ئۇ ئىسلام ئالىمى ،ئۇيغۇر ئالىمى

qaraxani

	akbar0997 يوللىغان ۋاقتى  2013-8-29 02:23 PM ناھايىتى ياخشى يېزىلغان شىئىركەن .ئۆز قەلىمىڭىزمۇ؟ ئۆز قەلەم،رەھمەت...

godfather

	mator يوللىغان ۋاقتى  2013-8-27 02:13 PM ئەمىسە قايسى ئۇيغۇر ئايال زاتى تۇنجى بولۇپ ئىسلام دىن ... سۇتۇق بۇغراخان - تۇنجى ئىمان ئېيتقان ئۇيغۇر خاقان(910-يىلى،ئىسلام دىنىنى قاراخانىيلار سۇلالىسى دۆلەت دىنى قىلىپ بېكىتكەن.) ئەمما،بۇ بۇنىڭدىن بۇرۇن ئۇيغۇرلاردىن مۇسۇلمان بولغانلار (ئەر ياكى ئايال) يوق دېيىشكە بولمايدۇ. چۈنكى:7-ئەسىرنىڭ ئاخىرى ۋە 8-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا،ئەرەب ئىمپىرىيىسى  پارىسلارنى(ئېران) ڧەتىھ قىلغاندىن كېيىن،ئوتتۇرا ئاسىياغا قارىتا بىر  يۈرۈش ڧەتىھ ئېلىپ بارغان. مۇشۇ دەۋىردە ،بىر قىسىم ئۇيغۇرلار ئىمان ئېيتقان.مەن بىر مىسال كەلتۈرەي: «ئىككىنچى ئۇستاز»دەپ تەرىپلىنىدىغان-ئەبۇ ناسىر ڧارابى. بۇ زات 870-يىلى تۇغۇلغان بولۇپ،ئاتا- ئانىسى مۇسۇلمان بولغان ئۇيغۇرلاردۇر. سۇتۇق بۇغراخان مۇسۇلمان بولغاندىن كىيىن،ئۆزى ۋە ئوغلى موسا ،2ئەۋلات خاقاننىڭ بىر يۈرۈش جەڭلىرى بىلەن،ئىسلام دىنى پۈتۈن خانلىققا تارالغان. (تۇرپان ۋە قۇمۇل رايونىدىكى ئۇيغۇرلار،ئۆز ۋاقتىدا ئىدىقۇت خانلىقىغا تەۋە بولۇپ،بۇ رايۇن بۇددا دىنىدا تۇرغان،1393-يىلى خىزىر خان (تۇغلۇق تۆمۈرخاننىڭ ئوغلى)تەرىپىدىن ئىىسلامغا قايتقان) قاراخانىيلار سۇلالىسى،كىيىنچە شەرقى ۋە غەربىي دەپ 2گە بۆلۈنۈپ كەتكەن.شەرقى قاراخانىيلار قەشقەرنى مەركەز،غەربىي قاراخانىيلار سەمەرقەنتنى مەركەز قىلغان. شەرىقى خانلىق 1211-يىلى غەربىي قىتان سۇلالىسى تەرىپىدىن،غەربىي خانلىق 1212-يىلى خارەزىم شاھ تەرىپىدىن يوقىتىلغان. يۇقارقى 2 سۇلالە بولسا: چىڭگىزخان تەرىپىدىن يوقىتىلغان.ھەمدە ئۇ زېمىىنلار 2-چى ئوغلى چاغاتايغا بېرىلگەن.شۇنىڭدىن كېيىن ئوتتۇرا ئاسىيادا چاغاتاي خانلىقى ھاكىمىيەت سۈرگەن. چاغاتاينىڭ  ئەۋلادى  تۇغلۇق تۆمۇرخان دەۋرىگە كەلگەندە: تۇغلۇق تۆمۇرخان ئىمان ئېيتتقان ھەمدە خانلىق تەۋەلىگىدىكى پۈتكۈل مۇڭغۇللارنى ئىسلامغا كىرگىزگەن.شۇڭا مۇسۇلمان تارىخچىلار بۇ خانلىقنى «مۇغۇلىستان» دەپمۇ ئاتايدۇ. تۇغلۇق تۆمۈرخان ۋاپات بولغاندىن كېيىن،خانلىق 2گە پارچىلانغان.(يەنى شەرىقى چاغاتاي خانلىقى ۋە غەربىي چاغاتاي خانلىقىغا ) شەرىقى چاغاتاي خانلىقىنىڭ ئاخىرى سەئىدىيە خانلىقىغا تۇتىشىدۇ.غەربىي چاغاتاي خانلىقى- ئەمىر تۆمۈر (ئاقساق تۆمۈر) تەرىپىدىن يوقىتىلىپ، ئۇنىڭ ئورنىنى مەشھۇر «تۆمۈرىيلەر خانلىقى» ئىگەنلىگەن.

