بىلىمخۇمار: «ئىسلامدىكى تەقدىر ئۇقۇمى ھەققىدە» ناملىق ماقالىگە ئىل

.0102

	تەقدىرگە مەن بىر تەبىر بىرىپ باقسام،   تەقدىر ھامان بولىدىغان ئىش،   مەسلەن ئەتە،   ئەتە ھامان كىلىدۇ،  مەيلى ياخشى كەسۇن مەيلى ئەسكى كەسۇن ھامان كىلىدۇ،  قىيامەت،  ئۇ مۇ قاچان كەلسە كىلىدۇ،  ئاللاھ ھەم ئىنسانلارغا رەھمەت قىلىپ بەزى ئىشلارنى مەجبۇرىي بولغۇزىدۇ،  مەسلەن  پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ تۇغۇلىشىدىن بىزگە قالدۇرغانلىرىغىچە،   تەقدىر ھامان كىلىدىغان بولىدىغان چاغ،  ئەتە مەيلى ئۈلۈپ كىتىلى " ياكى تىرىك قالى    ھامان ئەتە كىلىدۇ،  ئەتىدىكى ۋاقىتنىڭ كىلىشىدىن ھىچكىم قاچاممايدۇ ،  بۇ دىگەن تەقدىر

.0102

	albax يوللىغان ۋاقتى  2014-6-25 05:15 PM بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' @2 L4 [2 p8 lمىنىڭ چۈشەنچەمدە بىر ئىنسان بىر ئىشنى قىلىشتىن ئىلگى ... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% m# D  i! ]# g, m; v4 i/ \بەلكىم،  تۇغۇلۇش بىلەن ئۈلۈش راسلا پۈتۈلگەن ئىشلاردىن بولىشى مۇمكىن،   ئەمما  بىلمىگەن ئىشىغا چاپلىشۋېلىش ياخشى ئىش ئەمەس

zumrettash

	ئەسسالامۇئەلەيكۇم،ئېسىل تېما، تەغدىر توغرىسىدا خېلى بىر ئېنىق چۈشەنچىگە ئىگە بولۇپ قالدىم، ھەقىقەتەنمۇ تېمىدا دىيىلگەندەك يۈزەكى چۈشەنچىدە، قاراڭغۇلۇقتا تۇرۇپتىكەن قەلبىم. يېڭى نۇرغا چۆمدى ئەمدى.كۆپ رەھمەت، ئەھمىيەتلىك، ئېسىل تېمىلىرىڭىز ئۈزۈلمىسۇن مۇنبەردىن.

fathullah

	albax يوللىغان ۋاقتى  2014-6-26 12:00 AM بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ R2 k* `! u  q  h$ G/ pمۇمكىن بولسا شۇ ماقالىنىڭ ئادرىسىنى يوللاپ بەرسىڭىز ... ئادىرسىنى ئۇقمايمەن.مەن 2007–يىلى ئىشلەتكەن تېلفونۇمدا ئوقۇغانتىم.ھازىر تاپالايمەنمۇ يوق ئېنىق بىر نەرسە دىيەلمەيمەن.

fathullah

	مەھزۇن يوللىغان ۋاقتى  2014-6-26 07:15 AM _ بىز ھۆرمۇ؟ ياكى تەقدىرنىڭ قۇلىمۇ؟ بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! }+ [9 M$ P, |: j& H8 [_ مۇسۇلمان تەقدىرنى ... ئىمام غەززالىينىڭ؟مەن خاتا ئوقۇۋالدىممۇ ياكى سىلى خاتالىشىپ قالدىڭلىمۇ؟ئىمام غەززالىينىڭ دەۋرى مۇسۇلمانلار تەرەققىياتتا،دەۋرىنىڭ ھۆكۈمدارى،بىلىملەرنىڭ سەردارى بولغان دەۋىرغۇ؟

