىتىرون يۇلتۇز ھەققىدە تېخىمۇ تەپسىلىيرەك بىلمەكچى بولسىڭىز مېنىڭ ئاسىتىدىكى يازمامنى كۆرگەيسىز:
ئىنتىلگۈچى: نىتورون يۇلتۇز ھەققىدە چۈشەنچە
./forum.php?m ... 27260&fromuid=27532

نىتىرون يۇلتۇزلار ئوخشىمىغان ئالاھىدىلىكلىرىگە ئاساسەن بىرقانچە تۈرلەرگە بۆلىنىدۇ: پۇلسار، ماگنىتار، يىگانە X نۇرلۇق قاراڭغۇ نىتىرون يۇلتۇز، غەيرى ئايلىنىدىغان رادىئو پەيىتلىك كۆرىنىدىغان نىتىرون يۇلتۇز قاتارلىقلار. پۇلسار بۇلارنىڭ ئىچىدىكى مۇھىم ھەم ئەڭ باشتا بايقالغان بىر تۇرى، ئۇ ئۆزىنىڭ ئوقىدا ئايلىنىشنىڭ تېزلىكى ۋە دەۋرىلىك رادىئو دولقۇنى تارقىتىش ئالاھىدىلىكلىرى بىلەن خاراكتېرلىنىدۇ. پۇلسارنىڭ ئۆز ئوقىدا ئايلىنىش دەۋرى ئادەتتە مىللىي سىكۇنتتىن تارتىپ نەچچە سىكۇنتقىچە بولىدۇ، ئادەتتە بۇ يۇلتۇزلارنىڭ 10 كېلومېتىر ئەتىراپىدا بولىدۇ، بۇنداق بىر چوڭ جسىمنىڭ سىكۇنت ئىچىدە بىر قېتىم ئايلىنىپ بولىشى ئىنتايىن ئالاھىدە. مىللىي سىكۇنتلىق پۇلسارلار بولسا ئىنتايىن ئىنتايىن قىسقا بولغان مىللىي سىكۇنت ئىچىدىلا ئۆز ئوقىدا بىر قېتىم ئايلىنىپ بولىدۇ. بۇ پۇلسارلار ھەر قېتىم ئايلانغاندا بىر سىگىنال تارقىتىدۇ يەنى بىر ئىمىپىلۇس چىقىرىدۇ(پەستىكى بىرىنجى رەسىمگە قاراڭ)،  بۇ سىگىنال ئۆز ئوقىدا ئايلىنىش بىلەن ئوخشاش ئىنتايىن دەۋرىلىك بولۇپ، بىز يەريۇزىدىكى رادىئو دولقۇنىلىق تىلىسكوپلار (بۇ خىلدىكى تېلىسكوپلار رادارغا ئوخشاپ قالىدۇ) بىلەن بۇنى ئىنتايىن توغرا بايقىيالايمىز(تۆۋەندىكى ئىككىنجى ۋە ئۈچۈنچى رەسىمگە قاراڭ).

شىنجاڭ رەسەتخانىسىنىڭ دېئامېتىرى 25 مېتىر كىلىدىغان رادىئو دولقۇنىلىق تىلىسكوپى بار ۋە جىمىسار ناھىيىسى ئەتىراپىدا دېئامېتىرى 110 مېتىر كىلدىغان رادىئو دولقۇنىلىق تىلىسكوپى ياسىلىۋاتىدۇ(بۇ پۇتۇپ ئىشقا كىرىشسە جۇڭگۇ ۋە دۇنيادىكى ئەڭ ئىلغار رادىئو تىلىسكوپلارنىڭ بىرى بولۇپ قالىدۇ)، پۇلسار تەتقىقاتىدا شىنجاڭ جۇڭگودا خېلى مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ. تۆۋەندىكى ئۇچ پارچە رەسىم دەل ئۇرۇمچى جەنۇبى تاغ ساياھەت رايۇنىدىكى شىنجاڭ رەسەتخانىسىنىڭ كۈزىتىش بازىسى ۋە دېئامېتىرى 25 مېتىر كىلىدىغان رادىئو دولقۇنىلىق تىلىسكوپى. ئۇيغۇرلار يېقىنقى زامان تارىخىدىكى تۇنجى ئەۋلاد ئاستىرونۇمىيە دوكتۇرى ئىلى ھېسامىدىن مۇئەللىم شىنجاڭ رەسەتخانىسىنىڭ 20 نەچچە يىلدىن بويان پۇلسار تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇنلۇنۇپ كېلىۋاتقان غوللۇق بىر تەتقىقاتچىسى، ئۆز كەسپىدىكى خىزمەتداشلىرى ئېچىدە ھۆرمىتى خېلى چوڭ بولغان بىر ئۇيغۇر پۇلسار تەتقىقاتچىسى، ئۇنىڭ بۇ ھەقتە دۆلەت ئېچى-سىرتىدا ئىلان قىلغان ماقالىلىرى خېلى كوپ بولۇپلا قالماي، بۇ جەھەتتە ئۇيغۇر ئاسپىرانتلاردىنمۇ خېلى قاتارغا قوشۇپ كەلدى. بۇ تۇنجى ئەۋلاد ئاستىرونۇمىيە تەتقىقاتچىسى تۆھىسىنى ئىسىمىزدە ساقلاشقا تېگىشلىك ئۆز كەسپىدە ئۇن-تېنىسىز تۆھپە قوشىۋاتقان سۆيۈملۈك كىشىمىز.
  