sirdax0755

	نەچچە قېتىملىق قەتلىئام ۋە بولاڭ-تالاڭلاردا مىللىتىمنىڭ ئەجداتلىرىنىڭ تارىخى بىباھا گۆھەرلىرى كۆيدۇرۇلدى ۋە يوقىتىلدى. مىسال ؛ئاپپاق خوجا تىبەتلەرنى باشلاپ كىلىپ قەشقەرنى بېسىۋالغاندىن كىيىن قەشقەر خەلقىگە قانلىق قىرغىنچىلىق ئېلىپ باردى.ئالىم ئۆلىمالارنى ئۆلتۇردى، ۋە خەلىقلەرنى نادان قالدۇرۇپ ئۈزىنىڭ ئىشقى-سۈلۈكىيە مەزھىپىگە كىرگۇزۇش ئۈچۈن ئەرەپ تىلىدىكى    قۇرئاندىن باشقا بارلىق كىتاپلارنى جۈملىدىن(فىقھى .ئىجتىمائىي  سىياسىي تىبابەت ئاستىرنومىيە«ئىلمىي نۇجۇم » )بارلىق تارىخى مەدەنىي مىراسلىرىمىزنىڭ ھەممىنى كۆيدۇردى ۋە يۇقىتىۋەتتى.ئەينى ۋاقىتلار بۇلسا قەشقەر ئۇتتۇرا ئاسىيادىكى داڭلىق بىلىم يۇرتلىرىنىڭ بىرى  ئىدى.قەشقەرگە ھەرتەرەپتىن ئىلىم تەھسىل قىلغۇچىلاركىلەتتى .شۇۋاقىتتا قەتلىئامدىن قېچىپ ھىندىستان تەرەپكە ئۈتۈپ كەتكەن ئۇيغۇرلىرىمىز ئارىسىدىكى تىببى ھۇكۇمالىرىمىز خېلى زامانلارغىچە شۇرايۇنلارنىڭ  (يەنى ھىندىستان ۋە پاكىستان)ئىشلىرىدا ھەسسىسىنى قۇشۇپ كەلدى. خۇلاسە كالام ئۆلىما ئالىملىرىمىزنىڭ ئەدىپلىرىمىزنىڭ بىزگە يىتىپ كىلەلمىگەن ئەمما شۇ ۋاقىتتا دۇنياۋى تۇھپىلەرنى قۇشقان ئەسەرلىرى كۆپ دەپ ئۇيلايمەن.ھەتتاكى تېخى يېقىنقى زامانلاردىكى( مەينەت ئىنقىلاۋىدىكى )3 كونىنى يوقىتىش جېڭىدە ئۈزىمىز تەرىپىدىن يوقىتىلغان مەدەنىيەت گۈھەرلىرىمىز ئازمىدى.