arman312

	بۇنى باغداش مۇنبىرىدىكى ئىنكاستىن پايدىلنىپ يازدىم بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. r  {  _! M3 F' Z" d, Zئىلىكىترۇنلۇق ئۇيۇن ئويناپ باققانلار بىلىدۇ،پىروگىراممىرلار ئاۋال ئۇيۇننى يېزىپ،يۇمشاق دىتال قىلىپ ئىشلەپ چىقىدۇ،ئۇنى باشقىلار ئوينايدۇ. تەقدىر مىسالى بولغان ئىلكتىرۇنلۇق ئۇيۇنىنى يازغۇچى پىروگىراممىر ئاللادۇر.ئۇنى ئۇرۇنلىغۇچى،ئۇينىغۇچى مىسالى بارلىق مەخلۇقتۇر.بىز ھازىر ئۇنىڭ ئوينىغۇچىسى ئىنساننىلا مىسالغىلا ئالايلى. بۇ خىل ئۇيۇننىڭ دەسلەپكى يوللىرى ئاددى بۇلىدۇ،بارغانسىرى مۇرەككەپلىشىدۇ.بۇ ئاللاھنىڭ ئنساننى تاقەتىسز ئىشقا بۇيرۇمايدىغانلىقىنىڭ ۋە تەدرىجىي يىتەكلەيدىغانلىقتەك پەرۋەردىگارلىق سۈپىتىنىڭ مىسالى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ \8 F6 ?: F( R: |. y2 n4 a8 Oئەمدى ھەربىر ئۆتكەلدە(مەيلى ئاددى يول بولسۇن،ياكى قىين يول بولسۇن)بىزنىڭ ئىككى خىل تاللىشىمىز بار،يەنى نۇرغۇن تەڭگىلەرنى،يىمەكلىكلەرنى يەپ قان تۇلۇقلاپ ياكى كۈچ تۇلۇقلاپ داۋاملىق ئالغا ئىلگىرلەشلەر ياكى شۇ يولدىكى ھەرخىل ئازگال،تىكەنلىك،قارماقلار،دۈشمەنلەرگە دۇچ كەلگەندە قانداق قىلىش،قايسىنى تاللاشتىكى ئىختىيارلىق،بۇ ھاياتىمىزدىكى ياخشىلىق يامانلىققا دۇچ كەلگەندە قايسىنى تاللاشقا ئوخشايدۇ .چۈنكى ئۇيۇننىڭ رولى بىزنىڭ قۇلىمىزدا . بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 e( }: E9 ^* W" g: K! p9 I7 \; R9 eئەمدى بىرسى كىلىپ،ئۇيۇندا ئۇتتۇرىۋەتسە(ياكى ئۇيۇندا ئۆلسە) بۇنى ئاشۇ پىروگىراممىردىن كۆرۈشى توغرىمۇ؟مىنىڭچە بۇ خىل ئۇيۇن ئوينىغاندا ھېچكىم مەغلۇپ بۇلۇش سەۋەبىنى پىروگىراممىز مۇشۇنداق لاھىيلەپ قۇيۇپتىكەن دەپ ئۇنىڭغا ئارتىپ قويمايدىغۇ دەيمەن.ئەمما نىمە ئۈچۈن تەقدىر مەسلىسدە ئاللاھقا ئارتىپ قويىدۇ؟ بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% J. ^( r  A! E2 vشۇنىڭدەك ئۇيۇن ئويناپ زەربە يەپ كۈچىڭىز ئاز قالغاندا يەنە باشتىن كىلىپ شۇ خىل توساقلاردىن ئۈتۈپ كىتىش ئۈچۈن تىرىشسىز،تېخى قايتا دۇچار بولغاندا بەكرەك دىققەت قىلىسىز.مانا بۇ تەۋبىگە يۈزلىنىپ،خاتالىقىنى تۈزىتىپ ھىدايەت تاپقان مۇسۇلماننىڭ مىسالى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 P& X4 l" `; k7 `) r( \. }' v/ {, f; Wئەگەر سىز ھەممە ئۆتكەللەردىن غەلبىلىك ئۆتسىڭىزمۇ سىزنىڭ ئەڭ ئاخىرقى ئېرشىدىغىنىىڭىز يەنىلا ئاشۇ پىروگىراممىر تۈزۈپ قويغان ئەڭ يۇقىرى چەككىلا يىتىپ بارالايسىز.خۇددى سۇنۋۇكۇڭ ھەرقانچە ئۇچسمۇ يەنىلا ئامىنتانىڭ ئالقىنىدىن چىقىپ كىتەلمىگەندەك. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& i9 E% x7 f' ?+ Q" ]5 b" Kدىمەك ئىنسانغا كەلگەن بارلىق ياخشىلىق يامانلىق پىروگىراممىر بولغان ئاللاھنىڭ ئالدىن تۈزۈپ قويغان خەرىتىسىدىن سىرىتقا چىقىپ كەتمەيدۇ.ئەمما بۇ خىل ئالدىن يېزىپ قۇيۇپ،كىين ئىجراسىنى كۆرگەنلىك مەجبۇرلانغانلىق ئەمەس،يۇقىردا ئۇيۇننىڭ رۇلىنىڭ قۇلىمىزدا ئىكەنلىكىنى ئېيتتۇق.ئاقىۋىتىگە ئۈزىمىز مەسئۇلمىز. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ [' s, u- j  I# ~- ?( Oشۇنىڭدەك ئاللاھ بىزلەرگە تەڭگە يەپ كۈچ تۇلۇقلاش ياكى ئازگالغا چۈشۈپ كۈچىنى خورۇتۇشتەك ياخشى يامان يولنى ۋە ئاقىۋىتىنى ئالدىن ئاگاھلاندۇرۇپ،پەيغەمبەر،ئاگاھلاندۇرغۇچى ۋە كىتاپلارنى ئەۋەتتى. شۇڭلاشقا «ئادەم»گە بىر سەجدە قىلماسلىقتىنلا لەنەتلەنگەن ئىبلسمۇ ئاغرىنمىسۇنكى،بۇ بىر سەجدىنى قىلشىتىن باش تارتىپ كىبىرلىك بۇلۇشنىڭ سەۋەبى دەل ئۇنىڭدىن ئىلگىرى ماددى ۋە رۇھىيەتلىك جەھەتلەردىن ،مەن دىگەن ئۇيۇندا ئۇتقۇچى دەپ،تىرشماي(قىزىماي،چۈنكى ئۇ ئوت)سۇۋۇپ كىتىپ،ئازگاللارغا چۈشۈۋەرگەنلىكتىن،ئاقىۋەت شۇ خىل قىسمەتكە دۇچار بولدى.چۈنكى ئەڭ ئاخىرقى ئايرىلىش قىلىشتىكى بىر سەجدىنى قىلماسلىق دەل ئىلگىركى قىلىمىشلىرىنىڭ ۋابالىدىندۇر(توغىرسىغا ئاللاھ ئالىمدۇر)

