موڭغۇللار ۋە ئۇلارنىڭ ئەۋلادلىرى

afxar

	ئۇنىڭ ھۆكۈمرانلىق مەركىزى ئال؛مالىق بولۇپ ، ئۇ يەرمۇ ئەينى ۋاقىتتا نېستۇرى دىنىنىڭ بى رمەركىزى بولغان . ئەسلىدىكى خانلىقنىڭ مەركىزى قاراقورۇم ئەتراپىدىكى جايلار تۇلىيغا تەۋە بولغان . بالقاش كۆلىنىڭ شەرقىي بىلەن موڭغۇلىيىنىڭ غەربىي قىسىم ئارىلىقىدىكى رايونلار بولسا ئۆگەتايغا بۆلۈپ بېرىلگەن .ئۇ 1229-يىلى ئۇلغ قاغان بولۇپ سايلىنىپ ، كېيىن تولىنىڭ ئوغلى مەڭگۈ (مۆڭكۈ) ئۇنىڭ ئورنىغا ۋارىسلىق قىلغان ، مەڭگۈنىڭ ئىنىس قۇبلاي 1259-يىلى ئۇلۇغ قاغان بولغان . غەربىي قىسىمىدا مىلادىيە 13-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىدىن باشلاپ ، ھۆلەگۈ ئىرانغا ھۆكۈمرانلىق قىلغان ، ئۇنىڭ خاندانلىقى ئەل خانلىقى دەپ ئاتالغان . چاغاتاي خانلىقى (1227~1346-يىللار) مەلۇم دەرىجىدىكى ئۆزگىچە تەرەققىيات جەريانىنى باشتىن كەچۈرگەن بولۇپ ، ئۇنىڭ تېررىتورىيىسى مىلادىيە 16 – ئەسىردىكى غەربىي تۈركلەر تېررىتورىيىسىگە توغرا كېلەتتى. مۇڭغۇللارنىڭ ئىشغالىيىتىدە ، بۇ رايوننىڭ تىلى تېزلا تۈركلىشىپ كەتكەن … پارس تىلى يېزىق تىلى قىلىنغان بولسىمۇ ، لېكىن ئۆزگىچە ئالاھىدىلىككە ئىگە چاغاتاي – تۈرۈكچە ئەسەرلەر بارلىققا كەلگەن . 14-ئەسىرنىڭ 30-يىللىرىغا كەلگەندە ، تارماشىرى خاننىڭ ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىشى بىلەن مەزكۇر رايون تەدىرىقىي ئىسلاملاشتۇرۇلغان . شۇڭا ، كېيىنچە ، چاغاتايچە ئەسەرلەرنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسىمىنىڭ مەزمۇنى ئىسلام دىنىغا ئائىت مەزمۇنلار ئىدى . مۇڭغۇللارنىڭ ئىمپېرىيىسىگە ۋارىسلىق قىلغان ھەر قايسى خانلىقلارنىڭ تارىخىي تەرەققىيات ئەھۋالىنى بۇ يەردە ئانچە كۆپ بايان قىلالمايمىز . بىراق ، بىز ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ غەربىي قىسىمى ئىسلاملاشتۇرۇلغاندىن كېيىنكى تەرەققىيات ئەھۋالىنى قىسقىچە كۆرسىتىپ ئۆتىمىز . ئۇ بولسىمۇ مىلادىيە 820~821-يىللىرى توققۇز ئۇيغۇرنىڭ خۇراسانغا ھۇجۇم قولىشى ، يەنە بىرى فەرغانىنىڭ غەربىي قىسىمىدىكى سوغدى ھاكىمىيىتى ئىدى . كۆچمەن تۈركلەر نىشانلىق ھەربىي ھەرىكەت ئېلىپ بارغاندىن سىرت ، يەنە پەيدىنپەي غەرنكە سۈرۈلگەن . ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ مەدەنىيەت ئەنئەنىسىنى قىسىمەن ساقلپ كېلىۋاتقان بولسىمۇ ، لېكىن يەنە ئېراننىڭ مەدەنىيىتى بىلەن ئېتىقاسىنىمۇ قوبۇل قىلغان ، بۇنى خۇيتساڭنىڭ ساياھەت خاتېرىسىدىن چۈشۈنىۋالالايمىز . مەسلەن ،كېيىنكى ۋاقىتلاردا ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ غەربىي قىسىمىدىكى ئىراننىڭ يەرلىك تۆرىلىرى تۈرك ياللانما ئەسكەرلىرىنى ئۆزلىرى ئۈچۈن خىزمەت قىلدۇرغان ، شۇنىڭدەك 11-ئەسىردىن باشلاپ مۇسۇلمان يازغۇچىلار تۇران زېمىنىنى تۈرك رايونى دەپ قارىغان ، تۈركلەرنىڭ داۋاملىق غەربكە قاراپ سۈرۈلىشى تۇران بىلەن ئىران ئوتتۇرىسىدىكى كۈرۈشكە ئېلىپ بارغان . بۇ خىل كۈرەش كېيىنكى ۋاقىتلاردا ئاتەشپەرەستلىك دىنى بىلەن ئىسلام دىنى ئەسكەرلىرىدىمۇ ئۆز ئىپادىسىنى تاپقان . ئىسلام دىنىغا ئىتقاد قىلغانلىقتىن ، ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ غەربىي قىسىمىدىكى تۈركلەرنىڭ ئالاھىدىلىكىدە بارغانسېرى شەرقىي ئېران تەركىبلىرى كۆپلەپ قوبۇل قىلىنىپ ، يىڭى ئالاھىدىلىككە ئىگە بولغان . داۋامى داۋاملىق يوللىنىلىدۇ

