كەتمەن ساداسى

بۈيۈك مىللىي كۆچۈش ئېلىپ بارغان ھۇن قەبىلىلىرى ئىككى قىسىمدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، بىرى ئاق ھونلار(ئېفتالىتلار) دەپ ئاتالغان. ئۇلار كاۋكاز تاغلىرى ۋە قەدىمكى پېرسىيەنىڭ شىمالىغا ماكانلىشىپ، ئۇ يەرلەرگە نەچچە يۈز يىل ھۆكۈمرانلىق قىلغان. يەنە بىرى قارا ھونلار بولۇپ، ئۇلارنىڭ تېرىسى ئاپتاپتا كۆيۈپ قارىيىپ كەتكەن. ئۇلار ئاق ھۇنلاردىنمۇ قارا بولۇپ، ئورال تاغلىرىنىڭ غەربىي قاپتاللىرىدىن كەلگەن.

«گەپنىڭ راست – يالغانلىقىنى قانداق ئايرىش كېرەك؟»
بۇ مەسىلىگە مۇنداق ئۈچ خىل جاۋاب بېرىش مۇمكىن:

زۇنۇن قادىرىي (1912-1989)

ئامىرىكىلىقلار ئۇنچىۋالا ياخشى شارائىتقىمۇ ئىگە ئەمەس، ئىشلىتىپ تۈگەتكۈسىز مول بايلىقىمۇ يوق، خەلقىمۇ ئانچە جاپا- مۇشەققەتكە چىداپ تىرىشىپ ئىشلەيدىغان خەلق ئەمەس. شۇنداق بولسىمۇ ئامىرىكا دۇنيادا تەڭدىشى يوق دەرىجىدىن تاشقىرى كۈچلۈك دۆلەت بولۇپ قالدى. بۇنىڭدىكى سەۋەپ نىمە؟

جۇڭگۇ ئىقتىساد نەشىرىياتى ئۆز ۋاقتىدا بىر يۈرۈش 10 پارچە كىتاب نەشر قىلغان.
بۇ كىتابلار ئىچىدىكى «ئىنسانلار جەمئىيىتىدىكى يۈز مەشھۇر ئەسەر» دىگەن كىتابنى خۇ يەنخۇڭ، گۈلزار، ياڭ سېرۇي ئۈچەيلەن تۈزگەن بولۇپ، مەن تورداشلارغا تونوشتۇرماقچى بولغان مەزكۇر تىزىملىكنى يالقۇن روزى مۇشۇ كىتابقا ئاساسەن تەييارلاپ «شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى» دە ئىلان قىلغان.

دۇنيا – سىنىپ.
ئامىرىكا – سىنىپ باشلىقى.
جۇڭگۇچۇ؟

مەلۇم يىلنىڭ مەلۇم بىر كۈنى لېنىن، ستالىن، خروششېف، برىژنېۋ ۋە گورباچېۋلار بىر پويىزغا ئولتۇرۇپ يىراق شەرققە سەپەرگە چىقىپتۇ. پويىز مەلۇم بىر يەرگە كەلگەندە، ئالدى تەرەپتە نەچچە چاقىرىم كەلگۈدەك يەردىكى رېلىس ئېلىۋىتىلگەنلىكتىن، ماڭالماي توختاپ قاپتۇ. شۇنىڭ بىلەن پويىز باشلىقى قانداق قىلىش توغرىسىدا بەشەيلەندىن يوليورۇق سوراپتۇ.

20-ئەسىردىكى پەن-تېخنىكا ساھەسىدە بارلىققا كەلگەن 20 كاتتا زاتنى بىلگىڭىز بولسا، بۇ ماقالىنى بىر قىتىم ئوقۇپ چىقىڭ.

فارابىدىن ئىبارەت بۇ پەيلاسوپنىڭ قانچىلىك تەسىرى بارلىقىنى ۋە ئورنىنىڭ قانچىلىك ئىكەنلىكىنى بىلمەكچى بولغانلارغا ئىبنىسىنادەك ھاكاۋۇر، چوڭچى، ھەتتا ئەپلاتۇننىڭ پەلسەپىسىنىمۇ «ئانچىلا ۋاي دەپ كىتىشكە ئەرزىمەيدۇ» دەپ باھا بەرگەن ئادەمنىڭ فارابىنىڭ ئالدىدىكى كەمتەرلىكىنى ئىشارە قىلىشلا كۇپايە.

ھەكىملەر شۇنداق دەيدۇ:

ئىككى نەرسە باركى، ئۇلار ئادەمنىڭ يۈرىكىگە قۇۋۋەت بېرىدۇ
ھەكىملەر تۆۋەندىكى تۆت نەرسە ئادەمنىڭ يۈرىكىنى كۈچەيتىدىغانلىقىنى ئېيتقان
تۆۋەندىكى سەككىز نەرسە ئىنساننىڭ سالامەتلىكىگە ساغلاملىق قوشىدۇ
«ئىشرەت رىسالىسى»دە شۇنداق دىيىلگەن

ھەكىملەرنىڭ ئورتاق پىكرىچە:

تۆت نەرسە ئادەمنىڭ يۈرىكىگە خۇشھاللىق ئاتا قىلىدۇ
تۆت نەرسە كۆزنى خىرەلەشتۈرىدۇ
تۆت نەرسە ئابروينى تۆكىدۇ ۋە كەيپىياتنى بۇزىدۇ
تۆت نەرسە ئابروينى زىيادە قىلىدۇ ۋە ياخشى كەيپىيات بېغىشلايدۇ

سەن بۇ زىمىندا تۇرۇپ مۇقەددەس قۇياشنىڭ نۇرغۇن قىتىم زۇلمەت قەپىزىدىن ئۇچۇپ چىققانلىقىغا شاھىد بولدۇڭ. سېنىڭ غازاڭ دوزىخىغا چۈشكەن چاغلىرىڭمۇ بولغان ئىدى. لېكىن چۇڭقۇر يىلتىزىڭ ھامان پىنھان ياشنىغان. ئۈمىدۋار يۈرىكىڭ ھامان چېچەكلەشكە تەييار تۇرغان... خۇددى بۈگۈنكىدەك ھايات-ماماتلىق تاللاش سېنىڭ بېشىڭغا نۇرغۇن قىتىم كەلگەن...لىكىن

جۇڭگونى چۈشىنىش: 50 يىلدىكى 50 جۈملە

1949 -يىل:   جۇڭگۇ خەلقى ئورنىدىن دەس تۇردى.
1950-يىل:   ئامىرىكا جاھانگىرلىكىگە قارشى تۇرۇپ، چاۋشەنگە يارىدەم بېرىپ، ۋەتەننى، ئۆزىنى قوغداش.
1951-يىل:   ئەڭ سۆيۈملۈك كىشىلەر كىم؟

ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىمىز ــ ئۇلۇغ ئالىم مەھمۇد كاشغەرىينىڭ ئانا ۋەتىنى بولۇش سۈپىتى بىلەن، بىزنىڭ «پەخىرلەن دۇنياغا مەھمۇد ۋەتىنى!» دەپ تولۇپ - تاشقان ئىپتىخار بىلەن تەنتەنە قىلىش ھەققىمىز بار!
ھەممىمىز شاھىد بولۇپ تۇرۇپتىمىزكى، «مەھمۇد كاشغەرىي يىلى» - بىزگە مىللىي ئىپتىخارلىق تۇيغۇسى ئاتا قىلدى، بىزنىڭ مىللىي روھىمىزنى ئۇرغۇتتى. مىللىي غۇرۇرىمىزنى كۈچەيتتى

★★★★★