albax

	arman312 يوللىغان ۋاقتى  2014-6-26 01:27 PM بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% _. {" P: \. w) i" Y  \بۇنى باغداش مۇنبىرىدىكى ئىنكاستىن پايدىلنىپ يازدىم ئى ...   ناھايىتى ياخشى تەھلىل قىلىپسىز ، مەنمۇ دەل شۇنداق ئويلايتتىم ، ئېلىكتىرونلۇق ئۇيۇننى تەققاسلاپ چۈشەنسە مىنىڭچىمۇ سەل ئاددىلىشىدۇ . بىراق مۇشۇ چۈشەنچەمدىنمۇ مۇكەممەل بولغان بىر چۈشەنچىگە ئېرىشكۈم بار .......................... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) p" C1 F4 S1 V  سىزگە رەھمەت ...............!

iltebir

	ھەممىمىز ئۆز تەقدىرىمىزنىڭ تۆمۈرچىسى. بىز بىرەر ئىشتا تاساددىبى مەغلۇپ بولساق بۇنى ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرشى ئىكەنلىكى ھەم بۇنىڭ سەۋەبىنى ئويلىشىمىز. قارسىغا ھەممە ئىشنى ئاللاھنىڭ تەقدىرى دەپ ئىزدىنىشكە ،سەۋەبىنى تېپىپ چىقىشقا سەل قارىساق بولمايدۇ. ئاللاھ ئىنسانلارنى ياراتتى. ئىنسانلار ئۆزىنىڭ ئەھۋالىنى ئۆزگەرتىش ئۈچۈن چوقۇم تىرىشىشى كېرەك.

salman888

	ئاللاھ ئىككى ئۇستازغا كۆپ ئەجىرلەرنى بەرگەي، ھەقنى ئالىملار تىز تونىيدۇ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 y2 S! [. K4 F  g1 t. yداۋاملىق تەپەككۇر ئويغۇتىدىغان تىمىلىرىڭىزنى كۆرۇپ تۇرۇشنى ئۇمىت قىلىمىز. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* w7 \( Z; S3 ^; I, Z