uyghuray~25

	يۈسۈپ خاس ھاجىپنى ئىسلام ئالىمى دېسەك بولامدۇ؟ يۈسۈپ خاس ھاجىپ تەخمىنەن 1019-يىلى قارا خانىلارنىڭ پايتەختى ئوردۇ كەنت-قەشقەر يېنىدىكى قۇز ئوردۇ -بالاساغۇندا دۇنياغا كېلىپ، 1085-يىلى قەشقەردە ئالەمدىن ئۆتكەن. ئۇ مىللىتىمىزنىڭ شان- شەرىپى،ئىپتىخارى ۋە ئالەمشۇمۇل ئالىمى. يۈسۈپ خاس ھاجىپ ھەققىدە خېلى يىللاردىن بىرى بارغانسىرى چۇڭقۇر ۋە ئەتراپلىق ئېلىپ بېرىلىۋاتقان تەتقىقات مېۋىلىرى ئۇنىڭ ھەقىقەتەن كۆپ تەرەپلىمە يېتۈك ئالىمىمىز ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ تۇرۇپتۇ. ئەمما شۇنىڭ بىلەن بىللە بەزى تەتقىقاتچىللىرىمىز يۈسۈپ خاس ھاجىپنى ۋە ئۈنىڭ ئالەمشۇمۇل داستانى << قۇتادغۇبىلىك >> نى كۆپرەك دەھرىيلىك نوقتىسىدىن ئىزاھلىدى، ھەتتا ئايرىم تەتقىقاتچىللىرىمىز ئۇنى << ئاتىزىمچى >> دېدى. بۇ ھەقىقەتنى ئەمەلىيەتتىن ئىزدەش روھى بويىچە يەكۈنلەنمىگەن  ھەم ئەمەلىيەتكە ئويغۇن بولمىغان بىر تەرەپلىمە قاراش.يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ پۈتۈن ھاياتى ، << قۇتادغۇ بىلىك >> داستانىنىڭ پۈتۈن مەزمۇنى ئۇنىڭ مىللىتىمىزدىن چىققان ، ئىسلام دىنىنىڭ ھەممە ئەھكاملىرىنى پۇختا ئىگىلىگەن، چۇڭقۇر ئېتىقادلىق مۇسۇلمان ئالىم ئىكەنلىكىنى نامايەن قىلىدۇ. يۈسۈپ خاس ھاجىپ ئۆزىنىڭ يىگانە ئەسىرى << قۇتادغۇ بىلىك >> نى ئۇلۇغ << قۇرئان كەرىم >> نىڭ ئىزناسى ۋە يۈكسەك ئىلھامى بىلەن ئۆز ۋۇجۇدىدىكى مۇستەھكەم ئسلام ئېتىقادىنى چىقىش قىلىپ يېزىپ چىققان بولۇپ،داستاننىڭ مۇقەددىمىسىدىن تارتىپ تاكى خاتىمىسىگىچە بولغان ئۇزۇن مۇساپە جەريانىدا بارلىق مۇسۇلمان ئالىملار قوللىنىپ كەلگەن روھ ۋە ئەنئەنە ئادەتلىرىنى قوللىنىپ ، داستاننىڭ قۇرۇلما-ئۆلچەملىرىنى پۈتۈنلەي ئۇسۇلى ئىسلامغا ئويغۇنلاشتۇرغان. << قۇتادغۇ بىلىك >> داستانى شېئىر-نەزمە بىلەن يېزىلغان بولۇپ، ئۇنىڭدا ئۇلۇغ << قۇرئان كەرىم >> ئايەتلىرى ،ھەدىس شەرىپتىكى سۆھبەتلەرنى  ئەينەن كۆچۈرمە جۈملە شەكلى بىلەن ئېلىشقا مۈمكىن بولمىسىمۇ، ئەمما ئاجايىپ سۆز سەنئەتكارى يۈسۈپ خاس ھاجىپ ئۈستۈن تىل ماھارىتى ، بەدئىي تالانتى بىلەن ئاللاھنىڭ ئۇلۇغ كالامى، پەيغەمبىرىمىزنىڭ سۆھبەتلىرىنىڭ روھىنى ئۇستىلىق بىلەن ناھايتى مۇۋاپىق ، دەل جايىدا  ناھايتى روشەن ئەكىس ئەتتۈرۈپ بەرگەن . مۇنداق يېزىقچىلىق ئىستىلى ئالىمنىڭ مۇۋاپىق مۇسۇلمانلىق ، سادىق مۆمىنلىك ئىمان ئېتىقادى بىلەن چەمبەرچاس باغلانغان ۋە ئۇنىڭ شەكىل قۇرۇلمىسىنى تېخىمۇ مۇكەممەل قىلغان........ مەنبە :ئۇيغۇرچە << جۇڭگۇ مۇسۇلمانلىرى >> ژورنىلى جەۋھەرلىرى << ھىدايەت گۈلزارى >> توپلىمى`2- قىسىم 2011-يىلى 10- ئاي 10-قىتىملىق نەشىرى 275-، 277-بەت. [شېئىرىڭىزنى ئوقۇپ سۈيۈندۈم،رەخمەت سىزگە.]

godfather

	tughchi1 يوللىغان ۋاقتى  2013-8-30 12:26 AM 960- يىلى ئىسلام دىنىنى دۆلەت دىنى قىلىپ بېكىتكەن. 910- ي ... ئېسىمدا قېلىشىچە،سۇتۇق بوغراخان 955-يىلى ۋاپات بولغانغۇ دەيمەن؟؟؟

0908220

	راست ھەقىقەتەن ياخشى تەرىپلەپسىز.

abdihelil

	ياخشى يېزىلىپتۇ. ھەقىقەتەن ماختاشقا تىگىشلىك. بىزنىڭ مۇشۇنداق دۇنىياۋى شۆھرەتكە ئىگە ئالىملىرىمىز بار تۇرۇقلۇق بىز ئەجەپ قىيىن ئەھۋالدا قالدۇق دىسە. ئۇنىڭ ئۈستىگە مىللى مەدىنىيەتلىرىمىزنى ئۇنتۇپ ئەخلاقىمىزغا زىت كىيىملەرنى كىيىپ شەرمى-ھايادىن چىقىپ كىتىۋاتىمىز. پەرزەنىتلىرىمىز يەسلىگە بېرىپ بولغۇچە ئانا تىلىمىزنى ئۈگەتمەي خەنزۇ تىلىنى ئۈگۈتىۋاتىدۇ. باشلانغۇچ ۋە تۇلۇقسىز مەكتەپلەردە مۇشۇنداق ئىسىل ئەسەرلەرنى دەرىس مەزمۇنىغا كىركۈزمەي خەنزۇ ئەسەرلىرىنى سۆزلەيدۇ.