يۈسۈپ خاس ھاجىپ ۋە «قۇتادغۇبىلىك»

aqhunmen

kyrgyz2 يوللىغان ۋاقتى  2016-9-18 22:05
تىل توغۇرلۇق سوۋال سوراپسە، سوۋالغا ئۇنىڭ يازغىنىدىن ...

ئۆزۈڭنى ئۆزۈڭ كاچاتلاپسەن . توغرىغۇ قىپچاقچە مەنەن ئەمەس بىرلە دەپتۇ ،جوق دىمەي يوق دەپتۇ جاقېن دىمەي ياقېن دەپتۇ ......ئەڭ مۇھىمى ئەسەرنەڭ ئاتى قۇتاتىۋ بەلىگ ياكى قۇتاتشى بەلىگ ئەمەس ،ئۇيغۇر قارلۇق گۇرۇپپىسىغىلا خاس بولغان ياسىغۇچى غۇ قۇشۇلغان قۇتادغۇ بىلىك .

bozkurt

    ياشلىق
  ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر
  ياشلىق چاغىم - گۈل چاغىم،
  قەدرى  ئۇلۇغ   بىر     چاغىم .
ھەيۋەتىم   ھەم    سۆلەتىم ،
ھەم  يۆلەنچىم ،زور چاغىم  .

ياشلىق ،تىرىش زامان بۇ ،
بىلمەك - قۇتلۇق نىشان  شۇ .
   بىلىم  تاپماي   قۇتۇلۇش ،
ھېچبولمىغان  خىيال  ئۇ.

   بىلمەكنىڭ چاغى ياشلىق ،
  ئىلھامنىڭ   باغى ياشلىق .
   ھاياتىڭ بىر قاچا سۈت ،
  قايماقى ،ياغى  ياشلىق .

    بىلمەك - ئەرنىڭ زور ئىشى،
   پەرق  قىلىنماس ئەر تېشى .
ھېچكىم سېنى يەكلەمەس ،
بىلىك  يۇرتى    ئۆركىشى .

   بىلەي دېسەڭ ، بىلىك كۆپ ،
  ھاياتىڭدا  بىتىك   كۆپ .
   ئەگەر  غەيرەت قىلماساڭ ،
  بىر ھەرپمۇ  بىلىك يوق.....

   ‹‹ئۇزغان ئۆمۈر - ئاتقان ئوق››،
  ياشلىق كېلىپ قايتقان يوق .
   نەبىيلەرمۇ ،  سۇلتانمۇ  ،
  تاغدەك ئۆمۈر  تاپقان  يوق .
   
   قۇياش پاتسا  مەغرىبتىن ،
تۇغۇر ئەتە مەشرىقتىن .
ياشلىق كېتىپ بىر يولى ،
  قايتماغان ھېچ تارىخـتىن .
   
   كۆكلەم  كېتىپ  كەلگەن بار ،
  جانان ئىستەپ سۆيگەن بار .
كەتكەن ياشلىق ئارقادىن ،
  كىم قوغلاشىپ يەتكەن بار ؟

كۈزدە غازاڭ بولغان گۈل ،
كۆكلەمدە  قۇچار  بۇلبۇل .
ئارچا ياغاچى كۆيسە ،
كۈل  قالارىن ئوبدان بىل .

‹‹قۇتادغۇ››(1)نى پۈتكەن‹‹خاس››(2)
   بىلىكتىن  تاپتى ئاساس .
   بىلىكتىن مەھرەم  كىشى ،
  ئوچۇق كوردۇر ھەمدە گاس .

   ئۆگەن ياشلىق ،چالىشقىن ،
   بىلىك  تاغىغا  ياماشقىن .
     بىر يىقىلساڭ، بىر قوپۇپ ،
   ھاياتقا  كەڭ يول ئاچقىن .

   1947-يىل 2 -سىنتەبىر ، ئۈرۈمچى

(1)قۇتادغۇ - قۇتادغۇ بىلىك ،
  (2)خاس - يۈسۈپ خاس ھاجىب

aqhunmen

karo يوللىغان ۋاقتى  2016-9-19 13:52
شۇڭا دىگەنمەن سېنى مىدە ئېشەكتەك جاھىل دەپ .
كىمدىن ئا ...

كېرىيەلىكلەرنىڭ بىرقىسمىنىڭ قەشقەر تەرەپتىن كەلگەنلىكىنى تارىخچىلار ئوتتۇرىغا قۇيۇۋاتىدۇ ،لېكىن ھەممىسىنىڭ ئەمەس .كېرىيەدە قەدىمقى ئۇيغۇرچە تارىخى جاي ناملىرى خوتەننىڭ باشقا ناھىيىلىرىگە قارىغاندا كۆپ بۇلۇشى بۇنىڭ ئىسپاتى بۇلۇشى مۇمكىن ،مەسىلەن :قارلۇق ئۆستەڭ ،قارلۇق مەسچىت ،مۇغاللا ، كاچۇڭ ، ياغلاق ..دىگەندەك . لېكىن كېرىيەلىكلەرنىڭ شىۋىسى قەشقەر شىۋىسىگەيېقىن دىگىنى ئىنىقلا جۆيلۈگەنلىك . قىلىتۇ ،ئىتىتۇ ،قىتمە ،ئىتىتمە ..ئەگەر سىز ئۈرۈمچىدە بىر كېرىيەلىكنى ئۇچرىتىپ قالسىڭىز ،ئۇ كېرىيە شىۋىسىدە سۆزلىسە باغلىشىمەنكى ئۇنى شۈبھىسىز خوتەنلىككەن دەپ بىلىسىز ،ھەرگىزمۇ يىڭىسار ياكى ،ئاقتۇلۇق ئەمەس .مەنمۇ كېرىيەنىڭ قوشنا ناھىيىسىدىن ،بىزمۇ تازا دىققەت قىلغاندا ر نى تەلەپپۇز قىلىشىدىن ئاندىن ئۇنىڭ كېرىيەلىك ئىكەنلىگىنى بىلەلەيمىز ،يەنە سەگ ،ئاپام دىگەندەك ئاتالغۇلارمۇ بار .