kashgari

	تەقدىر مەسىلىسى ۋە ئەركىنلىك نەزەرىيىسى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @  d; ^% k9 l) i (1) ئىسلام دىنى ئەركىنلىكنىڭ ھەر خىل سۈرەتلىرىگە كېپىل بولدى، ئەركىنلىكنى تۈرلۈك شەكىلدە ئوتتۇرىغا قويدى ۋە مۇقەررەرلەشتۈردى. مەسىلەن، قۇرئان كەرىم ئىنساننىڭ ياخشى ياكى يامان يولنى تاللىشىدا ئەركىنلىك بەردى، ئىنسان  ئەقلى بىلەن  ئۆزى ئارزۇ قىلغان  ۋە ئۆزىگە مۇناسىپ دەپ قارىغان يولنى تاللاشتا مۇتلەق ئەركىنلىككە ئىگە. ئەركىنلىك قوش بىسلىق قورال بولۇپ جەمئىيەتنى تەرەققى قىلدۇرۇشى ۋە گۈللەندۈرۈشكە سەۋەب بولىشى مۇمكىن، شۇنداقلا بىرەر جەمئىيەتنىڭ ھالاك بولۇشىغا سەۋەب بولىشىمۇ مۇمكىن. نېمىلا بولمىسۇن ئەركىنلىك ئىنسان ئارزۇ قىلىدىغان  ۋە ۋاز كېچەلمەيدىغان ئۆزگەرمەس ئەڭ قىممەتلىك پرىنسىپتىن ئىبارەت. (2) بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( Y/ a9 i  p5 i! L3 C/ |مەجبۇرلۇق بىلەن ئىختىيارلىق ئارىسىدا بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @  h$ H2 l( b3 ^ئاللاھ ئىنساننى ياراتتى، ئىنسانغا تاللاش ئەركىنلىكىنى بەردى، ئىشلىرىنىڭ ئاقىۋىتىدە ئويلاپ بىر ئىش قىلىش ئۈچۈن ئەقىل نېمىتىنى ئاتا قىلدى. ئىنسان ئىسلام پەلسەپىسىدە يالغۇز ئۆزىنىڭ ئىشلىرىدىن مەسئۇل بولىدۇ، باشقىلارنىڭ قىلمىشلىرىدىن ھېسابقا تارتىلمايدۇ، ھەر بىر ئادەم ئۆز ئىشلىرىنىڭ مەسئۇلىيىتىنى ئۈستىگە ئالىدۇ، بىرەر ئادەم قىيامەت كۈنى يەنە بىر ئادەمنىڭ خاتالىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ. ئىنسان بۇ زېمىننى ئاللاھنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە گۈللەندۈرۈش ئۈچۈن يارىتىلغان، ئىنساننى يارىتىشتىكى مەقسەت ئاللاھغا بويسۇنۇش ۋە زېمىننى گۈللەندۈرۈشتۇر. ئىنسان زېمىننى گۈللەندۈرۈشتىن ئىبارەت ۋەزىپىنى ئورۇنلاشتا ئاللاھنىڭ كۆرسەتمىسىگە تايىنىشى لازىم. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- S8 R2 i6 H$ X  f, O! ]* Wئاللاھنىڭ ئىرادىسى بولغاندەك، ئىنساننىڭمۇ ئىرادىسى بار، ئىنسان ئىرادىسىگە تايىنىپ تاللىغىنى قىلالايدۇ، ئىرادىسىگە قاراپ قىلمىشلىرىدىن ھېسابقا تارتىلىدۇ. ئىنسان ئىرادىسىگە بويسۇنمايدىغان ئىشلاردىن ھېسابقا تارتىلمايدۇ، تاللاش ۋە ئەركىنلىككە ئىگە نەرسىلەردىن ھېسابقا تارتىلىدۇ. ئىنسان خالىغان يولدا مېڭىش ئىختىيارلىقىغا ئىگە بولغانلىقى ئۈچۈن، قىلمىشلىرىدىن مەسئۇل بولىشى؛ ئاللاھنىڭ ئالدىدا، كىشىلەرنىڭ ئالدىدا ۋە ئۆزى ئالدىدىكى مەسئۇلىيەتنى تولۇق ئۈستىگە ئېلىشى لازىم. ئاللاھ ئىنساننى ياراتتى،  ئاللاھ ئىنساننىڭ بارلىق قىلمىشلىرىنى بىلىپ تۇرىدۇ، ئىنسانغا توغرا يولدا مېڭىش ئۈچۈن قانۇن بەلگىلەپ بەردى. ئىنسان ئاللاھنىڭ قانۇنى بويىچە مېڭىش ياكى ماڭماسلىقتا ئىختىيارلىققا ئىگە، تاللاش يولىغا قاراپ ئاللاھنىڭ بىلىشى ئالدىدا مەسئۇلىيەتنى ئۈستىگە ئالىدۇ. ئاللاھ ئىنساننى ياراتقان بولغانلىقى ئۈچۈن ئىنساننىڭ بارلىق ئەھۋاللىرىدىن خەۋەردار، ئاللاھنىڭ ئىلمىدە ئۆتمۈش، ھازىر ۋە كەلگۈسى ئوخشاش. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( E' ^7 B0 `% U$ c: Iدېمەك، مۇتلەق تاللاش ئەركىنلىكى ئىنساننىڭ قولىدا، ئاللاھنىڭ ئىلمى(بىلىشى) ئىنساننىڭ تاللىشىنى ئىنكار قىلمايدۇ ياكى قارشى چىقمايدۇ. ئاللاھ ئىنسانلارغا مېھرىبان زات بولغانلىقى ئۈچۈن جەننەتكە يېقىنلاشتۇرىدىغان ۋە دوزاخ ئازابىدىن ساقلايدىغان يول بەلگىلىرىنى كۆرسىتىپ بەردى، پەيغەمبەرلەرنى ئەۋەتىپ يولنى روشەنلەشتۈرۈپ بەردى. شۇنداقتىمۇ بەزىلەر ھىدايەت يولىدىن چەتنەپ خاتا يولنى تاللاشتى، شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلار جازاغا ھەقلىق بولىدۇ. قايسى بىر ئادەمگە ئاللاھ ھىدايەت يولىنى ئاسانلاشتۇرۇپ، پاكىت -ھۆججەتلەرنى كۆرسەتكەندىن كېيىن خاتا يولنى تاللىسا،  ئاللاھ ئۇنداق ئادەمگە جازالاش يۈزىسىدىن ئازغۇن يولنى تېخىمۇ كەڭ قىلىپ بېرىدۇ:«ئۇلار(ھەقتىن) بۇرۇلۇپ كەتكەندىن كېيىن، ئاللاھ ئۇلارنىڭ دىللىرىنى ھىدايەتتىن بۇرىۋەتتى، ئاللاھ پاسىق قەۋمنى ھىدايەت قىلمايدۇ»(سەپ سۈرىسى، 5-ئايەت). يەنە بىر تۈركۈم كىشلەر توغرا يولنى تاللىغان بولسا، ئاللاھ ئۇلارنى ھىدايەت يولىغا مۇۋەپپەق قىلىدۇ ۋە ھىدايەت يولىدا مۇستەھكەم قىلىدۇ:«ئاللاھ ھىدايەت تاپقۇچىلارنىڭ ھىدايىتىنى زىيادە قىلىدۇ»(مەريەم سۈرىسى، 76- ئايەت). بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, Y& Q% Y$ C6 K- Eئاللاھ يولنى ئېنىق كۆرسىتىپ بەردى، ماڭىدىغان يولنى تەپسىلى دەپ بەردى، ئىنسان قايسى يولنى تاللىشىدا ئەركىنلىككە ئىگە. ئاللاھنىڭ ئىلمى(بىلىشى) ئىنساننىڭ ئەركىنلىكىگە زىت كەلمەيدۇ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" [. n% \& v$ |) _( a2 Xدېمەك، ئاللاھ ئىنسانغا تاللاش ئەركىنلىكىنى بەردى، ئىنسان قايسى يولنى تاللاشتا ھۆر. ئاللاھنىڭ ئىنساننىڭ ئەھۋالىنى بىلىپ تۇرىدىغانلىقى ئىنساننىڭ ئاللاھ تاللىغاننى تاللاشقا مەجبۇر ئىكەنلىكىنى كۆرسەتمەيدۇ، چۈنكى ئىنسان ئاللاھنىڭ ئىلمىدە نېمىنىڭ بارلىقىنى بىلمەيدۇ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; W3 R/ [: \( q. }8 @تەقدىرنىڭ مەنىسى شەخسى ئەركىنلىكىنى ئىناۋەتسىز قىلىۋەتمەيدۇ، تەقدىرنىڭ مەنىسى ئاللاھ يۈز بېرىدىغان ھەر قانداق ئىشتىن خەۋەرسىز قالمايدۇ دېگەن ئۇقۇمنى