«قۇتادغۇ بىلىگ» ۋە تۈركولوگىيە

SANHON

ArpatKurban يوللىغان ۋاقتى  2016-3-7 13:49
1000يىللار بۇرۇن ھەممىمىز بىر مىللەت بولغۇيتۇق

ئۇكام كىتاپخانىغا بېرىپ تارىخ كىتاپلاردىن ئېلىپ ئوقۇپ قويغىن  !!!1000يىللار  بۇرۇن ئوتتۇرا ئاسىيادا قانچە قەبىلە باركەن ؟ھەممىىمىز ‹‹ئاتالمىش بىر مىللەت›› بولساق 840-يىلدىكى ئورخۇن پاجىئەسى نىمە ئۈچۈن يۈز بەرگەن ؟ تارىختىن ساۋادىڭ بولمىسا ،تارىخقا قىززىقساڭ تارىخقا دائىر كىتاپلارنى ياخشىراق ئۈگەنگىن !

burkut222

ArpatKurban يوللىغان ۋاقتى  2016-3-7 13:49
1000يىللار بۇرۇن ھەممىمىز بىر مىللەت بولغۇيتۇق

بۆيۈك بوۋىللىرىمىز ‹‹ئويناپ سۆزلىسەڭمۇ ئويلاپ سۆزلە ››دىگەن !تارىختىن ساۋادىڭىزنى كۆپرەك چىقىرىڭ !1000يىللار بۇرۇن ئوتتۇرا ئاسىيادا ياشىغان ھەرقايسى قەبىلىلەرنىڭ ئەھۋالى ............................. قانداقتى ؟دىگەن سۇئال تارىخ كىتاپلاردا ئېنىق بار !

aqturk

komisar يوللىغان ۋاقتى  2016-3-6 23:19
ئاپتۇرنىڭ شاھانە ئەسرىنىڭ ئىسمى   تۈركى تىللار دىۋانى ...

مىنىڭچە شاھانە ئەسەرىنىڭ ئىسمى  «تۈركى تىللار دىۋانى» ئەمەس ، بەلكى «دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك» .
تۈرك دىگەن سۆزدە كۆپلۈك قوشۇمچىسى يوق . تەرجىمە قىلىپ يۈرمەي مەھمۇد كاشىغەرىنىڭ قويغان ئاتى بويىچە ئاتىغىنىمىز ياخشى ئىدى .  

ezizheytkun

«دىۋان لۇغۇت  تۈرك» نى مېنىڭچە «تۈركىي تىللار دىۋانى»دەپ چۈشىنىش توغرا .چۈنكى
1. مەخمۇد قەشقىرى دەۋرىدە خاقانىيە  تىلىدىن باشقا ئوغۇز،قىپچاق،توخسى،قارلۇق، قىرغىز قاتارلىق تۈركىي تىللار مەۋجۇت ئىدى.مەخمۇت قەشقىرى كىتابىدا كۆپ تۈركىي تىللار دىن نەقىل ئالغان. شۇ دەۋردە مەخسۇس «تۈرك تىلى »دەپ ئاتىلىدىغان بىر تىل مەۋجۇت  بولغان ئەمەس.ئۇيغۇر تىلى يەنى خاقانىيە تىلى ئانا تۈرك تىلى بولۇش رولىنى ئوينىغان.
2. شۇ زاماندا يەنى 11-ئەسىردە ئەرەب دۇنياسى،فارىس دۇنياسىغا نىسبەتەن پەقەت «تۈرك تىلى»دېگەن ئاتالغۇ ئومۇمىي نام ئىدى.گەرچە 745-يىلدىن كېيىن كۆكتۈرك
مىللىتى ئۇيغۇرلارغا سىڭىشىپ تۈرك مىللىتى ھۆكۈمران ئۇرۇقى يوقالغان بولسىمۇ 6-7-8-ئەسىرلەرنىڭ ئوتتۇرلىرىغىچە غەربىي كۆكتۈرك خانلىقى،كېيىنكى كۆكتۈرك خان لىقىنىڭ تەسىرى ئوتتۇرا ئاسىيا،شىمالىي ئاسىيا،غەربىي ئاسىيادىكى تەسىرى يەنىلا زور ئىدى.ئۇيغۇردېگەن نامغا قارىغاندا تۈرك نامى يەنىلا مەشھۇر ئىدى.شۇ دەۋردە تۈركىي تىللاردا سۆزلىشىدىغان قوۋملار كۆپ ئىدى.
3: تۈركىي تىللار ۋە تۈركىلوگىيە بىلەن شۇغۇللانغۇچىلار دۇنيادا ھازىر 40 كۆپ مىللەت
نىڭ تۈركىي تىلغا مەنسۇپ ئەكەنلىكىنى ئوتتۇرغا قويۇپ كېلىۋاتىدۇ.مەخمۇد قەشقىرى
ئەينى دەۋرىدە «ئوغۇز تۈركلىرى»«سەلجۇق تۈركلىرى»دېگەن ناملارنى ئەقەللىي
ساۋاد تەرەقىسىدە بىلگەن.شۇڭا «تۈركىي تىللار دىۋانى»مەنىسىدە «دىۋان لۇغەت تۈرك»نى يازغان بولۇشى مۇمكىن.
      قوشۇپ قويۇش كېرەككى تۈرك ئاتالغۇسى بىلەن تۈركىيىلىكلەر ياكى تۈركىيە تۈركلىرى ،تۈركىي مىللەتلەر  بۇ ئۈچ ئۇقۇم باراۋەر ئۇقۇم ئەمەس.يۈسۈپ خاس ھاجىپ نى تۈرك مىللىتى ياكى قىرغىز مىللىتىگە مەنسۇپ قىلىپ قويۇش بمۇۋاپىق ئەمەس. ئۇيغۇرلارنىڭ 1000 يىلدىن بۇيانقى ئىدلوگىيىسىگە يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ ئىدىيىسى
سىڭىپ ئىزچىللىقىنى ساقلىغان.بىراق قىرغىزلاردا ۋە تۈركىىيىلىكلەردە يۈسۈپ خاس ھاجىپ ئىدىيىسى مىللىي ئاڭغا سىڭگەنمۇ ۋە 1000 يىلدىن بۇيانقى تارىختا ئىزچىل لىشىپ كەلگەنمۇ يوق؟ مېنىڭچە تۈركىيىلىكلەردە ئۇنداق ئەھۋال يوق.بىچارە قىرغىز لاردا ئۇنداق ئەھۋال تېخىمۇ يوق. 19-ئەسىرنىڭ ئاخىرى 20-ئەسىرنىڭ بېشىدىن باشلاپ تۈركىيىيىدە مەخمۇت قەشقىرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپ تەتقىقاتى باشلىنىش بار.قىرغىزلاردا بولسا 1991-يىلى دۆلەت قۇرىۋالغاندىن كېيىن ئاۋال يۈسۈپ خاس ھاجىپنى،كەينىدىن يۈسۈپ خاس ھاجىپنى تارتىۋېلىش غەرىزىلا بار.
   تۈركىيىنىڭ م قەشقىرى،ي ھاجىپنى تالاشقىنى خاتا ئەمەس.چۈنكى بۈگۈنكى تۈركىيە تۈركلىرى مىلادىيە 6-ئەسىردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ يەنە بىر چوڭ تەركىبى -ئوغۇزلارنىڭ ئەۋلادى.ئۇلار ھەرگىزمۇ كۆكتۈرك -ئاشىنا تۈركلەرنىڭ ئەۋلادى بولماستىن قېرىندىشىمىز-تۇققىنىمىز بولغان ئوغۇزلارنىڭ،كېيىن ئوغۇز تۈركلىرى دەپ ئاتالغان سەل جۇقىلارنىڭ كېيىنكى ئەۋلادى.ئۇلار بىلەن يىلتىزىمىز بىر.قېنىمىز بىر.قىرغىزلار بولسا باشقا يات قەۋم،تارىختا كۆكتۈركلەرگە ئوخشاشلا ئۇيغۇرلارغا زىيانكەشلىك قىلغان.