alipbay

	miradil1123 يوللىغان ۋاقتى  2012-4-15 04:23 PM بۇنىمۇ كۆرۈپ بىقىڭلار! بۇ قاچانكى خەرىتىدۇ؟

bak-yowax

	بۇ مۇڭغۇل كۇپارلىرىنىڭ ھازىرقى كۈچى قانچىلىكتۇ ؟

miradil1123

	alipbay يوللىغان ۋاقتى  2012-4-15 09:07 PM بۇ قاچانكى خەرىتىدۇ؟ 742~848يىللىرى ئارلىقىدىكى ئۇيغۇر قاغانلىقىنىڭ خەرىتىسى . سىزدىن بىر سۇئال سوراپ باقاي ،مەن يوللىغان رەسىم نۇرمال كۆرۈنىۋاتامدۇ؟ ھەم ئىچىلىش سۈرئىتى تىزمۇ؟

yaro

	kaLGundi يوللىغان ۋاقتى  2012-4-15 04:38 PM ئۇيغۇرلارغا ئاسلىماتىسيە قىلدىغان ئادەم چىقمىغاندەك  ... گەپ دەپ قىلىۋىرىدىغان داڭقات پۇتى ئۇكامكەن بۇ ،

yaro

	kaLGundi يوللىغان ۋاقتى  2012-4-15 04:39 PM ئۇيغۇرلارغا ئاسلىماتىسيە قىلدىغان ئادەم چىقمىغاندەك  ... ئەمىسە چىڭگىزخاننىڭ بىۋاستە نەۋرىلىرىدىن بولغان يۇنۇسخان، تۇغلۇق تۆمۈرخان، سۇلتان سەيىدخان، ئابدۇرەشىتخان دىگەن ئۇلۇغلىرىمىزمۇسىلى شۇنداق يىرگەنگىدەك مەينەت ياۋايىمۇ؟ئۇكام، مۇنبەرنى بوشراق ئارلاپ بوشراق قوشۇق سىلىپ تارىخنى كۆپرەك ئۈگۈنىلى،

ozturk

	ئىنكاس يازغىڭىز بولسا ئادەمدەك،يەنى تەربىيەلىك ئادەمدەك يېزىڭ!

arginakun

	kaLGundi يوللىغان ۋاقتى  2012-4-15 04:38 PM ئۇيغۇرلارغا ئاسلىماتىسيە قىلدىغان ئادەم چىقمىغاندەك  ... ساپاسىز لاتا، گدەنكەش... ھەي ئادەم تىللاشمۇ ھۇزۇرلوق -ھە؟!!!

alipbay

	موڭغۇللار ياخشى خەلىق،ھازىرمۇ رايونىمىزدا موڭغۇللار بىلەن ئىناق ئۆتۈۋاتىمىزغۇ.بىراق ئۇلارنى تىللاش مەدىنىيەتسىزلىك.