بىلدۈرىدۇ. ئاللاھنىڭ بىرەر نەرسىنى تەقدىر قىلىپ يېزىپ قويغىنىنىڭ ئىنسانلارنىڭ ئەمەلىي ھاياتى بىلەن ھېچقانداق ئالاقىسى يوق. ئاللاھ ئىنساننىڭ تەقدىرىنى يېزىپ قويغانلىقى ئۈچۈن ئىنسان خاتا يولىنى تاللىغان ئەمەس، بەلكى ئۆز ئىختىيارى بىلەن تاللىغان، ئاللاھ ئىنساننىڭ ئەھۋالىنى بىلگەنلىكى ئۈچۈن يېزىپ قويدى، بىراق مەجبۇرلىمىدى. ئىنساننىڭ ئەمەلىي رېئاللىقتا قىلغان ئىش ھەرىكىتىگە قارىتا مۇكاپات ياكى  جازا بەلگىلىدى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 @1 j( v1 ?5 F8 W3 A/ W, ~ (3) بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- y7 S! j, |. T6 y* Q/ a' eئىسلامدىكى ئەركىنلىك تۈرلىرى ئىسلام دىنى ئەركىنلىككە كېپىل بولۇپ، ئۇنىڭ ئەھمىيىتىنى تەكىتلىدى ۋە ئەركىنلىكنى ھىمايە قىلىش ئۈچۈن قائىدە-پرىنسىپلارنى بەلگىلەپ بەردى. ئەركىنلىك ئىسلامنىڭ بىردىن بىر ۋەزىپىسى، ئەركىنلىك بولمىغان ئەلدە شەرىئەت تەتبىقلانمايدۇ.   بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 m+ n' v3 S  o3 s& \+ d1.ئېتىقاد ئەركىنلىكى: بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! \( e6 e! J" ^0 c' V2 [2 e/ C6 N& ~ئىسلام دىنى دەسلەپكى كۈنىدىن تارتىپ ئېتىقاد ئەركىنلىكىگە كېپىل بولدى، ئىنسان قايسى دىننى خالىسا شۇ دىنغا كىرسە ئىختىيارى. ئاللاھ ئىنساننىڭ كائىناتتا تەپەككۇر قىلىشى ۋە ئۆزى ھەققىدە ئويلىنىشى ئۈچۈن ئەقىل بەردى، ئۇنىڭغا كۆيۈنۈپ ھىدايەت قىلىش ئۈچۈن پەيغەمبەر ئەۋەتىپ بەردى:«سىلەرنىڭ دىنىڭلار ئۆزەڭلار ئۈچۈن، مېنىڭ دىنىممۇ ئۆزەم ئۈچۈن»(كافىرۇن سۈرىسى، -ئايەت). يەنە:«دىندا زورلاشقا بولمايدۇ»(بەقەر سۈرىسى، 256- ئايەت)، «خالىغان ئادەم ئىمان ئېيتسۇن، خالىغان ئادەم كاپىر بولسۇن، ئىختىيارى»(كەھف سۈرىسى، 29-ئايەت). ئىسلام دىنى بىر ئادەمنى مۇسۇلمان بولۇشقا مەجبۇرلىمايدۇ، زورلاش ۋە مەجبۇرلاش ئىماننىڭ ماھىيىتىگە زىت كېلىدۇ. دىن دېگەن قانائەتلىنىش ئاساسىدا بولىدۇ، دىن دېگەن ئىنساننىڭ ھايات يۆلىنىشىنى بەلگىلەپ بېرىدىغان نەرسە. دىنغا مەجبۇرى كىرگەن ئىنسان ناھايىتى تېزلا دىندىن يېنىۋالىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئىسلام دىنى ھېچقانداق بىر دەۋردە بىر ئادەمنى مۇسۇلمان بولۇشقا زورلىمىغان. ئېتىقاد ئەركىنلىكى ئىسلامنىڭ ئۆزگەرمەس پرىنسىپال قائىدىسىدىن ئىبارەت. 