tadlax

قىرغىزلار يات قەۋىم دىگەنلىك قىززىقكەن.  قىرغىزلارنى قىرئوغۇزلىرى دەپ ئاڭلىغانمەن. قەشقەر بالاساغۇنلۇقلارنى ئوغۇزلار ئوغۇز بەگ دەيدۇ.  ھازىرمۇ قەشقەردىكى ئوغۇزلار بىلەن قىردىكى قىر ئوغۇزلىرى بىللە ياشايدۇ. كىم بىلسۇن  ئوغۇزلارنىڭ نەچچىسىنىڭ ئۇرۇغىدا قىرغىز بار. مىنىڭچە ئوغۇزلار بىلەن قىرئوغۇزلىرىدا جىق پەرىق يوق.

ئۇيغۇرلارنى  تۇرۇك تىللار دىۋانىدا ، چىن دىكى بىر تارماق قەۋىم ، بۇلۇپمۇ خوتەن ئەتراپلىردىكى تۇرۇك قەبىلىسى دىيىلگەن. شۇنداقراق يادىمدا. ئۇيغۇر دەپ تۇرۇك تىللار دىۋانىدا بار. كىلىپ چىقىشى ھىچقانداق ئەمەس.

bugra47

aqturk يوللىغان ۋاقتى  2016-3-6 22:12
ئاپتۇرنىڭ نۇرغۇن تارىخى ئۇچۇرلارنى توپلاپ تەمىنلىگىن ...

توغرا، بۇ مېنىڭ ئىنكاسىم ئىدى.
كىلاپرۇس (Klaproth)  شۇ چاغدا  روسىيەدە ئىككى ئادەم بىلەن ئۇچرىشىپ قالغان،  بۇ ئىككى كىشى ئۆزىنى « بىز تۇرپاندىن كەلگەن ئۇيغۇر» دەپ تۇنۇشتۇرغان.  ئەسىرلەردىن بۇيان ئۇنتۇلۇپ كەتكەن دەپ قارىلىپ كەلگەن «ئۇيغۇر» نامىنىڭ 1800 ىنچى يىللاردىمۇ بەزى كىشىلەر تەرىپىدىن ئېتنىك نام سۈپىتىدە قوللىنىلىۋاتقانلىقى  كىلاپرۇس قاتتىق ھەيران قالدۇرغان، ئۇ ئىككى ئادەمنىڭ بىلدۈرىشىچە تۇرپان ئۇيغۇر تەرەپلەردە نۇرغۇن كىىشلەر ئۆزىنى ئۇيغۇر، دەيدىكەنمىش.   بۇ ئەھمىيىتى ناھايتى چوڭ ئۇچۇر بۇلۇپ، ئۇيغۇر مىللى ئېتنىك ئىسىمى ھەققىدىكى كىيىنكى ئىزدىنىشلەرگە يول ئېچىپ بەرگەن.

Turanzat

ئەدەبىيات كەسپىدە ئۇقىسام بوپتىكەن،ئاللاھ خالىسا كەلگۈسىدە بالامنى چۇقۇم شۇنىڭدا ئۇقۇتىمەن.