پۇلسارنىڭ مۇشۇنداق ئىنتايىن توغرا بولغان دەۋرىلىك سىگىنالى خۇددى ئىنتايىن توغرا ئايلىنىۋاتقان بىر سائەتتەك بولغاچقا دۇنيا ئاستىرونۇمىيە تەتقىقاتچىلىرى ئۇلارنى ئالەمنىڭ سائەتتى دەپ قويىدۇ. بىز بۇلارنىڭ ئۆز ئوقىدا ئايلىنىش دەۋرى ۋە ئايلىنىش دەۋرىنىڭ دىرىۋىتىۋىنى كەلگەن ئاشۇ دەۋرىلىك سىگىنال ئارقىلىق بىلەلەيمىز، ھەم بۇ ئارقىلىق تۆۋەندىكى فورمىلارنى ئىشىلتىپ ئۇنىڭ ماگنىت مەيدان كۈچىنى ھىسابلاپ چىقالايمىز. بۇ ئالەمنىڭ سائەتى بىزگە  ئالەم ھەققىدە نۇرغۇن ئۇچۇرلارنى بېرىپ كەلمەكتە، بۇ ھەقتىكى تەتقىقات يەنىمۇ ئىلگىرلىمەكتە.

ئاستىدىكى بىرىنجى ئىككىنجى رەسىم پۇلسارنىڭ تەقلىدى رەسىملىرى، ئۈچۈنچى رەسىم   ئۆز ئوقىدا ئايلىنىش دەۋرى ۋە ئايلىنىش دەۋرىنىڭ دىرىۋىتىۋ سېخىمىسىدا ئىپادىلەنگەن 2014-يىلغىچە بايقالغان ئالاھىدە نىتىرون يۇلتۇزلار، ئوخشىمىغان رەڭ ئوخشىمىغان بەلگە ئوخشىمىغان نىتىرون يۇلتۇز تۇرىگە ۋەكىللىك قىلىدۇ، يەنى:قىزىل چىكىت بولسا  2016دانە ئادەتتىكى پۇلسار، كۆك چەمبەر ئېچىدىكى قېزىل چىكىت بىلەن ئىپادىلەنگىنى 169 دانە جۈپ يۇلتۇز ئىچىدە بايقالغان پۇلسار، قارا بەشۋارە بىلەن ئىپادىلەنگىنى دەرىجىدىن تاشىقىرى يېڭى يۇلتۇز پارتىلىشىدىن كىيىن قىپ قالغان قالدۇق ئىچىدە بايقالغان 55 دانە پۇلسار، يېشىل، قېنىق سېرىق ۋە قېنىق قېزىل رەڭلىك ئۈچبۇلۇڭلار ئىپادىلەنگەنلىرى بولسا ئايرىم-ئايرىم ماگنىتار، يىگانە X نۇرلۇق قاراڭغۇ نىتىرون يۇلتۇز ۋە مەركىزى يۇقىرى زىچلىقلىق جىسىم، ئۇچۇق رەڭلىك ئۈچبۇلۇڭ بولسا غەيرى ئايلىنىدىغان رادىئو پەيىتلىك كۆرىنىدىغان نىتىرون يۇلتۇز. ئەڭ ئاخىرىدىكى رەسىم بولسا ئۆزىمىز جايلاشقان سامان يولى گالاكىسىسىدە بايقالغان 2328 دانە پۇلسارنىڭ جايلىشىش سېخىمىسى.

      
2016.3.2
بېيجىڭ.      
   
   

   

Poirot

ھارمىغايسىز!رەھمەت سىزگە!

ziya

بۇ "ئالەمنىڭ سائىتى" ئوقىدا ئايلىنىش ئالدىنقى شەرتى ئاستىدىلا ئاندىن "سائەت" بولالايدىكەن.بۇ ھال،ۋاقىت،زامان دىگەنلەرنىڭ ئوبىكتىپ مەۋجۈت رىياللىق ئەمەسلىكى،ئۇلار پەقەت دەۋرى ھەركەتتىن كېلىپ چىققان خاتا سەزگۈ ۋە بىر سوبىكتىپ قورال ئىكەنلىگىنى ئىسپاتلايدۇ.

مۇكاپاتلىق سوئال:

گىراۋىتون فۇتۇننى تۇتۇۋالالامدۇ؟