2. ئىرادە ئەركىنلىكى: بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: S) M# X: x* A1 |: X! f2 @, j! m& _ئىنساننىڭ تاللاش ھوقۇقىغا ئىگە ئىكەنلىكى ۋە ئۆز ئىشلىرىدىن مەسئۇل ئىكەنلىكى ئىنساندا ئىرادىنىڭ بارلىقىغا پاكىت. ئىنسان قايسى بىر ئىشنى قىلسۇن ئىرادىسى بىلەن قىلىدۇ، ئىنساندا ياخشى ياكى يامان ئىش قىلغىدەك ئىرادە بار، ئىرادە بولغانلىقى ئۈچۈن ئىنسان مەسئۇلىيەتكە تەكلىپ قىلىندى. ئىرادە بولمىسا تەكلىپ بولمايدۇ. دېمەك، ئىنساننىڭ ئىرادىسى بار، ئىنساننىڭ تاقىتى يېتىدىغان خالىغان ئىشنى قىلىش ئىقتىدارى ۋە ئىرادىسىگە ئىگە. ئىنسان ئىرادىلىك مەخلۇق، ئاللاھ ئىنساننى ياراتقاندەك ئىرادىنىمۇ يارىتىپ بەرگەن. ئىرادە ئەقىل، مەنپەئەت، دىن ۋە شەرىئەت دائىرىسى ئىچىدە ھەرىكەت قىلىدۇ. 3. پىكىر ئەركىنلىكى: ئىسلام دىنى ئىنسان ھوقۇقى ۋە ئىنساننى ئازادلىققا ئېرىشتۈرۈش مەسىلىسىدە 14 ئەسىر بۇرۇن قانۇن يولغا قويۇپ بولغان. ئىسلام دىنى پىكىر ۋە كۆز قارىشىنى ئىپادىلەش ئەركىنلىكىنى بارلىق ئەركىنلىكنىڭ ئاساسىي دەپ قارايدۇ. ئىسلام پىكىر ئەركىنلىكىنى مۇقەررەرلەشتۈرگەندىن كېيىن، توغرا كۆز قاراشقا يېتىش ئۈچۈن رېئايە قىلىشقا تېگىشلىك قائىدىلەرنى يولغا قويدى. ئەقىلنى ئىستىمال قىلىشقا چاقىردى، بىلىم-مەرىپەتكە تەشەببۇس قىلدى، ھېكمەت كىمدە بولسا قوبۇل قىلىشقا دەۋەت قىلدى، بىلىملىك ئادەملەرنىڭ دەرىجىسىنى كۆتۈردى. دېمەك، ئەقىلنى قاتماللىق ۋە دورامچىلىقتىن ئازات قىلىش، تەپەككۇر قىلىش، دائىم ئىزدىنىش ۋە تەجرىبە ئۆگىنىش توغرا پىكىر قىلىشقا ياكى توغرىلىققا يېقىن پىكىر قىلىشقا باشلاپ بارىدۇ. بۇ قائىدىلەرنى يولغا قويۇپ بولغاندىن كېيىن، قەيەردە بولۇشتىن قەتئىينەزەر ھەقىقەتنى سۆزلەشنى تەشەببۇس قىلدى. رەسۇلۇللاھ كۆز قاراشنى دادىل ئوتتۇرىغا قويۇشقا  تەرغىپ قىلىپ:«زالىمنىڭ ئالدىدا ھەق قىلىش ئەڭ ساۋابلىق ئىش»، «مۇسۇلمانلار خاتا ئىشقا ئىتتىپاقلىشىپ قالمايدۇ»دېگەن. ئالىملار:«ھەقىقەتنى سۆزلىمەي شۈك تۇرۇۋالغان ئادەم گاچا شەيتاندۇر»دېگەن بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 g7 \8 y# }# N; y) ?« ياشاش ئەركىنلىكى، ئادالەت ئەركىنلىكى، باراۋەرلىك ئەركىنلىكى، ئوقۇش ئەركىنلىكى، ئىگىدارچىلىق ھوقۇقى، خىزمەت ئەركىنلىكى، ئاياللار ئەركىنلىكى ۋە سەپەر قىلىش ئەركىنلىكى...»دىن ئىبارەت مەسىلىلەردە كېيىنچە توختىلىمىز. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 _7 G6 }; x9 G6 q( Y: a$ t) |, | ئابدۇراخمان جامال كاشىغەرى (دوكتۇر ئاسپىرانتى) بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# @: e  |1 i0 d- n( g2014- 6- 26 كۈنى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ o: O2 Z$ \( j3 I. b: e       قاھىرە شەھىرى، مىسىر. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) e( }" G* e7 o. C. N بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ M2 S! ]5 d; I* B! ^5 \