جاھىللىق قىلماڭ ،كېرىيە شىۋىسى قەشقەر شىۋىسىگە قارىغاندا خوتەن شىۋىسىگە يېقىن ،ھەتتا خوتەن شىۋىسىنىڭ ئۆزى ، مەن لوپتىن ،كېرىيەدە بىر يىل خىزمەت قىلدىم ،تېخى ھېيتنىڭ ئالدىدىمۇ كېرىيەدىن كەلدىم . بۇ مۇنبەردىكى كېرىيەلىك تورداشلار بىرنەرسە دىسۇن .

aqhunmen

karo يوللىغان ۋاقتى  2016-9-19 17:38
سىز قاپقارا خۇتەن شىۋىسى بىلەن قاپقارا كىرىيە شىۋىسى ...

مەن ئاڭلاۋاتقاچقا شۇنداق دەۋاتىمەن . خوتەن شىۋىسىنىڭ ئەڭ گەۋدىلىك ئالاھىدىلىكى قىلىتۇ ، ئىتىتۇ ، قىلىتمە ،ئىتىتمە (قىلىدۇ ،ئىتىدۇ ،قىلىمەن ،ئىتىمەن ئەمەس )دىيىش ، بۇ جەھەتتىن خاقانىيە تىلىغا ۋارىسلىق قىلغان (بۇرھان باشىا سىچىتمىز تۈركىي تىللار دىۋانى). سىز كېرىيەلىكلەرنى قىلىدۇ ،ئىتىدۇ ، قىلىمەن ،ئىتىمەن دىگەندەك سۆزلەيدۇ ،دىمەيدىغانسىز ؟ مەسىلەن قايسى جەھەتتىن قەشقەر شىۋىسىگە يېقىن ؟ بىرلا ر تاۋۇشىنى سىلىق تەلەپپۇز قىلىشىغا قاراپ دىمەيدىغانسىز ؟ خوتەندە خوتەن ناھىيىسىنىڭ بۇزاق لاڭرۇ قاتارلىق يېزىلىرىدا تۇلا ھاللاردا ر نىڭ ئورنىغا ي نى تەلەپپۇز قىلغاندىن باشقا يەرلىرىدە ر نىڭ ئورنىغا ي نى دەسسىتىش ئاز كۆرۈلىدۇ،لېكىن ر نى تىتىرىتىپ ئېغىرراق تەلەپپۇز قىلىدۇ . سىز نۇپۇزلۇق تىل تەتقىقاتچىلىرىنىڭ كېرىيە شىۋىسىنى قەشقەر شىۋىسىگە ئايرىغىنىنى كۆرگەنمۇ ؟ 40 يىللىق ئۆمرۈمدە تۇنجى قېتىم سىزدىن ئاڭلاۋاتىمەن . مۇشۇ مۇنبەردىمۇ كېرىيەلىك فوتۇ سۈرەتچىنىڭ يازغان ئەدەبىي خاتىرىسى بار ، شۇ يەردىكى دىئالوگلارنى ئۇقۇپ بېقىڭە .

aqhunmen

بوپتۇ قېرىندىشىم ،ئۈچيۈزمىڭ كېرىيەلىك ھېلھەم ياشاۋاتىدۇ،مەن ئۆلگەن تىلنىڭ گىپىنى قىلمىدىم ،لېكىن كېرىيەلىكلەرنىڭ بىر ئالاھىدىلىكى ئىنتايىن پاكىز ، چايغا ئالاھىدە ئەھمىيەت بىرىدۇ ، ئۆيىنىڭ يول تەرەپ تامنى بەكرەك ياسايدۇ.سىز يەنىلا دەييا ۋۇيى توغرىلىق يېزىلغان خاتىرىنى بىر ئۇقۇپ بېقىڭ . مەن دىمەكچى ،كېرىيە شىۋىسىدە (ئەگەر شۇنداق ئاتالغۇ بار بولسا) قەشقەر شىۋىسىگە يېقىن ئىلمىنىتلار باشقا ناھىيىلەرگە قارىغاندا كۆپرەك . لېكىن كېرىيە شىۋىسىنى قەشقەرچىگە مەنسۇپ قىلىش پۈتۈنلەي جۆيلۈگەنلىك .ئەسلى بۇ جەھەتتە مۇنازىرىرە قىلىشنىڭمۇ مەھمىيىتى يوق،خۇددى ئەسلى تىمىدەك.

aqhunmen

كېرىيەدە بىر يىلدىن ئارتۇق خىزمەت قىلىش جەريانىدا بايقىغىنىم كېرىيەلىكلەرنىڭ كۆك نامراتلىرىمۇ ئەتتىگەن تۇرۇپ تازىلىق قىلىدۇ ،بەك پاكىز بۇ ش ...ۋىلا

ablimit007

karo يوللىغان ۋاقتى  2016-9-19 13:52 .

ablimit007

kyrgyz2 يوللىغان ۋاقتى  2016-9-18 22:05 .